Commentarii in Apocalypsin

Victorinus, Saint, Bishop of Poetovio

Victorinus Saint, Bishop of Poetovio. Victorini Episcopi Petavionensis Opera (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 49). Haussleiter, Johann, editor. Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1916.

[*]( 11, 1 ) Accepisse autem illum arundinem similem uirgae, ut metiret templum dei et aram et adorantes in ea, potestatem dicit, quam dimissus postea exhibuit ecclesiis. nam et euangelium postea conscripsit. cum essent enim [*]( 5 et accepisse autem A harundinem A 7 metiret, cf. Georges, Wortformen p. 422 et Matth. 7, 2 (Vulg.): remetietur = μετρηϑήσετϰι. 7 potestate A )

Valentinus et Cerinthus et Ebion et cetera scola (satanae) sparsa per orbem, conuenerunt ad illum de finitimis ciuitatibus episcopi et compulerunt eum, ut ipse testimonium conscriberet in dominum. (mensura) autem fidei est mandatum domini nostri, patrem confiteri omnipotentem, ut didicimus. et huius filium dominum nostrum Iesum Christum ante originem saeculi spiritaliter apud patrem genitum, factum hominem et morte deuicta in caelis cum corpore a patre receptum, sanctum dominum et pignus inmortalitatis, hunc per prophetas praedicatum. hunc per legem conscriptum, hunc per manum dei et per uerbum patris omnipotentis et conditorem orbis totius mundi. haec est arundo et mensura fidei. ut nemo adoret ad aram sanctam, nisi qui haec confitetur: dominum et Christum eius.

[*]( 11, 2 ) [fol. 14v] Aulam autem interiorem eice foras. aula atrium dicitur, uacua inter parietes area. hos tales non neces-[*](11, 2 ) sarios eici iussit de ecclesia. quia data est, inquit, calcari <a>g e n t i b u s, id est huiusmodi homines aut a gentibus aut cum gentibus conculcari. deinde repetit de nouissimi temporis ruina [*](4 cf. Apoc. 11, 1 9 sanctum dominum et pignus inmortalitatis == afiov xuowv (cf. Apoc. 6, 10: 6 δεσπότνς o aytoc) v.oc: apoaaujva "C"jÇ (I.aa- vaataq (cf. Epli. 1, 14\\ qui a patre spiritum flloriac recepit (cf. p. 18, 18; 26, 9 etc.), ut eum in credentes effunderet. ipse sanctus dominits et pignus inmortalitatis nominatur 10 per manum dei] cf. Esai. 66, 2 et Act. 7, 50 13 dominum et Christum eius] cf. Ps. 2, 1 et Act. 4, 26; haec uerba ab Hieronymo repudiata Victorini quem dicunt binitarismum demonstrant, cf. TV. MacJiolz, Spuren binitarischer Denkweise im Abendlande seit Ttrtullian, 1002, p. 16-20 ) [*]( 1 Corinthus A Thesbion A cetera scola satanae sparsa scripsi coll. Apoc. 2, 9, ceteras scolas sparsas A scola, cf. Georges, Wortformenp. 622 3 ut scripsi, et A 7 spiritalem a 9 fcm dntn (= sanctum dommum) A; codicis lectio dub a non est. nam quamquam sanctus quattuor litterarum siglo designari solet (fol. P l. 12: fcti, cf. p. 18, 3; fol. 3V l. 14: a fpu fcto etc.), tamen non deest aliud exemplum trium litterarum: accipient fci (fol. 22r l. 3), cuius scripturae multa exempla L. Traube in libro \']\\.\'omina Sacra, Versuch einer Geschichte der christlichen Kurzung 1907, praebuit (el. p. 194 sqq.) 12 harundo A 14 eiici A 15 hos tales = Tab? tqigiutous 16 est scripsi, sunt A 17 a om. A 18 nouissima A )

[*]( 11, 2. 3 ) et excidio et ait: et ciuitatem sanctam calcabunt mensibusquadraginta duobus. et dabo duobus testibus meis et praedicabunt amicti cilicio diebus mille CCLX, id est triennio et mensibus sex; dies mille CC(LX faciunt menses) XLII. est igitur illorum praedicatio triennio[*]( 11, 5 ) et mensibus sex et regnum Antichristi alterum tantum. de ore autem illorum prophetarum exire ignem contra aduersarios potestatem uerbi dicit. omnes plagae, quae futurae sunt ab angelis, illorum in uoce mittentur.

Multi putant cum Helia esse Heliseum aut Moysen, sed utrique mortui sunt. Hieremiae autem mors non inuenitur. per omnia ueteres nostri tradiderunt illum esse Hieremiam: nam et ipsum uerbum, quod factum est ad illum, testificatur dicens: priusquam te figurarem in utero matris tuae, noui te et prophetam in gentibus posui te. in gentibus autem propheta non fuit, et ideo utroque diuino, quod promisit, necesse habet et exhibere, ut in gentibus sit propheta. [*]( 10 cf. Mal. 4, 5 et Carm. adu. Marcion. III 149 sq.: Nobilis Helias, qui nondum debita mortis Gustauit, quoniam rursum uenturus in orbem est. ) [*]( 11 cf. ibid. III 189 de Hieremia: Nulla morte uirum constat neque caede peremptum. ) [*]( 14 Hier. 1, 5; cf. Carm. adu. Marcion. III 179 sq.: Sanctus Hieremias, quem gentibus esse prophetam Aeterni uirtus iussit dixitque futurum ... ) [*]( 1 mensibus quadraginta duobus scripsi, amicti cilicio diebus mille CCLX, id est triennio et mensibus sex dies I mille CCXLII A (id est... id CCXLII linea transuersa deleuit m2) 2 et Aml, gt Am2 3 amicti cilicio hic om. A 4 dies mille CCLX faciunt menses XLII scripsi, dies mille CCXLII A 9 mittentur scripsi, imitentur A post mittentur add. multi putant eum Heliseum esse. error hic est a; deinde sequuntur uerba: multi putant eum Heliam etc. 10 cum Helia scripsi, eum He- liam A 11 Hieremiae scripsi, Helie A 12 per omnia — Sia TtavTtuv, durchgangig 16 utroque diuinc id est uaticiniis Hier. /, 5 et Apoc. 11, 3 scriptis )

100

hos duo candelabra et duas oliuas dixit: ideo admonuit, ut, si in alio legens non intellexisti, hic intellegas; in Zacharia enim uno ex XII prophetis scriptum est.

[*]( 11, 4 ) Hi sunt duae oliuae et duo candelabra, qui in conspectu domini terrae stant, id est in paradiso. hos ergo oportet interfici ab Antichristo post multas plagas saeculo [*]( 11, 7 ) infixas, quem dicit ascendisse bestiam de abysso. (de abysso) autem eum ascensurum multa testimonia nobis in hoc capitulo contrahenda sunt. ait enim Esaias: ecce Assur cypressus in monte Libano. «Assul\'>: deprimens; \'cypressus\' excelsus ramosus: id est populus multus; in monte Libano\':) in regno regnorum; formosus in germinibus: id est fortis in exercitibus. aqua, inquit, nutriuit illum: id est multa milia hominum, quae subiecta erunt illi. abyssus auxitillum: est ructuauit eundem. nam Ezechiel [*]( 3 cf. Zach. 4, 11-14 9 Ezech. 31, 3 13 ibid. 31, 4 15 cf. Esai. 8, 7 ) [*]( 4 liii A 8 de abysso om. A 9 Esayas A; falso Victorinus Esaiam prophetam laudat pro Ezechiele, cf. lin. 15 10 pr. asur A alt. Assur .. in monte Libano om. A propter homoeoteleuton 12 formosum A 15 Ezechiel] immo Esaias, cf. notam ad lin. 9 )

101

102

paene eisdem uerbis loquitur [fuisse]. fuisse autem eum in regno regnorum et fuisse inter Caesares et Paulus contestatus est. ait enim ad Thessalonicenses: si modo tenet, qui uidetur, donec de medio tollatur. et tunc apparebit, cuius est aduentus secundum efficaciam satanae signis et mendaciis. et ut scirent illum esse uenturum, [qui tunc erat uenturus] qui tunc erat princeps, adiecit: arcanum malitiae iam molitur, id est, malitiam quam facturus est, arcane molitur, sed non uirtute sua nec patris (sui) suscitatur sed dei iussu. quare ergo Paulus dixit: idcirco quoniam non ceperunt amorem dei, mittit illis deus spiritum erroris. ut omnes persuadeantur mendacio, qui non sunt persuasi a ueritate. Esaias ait: sustinentibus illis lucem ortae sunt tenebrae.

Hos prophetas ab eodem interfici manifestat apocalypsis et [*]( 11, s ) quarta die resurgere, ne quis aequalis deo inueniatur. Sodomam autem et Aegyptum dici Hierosolymam actus populi persecutoris effecit. diligenter ergo et cum summa sollicitudine [*]( 3 II Thesa. 2, 7b—9 8 ibid. 2, 7a 11 ibid. 2, 10. 11 14 Esai. 59, 9 17 cf. Apoc. 11, 11 ) [*]( 1 fuisse (pr.) uncis inclusi 5 secundus A 6 sciret A 7 qui tunc erat uenturus uncis inclusi 8 malitiam scripsi, malicie A 10 sui om. A 12 persuadeant A 17 deo A, domino a Sodoma A 19 persecutores A )

103

104

sequi oportet propheticam praedicationem et intellegere, quoniam spiritus sanctus sparse praedicat et praeposterat et percurrit usque ad nouissimum tempus. rursus tempora superiora repetit, et quoniam quod facturus est semel, aliquoties quasi factum esse ostendit — quod nisi intellegas aliquoties dictum, non aliquoties futurum, in grandem caliginem incidis —, ergo interpretatio sequentium dictorum in eo constabit, ut non ordo lectionis sed rationis intellegatur.

[*]( 11, 19 ) Apertum esse templum dei quod est in caelo: apparitio domini nostri est. templum dei filius ipsius est, sicut ipse ait: soluite templum hoc et in tribus diebus suscitabo illud; et dicentibus Iudeis: quadraginta sex annis aedificatum est, [unde] ait euangelista: ille de [*]( 11, 19 ) templo corporis dicebat. arca testamenti: euangelii praedicatio et indulgentia delictorum et omnia quaecumque (cum) illo aduenerunt, illud dicit apparuisse.