Vita Sancti Martini

Constat autem etiam angelos ab eo plerumque uisos, ita ut conserto apud eum inuicem sermone loquerentur: diabolum uero ita conspicabilem et subiectum oculis habebat, ut siue se in propria substantia contineret, siue in diuersas figuras spiritalis nequitiae transtulisset, qualibet ab eo sub imagine uideretur.

quod cum diabolus sciret se effugere non posse, conuiciis eum frequenter urguebat, quia fallere non posset insidiis. quodam autem tempore cornu bouis cruentum in manu tenens cum ingenti fremitu cellulam eius inrupit, cruentamque ostendens dexteram et admisso recens scelere gaudens 'ubi est\' inquit, (Martine, uirtus tua? unum de tuis modo interfeci.

tunc ille conuocatis fratribus refert quid diabolus indicasset: sollicitos ire praecipit per cellulas singulorum, quisnam hoc casu adfectus fuisset. neminem quidem deesse de monachis, sed unum rusticum mercede conductum, ut uehiculo ligna deferret, isse ad siluam nuntiant. iubet igitur aliquos ire ei obuiam:

ita haut longe a monasterio iam paene exanimis inuenitur. extremum tamen spiritum trahens indicat fratribus causam mortis et uulneris: iunctis scilicet bubus dum [*]( 2 prandium V II nemo episc. V: episc. nemo AFv 4 pergerit Y 5 quidem primo V II inpetu A 8 dein AF 9 interficit V 11 inuicem apud eum AFv 12 ita V: tam AFv 13 spiritalis nequitiae BMV: spiritalesque (spiritualesque v) nequitias AFv 15 conuitiis AF II firequ. urguebat AV: urguebat (urgebat v) frequ. Fv 17 cornu. V (cornum corr.) 18 ostendens V: ostentans AFv 19 recenter F corr. || gaudens V: congaudens AFv II inquid V, item saepe alias 20 interfici V 21 sollicitosque M II ire de Prato: esse libri II praecepit AFv 22 fuisset adfectus AFv 25 ita ABFMQV: itaque v II hant] aut Y et sic saepe cUias 27 causam V et cod. Jurati: casum reU. et v; cf. Paulinus: Vulneris exponens causam etc. )

in Martino illud mirabile erat, quod non solum hoc, quod supra rettulimus, sed multa istius modi, si quotiens accidissent, longe antea praeuidebat aut sibi nuntiata fratribus indicabat.

Frequenter autem diabolus, dum mille nocendi artibus sanctum uirum conabatur inludere, uisibilem se ei formis diuersissimis ingerebat. nam interdum in Iouis personam, plerumque Mercuri, saepe etiam se Veneris ac Mineruae transfiguratum uultibus offerebat: aduersus quem semper interritus signo se crucis et orationis auxilio protegebat.

audiebantur plerumque conuicia, quibus illum turba daemonum proteruis uocibus increpabat: sed omnia falsa et uana cognoscens non mouebatur obiectis.

testabantur etiam aliqui ex fratribus, audisse se daemonem proteruis Martinum uocibus increpantem, cur intra monasterium aliquos ex fratribus, qui olim baptismum diuersis erroribus perdidissent, conuersos postea recepisset, exponentem crimina singulorum:

Martinum diabolo repugnantem respondisse constanter, antiqua delicta melioris uitae conuersatione purgari, et per misericordiam Domini absoluendos esse peccatis, qui peccare desierint. contra dicente diabolo, non pertinere ad ueniam criminosos, et semel lapsis nullam a Domino praestari posse clementiam, tunc in hanc uocem fertur exclamasse Martinus:

si tu ipse, miserabilis , ab hominum insectatione desisteres et te factorum tuorum uel hoc tempore, cum dies iudicii in proximo est, paeniteret, ego tibi uere confisus in Domino Jesu Christo misericordiam pollicerer. [*]( 2 cornu adegisse BV (std V cornua degesse): cornu iniecisse AFv II multum AF II reddit F J) uideris AAlV: uideres F, uidens B, uidetis v, uiderit is de Prato; at iam Gisetinns ueram esse lectionem uideris perspexit, cf. si tanti tst, Madwgii gramm. lat. §. 340 not. 4 3 diabulo V et sic saepius iv hoc uoc. 5 si quotiens ABFQV: quotiens 2 libri G-is. et v; cf. I>tal. III, 6,1 II ante AFv 6 aut BMV: et Alrv 8 conaretur A 9 persona M 10 persaepe AFv II enim AF 12 audiebantur AFMIJV: audiebantur etiam v 15 se om. FQ 17 prodidissent maleboC de Prato 18 recipisset V 20 conuersione V et cod. Berol. 21 desierint BMV: desinerent AFv 23 praestari posse clem. BV: praestari clem. AF, clem. praestari v 24 o miserabilis AFv 27 Jesu. Christo Y: Christi AFv ) [*]( 9* )

et quia de diabolo eiusdemque artibus sermo exortus est, non ab re uidetur, licet extrinsecus, referre quod gestum est, quia et quaedam in eo Martini uirtutum portio est et res digna miraculo recte memoriae mandabitur, in exemplum cauendi, si quid deinceps uspiam tale contigerit.