Opus Paschale

Sedulius

Sedulius. Sedulii Opera omnia (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 10). Huemer, Johann, editor. Vienna: Gerold, 1885.

Inter has dinitum copias sine fine uirtutum pascha coeperat esse iam proximum, quo gloriosa Christi potentia mortalem nellet exponere resumptura carnem perpetuo iam uiuacem, non alteram, sed eandem, quam remuneratione lucis impletam ab inferis excitans eleuauit ad sidera. turbatusque pauxillulum mortis uicina ut homo formidans, talibus ad Patrem uerbis fiducia piae religionis exclamat Dei filium se demonstrans: pater, salua me de ista hora; sed propter hoc ueni in istam horam. pater, honorifica nomen tuum. nimium diuine locutus est et potenter, qui cum semet honorificari deposceret, patris nomen honorificandum esse signauit. Deus enim nomen est illi, quod pater et filius communi pariter maiestate possident indiuisum. uenit autem uox de caelo: et honorificaui et iterum honorificabo. quid apertius testimonio paternae professionis impleto? quid clarius caelestis est assertionis oraculo? tamen Iudaea gens perfida, quae pondus tantae ueritatis audiuerat, nequaquam [*]( 8 cf. lob. 12, 27. 28 13 cf. ib. 28 ) [*]( 1 DE EO QVOD SCRIPTVM BST PATER SALVA JtE DE ISTA RORA B3, Christo orante (Christum orantem Gall.) uox e caelo clarificat υ 2 iam om. P quod BHB 3 ucll////// onere (ras. 4-5 litt.) H, u. ponere v resumptura scripsi, sumptura libri cf. v. 3 oinaeem (a exn) B 4 remunerationem P, remuneratione ex -nis B 5 infernis Hv leoauit PHBv pausillnlum P 61 tomortis B1 uicina PBI, uicin* (a eras.) H, uicinã B, uicinia Iur. coni 7 pia H 8 saluum me fac B 10 diuine B 11 et patris v (exc. CoL) 12 Deus est eaim v inom 5 P 13 maieatate B indiuisam P 16 quod Par. Arev. 16 asertionis H Iudaeq mgens P 17 caritatis II adierat H ) [*]( 1. ) [*]( 18 )

274

signis ita manifestis inpulsa, Domini Iesu Christi deitatem credidit adprobatam. quidam enim strepitum fuisse tonitruus adstruebant, alii locutum eius angelum disputabant. o plebs oculis uere caeca et corde durissima, de qua prophetans ita locutus est Esaias: obcaecauit oculos eorum et indurauit cor eorum, uti ne uideant oculis et intellegant corde et conuertantur, et sanem eos. neque enim tonitruus Christum aut angelus creatura suum generauit auctorem, cui clamanti confidenter ad Patrem ilico respondisset ut Pater, sed ab ore Dei specialiter Patris, qui Filium uere cognouit, reloquens uox processit, ut hac saltim ratione compuncta turba nimis incredula sero caelestem duceretur ad fidem. hoc est itaque Patrem Filio respondere, suae uoci similiter consonare, quoniam uerbo genitus uerbum Patris est Christus, et parilis coniectura sermonis Patrem reuelauit in Filio, Filium reuelauit in Patre.

Tunc annui sacramento conuiuii cum paschales epulas celebraret ex more, ut humilitatem diligi suo potius edoceret exemplo, surrexit ac linteo se praecinxit doctorque discipulis Dominus sese, famulis pedes abluens, inclinauit tantumque suae deposuit fastigium potestatis, ut ab huius obsequii dignitate nec Iudam fecisset exsortem, quem nefandae nouerat [*]( 5 cf. 6, 10 ) [*]( 1 ita] item H deitate H tonitruus PB, tonitru B, tonitrai Hv 3 asstruebant RB, astruebant v ples P 4 ocolis] eras. in H, om. v et om. v 5 isaias PB oculos] o, corr. ex n B 6 ut PH ne* (c eras.) H intellegatur P 8 tonitru B, tonitrui P cf. v. 15 autorem H 9 ill* H, illi v respond////////et H, responderet coni. Arev. 10 d∗∗∗ H, diei I qui om. PBH 11 haec P, h ex d B saltem Bl compunctę B 12 nimis (u m. al.) B coelitem Bv duceret B, deduceret v 13 uoci* (s cras.) H, uocis B consimiliter υ 15 releuauit B 16 patrem PB 17 DE CAENA. Din: ET HVMILITATIS EXEMPLO R, discipulis dns pedes abluit Hv couuiui (i supra a m. U) B celebraret B 21 dignitate* (s eras.) H )

275

proditionis auctorem. sed nihil hinc gloriae consecuturus eras, traditor execrande, ut mundus uidereris uestigiis, qui polluebaris in animis tamquam sepulchrum exterius dealbatum, quod foedis cadauerum sordibus intus horret impletum. nec doli Dominum latuere dispositi, sed illum futuri caput esse sceleris designauit, cui panem traderet panis ipse tradendus ad necem. tunc manifestatus est sermo Dauiticus dicens: qui edebat panes meos, ampliauit aduersum me supplantationem.

Postea uero quam corporis sui Dominus Iesus Christus et sanguinis duo uitae munera consecrauit propriisque discipulis spiritalem cibum potumque porrexit, quo caelestibus epulis saginatae famem sitimque sentire nequeant animae iam fideles: mox in Iudae corda, nequissimas sedes ubi liuor inuenerat, tetri spiritus introiuit inmanitas, inque Dominum tela corripiens execranda seruilis belli concitauit insaniam, pactus scelus grande negotii sub qualibet quantitate mercedis; nec enim culpa manet in pretio, sed crimen conualescit in facto. tantundem sacrilegii triginta caecus argenteis paruum sumens munus admisit, quantum, si cuncta simul regna terrarum marisque diuitias et omnem uagis cum nubibus oram lucraretur aetheriam, [*]( 8 cf. 40, 10 ) [*]( 1 consecutus Bv eraa Ludwig, ẽf B, ea ex est HB cf. Carm. 2 uidere H, uideres B 3 inanis BH, in animis Bv ef. v. 29 sensu 4 cadarum (ue am. 2) H 7 tamanifestus B daoidicus v tunc - supplantationem om. P 10 DB IVDA TRADI- TORE BH (sed infra ante mox ut edit.) uero] eras. H, om, v I 13 saginate corr. m. 2 H famen B iam fideles] om. H 14 corde B, cor** (da eras.) H, legendum fortasse cor Gall. nequissima BHB nequissimam sedem v ubi Bl liuor ex lnuior B* abebat H 16 exetranda H serui∗is H, serniris 1 17 quantitatem P, quantita te JB, om. Bv mercede v (qualibet mercedis Par.) 19 sacrilegia P, sacrilegi\' (i supra m. al.) B 20 ammisit PB, amisit B, ammisit (corr. m. 2) H 21 lucraret HBv eteris P, aetheream (63 ex i) B ) [*]( 18* )

276

flagitii perpetrarat. neque enim totius mundi bona sufficerent Christi fuso comparari cum sanguine, qui mundi pater est* uniuersi, qui hunc quoque nefandum nasci concessit. atque utinam matris arida sterilitate damnatus diem natalicium non uidisset nec aetheriae lucis iucunda conspiceret, aeterno torpore nil permanens; miseroque foret illa sors melior uitam nescire traditam quam sentire subtractam, aut confestim, ut meruit procreari, meruisset et mori fieretque psalmi principalis exemplum, quatenus ita prorsus toto deperiret a saeculo tamquam puluis, quem proicit uentus a facie terrae, nullamque memoriam sui nominis reliquisset infelix. tunc igitur audax, cruente, ferox, rebellis, insane, tunc fallax, crudelis, inique, uenalis ac perfide, tunc traditor, latro, fere proditor, inmitis et impie, praeuius ductor ac signifer hostes comitaris horribiles, aciemque sacrilegam gladiis et fustibus uiolenter armatam cum minaciter moueas, mendacibus osculis foedus incommodas mellaque uenenis adiungis et saeua Domino traditione blandiris? cur socium fallaciter profiteris et amicae fraudis salutatione perfungeris ? numquam noxios aut pax coniurat in gladios aut lupus oscula porrigit agno truculenta mitissimo. [*]( 9 Psalm. 1, 4 ) [*]( 1 flagitiam P perpatrarat JR, perpetraret v, fort. perpetraturus erat bona ex dona B 2 con B 4 sterilitate arida P, aterelitate B dies P 5 inconda P, iocunda BHB eeno P 6 to*pore H, tepr B nihil H sors illa P sor I 1 sor**nelior H 8 princpalis B 9 quatinus B tota H 10 quem — uentus om. P faci*e (a eraa.) H 11 relinquisset H tunc ex tunc H* 12 insane] eras. in H, om. v 13 ac) et v perdite B sed cf. o. 60 14 boetiB v commitaris P, cο̄mitarisB 15 orribiles B aciem quam v sacrilegem H e* H 16 cam] com P, tn B oculis Hl (0 eras. m. 2) B fo*dus (e eras.) H 17 sena P protradit*one H, proditione Bv 18 amic* (e eras.) H, amice B 19 fraadi* (s eras ) H oaluatione Par. IIIIIIIIII/lngeris H, perfingeris B, peratringeris v aute pax P 20 aut] om. H 21 mitissimo om. 0 )

277

Igitur operator sanctus uiHs traditus execrandis, opem solitam non relinquit, sed auriculam puero uiolenter abscisam, quam Petri gladius amputarat, ne quo se tempore pius a pietate suspenderet, protinus restituit ac sanauit. nec enim rationi conuenerat humanam Deo suffragari uindictam, qui sibi patris defensione transmitti plus duodecim milia legiones angelicas poterat postulare, si mallet de sceleratis poenas exigere quam suae caedis iniuriam relaxare.

iubet nudi mucronis ergo tunc aciem uagina condi custode, quoniam ipse uidelicet suam pro cunctis animam ponere, non uenerat alicuius eripere. ipsi namque tunc Petro confidenti uoce pollicito uelle sese cum Domino et mori dixit: amen, amen, dico tibi, quoniam non cantabit hodie gallus, donec tu ter me abneges, non infidelitatis hunc arguens, sed metum futurae trepidationis aperiens.

Mox ad Caiphae deductus est aedes, qui religionis ritu Iudaicae princeps illa quidem tempestate fuerat sacerdotum; sed in cathedra pestilentiae cum sederet et in peccatorum uia consisteret, principatum uidebatur scelerum possidere. concilium siquidem uiolenter accendi et falsis coeperat [*]( 12 of. Matth. 26, 34 Luc. 22, 34 ) [*]( 1 DE AVRICVLA. PVERI AMPVTANDA. B, auriculam puero petros abacindit vH (absciditur) traditur H 2 reliquit Pv, relinquid B, dereliquid B ascisam H 3 amputaret HB, amputauit c nequ*s* H, ne quaaao 1 4 poat suspenderet, et eras. in H restnit B rationem P, ratione B 5 bum*nam (a eras.) H 6 fort. defensionem pli*s H XII ci P, XII B angelicort H 7 malet B 8 VBI dicit PETRO RECONDE OLADIVM VIGINAM RH (uagina); post eripere inscribunt Hv tunc] ergo tim P, eras. in H; iabet ergo nudi mncronis aciem v 9 custodẽ B uideli∗et H 10 cunctu Bl corr. m. 2 11 tam petro P confitenti B lelli P 12 mori cum dfio et dixit P, dfio & moridixit R,mori ihf. respondit ac dixit HBI 13 ter tu HBv abnegas H 14 tunc v futur∗e H 15 apperiens PB 16 VBI xps ad CAIPHAE DVCTVS EST ABDBS B m*x (o eras.) H ductus B 17 iudeics B 18 cum] con P resideret v 20 consilium B ceperat H, om. R )

278

testibus excitari. uolabant in Dominum mille mendacia, uanis accusantium fauillis emortua, non fidei calore uiuentia, periebantque mox omnia motu propriae lenitatis exhausta, sicut ignis insaniens per stipulas aridae siccitatis excurrens, cui uires alta cremandi cacumina materies non ministrat infirma, sed in cinerem protinus reuoluta perdit inanem flamma uictoriam.

Postquam nullum dolis iter arrisit, fraus uiribus cedens uertitur in furorem atque in Dominum manus erigere plebs armatur inpatiens. heu mihi quantis lacrimarum roribus inpeditus, quantis animi gemitibus sauciatus-ereotas in Dominum rabidi tumultus insania manus horreo memorare sacrilegas! denique nec caput colaphis propulsare nec faciem sputis adspergere nec palmarum ictibus uerberare plebs execrabilis conquieuit. ille tamen omnia patienter excipiens nostrae saluti se tradidit ac pro nobis sanctum corpus suppliciis deputauit. per illos enim colaphos habemus capitis sospitatem, illa sputa nostrorum uultuum sunt lauacra, his alapis libertatem sumus consecuti perpetuam..

At senior, cni ueritatis auctor cuncta praedixerat, quia manere nequibat infectum quod Christus signauerat adfuturum, [*]( 1 aolabat P, nolebant H 2 acussantium H e∗morua (t eras.) H fide P ui////////////a/////////bant///// H aperiebant v, apparebant coni. Arev. 3 moto P exausta PH a∗∗∗de H, aridas B 4 siccatis B uiree] ui supra m. 2 B 7 DE COLAPHIS BT SPVТIS ET CETERIS RH adscripsit P caedens H 8 uertit ex -et B, uertit v plebs ex blebs B 9 armatus B I incupiens P hieu mhi B ante quantis, quantis eras. inH 10 inpeditur H motibus Hv, motus B sauciatis P, sauciat B 11 rapidi P tumultuf B orreo PH merare B e 12 necaput (c m. al.) B 13 adspargere H1 palmari P ausecrabilis B 14 salutis e PB 15 P** H suum Hv suppliciis ex suspliciis B 16 enim] om. B 17 nrm P uulr tuum] suprascr. Bl alipis P, alapidib B (corr. m. 2) 19 DE NEGATIONE PETRI TTIO BH, Ter Christum negat Petrus v ante cui rae. 1 l. in B quia] que H, cuique v 20 quo P, quq B )

279

usque in aedem principis sacerdotum Domini uestigia subsecutus, quod ex eius esset etiam ipse discipulis ter est agnitus, ter negauit. et gallus, diei nuntius, cantauit impletoque diuinae sanctionis oraculo pristini quoque sensus reuersi sunt Petro, qui memoriam culpae recolligens obliuionis in se castigauit errorem; gemituque continuo prosequente peccata fugiunt, delicta discedunt et lacrimarum imbres effusi dulcem ueniam fletibus amarissimis contulerunt. apostolicis igitur eruditi debemus exemplis uim poenitentiae meritumque dinoscere, ut talibus remediis adnitentes ab animarum fatigatione nostrarum mortiferos mereamur morbos excludere. si enim noxiis cogitationum uenenis aut actuum uel etiam contagiis fuerimus turpium sauciati sermonum, ad saluberrimam poenitentiae mox nitamur confugere medicinam, quatenus dolentes ex culpa non doleamus ex poena, lacrimantes ex uulnere non lacrimemus ex morte. nec tamen poenitentiam futuris paremus erroribus, sed praeteritis adhibeamus admissis. sub indulgentiae namque\' fiducia delinquentes difficile ueniam consecuntur optabilem, quam sibi plerique praesumptam securitate pollicentur, ut peccent. nam et Dauid propheta mirabilis dum indulgentiam praeteriti postularet erroris, ut hanc facilius impetraret, per ignorantiam se deliquisse tali prece signauit: delicta [*]( 22 cf. Psal. 24, 7 ) [*]( 1 ęde P, aedes Bv subsequutus P 2 ee aetiam cum P ipee om. R est om. B agnitus et P 3 et] om. P cantitauit B 4 diuinQ ex deuinq B pristini ex prestini B 5 que B memoria H 6 errore P fugunt P 7 descedont H ducem (1 m. 2) H 9 exemplis debemus v digno- Mere v uitalibua — ut ab v premediis P 12 cogitationem P actu** (um eras.) H, actu v contagii P 14 quatinus PHB 15 uulnere ex morte P 16 futuri P 17 pteriti d P adibeamus H amissis P, ammiseis (d m. 2) B, ammissis HB indulgentia P 19 summa P, praesumpta Hv 21 ptiriti P hac P, hac JB 22 tale R, tali* (b. eras.) B, d talibus v prece] p P, evan. in H, praeci I, prae se coni. Ivr. inuentis P, iuuentutis meae v )

280

iuuentutis et ignorantiae ne memineris, Domine. quid ergo, quaecumque flagitia iuuenalis aetas admiserit in senectutem debent relaxanda seruari? absit ut in nobis uitia permaneant et senescant. sed cum diuina clementia patienti longanimitate mitissima iudicii suspenderit ultionem, nullae nos ex istis indutiis spes impunitatis obtundat; sed tamquam famuli diutius fugitiui sero saltim nostrum reuertamur ad Dominum, ab ipso uel senes lubricae iuuentutis ueniam postulantes, quamuis conueniat unumquemque peccantem confestim, cum adhuc est culpa recentior, poenitentiae ferramentis eius ulcus abscidere, ne serpentis morbi primitiae uelut radices amari germinis altius neglegentis agricolae remissione submersae, nullo ualeant euelli penitus iam labore. idem denique propheta, ne pro iuuenalibus delictis ut neglegens uideretur serius supplicare, addidit ignorantiam, quo apud pium iudicem facilius sibi relaxari meruisset errorem.

Igitur et Petrus apostolus Christum negare non studuit, sed in obliuionis casum simpliciter et ignoranter incurrit. nam qui sese mori uelle cum Domino plena deuotione promiserat, alienus ab eius uideri consortio sub quolibet periculo non [*]( 1 ignorantiae meae HBv deus v 2 flacia P amiserit PHI, ammiserit BB (d s. I. m. 2 add.) 3 senectuta P nobis //////// ita II absit in nobis ut ita maneat v, ante ita ras. 1 l. in B 4 conaenescant Bv 5 mitissimam RHv iudici P, inditii H, iudicis * E, fort. indiciis suBpendentt PBv nulla HBv, nolle Ludic., nulla en fort. 6 nos] non v indutiis JB, indutis P, indutus HI, indicus (an iudiciis?) B, indultae coni. Iur. epes] om. PB inpuditatis P, inpunitatis ex inponatis B obtunsa (8 ex t m. 2) B, optanda P 7 diutius] dicite ex dicitis H, diu v fugitiuus P, fagitiui ero H 8 ipsis P 10 confostim BI cam—abscidere om. Bv est] ter P 11 ihors P uelud H necligentis P, negligentia H1 12 acrioole P remisione H 18 *uelli (e eras.) H 14 nec P pro om. P negligens P, neglens H 15 supplicare libri, applicare Iudu. quod PR ad principium P 16 relaxare I 17 DE BONA. POENITENTIA PETRI B, om. Hv 18 namqui HBv, namsi P 19 deuotio P 20 sub] si B )

281

ferebat. prompserat enim inter cetera magnificum suae credulitatis exemplum, quod eum a Christo nec exitio posset segregare formido, ad quem media festinando per maria rapidos dudum se praecipitauit in fluctus, nulla uicinae mortis trepidatione deterritus.

Interea dies nonum uisura flagitium nocturnis maestior umbris inluxit, quae tenebrarum remota caligine Hebraei coetus infanda reserabat uulgo consilia. tunc ludas, draco nouissimus et priori similis homicida uenefico (nam sicut ille Adam uitae subtracto, sic et iste Christo morti contradito generationis humanae factus est persecutor), ad Pilati Dominum conspiciens deduci praetorium eumque uinculis adstrictum, qui resoluit uincula peccatorum, deriguit miser et horruit, pecuniamque, funeream mercedem scilicet cruoris innoxii, restituens saeuis dispensatoribus ac refundens pretio criminis sese uacuauit ille, non crimine. quid enim poterit securitati conferre trepidatio mortis ibi concepta, nullus ubi timor consequitur iam medelam secundum psalmi continentiam proloquentis: illic trepidauerunt timore, ubi non erat timor, hoc est, in ipso iudicio, ubi correptionis tempus et spatia non habet infructuosa formido, aut in inferni iam faucibus constituto quae potest [*]( 18 Psal. 13, 5 ) [*]( 1 ferebant P prompserat] Hartel, promiserat PR, praemiserat HBv 2 exiai P, eiicio R, exita B, exitus v, fort. exitii i possed I H (corr. m. 2) 3 ad quem] atq; P rabidos RHB se] eras. in H, om. v 4 trepidationem P 6 DE MORTE IVDAE TRADITORIB RH, de Iudae suspendio v 7 inluxq; B caligine remota P ebrei P, dehebrei B 9 prior B hihomicida P uenific*o (i eras.) H, uenefieio Bv 10 substracto B cum tradito P 11 persequutor B domum RH 12 dediuci P uinclis Bv 13 redarguit P orruit PH peccuniamq; H 14 funeream Arev., funere ad PRH, nfueram B, funerum Par., funeram Col. Gall. seei P, se∗uis B 15 *ac (h eras.) H preciocio P uacuauit IIIenon B 16 Becunctati P conferret P 17 ante nullus, ubi eras. in H medellam H 18 proloquentes H 19 timorS P fuit H est om. P 20 correctionis Hv 21 potest] post P )

282

opitulari confessio, cum legatur: in inferno autem quis confitebitur tibi? Iudas enim publicus parricida, qui, quod audere non metuit, non suum tantum parentem, sed totius mundi iugulauit auctorem, poenitudinis frustra remedium inuestigabat; quem post traditionis audaciam sententiae supplicium iam tenebat, ut securis ad arboris radices applicata, quae fructum protulit execrandum, mali roboris germen inutile funditus amputando saeuis ignibus deputaret. dementem subito correptus est in furorem, sibi mortiferum nihilominus molitus interitum, quamuis sanior ille tunc fuerit, cum nefandae coniurationis in se flagitium uindicauit, uiamque gutturis execrandi, qua uox processit inmitis uendens omnium redemptorem, faucibus nodatis adstringens, animam trabalibus laqueis expulit infelicem. parua siquidem poena pro tanto uideretur flagitio, cui nulla suppliciorum aequari ualeat magnitudo, tamen ipsum funesti genus exitii morsque pendentis ab alto cadaueris caelum negat aspici, terram uetat attingi, ut reus sceleris inauditi simul ab utrisque dignus elementis expelli nec aere frueretur ad uitam nec homo generali compositus more hominis animam dimitteret exhalatam. habet et aliud leti ista [*]( 1 PBal. 6, 6 ) [*](1 con P aut P 2 homicida Hv quid P, d eras. in RH, qui Bv 3 quod] quem Ludwig quod—metuit] audere scripsi, audire libri metuit scripsi, meruit libri pere.ntem (u m. al.) B ,4 iuganit Bl (corr. in jugulauit) fraist∗a (r eras.) B 5 nestigabat Hv audaciae RH (fort. ex audaciê) 6 ut scripsi, et libri arborum PR, fort. arboris iam applicita Hv 8 deputarat Ludw. dementem PHBv, Vtmente R, mente Ludw. 10 molitur υ tunc] tam P 11 uiamque Arev., uitamque libri 12 execrandis P quia H uidens H Par. Col. redempt/////em H, redemptionem v 13 nudatis R, nudatiB H tra*alibus H, tranalibus B 15 illa flagitio v suppliorum P aequali P 16 istud B funesti ex fonesti B exitu H pendentes P, pendentibus B 17 apicit P uetatque Hv 18 in auditu B dignis B 19 frueret B umo P, hum.o (an eras.) H generali*** (ter eras.) H compositos H homini P 90 anima H exalatam P, exalatum HB, exhalantem v et om. HBv decoris istas species H, dedecoris ist∗a in apecie* (s eras.) B; dedecoris istas in species v )

283

species propriae deiectionis indicium. quod enim in sublimi fastigio necem sortitus est perfidus et desertor, patefecit ex quanto culmine sit prolapsus: nuper discipulus, modo iam reus ; nuper apostolus, nunc apostata nominatus est.

Cum uero Dominus ante tribunal praesidis staret intrepidus, ut agnus mitis productus ad iugulum, nihil dignum morte repperiens, quod ei populus accusator obiceret, regem se dixisse, qui manifesto rex aderat, studio seditionis exclamant. nec mirari quispiam debet si plebs, amica fallaciae, ueritatem protraxit in crimen imperiumque sidereum et diuinam rennuit potestatem, quae Creatoris ingrata suffragiis lucos olim coluit, idolis obsecuta seruiuit. una quippe dementia parque uidetur insania Baal praeposuisse tunc Domino, Barabban praeposuisse nunc Christo, dumque pius occiditur impiusque seruatur, iustitiae mutauit uiam errans in utroque sententia: auctor mortis deputatus ut uiueret, auctor uitae deputatus ut obiret. ex hoc igitur cuncti, qui hactenus manetis infidi, Christum pro mundi salute passum fuisse iam credite, qui flagris terga sulcatus, obprobriis lacessitus, poenas omnes amplectitur, ne perire suis meritis dignus uel latro sustineret exitium.

Heu quam triste falcis acumen est, quae messem Iudaicae [*](1 q///// H ( ̃ a m. 2) in om. H 2 sortitus ex sordidns .B profidas H 3 quanta B colminas P prolapsus] pro eras. in H, lapsus v discipulis P 4 nuncj modo H est om. v 5 QVOD AVTE TBIBVNAL S FLAGELLIS CEDITVR R (in mg. alib auditur) H (auditur), Christo obiecisse Iudaeos quod regem se esse dixerit v 6 morti JB 7 sese Bv 8 quia H, qm B manifeste v 10 protraxerit v crimine HBv 12 clementia H 13 bahal HB ba*rabban (r eras.) H ∗∗dumque (mo eras.) H 14 impius B 16 deputatus] est utroque loco add. Ludw. 17 est] om. Hv igitur qui B actenas H infidi ex -de B, in fide v 19 post flagris ras. 4-5 litt. in H terga] eras. in H, om. v obprobriis (p ex b) B 20 complectitur H sni B 21 exit∗um H 22 de lauatione manuum Pilati v a*crum̃ B )

284

posteritatis abscidit! nam qui necem Domini postulantes in se suosque filios eius sanguinem professi sunt permanere, dicentes furialiter et clamantes: sanguis huius super nos et super filios nostros, omnem fractam sui germinis damnauerunt, donec ab eis haec macula illius aqua spiritaliter abluatur, cuius in eis cruor letaliter dominatur adspersus. heu nequitia tui, Pilate, facinoris, quam patrasti! qui tot in uno iudicio uel potius praeiudicio crimina commisisti, quae si prouida sanandus mente cognosceres, non solas manus abluere, sed totum iugiter corpus sacro debueras aquae spiritalis lauacro \'perfundere. iustum iniuste diuerberas, regem praeses examinas, Deo te praeponere mortalis homo non trepidas. igitur luendi supplicii iam teneris in uinculis, quia numerosa per uulnera cruci Dominum creaturae configis, Caesaremque magis offendere quam Caesaris metuis conditorem.

Cumque militari Christns executioni contraditns mortis sententiae subiaceret, in ipso nihilominus cultu, quem regiae sub imaginis inlusione suscepit, magni gerebantur sacramenta mysterii. quod enim coccineae clamidis uelamen indutus est, cruentum futurae mortis demonstrabat aspectum. spinea caput eius corona circumdedit, quoniam spinas omnium peccatorum, quae humanum genus passim inuaserant, pia solus humilitate portauit. manu datam gestabat harundinem, mundano regno [*]( 3 cf. Matth. 27, 25 ) [*]( 1 postteritatis H, posteritatia ex psosteritatis B namque v 2 que] otn. B 3 eius H 4 clamauerunt R, dampDauerunt B 5 aquas H 6 laetaliter H, loetaliter B 8 un∗∗o (ic eras.) H 9 pro uita B, prouicia H ablueree Hv 11 profundere H iustũs B iniostę deuerberas HB 12 domino v omo B quibus igitur Bv 18 quia Hv, que B, qui B cf. Carm. 14 configeris H 15 cęsarẽ magis R 16 DE cooct- NEA CLAMIDE CORONA et ARVNDINE B, om. H, De ueste purpurea, corona apinea, arundine et uestibus Christi 0 secutioni H 17 sentonscientiae B corr. m. 2 cultum H quęm B 18 gerebat B 19 coccinae H clamidia BHB 21 corona om. H 22 post humantl ras. 1 Utt. (s ?) B 23 manu Hl (nam corr. m. 2), nam v arundinem H1 mandA B )

285

sceptrum uere consimile, quod pro motatione saepissima fragile, uacuum, leue cernitur et caducum.

moxque uestibus alienis exutus suis protinus est amictus, tamquam positurus in obitum corporis indumentum, quod se post paululum nouerat recepturum, nihil iam mutabile sumpturus, quippe post mortem plena cum maiestate suae carnis rediens ac resurgens.

Nec illud a consortio dininitatis abscedit, quod datum sibi uinum tristi felle mixtum labris tetigit et ab ore proiecit. signum fuit quippe mirabile, amaram mortem Dominum degustare confestimque uirus eius horribile reducis uultus auersione contemnere.

Igitur alto patibuli defixus in ligno iram discriminis execrandi pia religione mutauit et abiecta crudelitate pax ascendit in crucem uiolentaque saeui roboris instrumenta suis membris inlustrans poenam honore uestiuit, supplicium salute dedicauit, ipsaque pius in se tormenta sanctificans signum in damnationem propositum fecit beatitudine consecratum. ut autem nullus animo peregrinetur ignaro, crucis speciem causam uenerationis ostendere, quae Dominum meruit adoranda portare, per quattuor eam plagas orbis extendi prudenti debet [*]( 1 uenere B, ue∗∗re (ne eras.) H mutatione RB 2 VBI EXPOLIATVS CLAMIDE ET SVA INDVTVS EST VESTIMENTA B 3 SUi B tamquam] quam BH positurus ex poBsiturus B obitii B\', obita v 5 nil B m*tabilę H, mortale B, motabile I Col. Par. sumpturus mutabile Hv p*** H plena* (m eras) H, plenam B prae mortem plenam 1 6 ma**state H, maiestatis Par. 7 DB POTATIONE VINI cvjf PELLE DATA R, cum felle data H, fel Domino datum quid aignet v abscessit v sibi] sumit v 8 trieti] Cbristi H, om. v permixtum HBv labiis Par. Gall. Ârev. procedit H 9 quippe fuit v, fuit om. B 10 uisus H reduces B, reduci B 11 contempnere B 12 VBI SVSPENSVS IIJr CRVCI JB, om. H, Christum cruci affixum v alte H, alto ex abto B 15 saluti coni. Ludw. dicauit v, fort. ditauit 16 in] eras. H damnationi (ex damnationem) H2, dampnationi Bv 17 beatitudind HB\' (~ eras.) autem] aut B, ∗∗∗∗is H, hie v 18 nullius R pereginetur B ingnaro B, ignare B, igna(ex no)ro B 19 generationis H 20 quatuor B extendi B )

286

quisque ratione colligere. caput enim Christi distentis in cruce membris expositi axis Orientis accepit, Occiduus autem limes plantis arrisit, Arctous dextera claruit, medius laeua refulsit. cunctaque prorsus mundi substantia Creatoris corpore fecundata crucis in se lineam rectis obliquisque limitibus demonstrauit impletam, quam primae lucis ab origine cernitur consecuta.

Cumque milites eius sibi nestimenta diuiderent, tunicam sortiti sunt quis haberet, quoniam suta non fuerat, sed de superioribus texta per omnia, nefariumque duxerunt speciem tanti uiolare miraculi. legant haec scismatici profecto doctores et sciant, quid impietatis exerceant catholicam lacerando concordiam. si enim militibus sacrilegis ac funestis durum uisum est Christi carpere uestimentum, quale nefas admittunt qui ecclesiastica pace turbata ipsum Dominum Christum scismatibus diuidere non quiescunt!

Titulus quoque trina linguarum significatione conscriptus, habens Hebraicis, Graecis litteris ac Latinis: hic est rex Iudaeorum, supra Dominum legebatur adpositus. quae sit etiam huius ratio sacramenti, absurdum non uidetur inquiri. nec enim fugit a magno mysterio, quicquid gestum manifestatur in Christo. cur ergo tribus linguis hic titulus legebatur adscriptus, cum plures ac uarias multitudinum nationes [*]( I r 2 crucem Hv acsis B 3 plantas B adrisit H arctus H dextra Hv, dextrae B claruit om. H 4 mundi prorsus B 5 fecundata H, iocundata RBv 8 DB SORTE IN VESТIMENTA XPI RH (oestimento), om. v 10 dixerunt H, duxerant v 11 scismatici BHB = 15 12 sciant ex sentiant H, sciant v quod impietates Bv 14 Smittant B, a*mittunt (m eras.) H, ammittant B 15 ęcclęsiastica B 17 DB TITVLO TRINA LINQVARM SIGNIFICATIONE CONSCRIPTO B, om. H, de titulo crucis v significationẽ H conscriptis H 18 clhebręis H, hebreicis B litteris Graecis r 19 iudeorū B dum ex dni B 20 haius etiam ratio HB huius ratho Bacramenti B 23 adscriptus H multitudinum Iv, muntitudinum B, multitudinem RH, multitudine coni. Ludw. )

287

nequaquam Hierosolimae defuisse apostolicorum actuum magnitudo testetur, et possit aut una interpretis diuersis lingua sufficere; aut, si cunctorum uoluit oculis hoc Pilatus exponere, pluribus linguarum commerciis instructam uulgi notitiam reddidisset? sed quia non est humana dispositione perfectum, spiritaliter illud sentiamus impletum. uera siquidem fides catholicaque confessio, quae designabatur in Christo, unum populis regem trino docebat explicari sermone; quod autem Iudaeorum regem eum specialiter uerbo pronuntiat, qui supra creaturam dominatur uniuersam, tam saeculari causae quam rationi conueniens est diuinae. primum quoniam Pilatus uel propter Caesaris metum uel propter suae credidulitatis admissum, quia regem dixerit quorum fuerit, definiuit, ne puro regni nomine designato generaliter eum regem uideretur exprimere atque aduersus Caesarem praedicare et tamquam in suum quoque rectorem decreta morte sacrilegus extitisse. dehinc quia rex Iudaeorum Christus religiose nominatur et omnis gentilitas idolorum cultibus occupata, cum Christiani dogmatis meruerit sacramenta sortiri, inter Abraham filios incipiet Dei filium nuncupare, cui legitur promisisse, quod eum faceret, sicut et fecit, omnium gentium patrem. Iesus ergo dictus est Rex Iudaeorum, non tantum praesentium, sed etiam futurorum, quia naturaliter [*]( 1 hieroeolime H, hierusolimQ B apostolorom ex apostolarum B 2 posset BH nna a. I. B interptes B 3 hic B, U hoc ocnlis v plurimum B, plurimarum v 4 instr,ctam R fulgi 1, eras. in B reddidissed H 5 set ex sed Hl eq qB quod v 6 illud om. H siquidem] ras. 4-5 litt. in H 1 signabatur B regem — eum om. v, fere eras. in H eum regem B 9 speciali∗∗∗H, spiciali B, speciali ter Ludwig in adn. creatara — uniuersa B 12 amissum RHl, admisuum corr. Iur. quia B, q ∗∗∗ H, quia B (a m. 2), aquae 1, qui lur., q Col.; quod se fortasse rectius GaU. se regem υ 13 designaUo (i eras.) H 14 exponere Bv 16 quia] qm̃ B 17 religione H 18 meruit P 19 habraham B incipit v dei ex deo B filium] populus v nuncupari HBv 20 promisse H 21 ergo] autem H rex dictus est R 22 quia] qui HBv naturalis Bv )

288

germinis inutilem relinquentes horrorem, mox in-oleam fecundae suauitatis unguento sancti chrismatis inserendi perdent amaritudinem sterilis oleastri.

Quin etiam plebs feralis et noxia, nullis animum satiata suppliciis, cruentos ex utroque latere circa Dominum uiros eadem statuit damnatione confixos,, ut iniectas uulnerum plagas talium aceruaret iniuria personarum, licet meriti similitudinem non haberet similitudo sententiae. inter latrones namque iusto pendente carnifices trium uidetur esse par poena, sed duorum dispar est causa. illi quippe pro crimine rei sunt mundo: huic ipse reus est mundus, cuius sanguine liberatus est a peccato. in illo tamen Dominus patibulo constitutus potestatis suae iura non perdidit, qui de sublimi crucis examine, uelut de regali throno, iudex aequus utrumque prospiciens et amborum merita diuini cordis lance perpendens hunc elegit, hunc reliquit, non praeterita quae luebant facta discutiens, sed praesentes mentium diuersitates intendens. unus enim, a quo ferocis atrocitas instituti nec in mortis discrimine declinauit, saeuis Dominum lacerabat iniuriis, dictis mordacibus execrandis, tamquam caper hirsutus uenenosi dentis attactu palmiti sua-ao uissimae uitis inimicus, ita loquebatur inludens: si tu es Christus, saluum te fac et nos. alius uero spe meliore [*]( 21 cf. Luc. 23, 39 ) [*]( 1 horrorem ex honnorem H, honorem Gall. oleo B 2 sci ex sSe JB* crismatis B inserendi (ex do) B 3 sterilis (r ex b) B 4 DE DYOBVS LATRONIB. ET DISTANTIA EOR RH, De dnobus latronibus ad Domini latera crncifixis v post quin ras. 1 la litt. B 5 circa] ci ex ca B 6 nt iectas B 7 acerbaret ro B υ 8 haba B (re a m. 2), habeat H, habet Par. Ârev. 9 uide∗t ̃ B par] per H, om. JB dsed B 10 illi quidem H B, illi siquidem multo v 11 ipsi H 12 dns (s ex e) B poteetati B 13 p∗∗didit (ro eras.) H sublimis HBv .15 illum reliquit v 16 reliquid B 18 mortis] eras. m S, om. υ declinauit (supra nit ras.) B 19 execrandus Bv 20 hyrsutus B at∗ta∗tu H, a∗tactu (c eras.) B)

289

modestior, qui, dum suae parcit linguae, pepercit et poenae, supplicibus Dominum uerbis alloquitur, deflectens lumina, tantum libera quae gerebat, in terram, quoniam tensi uulnerum nexus ab humilitatis officio nolentes inclinari palmas arcebant. nam postquam socium, qui iam desociari meruerat, iusti sermonis increpatione redarguit suaeque culpam proteruitatis agnouit, Dominum sic precatur: memor esto mei, cum ueneris in regnum tuum. quem pius ilico Dominus, ut errantem per auia deserta pastor ouem cum gratulatione recolligens, allocutus est dicens: amen dico tibi, hodie mecum eris in paradiso. o mirabilis et diuina promissio! paradisum se dicit intrare qui properabat ad inferna descendere, quatenus euidentius edoceret nullum tempus existere, quo Deus non ubique sit praesens. ut enim latronis animos iam beati mortis formidine uacuaret, non tantum inquit hodie mecum eris, ne sepulturam putaretur edicere, sed adiecit in paradiso, ubi flore perpetuo blanda per agros ridet amoenitas et inriguis uoluptas fontibus enutrita pulchresque molliter per hortos infusa, totum grata suauitate laetifieat interque [*]( 7 cf. Luc.23, 42 10 ib. 48 ) [*]( 1 mo∗destior (a erm.) B 2 supplicio H, suppliciu B suppUde ao domini 1 dfii B uerbis] emendauit Iuretus: ac Dominum uerbis precantibus alloquitur (ac om. Gall. Arev.) defiete B limina H 4 inclinari] om. H palmescebant I 5 ∗ ocium (s erae.) H qu..am (i i eras.) H otium quae iam I I deaociare HI, disociari B meru∗erat B sermones B 6 culpa B 7 precabatur HB υ 8 dum υ 9 cum gratolatione] alibdum in marg. B (haud dubie ad superiora cum ueneris pertinent) 10 Amen, amen B 11 paradyso BH miraculis H 12 paady∗um H secum coni. GaR. 18 quatinas B euidentius om. Bv e∗docere (t eras.) H quod R, qi H1 (qo corr. m. 2), quo. B, quo v 14 dominus υ sit ubique υ animum HB υ 15 beatę B, beati H1 beatę corr. m. » 16 ne-adiecit om. IfJ, rasura usque paradiso in H, Gall. lacunam recte suspicatus coniecit: non tantum, inquit, (supple meminero tui) sed hodie 17 agres H 18 inriguis] ex inriguas B uoluptas ex -tis B pulcrosque H 19 ortos B ) [*](X ) [*]( 19 )

290

beatos frondibus ramos ac nullis ultra pomorum decipientes insidiis serpens ingemit ille tartareus, antiquum sine lapsu degere iam colonum. ambo igitur uariis currentes. motibus ut latrones iter diuersi callis inuadunt ac locis remotioribus inminentes discretam factis uiolentiam perpetrarunt. ille fores infernas intrauit, iste supernas inrupit; ille caligine profunda submersus gehennae claustra penetrauit, iste limen clarae lucis ingrediens caelorum regna diripuit.

Interea snbiio cnnctus obscuratus est mundus, tenebris repentinae caecitatis oppressus ac mesta nebularum mole perfusus funereas dies celebrauit exequias; sol radiis remotus absconditis, tetra uelatus palla, delituit orbemque luctibus alienae noctis infecit. talem siquidem uultum patris orbata solatiis meruerunt elementa sortiri, ut cuius ortu laetata sunt, tristarentur occasu. sicut enim Domino nascente lux claruit, ita moriente discessit. tunc stella per diem fulsit, modo nec in nocte comparuit. sed quamquam caelo terraque fugitiuum lumen abscessit, non tamen diutius in hac remotione permansit per ipsa temporis interualla suspensi, magno uisum conuenire mysterio. nam sicut tribus horis mundi facies tenebris oppressa subiacuit, ita Dominum triduo clausum tumuli sepultura contexit.

nec tellus sine clade tunc adstitit, omnibus contremesoens fundamentis, quae talia sentiebat admitti, mundique rata [*]( o 1 pemorum H decipientia (cipi in. ras.) B, decipientibus v 2 ingemuit v 8 dege..re B ut] eras. H, om. v 4 iter] U inter diuersa B (an ex itiner?) 5 perpetrarent H 6 inferni υ caligini B υ profundae Hv, profunde B 7 su∗mersus He am. 2) gehennae claustra p. B, claustra penetrauit g. HBv lumen Hv 9 DE TRIBVS HORIS TENEBRARVMRH, de sole obscurato, terrae motu & aceto porrecto v cunctus] totus HB υ est obscuratus v 11 ex∗equias H sed sol v 12 dilituit HB 13 tamen H 14 meruernnt] e, corr. ex i B 16 discescit H 17enspensaB20orisH22as 17 fugiuum (ti a m. 2) H 19 suspensa B 20 oris H 22 DB or TERRAE MOTV R, om. Hv adstitit H1, asstitit H2 R, astitit B contremens B υ 23 admixti H, admitti (d ex m) B* sentiębat B rato H )

291

uenisse iam finem dubio pependit natura sub termino, ne summus scilicet apex ad inferna descendens omnem protinus molem secum iugiter inclinaret in mortem atque proprium comitatus auctorem praeceps in chaos mundus efflueret. sed illa pietas diuinitatis inmensa properabat clementer ad tartara, quo perdita restitueret. non quo instituta deperderet.