De Gubernatione Dei

Salvian, of Marseilles

Salvian of Marseilles. Salviani presbyteri Massiliensis opera omnia (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 8). Vienna: Gerold, 1883.

I. Arbitror, immo certus sum fastidiosam plurimis stili huius prolixitatem fore, maxime quia morum nostrorum uitia castigat. omnes enim admodum se laudari uolunt: nulli grata reprehensio est. immo, quod peius multo est, quamlibet malus quamlibet perditus mauult mendaciter praedicari quam iure reprehendi et falsarum laudum inrisionibus decipi quam saluberrima admonitione saluari.

et cum haec ita sint, quid agendum est? numquid uoluntati improborum hominum seruiendum ? aut si sibi illi etiam friuulas laudes deferri uolunt, decet nos friuula atque inridenda deferre? maxime cum a fidelibus uiris ne illi quidem inrideri debeant, qui se rideri uolunt, sicut ne illi quidem mendaciter praedicari, qui se cupiunt titulo etiam falsae laudis ornari: quia non tam illud, quid unusquisque illorum cupiat audire, quam quid nos dicere deceat considerandum, praecipue cum propheta dicat: uae his qui dicunt dulce amarum aut amarum dulce.

ac per hoc omnibus modis tenenda ueritas, ut quod in re est hoc et in uerbis sit, quae in se dulcedinem habent, dulcia, quae amaritudinem, amara dicantur; praesertim nunc in negotio sacro, ubi a plurimis nostrae iniquitates deo adcensentur et, ne accusabiles ipsi esse uideantur, deum accusare [*]( 16 Isa. 5, 20 ) [*]( 4 admodum enim B nulli] nulla A 5 repraehensio A 9 inseruiendum B 10 friuolas friuola B ut uid. deferre uolunt A et statim deferre ex differre corr. m.2 12 inrideri—illi quidem A in inferiore marg. m. 2 add. 13 nolunt etiam sicut B 15 quid hie et paulo post 8. scr. 0 m. 2 A illorum] eorum B (T) 16 considerandum om. est A, quod Halmium fugit, qui cum reU. libris et edd. est retinet 18 modis omnibus B 21 ubi nunc a B )

193
praesumunt. cum enim eum incuriosum et neglegentem resque humanas aut non ex iudicio gubernare aut etiam nec gubernare blasphement, quid aliud utique deum quam inertiae et abusionis et iniquitatis accusant?

o humanae insipientiae caecitatem! o insanae temeritatis furorem! deum ergo, o homo! incuriosum ac neglegentem uocas. si quemlibet ingenuorum hominum hac contumelia laederes, iniuriarum insolentium reus esses, certe, si inlustriorem quempiam ac sublimiorem, etiam censuram iuris publici sustineres. pupillis enim uel maxime prodigis haec obiciuntur obprobria, perditorum hoc adulescentium speciale conuicium est, ut abusores scilicet et incuriosi ac neglegentes rerum suarum esse dicantur.

o sacrilegae uoces! o profanae procacitates! deum ergo hoc esse dicimus, quod etiam inter homines nonnisi perditissimos nuncupamus. quamuis non sola ista dicantur: nota quippe ei, ut ante iam dixi, etiam iniquitatis inpingitur. si enim nos quae patimur non meremur et indigni miseriarum praesentium tolerantia sumus, iniustum utique deum dicimus, qui nos iubeat mala indigna tolerare.

sed non tam, inquis, iubet quam permittit. adquiescamus hoc ita esse. sed quam longe, quaeso, est a iubente permittens? qui enim scit nos ista perferre et prohibere potest ne perferamus probat absque dubio debere perferre quaecumque patitur sustinere. unde uidemus quia iudicii est sui ista permissio et sententia superna quod patimur. cum enim sint omnia dicionis sacrae et nutus dei cuncta moderetur, quicquid malorum cotidie poenarumque perferimus censura est diuinae manus: quam utique censuram nos inardescere facimus et peccatis nostris iugiter commouemus.

nos caelestis irae ignem accendimus et excitamus incendia quibus [*]( 3 inhertiae del. h m. 2 A 5 insaniae A 6 quidem iibet sed i priore mut. in e et dem punct. m. 2 A 7 laederes ex laederis A corr. m. 2 10 prodigiis sed i poster. del. m. 2 A 11 abusores] abuxoree mut. e in i et s. scr. m. 2 bu A 13 propbane procacitatis d prophanae procacitates B 18 quis punct. s A 19 iniquis B 21 perferri A 23 perferri - sustineri coni. Hartelitis quia om. A 24 sui] si B ista] iuata B 25 sunt B nutu B 26 poenarum quae punct. a in quae A ) [*]( VIII. ) [*]( 13 )

194
ardeamus: ut recte utique, quotiens mala ista perferimus, etiam ad nos dici illus propheticum possit: ite in flammam ignis, quam accendistis. ac per hoc iuxta sententiam sacram ipse sibi parat peccator quisque quod patitur. nihil est itaque, quod d\'e calamitatibus nostris deo imputare possimus: nos calamitatibus nostrarum auctores sumus. deus enim pius est ae misericors et qui, ut scriptum est, neminem uelit perire uel laedere. nos ergo aduersum nos omnia facimus: nihil itaque, nihil est in nos crudelius nobis: nos, inquam, nos etiam deo nolente cruciamus.

sed uidelicet aduersum me ipsum dicere uideor, qui, cum superius dixerim, ob peccata nostra nos puniri a deo, nunc dicam nos puniri a nobis ipsis. utrumque uerum est; a deo quippe punimur, sed ipsi facimus ut puniamur. cum autem puniri nos ipsi faciamus, cui dubium est quin ipsi nos nostris criminibus puniamus? quia quicumque dat causam qua puniatur, ipse se punit secundum illud: funibus peccatorum suorum unusquisque constringitur. ergo si funibus peccatorum suorum peruersi homines alligantur, ipse se absque dubio alligat peccator quisque, cum peccat.

II. Sed quia de impuritate Afrorum iam multa diximus, nunc de blasphemiis saltim pauca dicamus; professa enim illic iugiter plurimorum paganitas fuit. habebant quippe intra muros patrios intestinum scelus, Caelestem illam scilicet [*](2 Isa. 50, 11 3 Psal. 7 9 1 Tim. 2, 4 17 Psal. 118, 61 ) [*](1 quociens B 2 illud om. Å 4 quod B eorr. ex qui 7 ac] et B uellit priore 1 punct. Å 12 puniri a nobisl hinc incipit postremum cod. A folium, in cuius pagina anteriore pauca legi non possunt alia uero abscissa sunt; posterior pagina pauca tantum habet quae certo legi possunt pleraque prorsus euanuerunt; hanc cod. B partem denuo meum in usum contuiit OKeller 13 ut puniamur— ipsi faciamus om. B m. 1 14 punive AB an puniri\' Halmius cui assentior, nisi forte post autem excidisee eum malis ; punire nos deum ipsi coni. Ritterschusius facimus libri; \'immo faciamus\' Halmius quod recepi 15 puniamur B puniamus Å, quod ab auctoris manu profectum este coUigo ex seqq.: quia ipse se punit et pwt: ipse se alligat 17 unusquisque-peccatorum suorum om. A )

195
Afrorum daemenem dico: cui ideo, ut reor, ueteres pagani tam speciosae appellationis titulum dederunt, ut, quia. in eo non erat numen, uel nomen esset, et quia non habebat aliquam ex potestate uirtutem, haberet saltim ex uocabulo dignitatem. quis ergo illi idolo non initiatus ?

quis non a stirpe ipsa forsitan ac natiuitate uotus? nec loquor de hominibus sicut uita ita etiam professione ac uocabulo paganis, et qui sicut profani erant errore, sic nomine. tolerabilior quippe est et minus nefaria gentilitas ia hominibus professionis suae: illud perniciosius ac scelestius, quod multi eorum, qui professionem Christo dicauerant, mente idolis seruiebant.

quis enim non eorum, qui Christiani appellabantur, Caelestem illam aut post Christum adorauit aut, quod est peius multo, ante quam Christum ? quis non daemoniacorum sacrificiorum nidore plenus diuinae domus limen introiit et cum faetore ipsorum daemonum Christi altare conscendit, ut non tam immanis criminis fuisset ad templum domini non uenire quam sic uenire, quia Christianus, qui ad ecclesiam non uenit, neglegentiae reus est, qui autem sic uenit, sacrilegii. minoris enim piaculi res est si honor deo non deferatur, quam si inrogetur iniuria.

ac per hoc quicumque ista fecerunt non dederunt honorem deo sed derogarunt. nam etiam ipsam quodammodo ecclesiae salutationem idolo praestiterunt, quia secundi loci officiositas honori illius proficit, cui principalia deferuntur. ecce quae Afrorum et maxime nobilissimorum fides quae [*]( 3 numen] nomen B m. 1 nomen s. scr. m. 2-u A 6 notus A uotis B 7 uita etiam ita professione B 8 prophani B errorem punct. m A 10 illud < ac scelestius A eorum ∗∗∗ quis enim A professionis B m. 1 13 post Ch∗∗∗ quod est A 14 demonicorum B (non A ut apud Halmium) ni∗∗∗domos (super o poster. scr. n m. U) A 15 fetore A factoro B 16 conscendit w criminis d 18 qui s. scr. a m. 2 d chriatianii B, christ∗∗∗ non uenit A 19 est B s. l. min∗∗∗∗ si honor d enim] autem B 20 deferatur ex differatur , A corr, m. 2 21 per hoc q∗∗ ∗∗runt honorem A 22 quoda** - idolo A 24 honori ex honor A eorr. m. 2 illius *« runtur. ecce d 25 fide∗ ∗∗∗ fuit A (hmc incipit postrema pagma cod. A de quo supra ad p. 194, 12) ) [*](13* )

196
religio quae christianitas fuit! dicebantur Christiani ad contumeliam Christi.

cum apostolus declamet: non potestis calicem domini bibere et calicem daemoniorum, non potestis mensae domini participare et mensae daemoniorum, illis hoc satis non erat, ut cum calice dei calicem biberent daemoniorum, nisi illum etiam praetulissent, nec sufficiebat, ut mensam daemonum mensae dominicae compararent, nisi post superstitionum infamium cultus ad dei templa uenientes sacrosanctis Christi altaribus ductu ipsius diabolici spiritus spurcissimum nidorem inalassent.

III. At, inquis, non omnes ista faciebant, sed potentissimi quique ac sublimissimi. adquiescamus hoc ita esse. sed cum ditissimae quaeque ac potentissimae domus turbam faciant ciuitatis, uides per paucorum potentium sacrilegam superstitionem urbem cunctam fuisse pollutam. nemini autem dubium est omnes dominorum familias aut similes esse dominis aut deteriores, quamuis hoc usitatius ut deteriores, ac per hoc cum etiam boni domini seruos uel maxime malos habeant, promptum est intellegere quales illic familiae omnes fuerint, cum seruiles animos iam per se malos etiam dominorum faceret nequitia peiores.

esto ergo, illa quae diximus ad potentissimos quosque ac nobilissimos pertinuerunt. numquid illa leuiora quae nobilibus ignobilibusque communia? odia scilicet atque execrationes sanctorum omnium dico: sacrilegii quippe genus est dei odisse cultores. sicut enim, si seruos nostros quispiam caedat, nos in seruorum nostrorum caedit iniuria, et si a quoquam filius uerberetur alienus, in supplicio [*]( 2 I Cor. 10, 20 sq. ) [*]( 1 contumeliam meam Christi B 4 participare super e scr. i B 10 inhalassent B 14 per panc. pot. sacrilegam supersticione (sic) B 21 ad] hinc gingula tantum uocabula uel ainguiae uocabu- lorum partes m A legi possunt 22 pertinuerunt (*»nuerunt A)] \'fori. pertinuerint, ut Saluianus scribere solef Hahnius; at cf. VII 53: sed esto intra Galicas formidabant 24 sanctorum omnium B adiectis transpositionis signis 25 genus quippe B si] in B (si∗ v) 27 iniuriam AB iniuria T iniuria. v )

197
filii pietas paterna torquetur, ita et cum seruus dei a quoquam laeditur, maiestas diuina uiolatur, dicente id ipsum ad apostolos suos domino: qui uos recipit, me recipit. et qui uos spernit, me spernit.

benignissimus scilicet ac piissimus dominus communem sibi cum seruis suis et honorem simul et contumeliam facit, ne quis, cum laederet dei seruus, hominem tantum a se laedi arbitraretur, cum absque dubio iniuriis seruorum dominicorum dei admisceretur iniuria, testante : id suis deo affectu indulgentissimo in hunc modum: quoniam qui uos tangit, quasi qui tangit pupillam oculi mei.

ad exprimendam teneritudinem pietatis suae tenerrimam partem humani corporis nominauit, ut apertissime intellegeremus deum tam parua sanctorum suorum contumelia laedi, quam parui uerberis tactu humani uisus acies daederetur. insectabantur itaque Afri atque oderant seruos dei et in his deum.

IllI. Sed quaeritur forsitan quibus modis probetur odium: illis scilicet, quibus etiam Iudaeorum odia conprobantur in. Christum, cum dicebant ad eum: Samaritanus es tu et daemonium habes, cum inridebant cum maledicebant t, cum insufflabant in faciem eius et frendebant dentibus super caput eius. unde etiam in psalmis dicit saluator ipse, qui pertulit: omnes qui conspiciebant, aspernabantur me, et locuti sunt labiis et mouerunt caput. et alibi: temptauerunt, inquit, me, et deriserunt derisu, frenduerunt in me dentibus suis.

ita igitur et in monachis, id est sanctis dei, Afrorum probatur odium, quia [*]( 3 Matth. 10, 40 Luc. 10, 16 9 Zach. 2, 8 19 Ioh. 8, 48 23 Psal. 21, 8 25 Hierem. 20, 7 Psalm. 34, 16 ) [*]( 2 ad ipsum B 6 facit libri; fecit fort. propter seq. ne quis ... arbitraretur (non arbitretur), tum propter locum simHUmum statim subsequentem: tenerrimam partem h. c. nominanit (non nominat), ut intellegeremus, ut utroque loco ad scriptwrae sacrae verba respiciem perfecto usus sit 13 intellegeremus] ∗∗lleger∗∗ A in extremo uersu deum B habet ante laedi 18 illis scilicet Ealmius: illi scilicet B (illorum -8. sic n in ras.) conprobabantur suapicatur Hartelius 19 tu om. B(T) 22 caput et ipse om. B m. 1 26 in me] imme B)

198
in-ridebant scilicet quia maledicebant, quia insectabantur quia detestabantur, quia omnia in illos paene fecerunt, quae in saluatorem nostrum Iudaeorum impietas ante fecit, quam ad i effusionem ipsam diuini sanguinis perueniret. sed isti, inquis, sanctos non occiderunt, sicut Iudaeos fecisse legimus. an occiderint nescio, non affirmo, sed tamen magna defensio si hoc tantum in eis de paganorum non fuit persecutione, quod habet persecutio ipsa postremum.

putemus ergo occisos illic non esse sanctos: sed quid faciemus, quod non sunt longe ab occidentibus qui animo occisionis oderunt, praesertim cum dominus ipse dicat: qui odit fratrem suum sine causa, homicida est. quamuis non sine causa persecuti sint seruos dei. nam quis dicere possit, quod sine causa, homines scilicet omnibus a se uitae ac morum studiis discrepantes, in quibus nihil uidebant suum, quoniam dei totum? maxima enim causa est discordiarum diuersitas uoluntatum, quia fieri aut omnino non potest aut uix potest, ut eam rem in alio quisquam diligat, a qua ipse dissentit.