Historiae Adversum Paganos

quamobrem iustus dispensator humani generis Deus perire paganum hostem uoluit et Christianum praeualere permisit, ut pagani blasphemantesque Romani et illo confunderentur perdito et hoc punirentur immisso; maxime cum imperatoris Honorii admiranda in rege continentia et sanctissima fides non parum diuinae misericordiae mereretur

conceduntur quidem aduersus immanissimum illum hostem Radagaisum aliorum hostium cum copiis suis inclinati ad auxilium animi. adsunt Vldin et Sarus, Hunorum et Gothorum duces, praesidio Romanorum; sed non sinit Deus rem potentiae [*]( EXPILATORES 16 conceduntur—18 animi cf. Paulus 311, 12 sq. 18 Vldin-p. 541, 7 trudit excerpsit Paulus 311, 13-18 18 Vldin —19 duces (inde Iordanis Chron. 298 B2), p. 541,2 Radag. —13 con. fecti sunt, p. 542, 2 interfectus est breuiter compilauit Marcellinus Comes ad a. 406 ) [*]( 1 romam e e (e priorem del. m. 1; lac. 2 - 3 litt. propter membra- nam corruptam) P 8 deorum fauorem h 4 sacrifictorumque PRX. (que eras. in RX2.) II obsequiis (i alt. s. s. m. 1) P || et om. pag. extr. D II inmoderatior (o pro ex e R) PR1 6 idolatrae PeD 8 indubitata (in s. s. m. 1) D II persuassio Pe et G. ras. B 9 et om. D || ∗∗hi∗ B || terrirentur (ur in ras. m. 1) D 10 confirmarentur (n s. s. m. 2) P 11 umani D || papnum (gan in ras. m. 1) D 12 blasfemautesque P 18 illo (o ex i corr. m. ant.) P || inmiss0 PR1 14 honorii (i fin. s. s. m. ant.) P honorit D II continentia (tia in ras, m. 1) D 16 s∗nctissima (er. c) B 16 inmanissimum PR1 17 radagaisum] GN1 radagai|sum (sum statim in ras. scr., i euanida sed certa) D ragadaisum PB 18 hnldin (hUdin 2).B II hunorum] PRDS2 hunnorum B1 )

conterritum diuinitus Radagaisum in Faesulanos montes cogit eiusque — secundum eos qui parcissime referunt — ducenta milia hominum inopum consilii et cibi in arido et aspero montis iugo, urguente undique timore concludit agminaque, quibus dudum angusta uidebatur Italia, latendi spe in unum ac paruum uerticem trudit. quid multis morer ?

non disposita in bellum acies fuit, non furor timorque incerta pugnae praetulit, hon caedes acta, non sanguis effusus est, non postremo - quod felicitatis loco deputari solet — damna pugnae euentu compensata uictoriae : edentibus bibentibus ludentibusque nostris tanti illi tamque immanes hostes esurientes sitientes languentesque confecti sunt.

parum hoc est, nisi captum et subiugatum sciant, quem timuere Romani, illumque idololatram 15 suum, cuius sacrificia se magis pertimescere quam arma fingebant, sine proelio uictum ac uinctum sub iugo catenisque despiciant. igitur rex Radagaisus solus spem fugae sumens [*]( AVCTORES § 18 qui parcissime referunt] cf. § 4; at Augustinus l. c.: multo amplius quam centum milium ) [*]( EXPILAТORES 1 conterritum — p. 542, 2 interfectus est adhibuit Isidorus Hist. Goth. 14 12 esurientes —13 confecti expressit Pau- lus 811, 18 sq. 17 rex - p. 542, 2 interfectus est excerpsit Paulus 811, 19 - 21 ) [*]( 1 ac] PBD (c statim s, s. in D) et v 2 diuitus (ni statim a. s.) D || radagaisum] DG ragadaisum PB || in feBula in fesu|lanos sic D || fesulanos (s pr. in ras. R) PR || coegit PRTWN1X2 3 cc PR 5 urgente PR 7 parum D 8 timor (timorum N) furorque DVTONW 9 cedes (c in ras. 2 litt. m. ant.) P 10 dampna a. ras. R || pugnae om. PR1 pugne s. lin. add. R2 || euentu] euictu D 11 cõ∗pensata (o in õ mut., er. n) R || edent. bib. ludentibusque] edentibus qui D 12 tanlque D || inmanes PR eimanes D || et sitientes v 13 et subiugatum] D ς et csubiugatum (c linea del. m. 1 m P, erasa in R) PR barbarii V; et catenatum ac subiugatum Z1 (non Z) v interpolata ex seqq. 14 quam D U idololairam] PR (lo lineis et punctis del. in P, erasae in B) idolatram D 16 uinctum] uictum. D 17 dispiciant Ral. DV || radagaisus] D ragadaisus PR || solus solus sic D || sumen D )

tanta uero multitudo captiuorum Gothorum fuisse fertur, ut uilissimorum pecudum modo singulis aureis passim greges hominum uenderentur. sed nihil superesse Deus de eodem populo sinit. nam ilico cunctis qui emebantur morientibus quod improbi emptores eorum non impenderunt turpiter pretiis, expenderunt misericorditer sepulturis.

igitur ingrata Roma, quae sicut nunc sensit non ad remittendam sed ad reprimendam idololatriae praesumptionem iudicis Dei obliquam misericordiam, ita continuo propter uiuorum mortuorumque sanctorum piam recordationem Dei iram passura non plenam, si forte confusa paeniteat et per experientiam fidem discat, ab incursu Alarici regis et hostis sed Christiani aliquantulo ad tempus spatio differtur.