Historiae Adversum Paganos

terrae motus per totum Orbem factus ita turbatum quoque pelagus excussit, ut per uicinas terrarum campestrium partes refuso mari plurimae insularum urbes concussae et subrutae perisse referantur.

Valens ab Eudoxio episcopo, Arriani dogmatis assertore, et baptizatus et persuasus, in saeuissimam haeresim declinauit; sed malignam [*]( AVCTORES § 1 mCXVIII] item Eutropius 10, 18 (XVIIcodd. Leid. et Bert.) || Valentinianus sqq. Hier. 2381.2380a.2391k, exceptis consensa militam § 2 et § 3 Rufinus 11, 2 et (§ 2 tribunus scutariorum) Hier. 2380n § 4 Hier. 2380a et 2382b § 5 Hier. 2382* § 6 Valens-declinauit Hier. 2382d || sed malignam—§ 7 Orosius ? (cf. Rufin. 11, 2) ) [*]( EXPILATORES 1 Anno — 2 tricesimus exscripsit Paulus 275 3 qui cum—10 imperium excerpsit Paulus 276 12 terrae- 15 subrutae Hieronymo quoque usus excerpsit Paulus 277 not. lin. 6—8 15 Valens-p. 513, 2 conpressus eat excerpeit Paulus 277 not. lin. 8-10 ) [*]( 1 -Ῑ-CXUII(sic) P -Ῑ-C-XVIII. (m. ex n- al. m.) R millesimo centesimo octauo decimo S millesemo octauo decimo (sic) D n trecissimus octauus D xxxvm PB 2 niceam GT niciam PBD 3 XI PB ||n m q mut. al. m. B 4 gereret] ς (uelut 0) Grubitz p. 36 gereret et PRDς (uelut VGTWO1) 6 ido∗lis (er. ut uid. 1) P || militia] a militia % || excidere D || et om. V n esse dei DVW 8 iuuiano D iouiniano V 9 tribuente (en partim in ras. m. 1, corr. ex na f) D 11 imperii] PRDς imperii et υ || ty∗|rannum (ems. r) P tjrrannum D 16 concusae D || referuntur PR1 16 arriani] PBD 17 persoasus (cOrr. m. fort. 1 deinde m. 2) B || scacuissimam P (non B) D || heresim PBD )

contemplabatur enim de eo, quantam uim in ulciscenda fide imperator posset exerere, qui tantam constantiam pro retinenda quondam miles habuisset.

Horum anno imperii tertio Gratianus Yalentiniani filius imperator est factus. eodem anno apud Atrebatas uera lana de nubibus pluuiae mixta defluxit.

Praeterea Athanaricus rex Gothorum Christianos in gente sua crudelissime persecutus, plurimos barbarorum ob fidem interfectos ad coronam martyrii sublimauit, quorum tamen plurimi in Romanum solum non trepidi, uelut ad hostes, sed certi, quia ad fratres, pro Christi confessione fugerunt.

Yalentinianus Saxones, gentem in Oceani litoribus et paludibus [*]( AVCTORES § 8 Hier. 2383 § 9 Athan.—in Bom. solum.. fugerunt Bier. 2385m § 10 Hier. 2389x exceptis gentem - meditantes (cf. Ammianus MarceUinus 28, 5 § 1). ) [*]( EXPILATORES 6 anno-7 factus adhibuit Paulus 276, 16-18 7 eodem - 8 defluxit exscripsit Paulus 277, 13-15 9 Praeterea- 11 sublimauit compUauit Paulus 277 not. lin. 10-12 9 Athan.— 13 fugerunt adhibuit Isidorus Hist. Goth. 6 14 Valentinianusp. 514, 5 insederunt excerpsit Paulus 280 14 Saiones — p. 514, 5 ineederant] hinc Saxones Burguntionesque (unt m. 2 ex ut) qui plus LXXX milia armatorum primum Reni in limbo castra metassent (sic ) Ior- danis Chron. p. 237 E* 14 Saxones - 514, 1 terribilem adhibuit Isidorus Orig. 9, 2, 100 ) [*]( 2 quo aduiuentis (d in b corr. m. 3) P quod niuentis B quoadiuuentis D quod at uiuentis adinuantis V U conpręssus D conpssus (on in õ∗ mut. m. 2) B 3 nlcBscenda D ulciscendi P1R ulciscendq corr. m. ant. P || pOBsit DGV 4 exerere] DNtM exercere PRG VWX2 (ς) υ || retinende pa || quodam Ra; post hoc 8. 8. - f- qfi. fuit miles et ñ. Ipator m. saec. fort. XIII B 7 atrebatas] PR adrabatas D 9 athanaricus] GVX2, athnaricns W haitanaricus PRK hiatanaricus D ha.tanaricus M; athalaricus N halarichus (h prior s. 8. m. ant.) Nt 10 crudelissimae PD crudelissimQ (si 8. s. m. 1, ę radendo corr. in e) R || barbaro rum (o in ras. m. 1) P 12 plurimi (mi s. s. m. 2) P || non om. D || ad hostes sed certi quia om. D 13 quia] PRGONWX2 qui VNt quasi H quod (KM) fsh, om. T 14 gemtem D ) [*]( V. ) [*]( 33 )

Burgundionum quoque nonorum hostium nouum nomen ., qui plus quam octoginta milia, ut ferunt, armatorum ripae Rheni fluminis insederunt.

hos quondam subacta interiore Germania a Druso et Tiberio, adoptiuis filiis Caesaris, per castra dispositos in magnam coaluisse gentem atque ita etiam nomen ex opere praesumpsisse, quia crebra per limitem habitacula constituta burgos uulgo uocant, eorumque esse praeualidam et perniciosam manum, Galliae hodieque testes sunt, in quibus praesumpta possessione consistunt;

quamuis prouidentia Dei Christiani omnes modo facti catholica fide nostrisque clericis, quibus oboedirent, receptis blande mansuete innocenterque uiuant, non quasi cum subiectis Gallis sed uere cum fratribus Christianis. [*]( AVCTORES § 11 Hier. 2389c (armatorum Orosius addidit perperam) § 12 ignotus § 13 Orosius ) [*]( EXPILATORES 4 nouum nomen et § 16 his uid. isus esse Fredegar, cf. Monod, Bibl. de l\'école des Mutes études 35 (1878) p. 230 sqq. 4 nomen—5 insedernnt adhibuit Isidorus Orig. 9, 2, 99 5 hos— 9 nocant adhibuit Isidorus Orig. 9, 2, 99 12 Christiani-facti expressit Paulus 280, 24 sq. ) [*]( 1 inniis] inmis D || sitam (si s. s. m. 1) B II adque PR1 II ternbilem D 2 meditantem β burgnndiorum KM Burbundiorum V II nonum om. D solus, post nomen exhibet W 4 octoginta milia] DGV (-genta D) IXXXWςβ(item Hier.), LXX-mῑ̄l. P Lxx-mil B dccc LXX X2Z II octoginta] octogenta St octingenta 5 heni R1 II insederunt (e prior s. s.m. 1) D 6 a druso-7 gentem] per castrorum limites (limes ) positi a tiberio caesare (cea- ) in magnam coaluere (coalere R coalueruut 2 coluerunt corr. in caluerunt ) gentem 3 II tibeo D 7 dispoaitas P* || coauisse D 8 adque P U ex opere praes.] ex locis sumpserunt 3 U praesumsisse PD II crebro D 9 limites 3 II uulgo burgos St 10 pernitiosam R pernitios D || galli∗∗∗ (hastae 3 er.) B 11 persnmpta D praesumta P 12 omnes Christiani v 18 re*ceptis (c in ras. m. 1) D II blan ãnsuite (n ex m radendo factum) D 14 innocenterque] GVTW (ς) innooentesque PRKMNX2 innocentes D || uioant (n statim ex t corr.) D ||non om. D 15 xpianus (nis ex nus radendo factae) D )

Anno autem undecimo imperii sui Valentinianus, cum Sannatae sese per Pannonias diffudissent easque uastarent, bellum in eos parans apud Brigitionem oppidum subita effusione sanguinis, quod Graece apoplexis uocatur, suffocatus et mortuus est.

Post quem Gratianus filius Occidentis imperium tenuit, Valente patruo in Orientis partibus constituto; Valentinianum etiam, fratrem suum paruum admodum, socium creauit imperii

Anno ab Yrbe condita MCXXVIII Valens tricesimus nonus imperium quattuor annis Valentiniano mortuo tenuit, cui soli, cum impie ageret, potuisset erubescere. ilico uelut effrenata libertatis audacia legem dedit, ut monachi, hoc est Christiani qui ad unum fidei opus dimissa saecularium rerum multimoda [*]( AVCTORES § 14 Bier. 2391 1k et (bellum-parans) ut uid. Bufinus 11, 12 § 15 Hier. 2391k et (paruum admodum) Rufinus 11,12 uel 13, exceptis Occidentis et in Orientis partibus cap. 33 § 1 imperium — tenuit Hier. 2391k et 2394, cf. 2381 || legem sqq. sec. Hier. 2391x ) [*]( EXPILATOHES 1 Anno - 4 uocatur insertis Victorianis excerpstt Paulus 280, 26-281, 9 5 Gratianus — tenuit, 6 Yalentinianum .. 7 fratrem suum.. socium — imperii adhibuit Beda D. t. r. 4332 5 Gratianus-7 imperii excerpsit Paulus 282, 3-not. lin. 2 8 Anno -9 teauit exscripsit Paulus 282, 1-3 8 Valens.. 9 imperium—annis.. tenuit adhibuit Beda D. t. r. 4332 10 cum impie- 11 dedit expressit Paulus 282 not. lin. 10-283, 6 ) [*]( 1 xi PB ||imperiij DGVWΚΜβ (g) regni PRX2 2 easque (8 s.s. m. 1) D 3 brigitionem oppidum om. D brigitionē C add. m. 2) PB bricitionem T brigione G briccionem VW brigantione H || sanguinis om. D 4 quod] quae β||grece BD II apoplizis PR1 5 post quem] postquam D || filiussuus 0 filius eius Maυ 7 parnolum (-uulum β) admodum (amm- ) || sotium Bl 8 millesimo oentissimo octauo D II trecesimus nonus D xxxvnn PB 9 imperium (all. i in rae. m. 1) P imperium onentis ,β|| IIII PB n annis] DGVW (ς)β annos PRN1X2; in archetypo anñ. fuerit 10 cum in ras. m. ant. (fuitne co/// ?) P II impie (e m ras. al. m. exae poat deletam aliam corr.) B || ageret] PRς, h in adn., Grubits p. 36 agere DVKM ageret et v || erubesceret (-bisc- D) DV II uelati DW || effrenatam V 11 libertatis] PRWX2liber DHN libera G1VN1KM liberaque G2 n audacia (i m ras. m. 1) P audatia D 12 qui ad unum] quia-dudum (a et - erasa) R || ad] da D || demissa D ) [*](33* )

uastas illas tunc Aegypti solitudines harenasque diffusas, quas propter sitim ac sterilitatem periculesissimamque serpentum abundantiam connersatio humana non nosset, magna habitantium monachorum multitudo compleuerat.

hnc tribuni et milites missi, qui sanctos ac ueros milites Dei alio nomine persecutionis abstraherent. interfecta sunt ibi agmina multa sanctorum.

quae autem per diuersas ubique prouincias his similibusque iussis aduersus ecclesias catholicas et rectae fidei populos gesta sint, satis significatum ipsa reticendi electione sufficiat.

Interea in Africae partibus Firmus sese excitatis Maurorum gentibus regem constituens Africam Mauretaniamque uastauit; Caesaream urbem nobilissimam Mauretaniae dolo captam, deinde caedibus incendiisque conpletam barbaris in praedam dedit.

igitur comes Theodosius, Theodosii qui post imperio [*]( AVCTORES § 2 et § 3 sec. Hier. 2391 1 ct Rusinum 11, 3-4 princ., cf. 8 § 4 sec. Rusinum 11, 4 extr. et 5 § 5—§ 7 ignotus; § 6 Theodosius - pater eadem habet Hier. 2381 ., § 7 iussus interfici ef. Hier. 2391n. ) [*]( EXPILATORES 1 uastas — 5 multitudo adhibuit Paulus 283, 7 — not. lin. 1 7 per diuersas — 9 popalos compilauit Paulus 283, 13 sq. 11 Interea-12 uastauit exscripsit Paulus 283, 15-17 15 igitur -517, 9 praebuit excerpsit Paulus 283,19—28 15 comes adsciuit Seuerus Chron. p. 448, 27 ) [*]( 1 supra actione scr. nota et in mg. scr. m. ut uid. 3: obseruatione P || aegypti (-ipti V) tunc DVOW 3 conaersatione D 4 monacoram Ra 5 compleuerat (ae in ras. m. 1) D conpleaerat PR1 n missi|si qui D || ante qui sanctos uersus principio 12 fere lift. erasae in B 6 neros] Dg nenerabiles PRX2Z || persecutiones P1 R1 persecutinis D 7 ∗ibi (una litt. er.) P || s∗anctorum (eras. c) B 8 -que* (e in ras. m. fort. 1, ex ae ?) B || iussit D || aduersus] PD diadnersos R1 din adnersns B m. coaeua9 eclesias PD || populus RaD 10 significatur (nr in ũ corr. m. 2) P || electione] lecticendi lectione D 11 fir∗mus (er. i) D 12 post gentibos erasum est sese| deinceps sequuntur sed expuncta sunt excitatis manrorom gentibus D || mauretaniamque] Pl manritaniamque ( post corr. m. ant. P) PRD 13 t post urbem in P n mauretaniae] PR1 maoritaniae DR2 14 incendiique D || completam B\' 15 imperio (o ita ras. ex ũ?) R imperium D )

post cum experientissima prouidentia totam cum Mauretania Africam meliorem pristinis reddidisset, instimulante et obrepente inuidia iussus interfici, apud Carthaginem baptizari in remissionem peccatorum praeoptauit ac postquam sacramentum Christi quod quaesierat adsecutus est, post. gloriosam saeculi uitam etiam de uitae aeternitate securus percussori iugulum ultro praebuit.

Qratianus interea imperator admodum iuuenis cum inaeatimabilem multitudinem hostium Romanis infusam finibus cerneret, fretus Christi potentia, longe inpari militum numero sese in hostem dedit et continuo apud Argentariam, oppidum Galliarum, formidulosissimum bellum incredibili felicitate confecit. nam plus quam triginta milia Alamannorum minimo Romanorum detrimento in eo proelio interfecta narrantur.

Tertio decimo autem anno imperii Valentis, hoc est paruo tempore postea quam Valens per totum Orientem ecclesiarum [*]( AVCTORES § 8 Gratianus.. apud — Galliaram .. XXXm. Alamannorum .. interfecta (strata. Hier.) Hier. 2393 § 9 — § 11 Bier. 2393 st exceptis maxime his § 9 hoc est-germinauit (Orosianis) et g 10 din-percita et transito-fugientes ) [*]( EXPILATORES 10 Gratianus-16 narrantur exscripsit Paulus 288, 25-289, 4 ) [*]( 1 a] e R1 2 ftrmum] primum D || adflictum PB1 3 prouidentia—4 reddidisset] pronidentia africam conposuisset β 4 mauritania R\'D || melioratam 0 || pristinis] PRDς pristinis legibus Z1υ; principibus coniecit h || instimulante] PR G Wx, (ς) υ atimnlante DVHON1β 5 obrepente] hortante VTO || interfeci Pa ante iussus supra scriptum a ualente m. 2* ita G supra interfici scr. ab nalente ita M a (a om. ℬ1) nalente interfici β, ||apud] alapud D U karthaginem PB 7 assecutus R2 || poe D 8 etiam om. D solus10 inaeatimabilem] innumerabilem DTOW 19 impari R* inparem D 18 et om. PB 14 formidolosissimum (furm- D) R2D || filicitate D 15 xxx PB || minimo romanorum om. D 17 inperii R1 || hoc 6 (9 s. s. m. 1) B 18 ecleaiarum P eclleeiarum D )