Historiae Adversum Paganos

ibi octauam Aegypti contritionem fecere excitatae undique lucustae, tenentes terentes tegentesque omnia: hic octauam aeque in subuersionem Romani orbis excitatae undique intulere gentes, quae caedibus atque incendiis cunctas prouincias deleuerunt.

ibi nona turbatio diuturnas crassas ac paene tractabiles tenebras habuit, plus omnino periculi comminata quam fecit: hic itidem nona correptio fuit, cum Aureliano persecutionem decernenti diris turbinibus terribile ac triste fulmen sub ipsis pedibus ruit ostendens, quid, cum ultio talis exigeret, tantus possit ultor, nisi et clemens esset et patiens; quamquam [*]( AVCTORES 12 Vergilius Georg. 3, 481 ) [*]( 1 maiimiani (a del. m. ant.) P maximi| D maximi*ni (eras. a) G maximi**ani (eras. ni) W 2 eclesiarum P || trudari Bl 3 adque PBl || **non (eras. ut uid. una duaeue litt.) P 5 exhalata] D (h 9. 8. m. 1) in mg. 1 exhalata m. coaeua B exaltata PRt || est] e- D 6 iamentia satisque] P iumentisq. | satis (q. satis in ras., m. illa coaeua ut uid.) R iumentis satis D 7 sub om. D 8 successerant (sse s. s m. 2) P 9 occidentS (~ add. m. 2) P 11 dedit tum] deditum D 12 corrupit. (eras. q;) B 13 octaua P (idem tamen contritionem) || aegypto B* 14 lncnstae] PRD || te**nentes (er. mp ?) B || te*rentes (er. r) B || octana PD 16 adque PBl 17 nona (a s. 8. m. 2) P || pęne (ę in e mut.) B paenae D 19 nona (on 8. s. m. 2) B || persecnt. dec. diris] persecaris D 21 ipsis] PRDWV3X2 ipsius (V) fsh 22 posset Tv || nisi et] DG nisi PRKMNW nisi at T || clemens] clemens mens D || quan*quam (n ex m) B )

ibi postremo decima plaga, quae et nouissima omnium fuit, interfectio filiorum, quos primos quique genuerant: hic nihilo minus decima id est nouissima poena est omnium perditio idolorum, quae primitus facta in primis amabant.

Ibi rex potentiam Dei sensit probauit et timuit ac per hoc populum Dei liberum abire permisit: hic rex potentiam Dei sensit probauit et credidit ac per hoc populum Dei liberum esse permisit. ibi numquam postea populus Dei ad seruitutem retractus: hic numquam postea populus Dei ad idololatriam coactus est. ibi Aegyptiorum uasa pretiosa Hebraeis tradita sunt: hic in ecclesias Christianorum praecipua paganorum templa cesserunt.

sane illud, ut dixi, denuntiandum puto, quia, sicut Aegyptiis post has decem plagas dimissos Hebraeos persequi molientibus inruit per superductum mare aeterna perditio, ita et nos quidem libere peregrinantes superuentura quandoque persecutio gentilium manet, donec mare Rubrum, hoc est ignem iudicii, ipso domino nostro Iesu Christo duce et iudice transeamus.

hi uero, in quos Aegyptiorum forma transfunditur, permissa ad tempus potestate saeuientes grauissimis quidem permissu Dei Christianos cruciatibus persequentur; uerumtamen idem omnes inimici Christi cum rege suo [*]( 1 saccidui tres v 5 omnium∗∗ B || idolorum perditio (Va) V 7 sensit (n m. ant. in ras.) P || probauit] et probauit DV (om. et seq. V) || ac per hoc-9 probauit om. V 8 sub uerbis hic rex— 10 permisit m. ut uid. 1 linea ducta P, om. KMbG (lacuna relicta in K) || rex — 9 liberum del. sed m. rec. restit. (ubi predicauit pro probauit) W 9 credit V || hoc om. V 11 hinc (n del. m. ant.) P || postea om. PB post dei exhibet V || idolatriam PRD cf. 506, 7 12 egiptiorum D || praetiosa (-ciosa D) PRD || hebreia PMD 13 eclesias P ecclesia (sic) RD 14 cesserunt] c in ras. m. ant. P cessarunt R2 15 aegiptiis D || decim D || hebreos PKD 16 molientibus (i prior 8. s. m. ant.) P || irruit B* 18 gentilium] gentium PR 19 nostro] sic: N. P n̄∙ (nro 8. s. m. rec.) B 20 uero (u s. 8. m. ant.) P || aegiptiorum D 21 promissa D 23 tamen om. VXt || idem} PB om. D || anthichristo ante ras. B ante christo D ) [*]( 32* )

Igitur mortuo, ut dixi, Constantio in Britanniis Constantinns imperator creatus, primus imperatorum Christianus excepto Philippo, qui Christianus annis admodum paucissimis ad hoc tantum constitutus fuisse mihi uisus est, ut millesimus Romae annus Christo potius quam idolis dicaretur.

a Constantino autem omnes semper Christiani imperatores usque in hodiernum diem creati sunt excepto Iuliano, quem impia, ut aiunt, machinantem exitiabilis uita deseruit.

haec eet lenta illa paganorum poena sed certa; hinc sani insaniunt, hinc non unlnerati conpunguntur, hinc ridentes gemunt, hinc uiuentes deficiunt, hinc secreto excruciantur, quos nemo persequitur, hinc iam paucissimi remanserunt, qui numquam aliquo persequente puniti sunt.

nernmtamen qualis tunc persecutores illos, de quorum impunitate non solum gloriari sed etiam insultare conantur, finis mansit, expediam. [*]( AVCTORES g 1 mortuo, ut dixi, — creatus cap. 25 § 16 § 2 ut aiunt, ) [*]( EXPILATORES 4 Constantinus imperator .. primus — 11 deeeruit compilauit Anonymus Valesianus § 33 4 in Britanniis — 5 creattu (in Britanniis male coniunctis cum seqq.) compilauit Beda D. t. r. 4259 ) [*]( 1 accepto D II inpediente PR1 2 uide∗tur (fort. eras. n) D || per tuam D 3 inmortalibus PBl || arsauri (a att. del. m. 1) P || sortientur (e ex u corr. m. 1) P -orientur D 4 mor.tuo (eras. i) P || Constantino (errore typogr.) h || brittaniis PB britaniis D U constantinos D 5 estoreatus G2av * creatus ẽ. (eras. 8 uid.) X. creatur N 7 usus R1 (corr. m. coaeua) II millensimus P millesimus (sim in ras. m. 1) B II romę (3 in raa., m. 2 ?, ex e, guae ex ae) B 8 decaretur (prior e in i corr. m. ut uid. X) P 9 autem om. DTO || semper omnes v 10 diem∗ creati (eras. ̃, m cr in ras. m. 1) B U ∗∗sunt (2 uel 2 litt. er.; au tegratae m. 1) D 11 exitialis Anon. 13 compunguntur B* 16 quales (corr. m. ant.) P qualI a(corr.m.2)RNpereecntor1b; (cvrr.m.aat.)Ppereacntores R|| quales (corr. m. 2) B U persecutores (corr. m. ant.) P persecutores∗∗ B || illos (corr. m. ant.) P 17 inpunitate PB1 )