Historiae Adversum Paganos

Anno ab Vrbe condita DCLXXIII sonantibus undique bellorum fragoribus, quorum unum in Hispania erat, aliud in Pamphylia, in Macedonia tertium, quartum in Delmatia, exsanguis adhuc atque exhausta intestina pernicie tamquam febribus Romana respublica propulsare armis Occidentis Septentrionisque fortissimas gentes cogebatur.

Sertorius aiquidem, uir dolo atque audacia potens, cum partium Marianarum fuisset, Sullam fugiens ex Africa dilapsus in Hispanias,, bellicosissimas gentes in arma excitauit.

aduorsus hanc, ut breuiter definiam, duo duces missi Metellus et Domitius: quorum Domitius ab Hirtuleio Sertorii duce cum exercitu oppressus est.

Manlius, proconsule Galliae in Hispaniam cum tribus legionibus et mille quingentis equitibus transgressus, iniquam cum Hirtuleio pugnam conseruit: a quo castris copiisque nudatus, in oppidum Ilerdam paene solus refugit. [*]( AVCTORES § 1 usque ad fragoribus Liwus 90 || unum—Delmatia Eutropius 6, 1 n exsanguis — cogebatur Orosius ? (on Liuius Y) § 2 et § 3 Liuius 90 et Eutrop. 6, t § 4 Liuius 90 ) [*]( 1 clementiae L || catnlli R2 || syllanae LPB2 syllane R1D 2 qua] quae D || exarslt] ezorta sit PR1 4 ∙DC∙ mo septnagensimo tertio L sexcentissimo septuagensimo tercio D DCLXXVI∙ R* 5 hispaniam Pa 6 pamphilia R pampilia D || machedonia PR1 || quartum in] quartum L [j delmatia] L dalmatia PRD (in fine fort. 1 litt. er. in D) 7 athuc L || adque PR1 || pernitiae (t radendo in c sed m. 2 uel 3 restit.) R 8 romanae resp- L 9 septemtrionis- \' que PR1 || gogebator D 10 adque PR1 || andicia P amdatia D 11 syllam LPB sylla D || afriga D || hispania D 12 exitauit D 18 difiniam R2 || domicius D 14 quorum domitius om. D || rertnri D 15 manlins] LD (item Periochae codex NaI.) manilius PRv || priconsnle D proconsul. P proconsul R || hispania (s statim 8. s.) D 16 mille quingentes D Ἰ∙∂∙ P ∙Ῑ.∂∙ (I eras. mox m. 2 restitutum) R 17 iniqua D || hirtoleio D 18 hilerdam LR inlerdam P hilerda D || p∗ene R2 )

Metellus multis proeliis fatisatus, per deuia oberrans, hostem mora fatigabat, donec Pompei castris consociaretur.

Pompeius contracto apud Palantiam exercitu Lauronem ciuitatem, quam tunc Sertorius oppugnabat, frustra conatus defendere uictus aufugit.

Sertorius superato fugatoque Pompeio Lauronem captam cruentissime depopulatus est; reliquum agmen Lauronensium, quod caedibus saperfuerat, miserabili in Lusitaniam captiuitate traduxit.

Pompeium autem, hoc est ilIum Romanorum ducem, a se uictum fuisse gloriatus est, quem magna praeditum fiducia ad hoc bellum non pro consule sed pro consulibus Roma misisset.

fuisse tnnc Pompeio triginta milia peditum, mille equites Galba scribit, Sertorium autem sexaginta milia peditum, octo milia equitum habuisse commemorat.

postea nero Hirtuleius cum Metello congressus apud Italicam Baeticae urbem uiginti milia militum perdidit uictusque in Lusitaniam cum paucis refugit.

Pompeius Belgidam, nobilem Celtiberiae urbem, cepit. Sertorius deinde cum Pompeio congressus decem milia militum eius interfecit; ex alio cornu uincente Pompeio [*]( AVCTORES § 5 — § 9 Liuius 90 aut 91, insertis § 8 non pro consule — misisset quae sunt Ciceronis De imp. Pompei 21 § 62 § 10 Liuius 91 § 11 Pompeius — cepit Liuius 92 aut 91 || Sertorius - § 12 Liuius 92 ) [*]( 1 oberrens Pa 2 donec] donec do D || pompei] LBD pompeii P || consotiaretnr R1 3 contranctu D || aput P1 || palantiam] LPR palentiaD; Pallantiam fsh || laurorem D 4 serturius D || defendere conatus L || defendere uictus om. D 5 aut fugit D || serturius D || lacirone D || capta D 6 cruentissime (en ex corr. add.) P || seliquom D || laurnensiumD 7 mirabili R1 II lusitamiam L lusitaauia RD 8 transduxit PBD 9 fuisse uictum L 10 fiduciae D U consule] consulD 11 mi∗sisset (er. s) B || trigenta D xxx PR 12 mtile] mile D || ∗equites B Q serturium. D || sexagenta D LX PR 18 octo] ym P ∙VIIII∙ (sic) B || equitum∗∗∗∗ P qquitum a. ras. B 14 uero om. L || hirtuleius (n alt. ex 0 2) B H aput P1 || italiea D. || beticae LPRD 15 niginta D xx PB || mU P || militum] peditum D || uictusque in) uictusquae D || lusitania D 16 belridam] LPRD; Segidtm fsh; ef. Corp. Inser. Lat. 2 n. 988 || colthiberiae PRa 17 c∗epit B || serturius D || pompeio (pom add. m, 2) P -pom peio (om in ras, m. 1) D || decim D 18 alia R1 || uincente] aim faciente uincenteque B* )

multa inter eos praeterea proelia gesta sunt. Memmius, quaestor Pompei idemque uir sororis eius, occisus est. Hirtulei fratres interfecti. Perpenna, qui se Sertorio iunxerat, comminutus est.

postremo ipse Sertorius decimo demum anno belli inchoati isdem quibus et Viriatus suorum dolis interfectus finem bello fecit Romanisque uictoriam sine gloria dedit; quamuis Perpennam postea pars exercitus eius secuta sit: qui a Pompeio uictus cum uniuerso exercitu suo interfectus est.

ciuitatibus nero cunctis ultro ac sine mora per deditionem receptis, duae tantum restiterunt, hoc est Vxama et Calagurris: quarum Vxamam Pompeius euertit, Calagurrim Afranius iugi obsidione confectam atque. ad infames escas miseranda inopia coactam ultima caede incendioque deleuit.

percussores Sertorii praemium ne petendum quidem a Romanis esse duxerunt, quippe qui meminissent antea Viriati percussoribus denegatum.

Et quamnis nullo tunc praemio patrauerint Romanam securitatem, tamen fortis fide ac uiribus semper Hispania cum optimos inuictissimos reges reipublicae dederit, nullum umquam tyrannorum ab initio usque in hodiernum diem uel de se editum misit uel in se extrinsecus incurrentem uiuum potentemue dimisit. [*]( AVCTORES § 13—§ 15 Liuius 96 (§ 18 cf. Periocha) § 16 Orosius ) [*]( 1 tantumdem L U p∗ene B om. L 2 mimmius D || questas D || pompeii PR 8 soris Ra || hirtulei (r in ras. m. 2, ex n 9) B || frater D || interfecit PRD 4 sese D om. L || serturio D || iuncxerat Ra iux] D || commi∗nutus P cumminutus D || serturius D 5 decimum demo D || in.choato (er. 1 fort. para litterae h) D || hisdem LPBD 6 ueriatus P\' || interfeotal] inter D || bellam D 7 perpenna D 8 sit] est L 10 per deditionem] perditioBe D || restituerunt (u pr. del.) PB 11 uixama D || galagurris D || uxama D 12 calagorim D || adque PR1 18 ad om. B || ęscas R2 || ultuma L n caedae P 14 pencussoris (c ilico ex s) D 15 meminissent] inimsnis|sent D 16 uiri a D 19 inuictissimosque Rav || poet reges s. lin. m. 2:. suos addedieionem B || reip̄. L || unquam R1D 20 uel de] de h 21 in] ex D )

Interea Macedonicum bellum Claudius sortitus uarias gentes, quae Rhodopaeis montibus circumfusae sunt ac tunc Macedoniam crudelissime populabantur —

nam inter cetera dictu audituque horrida quae in captiuos agebant, raptis, cum poculo opus esset, humanorum capitum ossibus cruentis capillatisque adhuc ac per interiores cauernas male effosso cerebro oblitis auide ac sine horrore tamquam ueris poculis utebantur: quarum cruentissimi atque immanissimi Scordisci erant —