Historiae Adversum Paganos

uictores consnles in Africam transuecti sunt primamque omnium Clipeam urbem in deditionem receperunt.

inde Carthaginem petentes trecenta ant eo amplius castella populati sunt, infesta Carthagini signa circumtulerunt.

Manlius consul Africa cum uictrici classe decedens septem et uiginti milia captiuorum cum ingentibus spoliis Romam reuexit.

Regulus, bellum Carthaginiense sortitus, iter cum exercitu faciens haud procul a flumine Bagrada castra constituit: ubi cum plurimos militum aquandi necessitate ad flumen descendentes serpens mirae magnitudinis deuoraret, Regulus ad expugnandam bestiam cum exercitu profectus est.

sed nihil in tergo eius proficientibus iaculis atque omni telorum ictu inrito, quae per horrendam squamarum cratem quasi per obliquam scutorum testudinem labebantur mirumque in modum, ne corp??s laederent, ipso corpore pellebantur, cum insuper magnam [*]( AVCTORES § 7 et 0 8 Liuius 17 et ut uid. 18 (cf. Per. 17, Eutrop. 2, 31, Flor. 2, 2 § 19) § 9—§ 15 Liuius 18 (§ 9 — § 15 ef. Per. et maxime Valer. Max. 1,8 ext. 19, qui Liuium auctorem lou- dat; haec § 9 serpens mirae magnitudinis habentur etiam apud Florum 2, 2 $ 20, ad illa § 13 spinae rigorem cf. Silius Ital. 6.\'271) ) [*]( EXPILATORES 11 hand procul — 13 Regulus excerpsit Paul... 41 not. lin. 9 ) [*]( 1 petierant BD || quibus om. L || hamilehar L hamylcar R amilcar D 8 karth- B || LXIII. B 4 afrigam D 5 clipeam] L clipeum D clupeam Rh 6 karth- B || coo B 7 karth- B 8 ab africa Gv || afrigam D || uictrici∗ (erasa ut uid. 8) L || septem et XX. milia L VII. et xx milia B 9 pone uers. |cum ing. — bellu karthaj in mg. e B 10 regolns D || ksrthaginiense∗ eortitns (er. 8 et B seq. in ras.) B H iter] iterum L || ezercitn sed ex 8. a. al. m. B 11 haut sed h s. s.m. 1b L || nbi] ibi D 12 cam] quam L || plurimos] primus D || aquandi (an in ras. unius litt. m. 1) D || descendentis (s fin. in ras. m. 1) D 14 in tergo] sic: € |go (nota explicatur pone uera. al. m. Inter) B 15 iaculis] telis L || omne R1 || inritn L irrito BD 16 qu∗e (fuisse uid. quae) L || horrendum L || scamarum B || carte D 17 habebãtur (~ i e. n ex corr. add. a m. 1 aut 2) L 18 lederent BD )

talis siquidem est natura serpentis, ut, oum pedibus carere uideatur, costis tamen et squamis, quas a summo gutture usque ad imam aluum parili modo dispositas habet, ita instruitur, ut squamis quasi unguibus, costis quasi cruribus innitatur.

non enim at uermis, oui spinae rigor non est, et in directum corpusculi sui partes gradatim porrigendo contractas, contrahendo porrectas motum explicat, sed alternis intenta conatibus latera sinuosa circumfert, at per exteriorem spinae curuaturam rigentem costarum aciem tendat, costis autem natura ad summum rectis squamarum ungulas figat; quod uicissim et celeriter agendo non solum plana perlabitur, sed etiam conuexa conscendit, tot uestigiis instructa quot costis.

huius itaque rei causa est, ut, si in qualibet corporis parte ab aluo usque ad caput ictu aliquo conlidatur, debilis reddita cursum habere non possit; quia ubicumque ille ictus inciderit [*]( EXPILATORES 4 talis-8 innitatur compilauit Isidorus Orig. 12, 4, 45; cf. 12, 5, 19 equamarum nisibus 8 non enim — 10 explicat et 14 perlabitur compilavit Isidorus Orig. 12, 5, 19 16 ut si — p. 230, 2 agebantur exscripsit Isidorus Orig. 12, 4, 46 ) [*]( 1 conminuit [sed t expuncto) L comminui BD || ad impeta in mg. terribili al. m. B 2 balistae B 8 molare] TO item apud Seneeam Epist. 82 § 24, qui eiusdem narratiunculae meminit, habetur: molaribus.. saxis; murale LBDv (cf. 4,23 § 6 murali lapide) || compagem RbD 4 tales L 5 uideatur sed a statim ut uid. deletum L || scamis D || quas a] qua|si ad D 6 gottoreins que̢ (corr. al. m. sed relicto q) B 7 instruitur] L instruitur (in al.) B item H instruetnr D cf. 7, 37 § 8 instruatur G2aNO 8 cruoribus L* || spinae] spae D 9 in om. R || gradatim (pro g fuisse uid. c) L 10 porrectu (r s. s. m. 1) B porrectas L\' H modum (d in t m. 1) B || axplicat] imple- R 11 intentus Rb 12 spina| D || curbaturam Ra || tendit Ra || costis autem] Co (circ. 8 Utt. spat.) | D 13 natarã (4 im a) B || scamarum (eirc. 7 litt. spat. rel. m. 1. ubi gres- sib\' scr. m. 2) figat D 14 caelenter (ae in e) B 16 instructus Rb strnota L 16 nt si] unde 3 H in om. Ra || quolibet Ra 17 capnd Ra U hictu (h er.) B || collidatur Rb || redditns Rb )

corium aitem eiue Romam deuectum — quod fuisse centum uiginti pedum spatio ferunt — aliquamdiu cunctis miraculo fuit.\'

Regulus aduersum tres imperatores, id est Hasdrnbales duos et accitum ex Sicilia Hamilcarem, atrocissimum bellum gessit, in quo caesa sunt Carthaginiensium decem et septem milia, capta autem quinque milia, decem et octo elephanti abducti, oppida octoginta et duo in deditionem cessere Romanis.

Carthaginienses fracti bellis et cladibus exinaniti pacem Regulo poposcerunt. sed cum intolerabiles et duras condiciones pacis audissent, tutius rati sese armatos mori quam miseros uiuere, pretio non solum Hispanorum uel Gallorum auxilia, quae iam dudum plurima habebant, sed etiam Graecorum [*]( AVCTORES § 16 Liuius 18 (cf. Eutr. 2, 21) cap. 9 § 1– § 4 Liuius 18 (cf. Eutr. 2, 21), sed haec § 4 audacis facti conscius Vergilii sunt Atn. 11, 812 ) [*]( EXPILATOKES 4 oppressa est — 6 miraculo fuit compilauit Paulus 41 not. lin. 9 — text. lin. 26 ) [*]( I 1 coBtorum Ra corporum L 2 hic Rbh || qui Rbh 3 unus B || ictus L; silicum crebris et ponderoris uerberibus procubuisse serpentem ex Liuio narrat Valerius Max. 4 circumuenta Rbh || opprassa D oppressus Rb 5 c-xxx R 6 aliquandiu RD 7 aduersus B || id est om. pcig. extr. D || basdrybales LR hasdrubalis D .8 inter. accitum et ex octo uel nouem litt. er. B || hamilcarem] L amykbarem R amilcarem (a in ras. m. D D 9 karth- R || decim septem D xvn R 10 capta] campa D || v R || decim et octo D x et octo R || elepanti (p in ph m. 1) D; elephanti ante decem et octo traiscit k K abdnccionem cessere (omissis ti oppida usque ad in dedi) D 11 oppida (a ex i al. m.) R H . LXXX . et duo L LXXXII B || dedi∗∗tionem B 12 karth- B || belles Ra 13 recolo D || intollerabiles (pr. 1 er.) R tolerabelis D || condicionia D conditiones B 14 totine rati L adiurati (tn mg. t tutius rati) R 15 praetio LR* praecio D || spanorum D 16 grecorum B || comparanda Rb. )

itaque Xanthippum Lacedaemoniorum regem cum auxiliis accitum, ducem bello praefecerunt. Xanthippus, inspectis Poenorum copiis atque in campum deductis, longe in melius mutato apparatu pugnam cum Romanis conseruit.

ingens ibi ruina Romanorum uirium fuit: nam triginta milia militum Romanorum in illa tunc congressione prostrata sunt. Regulus ille dux nobilis cum quingentis uiris captus est et in catenas coniectus decimo demum anno Punici belli nobilem triumphum Carthaginiensibus praebuit.

Xanthippus tam audacis facti conscius rerum instabilium mutationem timens ilico ex Africa migrauit in Graeciam.

Igitur Aemilius Paulus et Fuluius Nobilior consules audita captiuitate Reguli et clade exercitus Romani transire in Africam cum classe trecentarum nauium iussi Clipeam petunt. eo confestim Carthaginienses cum pari classe uenerunt; nec differri potuit nauale certamen.

centum et quattuor naues Carthaginiensium demersae, triginta cum pugnatoribus captae, praeterea triginta et quinque milia militum ex ipsis caesa sunt; Romanorum autem nouem nauibus depressis mille centum periere. milites. consules apud Clipeam castra posuerunt.

duo Hannones imperatores Poenorum eo rursus cum magno exercitu [*]( AVCTORES § 5- § 9 Liuius 18 (cf. Eutr. 2, 22 et ad % 8 Periocha) ) [*]( 1 xantippum (z ex c) R xant ipsum D || lacedem- (e pr. in ras. al. m.) R lacaedaem- D || regem] debuit ducem ut est in Periocha 2 lantippns (x ex c) R xantippis D 4 inseruit L 5 romanarum R1Gh male || xxx R || militum romanorum] L militum D romanorum Rv 6 in illa tunc om. D 7 D R || et s. u. add. a m. 1b in L 9 karth- R || xantippus RD || tam audacia facti om. D || conscios L concius D 10 stabilium L || illico D || afriga D, 11 greciam B 12 et om. D || fuluius] fabius R2 13 romani] roma D || afrigam D 14 nani niam D || clipeam] L clypeam R clepeam D || eo] & B 15 karth- R || differri in ras. m. 1 D deferri L 16 c et IIII. R || karth- B 17 tregenta D xxx R || practeria R* 18 triginta et quinque] L xxx & u- R tregenta et quinque D 19 vim R || nanibusl B H -I-C. R 20 clipeum], LD clypeam R 21 ponorum La || rursum R )

sed — ut tunc apud Romanos numquam diuturna felicitas erat et qualescumque successus magnis continuo malorum molibus obruebantur — cum Romana classis ad Italiam praedis onusta remearet, infando naufragio euersa est: nam de trecentis nauibus ducentae uiginti perierunt, octoginta uix abiectis oneribus liberatae sunt.

Hamilcar dux Poenorum cum exercitu in Numidiam Mauretaniamque missus postquam hostiliter cruenteque in uniuersos egit, cur Regulum libenter suscepisse dicerentur, mille argenti talentis et uiginti milibus boum reliquos condemnauit; principes autem omnium populorum patibulo suffixit.