Historiae Adversum Paganos

Orosius, Paulus

Orosius, Paulus. Historiarum adversum paganos libri VII (Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum, Volume 5). Zangemeister, Karl, editor. Gerold: Vienna, 1882.

insignis hic annus et expugnatione Athenarum et morte Darii Persarum regis et exilio Dionysii Siciliae tyranni fuit.

igitur triginta rectores Atheniensibus ordinati triginta tyranni exoriuntur: qui primo [*]( AVCTORES § 1- § 6 Iustin. 5, 8 § 3—7.9—14 ) [*]( ademtis PRaD ademtis (m eras.) R || *omnibus P 2 reliquid PRa 3 agebat] LPRD angebat G (n s. 8. m. ut uid. I), v; obsessos fame urgent Iustinus || intrenseons L1 || dosolatio (do in de al. m. corr.) R 4 morbos R || miseriauum R || abhominamenta (h eras.) R 5 horror (h m. 2) P horror1 B 6 hinc (h m. 2) P U inter] apud D || sparthanos PR 7 ciuitatem 8. s. al. m. R 8 populumque] populum D 9 sparthani PR || se* R 10 uti e] P utiem D ut e R || greciae R || eruetur L euerteretur D 11 spaoem L || si (i in ras.) R || pirei LD pyrei PR || *in P || urbe B || monnmenta (um ligatis) L 12 uerterentur] LPRlD euerterentur R2v || traderentur (u eras.) P 13 trecenta D xxx PR || condicioni] LhP conditioni R condicionem L* condicione D 14 lachedemonii PR1 lacedemonii R2D ||lisandrum D || componendas R2D 15 et] et in in corr. m. recentissima P 17 exilium PR* || dionisii R dioniaiae D || siciliae tyramij tyrranni siciliae D || tyranni (t m ras.) P || tregenta D xxx PR 18 atheniensibus (ibus in ras.) P || teegenta D XXX PR )

124
se tribus milibus satellitum stipant, mox etiam septingentos milites uictoris exercitus lateribus suis circumponunt.

caedem omnium passim futuram occiso Alcibiade auspicantur, qui fugiens, in itinere clausus cubiculo, uiuus.

incensus est. quo interfecto quasi sublato ultore seouri miseras urbis reliquias caedibus rapinisque exhauriunt. Theramenen quoque, unum ex numero sub, cui haec displicere senserunt, in exemplum timoremque reliquorum trucidant.

itaque omnes passim ex urbe diffugiunt, sed interdictu Lacedaemoniorum cum per totam Graeciam exulibus negaretur hospitium, omnes se Argos ac Thebas contulerunt: ubi ita hospitalitatis obsequio foti sunt, ut non solum dolorem amissae patriae lenirent, uerum etiam spem recuperandae meditarentur.

erat inter exules Thrasybulus, uir strenuus et generis nobilitate inter suos clarus: qui auctor audendi pro patria fuit. itaque castellum Fylen Atticorum flnium collecti exules capiunt multarumque ciuitatum opibus adiuti uires capessunt: quibus Lysias quoque Syracusanus orator quasi in auxilium urbis, quae esset patria communis eloquentiae, quingentos milites cum stipendiis suis misit.

atrox [*]( AVCTORES § 7—§ 11 Iustin. 5, 9 § 1—7.9—15 ) [*]( 1 post tribos erasae litterae similes his folf P || etiam] enim D || septingenti D DOC PR 2 oictores PaRa || exerciti PRa || caedem omnium (m om in ras.) P 8 alchibiadę D 4 itenere PD 5 ultore (ulto ante uermm add.) P || miseras] LRD miser (as m. 2) P miserae h || urbes (es in is corr.) P 6 exauriunt PRaD || theramenen] LPRD 8 trucidant (d ex a corr.) P 9 lachedemoniorum PR1 lacedemoniorum RiD 10 greciam RD || ad argos T (ad 8. 5. a m. 1) R 11 ita (a in ras. ampl.) P || hospitalitatis (is in ras.) P || obsequio (o in ras.) P 12 ut] & R 13 spem (e ex ae corr.) P || reciperandae PR* || trasybulus PR trasibubus D 14 etrenius (v 8. 8. m. recentiss.) R 15 audenti D || fylen] L fllen D fyleam PR || anti**corum (fuit antiquorum) D 16 collectique L || multaque (corr. m. 2) P 17 adiuti uirea] adiutiores (i alt. er.) D || capessunt (altera s in ras. ex c) B || lisias D || siracusanus D 18 esset el R || patrie R 19 eloquaentiae Pa || D PR )

125
id proelium fuit, sed his pro patria libertate, illis pro aliena dominatione certantibus animorum atque causarum ipsa quoque tulit pugna iudicium: nam uicti tyranni in urbem refugerunt omnesque, quos ex Atheniensibus prius sibi satellites legerant, tunc suspectos proditionis, urbis custodia remouerunt.

Thrasybulum quoque ipsum temptare corruptione ausi sunt: quod ubi frustra speratum est, arcessitis a Lacedaemona auxiliis rursus. in bellum ruunt. ubi duo saeuissimi omnium longe tyrannorum trucidantur.

ceteros uictos et in fugam uersos Thrasybulus ubi uel maxime Athenienses esse intellegit, clamore consequitur, oratione retinet, precibus ligat, proponens ante oculos eorum, quos fugere uel ad quos refugere uellent; sibi aduersum triginta dominos, non aduersum ciues miseros bellum esse susceptum. quin potius omnes, qui se meminerint esse Athenienses, sequi oportere Atheniensium libertatis ultores.

itaque haec adhortatio tantum apud illos ualuit, ut mox reuersi in ciuitatem tyrannos arce decedere atque Eleusinam emigrare [*]( AVCTORES § 12 — § 14 Iustin. 5, 10 § 1-4.7 -11 (illa § 13 arce decedere atque desunt apud Iustinum) ) [*]( 1 id] it sed eras. D || proilium D || pro om. P1R1 pro s. 8. m. 2 R p s. 8. m. rec. P || patria] L propria- (una litt. erasa) P propria RDv (an scrib. patriae coll. P?) || illius La 2 animorum atque] adque animorum D || adque PaRa 4 prius sibi] LPR sibi prius Dh 5 trasybulum PB transibulum D 6 temtare PD 7 est om. D || arcessitis a] ar ces siti Ba (sa eras.) D || accer*sitis (ac ex ar corr.) B || lacedaemona] L lachedemona Place daemonia D la* cedemonia (c ex ch m. 2) B Laoedaemone v 8 saeuissimae D 9 caeterus D || in add. m. 2 P || trasybulus PB transibulus D 10 maxima] ien 0 mae D || atbenses (corr. m, 2) P || clamare P 11 praecibus Pa || proponis (is eras.) D 12 ad] aut D || refugere] fugere P || uellent (uel aX. m. in ras.) B uellint D 13 treginta D xxx PR || ueradsum (corr. m. 2) P aduersus D 15 miminjssent D || atheniense* (s m. 2) L adthenienses D 16 liberatis D 17 adhora acio D || aput L || illosj L eoa PRDv 18 decędere (< àeletum) R || adque (d in t corr.) PR || eleusinam (ai in ras.) P || emigrare] LPR migrare Dfh)

126
conpulerint. qui postquam in societatem urbis ciues suos, eatenus exules, receperunt, tyrannos in bellum aemulatione suscitant, quibus libertas aliorum quasi ipsorum seruitus uidebatur.

tunc indicta pugna cum prius quasi ad conloquium conuenirent, circumuenti insidiis ueluti pacis uictimae trucidantur: ita reuocati in unum, post inexplebiles magnorum lacrimas gaudiorum haec prima fundamina recuperatae libertatis instaurant proposita iuris iurandi contestatione, uti discordiae animositatesque praeteritae in obliuionem perpetuam atque immortale silentium deducantur.

quod pactionis genus quasi nouam uitae institutionem nouamque felicitatem status sui informantes amnestiam uocauerunt, id est abolitionem malorum. sapientissima Atheniensium, praesertim post tanta miseriarum documenta, prouisio: si quo pacto res humanae manente consensu hominum ita ut ordinantur ualerent:

sed adeo hoc idem placitum inter ipsa paene placiti uerba corruptum est, ut uix intercedente biennio Socrates ille clarissimus philosophorum adactus malis ueneno sibi apud eos uitam extorserit, deinde [*]( AVCTORES § 15 ex Cicerone Philipp. 1, 1 ut uid. (uid. Oros. 7, 6 6 S); cf. Valer. Max. 4, 1, 4 .§ 16 biennio cf. Euseb. 1617 (1616) f et 1618 || deinde- interuenientibus cf. Eus. 1655 ) [*]( 1 conpulerint] LRl conpulerent D conpellerint (sic co-) P co*pulerint (c5 signifcom) R2 2 exulis D 4 conloquim P colloquium nl n Rb || conuerent P couenirent R 5 in insidiis P R 6 post] quasi L 8 iuris iurandi (d ex a corr.; i fin. ex corr. m. 2) P || animositatesquae (ae in e corr.) P 9 adque P1 || inmortale PRl 10 faccionis D 11 ui**tae (i cum t linea in rasura posita coniunxit m. 2) P || -que ex -quae corr. P || infirmantis L* 12 amnesciam D || auolitionem L tiabolionem R abolicionem D 13 post R || tanta.* P 14 siest R || qua m. rec. in quo corr. L || facto D N° 15 ita ut] LPRD ut v || ordina.tur P || hoc* (c erasum) P 16 placi- t dum P || poenae D pene Rb || ciplati P || uerba P 17 sogratis D U clarissimes P || philosoforum PR 18 adactos L || aput P* )

127
uix quadraginta annis interuenientibus, ut alia sileam, idem Athenienses adempta sibi penitus libertate sub Philippo Macedonum rege seruierint.

uerumtamen sapientissimi omnium Athenienses etiam suis malis satis docti concordia minimas res crescere, discordia maximas labi, cunctaque uel bona uel etiam mala quae foris geruntur internis esse radicata et emissa principiis, domi abstersere odia et foris bella presserunt, reliqueruntque posteris suis de ruina sui exemplum, de reparatione consilium: si tamen ob infirmissimam humanae mentis mutabilitatem, quod in adflictis rebus consulitur, in prosperis seruaretur.

Isdem fere diebus bellum ciuile, immo etiam plus quam ciuile, uix parricidio terminatum, apud Persas gerebatur. mortuo enim rege Dario cum Artaxerxes et Cyrus filii eius de regno ambigerent, tandem apparatibus magnis, prouinciarum ac populorum ruinis utrimque certatum:

in quo conflictu cum e diuerso concurrentes sibi ambo fratres mutuo casus obiectauisset, prior Artaxerxes uulneratus a fratre equi uelocitate [*]( AVCTORES § 17 concordia - labi Sallust. lug. 10 § 6 cap. 18 § 1 et § 2 (usque ad potitus) Iustin. 5, 11 § 1-3.5.8.9, sed § 1 haec plus quam ciuile Lucani 1, 1 (unde Isidorus quoque Orig. 18, 1 § 2 et 4), illa prouinciarum—certatum Orosiana sunt ) [*]( 1 XL PR || 1 idem (i s. 8. ai. m.) L 2 athemenaes D || adeta (t in ras., m s. s. m. 2) P || paenitus PB || phylippo R || macedonum] R2D machedonum LPR\' 3 sermerint R seruierunt D 4 |Etiam incipit f. 28 L || minimas R 5 re* B || dicordia R || -que Pa || uel bona] (bona D 7 praessert in pr*essere corr. R 8 quae Px || sui] ac P1 || de reparatione] da raparacione D 10 in om. D || afflictis ( prior f in ras.) R 11 seruarentur D 12 isdem] L hisdem PRD 13 apud] LPRD ad h 14 enim] sic #P || r artaxerses P arthaxerses B atraxerxes D || cirus D 15 tandem] L (male refert h) tandem magnis PRDv || uerba apparatibus magnis omissa in marg. add. P || prouintiarum Pa R 16 certatim L certatum est B || conflicto L 17 e s. l. add. m. 1 aut 2 L ]| ambo. (s al. m.) R || fratres] sic FF. L || casus obiectauisset] R casusobictauisset D casusubiectauisset L casu* obiectauisset P 18 artaxerses P artaxerses R || aquiu (iu in ras.) P equi (i ex e corr.) R || uelocitate* (m eras.) PR )

128
morti exemptus euasit. Cyrus autem mox a cohorte regia oppressus finem certamini dedit. Artaxerxes ergo et praeda fraternae expeditionis et exercitu potitus potestatem regni parricidio firmauit.

sic uniuersa Asia atque Europa, partim in se singulae, partim inter se inuicem funeribus et flagitiis permiscebantur.

Ecce paruissima pagina uerbisque paucissimis quantos de tot prouinciis populis atque urbibus non magis explicui actus operum, quam inplicui globos miseriarum. quis enim cladem illius temporis, quis fando funera explicet aut aequare lacrimis possit dolores?

uerumtamen haec ipsa, quia multo interiectu saeculorum exoleuerunt, facta sunt nobis exercitia ingeniorum et oblectamenta fabularum. quamquam si quis intentius adhibeat animum seseque toto mentis adfectu ipsis paene causis bellisque permisceat ac rursus uelut in arce spectaculi constitutus utrumque in suis qualitatibus tempus permetiatur, facile dixerim eum iudicaturum, neque illa nisi irato atque auersato Deo posse tam infeliciter perturbari ac permisceri neque ista sic nisi propitio et miserante conponi. [*]( AVCTORES § 4 quis enim cladem — possit dolores? sec. Vergil. Aen. 2, 361 sq. ) [*]( 1 morte (e ex i corr.) PR mori D || exemtus PD || cirus D || a coborte] aco* horte (aco in ras. ample m. 2) P 2 arta*erses LPRa artharxerses Rb 3 et expeditioms (et expunctum m. rec. ut uid.) L expedicione D || et om. D || pocius D || regi D 4 finiuitl (inc. f. 2sv) L || adque PaRaD || europam P\' eropa D 5 singulae (6i in ras.) P || inter] LPRD in g (uelut GX7) h 7 -que ex corr. add. P || paucissimis (aimis in ras. m. 2) P paucissimus D || quartos Pa 8 prouinciis (ro in ras.; i prima in ras. : fuit e aut 0) P prouintiis R || adque PaRa || implicui D 9 globos] PBv globus LD 11 posset PR* || quia] quę Rb || interiectǒ R * d . 12 sclorum R || exertia R 13 quanquam (n ex m corr.) B 14 affectu PRD || ipsius L* in ipsis R || p*ene Rb paenae D 17 adque PaRa || anersato] LP et ut uid. Rb aduersato RaD a.uer- sato R?2 18 infeliciter (lici in ras.) P infiliciter (li in ras. m. 1) D 19 componi RhD )

129

His deimde temporibus graoissimo motu terrae conomsa Sicilia, insuper exaestuantibus Aethnae montis ignibus fanillisque calidis cum detrimento plurimo agrorum uillarumque uastata est.