Historiae Adversum Paganos

Orosius, Paulus

Orosius, Paulus. Historiarum adversum paganos libri VII (Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum, Volume 5). Zangemeister, Karl, editor. Gerold: Vienna, 1882.

O tempora desiderio et recordatione dignissima! o dies illos inoffensae serenitatis, qui nobis ueluti e tenebris respiciendi proponuntur! quibus breuissimo interuallo de uisceribus unius regni decies nouies centena milia uirorum tribus proximis regibus tria bella rapuerunt; ut taceam de infelicissima tunc Graecia, quae totum hunc, de quo nunc hebescimus, numerum moriendo superauit.

Leonida ille clarissimus Lacedaemoniorum in bello isto aduersus Xerxen, quod supremum ipsi atque hostibus fuit, cum sesoentis suis famosissima illa incitamenta dixisset: Prandete, tamquam apud inferos [*]( AVCTORES § 7 Iwtin. 3, 1 § 1 et 2 §8 numerus 1900000 ex his 700000 (2, 8 § 5), 200000 (2, 8 § 11), 1000000 (2, 9 § 2) ab Orosio uidetur confectus esse; huc respicit 3, 17 § 8 § 9 Bescentis cf. Oroa. 2, 9 § 8 || prandete-p. 110, 1 cenaturi iisdem uerbis ap. Valer. Max. 3, 2 ext. 3 (cf. Sen. ep. 82 § 21 et Cic. Tmc. 1, 42 § 101) ) [*]( 1 rei adstipulatus] LPBD (-po- D) rei a* stipulatus B rei om. Zth || clade] LPRBD clades h || sotiorum B* 2 expiditos R1 8 adque PR*B utque D 4 xerses B 5 grecia BB || infeliciter et (cit in ras.) P infeliter B || contemtibilis PD 6 suum om. B || regio PB 7 dissiderio B || dignisima B 8 e*tenebris B 10 nouie*s (eras. n) P nouies* (s in ras. al. m.) B 11 trea B tria (i radendo ex e ut uid.) B 12 grecia BB graecea (e linea quoque deletum) P || huNc (N m. 2) P || nunc om. PB || hebescimus (e pr. in ras. ex ả m. 1) B 13 verba leonida ille cl. lac. om. m. 1 sed eadem add. in imo marg. P || ill *e (e ex ae) R || clarisimus B || lacaedemoniorum B lacaedaemoniorum D lachedemoniorum P lacedem. (c ex ch al.) B 14 aduersum BD || xersen B || supraemum BD 15 adque P*B adquae D || sescentis] LD sexcentis B DC PB || illa incitamenta] |incitamenta (foZ. princ. incitamen statim in ras. m. 1) D 16 dixiset B || prande*te (er. r) P prandite B || aput P* || imferos B )

110
cenaturi, auxiliaribus tamen, quos excedere bello iubebat, misericorditer suis, ut se ad meliora tempora permixta.

ecce cum ille promisit futura meliora, isti adserunt meliora praeterita, quid aliud colligi datur utroque in suis detestante praesentia, nisi aut semper bona esse sed ingrata aut numquam omnino meliora?

At Romae — ut ad id tempus redeam unde digressns sum: neque enim interuallo miseriarum ad alios transire conpellor, sed, sicuti se quondam efferuescentia ubique mala ipsis actibus conligarunt, ita etiam permixta referuntur: nobis quippe conferre inter se tempora Orbis, non cuiusquam partis eius la-

boribus insultare propositum est — Romae ergo post Vrbem conditam anno CCLXL suspenso ad modicum bello grauis pestilentia, quae semper ibi raras indutias aut factas intercepit aut ut fierent coegit, per uniuersam ciuitatem uiolenter incanduit, ut merito praecedente prodigio caelum ardere uisum sit, quando [*]( AVCTORES § 2 CCLXL numerus Liuianus || grauis. pest.—incandoit Liuius 3, 6 || praecedente sqq. Liu. 3, 5 § 14 ) [*]( to 1 cęnaturi R || anxiliaribus (to al.) B || tamen] tunc R [| iubeb\'at.| (sic m. 1; at certum est statim additum esse) B 2 meliora tSpora (a tS in ras.) D || seraarent B 3 **ecce (duar. litt. ras.) P || asserunt (s pr. in ras.) R 4 alint (t in d corr.) P || utro.que (er. a F) R 6 omino (n 8. 8. m. 2) P 7 Atronie D || at] ad P || ut om. LB || unde] un B1 || digressus sum] LD degresus sum B digressus PRa Sũdigressus Rb 8 alios D alias P || compellor Rb 9 sienti] L sicut PRBD || se quondam] secundam D 10 colligarunt Rb BD || referuntur] LPRBD referantur cum Y6h || nobis ***** quippe (rasura m. f) R || ẽffere (sic) P 11 eiua laboribus insulltare (eiua laboribus insul in folii fine in ras.) P 12 propossitum B || verba romae ergo post urbem conditam om. B eadem ac praeterea anno et numerus litt. maiusculis rubris scr. sunt in P ROME (B in R mut.) — ANNO lilt. maio B 13 CCLXL (X in ras. m, 1) B. CCLX*** (L nigro colore) P • CC • LXị • R • ccc mo • noñgmo . L docentisemo nonaginsemo D 14 indutias] LPB inducias RD 15 figerent P* || cogit L . 16 praeoidente L || prodigio] signo Bt II sit] est B )

111
caput gentium tanto morborum igne flagrauit.

nam eo anno Aebutium et Seruilium ambo consules pestilentia consumpsit, militares copias plurima ex parte confecit, multos nobiles praecipueque plebem foeda.

tabe delemt; quamms lam etiam superiore quarto anno oborta lues eundem populum depopulata sit.

Proximo dehino anno ciues exules seruique fugitiui duce Herbonio, uiro Sabino, inuaserunt incenderuntque Capitolium.

ubi fortissime quidem Valerio consule et lmperatore obstitere iuniores; sed adeo atrox et graue discrimen proelii fuit, ut ipse quoque consul Valerius ibi fuerit occisus et indignam de semis uictoriam insuper etiam sua morte foedarit.

Sequitur annus, in quo cum uicto exercitu consul obsessus est. nam Minucium consulem congressum proelio Aequi Vulscique superarunt et fugientem in Algido fame ferroque cinxerunt, actumque infeliciter foret, ni Quintius Cincinnatus, praecipuus ille dictator, artatam obsidionem oppresso hoste [*]( AVCTORES § 8 Liu. 3, 6 § 1.2.5.8; 7 § 6 et 7 § 4 Liu. 3, 2 § 1 (cf. Mommsen, Chronolog. p. 175) § 5 et § 6 Liu. 3, 15 § 5; 18 f 8 et Augustin. Giu. D. 3, 17 § 7 Liu. 3, 25-28 et Florus 1, 11 § 11-13 ) [*]( EXPILATORES 14 Minucium—p. 112, 4 egit compUauit Lucani ωmm. Bern. 10, 153 ) [*]( 1 capud Ra BD 2 ebutium LPBD butium B || ambo] L ambos PRBD || consomsit PD 3 conflcit B 4 praecipuaeque LP (sed altero a expuncto in P) || faeda B || iam etiam] LPRBD iem om. ς (OT) fh 5 superiori Rb || aborta B oborta iam h || eumdem B 6 sit] est Bt 7 deinc P || exsules LB 8 herbonio] LPRBD; herdonio corr. v || incenderuntque] LPRBD incensum Augustini codices; inscend. Fabricius legi perperam iussit, ut inscensum apud. Aug. L. Viues) || capitulium D 9 obsedere D 11 ualerius (u m. 2 ex o ?) B || occissus B || indignum L 12 foedarit] LPB foedanerit BDv 13 cum] con B || consuobsessus D 14 eongresum B || aequi (sed a wid. erasum) P equi D || nnlscique] LPB uulsi| (pag. princ..) que D ulciscique B 15 snperanernnt B || algedo B || cincxernnt RaBD 16 quintins] LPBtB quincius RID || cincinatus BD 17 artatam LPRD ortam B artam ? (T) h || oppraeso B )

112
soluisset.

qui repertus in rare, ab aratro arcessitus ad fasces, sumpto honore instructoque exercitu, mox uictor effectus, iugum boum Aequis inposuit uictoriamque quasi stiuam tenens subiugatos hostes prae se primus egit.