Historiae Adversum Paganos

Themistoclee dux Atheniensium cum intellexisset Ionas — quibus dum auxilium superiore bello praebet, in se Persarum impetum uerterat — in auxilium Xerxis instructam classem deducere, sollicitare eos parti suae hostique subtrahere statuit.

et quia conloquendi facultas negabatur, locis quibus Iones accessuri nauibus uidebantur proponi symbolos saxisque adfigi iubet, socios quondam et participes periculorum, nunc autem iniuste desides apta increpatione corripiens atque ad antiquorum iura foederum religiosa adhortatione persuadens praecipueque admonens, uti commisso proelio cedentium uice inhibeant remos seseque bello auferant.

igitur rex, partem nauium sibi detinens, spectator pugnae in litore manet. contra autem Artemidora, regina Halycarnasi, quae in auxilium Xerxi uenerat, inter primos duces acerrime bello inmiscetur, ita ut uersa uice in uiro [*]( AVCTORES § 1-2 adfigi iubet Iustin. 2,11 § 19; 2,12 § 8; 2,12 § 1 et 2 § 2 socios quondam-auferant *Iustin. 2, 12 § 3—7 § 3--5 Iustin. 2, 12 § 22-27 ) [*]( 1 semigålato P || palpitantẽ P 2 lassus lapsus] LRb lasus lapsus B lassus labsus PR2 D, lapsus h 8 proilium D proelium B* sed o in e corr. a Bm(sic !) 4 themisthocles D 5 \'snperiori (i al. m., i fin. in ras.) R superiori D || praebebat P2Rb 6 xerxis (i ex ras.) B xersis LB || Bollicitareq. (q. add. m. 2) P 7 suae (e linea deletum) P || colloquendi (1 prior in ras.) B 8 nagabatnr P negababetur (ba statim 8. 8. m. 1) D 9 symbnlos Bt simbolns D || 9 adfligi (l linea quoque ddetum) L affigi (f pr. in ras.) B 10 desides] LP1R2D deletum a m. 1 aut 2 in P agentes (sic 1 agentes Rm) RmBh (ex Iust.) 11 adque LP2BD || foedarum L* 12 exortatione B || precipneque L 13 conmisso B || caedentium B cedentium (n ex m corr.) P c *edentium B || ad uers. inhibeant-igitur in marg. i B || inhibeant∗∗ P 14 rex om. BD || sibi] ibi B || exspectator (-tnr D) BD 15 econtra Rb || artemidora (m al. m.) B 16 halycarnasi] LPBBD || xersi D 17 ut om. D || in uiro in ras. P )

cum autem anceps pugna esset, Iones iuxta praeceptum Themistoclis paulatim se certamini subtrahere coeperunt: quorum defectio Persas iam fugam circumspicientes aperte fugere persuasit.

in qua trepidatione multae nanes mersae captaeque sunt, plures tamen saeuitiam regis uelut immanitatem hostis timentes domos dilabuntur.

annum tot malis regem Mardonius adgreditur suadens, regem in regnum redire oportere prius quam aduersa fama nonas res domi moliretur;

se autem, si residuae sibi copiae traderentur, et ultionem ab hoste exacturum et ignominiam domesticam propulsaturum, aut, si aduersa belli perseuerassent, cessurum se quidem hosti, sed tamen sine regis infamia.

probato consilio exercitus Mardonio traditur. rex Abydum, ubi pontem ueluti uictor maris conseruerat, cum paucis proficiscitur. sed cum pontem hibernis tempestatibus dissolutum offendisset, piscatoria scapha trepidus transiit.

erat sane quod spectare humanum genus et dolere debuerit mutationes rerum hac uel maxime uarietate [*]( AVCTORES § 6—§ 10 ministerio Iwtin. 2, 13 § 1-5. 8-10 ) [*]( 1 faęminea P (sic) fqminea (q in e corr.) B || cautella (i, pro 1 altera ?, margo) B || faemina P || apeccaretor D taezpecretur B 2 anceps (nceps in ras.) P || esset Iones] esseciones D || esset et L || iuxta (s m. 2) L || themisthoclis B themistocles P*D themestocles B A JB* 4 deffectio B || peras (s m. 2) L 5 ceptaeque P 6 immanitatem] L immanetatem D inmanit. PB inma*nitatem (an ex am ?) B 7 titiamentes L || domos] LPB dom B domum Dv || dilabântur P delabuntur L || ancxium R*B || tod B 8 aggreditur Rb || oportere in mg. m. 1 statim add. D 9 uerba se autem si residuae sibi copiae traderentur om. m. 1, in summo marg. add. m. 2 P 10 traderetur Bt 12 bella D || perseuerasset (n m. 2) P 14 tradetur (e in i corr.) P || abidum D 15 hybernis B 16 piscatoria (ia in ras.) P || scala PBD || trepidum D 17 transiit] LPB transit BDh || expectare PR*D 18 dolere (e pr. ex o ?) R || debnent B || hac P || maxima B-)

uilissimo unius seruuli egere ministerio, cuius potentiae, dum montes exciduntur, ualles replentur, amnes exhauriuntur, ipsa etiam rerum natura cessisset.

pedestres quoque copiae, quae ducibus commissae fuerant, labore fame ac metu ita distabuerunt et erudescente morbo tanta pestis tantaque foeditas morientium exorta est, ut uiae cadaueribus replerentur, dirae etiam alites atque improbae bestiae escarum inlecebris sollicitatae moribundum sequerentur exercitum.

At uero Mardonius, cui reliqua belli Xerxes commiserat, adflatus primum successu breui mox in extrema deiectus est. Olynthum siquidem Graeciae oppidum expugnauit.

Athenienses uaria sollicitatione adducere in spem pacis adgressus, [*]( AVCTORES § 10 cuius sqq. *Iustin. 2, 10 § 22 et 24 § 11 Iustin. 2, 13 § 11 et 12 cap. 11 § 1-5 Iustin. 2, 14 § 1-9, ex- ceptia his Orosianis § 3 non parno—damno, § 4 urget—perditio nam, § 5 mira-ordinatio ) [*]( 1 permeciens B* || contemtam L || sub quo - latuisset om. B 2 ciuitatis2 P || iuncto] GV,КX,E, ed. Col. 1542 et f, iuncto an uincto (illud probabilius in A) AN nincto LP* ui-cto Pb uicto BaD necto RbB uinctum h; cf. ad 3, 2 § 2 || ponte] LBbBDfh ponto PB* 3 portasse et PR* || potentia (ia in ras.) P 4 montis (e m. 1 ut h uid.) D || uallis D* || amnexeshauriuntur D* || exauriuntur B 6 ducèbus D || commiBae B || fame ac metu ita] fame a et uita (punc- N r tum ex corr. m. 1) D || famae L 7 orbo (m m. 2) P 8 exota (r m. 2) P 9 aliaes (a alt. cofr. in litt. nunc euanidam) D || adque P*BD || improbae] LD inprobae PBB || bistiae acarum D* || ta escarum (e ex e) B || illecebris Bb 10 sollicitae (ta m. 2) L || Bequerentor (tur in ras., fort. soluto compendio) P 11 ad P*R* || xerses B 12 afflatus (f pr. in ras.) B || primo Rb BD om. B* ....t 13 olyntum PBB || siquidem siquidem L || graetiae P grociae ex gratiae ai. m. B greciae B || athemensis (cetera id genus non adnotabo omnia) D 14 sollicital (fol. 1SR) tatione L || adgresns B aggressus Rb )

illuc quoque eum centum milia Graecorum insecuta sunt et commisso sine mora proelio Mardonium deletis copiis ipsius uelut e naufragio nudum cum paucis fugere conpulerunt; castra regiis opibus referta ceperunt, non paruo quidem antiquae industriae damno: nam post huius praedae diuisionem aurum Persicum prima Graeciae uirtutis corruptio fuit.

urguet igitur inceptus miseros extrema perditio. nam forte eodem die, quo in Boeotia Mardonii copiae deletae sunt, pars Persici exercitus in Asia sub monte Mycale nauali proelio dimicabat.

ibi nouus repente rumor utriusque classis et populi inpleuit aures, Mardonii exstinctas copias, Graecos exstitisse uictores. mira diuini iudicii ordinatio, in Boeotia oriente sole bellum fuisse commissum, in Asia meridianis horis sub eadem die tantis spatiis maris terraeque interiacentibus nuntiatum!

qui rumor ei uel maxime [*]( AVCTORES § 6 ignotus; cf. Ruehl Iahrb. f. Phil. Suppl. 6 p. 157 ) [*]( ex I 0 1 inpugnabilem L || uidet RD boetiam (o m. 2) L boe* tiam P boeo etiam D beoetiam B boetiam B 3 eum om. BD || c PRB || grecorum RBD || commiso B 5 cum] con Bm || conpulerunt] LBD conpelernnt P cõ*pulerunt (er. n) B || regiis*** (opi uel qn er.) D regis B || opus Ra 6 reffarta B || coeperunt PRB || dampno B 7 num post (nam m. %) L ni p: (i, e. nam post) P1 nam post P* 8 greciae B graecae P grece B; cf. Grubitz p. 28 || urget PBBD II inceptos PR incertos B || misseros B 9 boetia R boetiam (o m. 2) L boe o-etiam D boetiam B 10 asiam L 11 mone B || nanali om. B || demicabat B 12 rnmor utriusque (mor utrius in rae.) P || classis] cladis B || impleuit R conpleuit B 13 extinctas LPRBD || grecos RB || ex*titisse (er. s) B extitisse P extetisse (e alt. in i m. ut uid. 1) D || diuino (i 8. s. m. 2) L 14 fuit in R || boetia (o m. 2) L boetia RB boeo-etiã D || commisum B 15 oris B || eadem] L1 (a L\' ut uid.) PBBD, eodem h (ex § 4) U spaciis (c ex t) B 16 terraeq: (q: m. ant.) D || nuntiatum est (est m. 1 uel 2) B || qui rumor ei] LB Qui rumur ei D qui rnmor ei (mor ei in ras.) P qui rumores (8 in i corr.) R cui rumori Z1 h )

Xerxes, bello in Graecia infeliciter gesto contemptibilis suis factus, per Artabanum praefectum suum in regia circumuentus occiditur.

O tempora desiderio et recordatione dignissima! o dies illos inoffensae serenitatis, qui nobis ueluti e tenebris respiciendi proponuntur! quibus breuissimo interuallo de uisceribus unius regni decies nouies centena milia uirorum tribus proximis regibus tria bella rapuerunt; ut taceam de infelicissima tunc Graecia, quae totum hunc, de quo nunc hebescimus, numerum moriendo superauit.

Leonida ille clarissimus Lacedaemoniorum in bello isto aduersus Xerxen, quod supremum ipsi atque hostibus fuit, cum sesoentis suis famosissima illa incitamenta dixisset: Prandete, tamquam apud inferos [*]( AVCTORES § 7 Iwtin. 3, 1 § 1 et 2 §8 numerus 1900000 ex his 700000 (2, 8 § 5), 200000 (2, 8 § 11), 1000000 (2, 9 § 2) ab Orosio uidetur confectus esse; huc respicit 3, 17 § 8 § 9 Bescentis cf. Oroa. 2, 9 § 8 || prandete-p. 110, 1 cenaturi iisdem uerbis ap. Valer. Max. 3, 2 ext. 3 (cf. Sen. ep. 82 § 21 et Cic. Tmc. 1, 42 § 101) ) [*]( 1 rei adstipulatus] LPBD (-po- D) rei a* stipulatus B rei om. Zth || clade] LPRBD clades h || sotiorum B* 2 expiditos R1 8 adque PR*B utque D 4 xerses B 5 grecia BB || infeliciter et (cit in ras.) P infeliter B || contemtibilis PD 6 suum om. B || regio PB 7 dissiderio B || dignisima B 8 e*tenebris B 10 nouie*s (eras. n) P nouies* (s in ras. al. m.) B 11 trea B tria (i radendo ex e ut uid.) B 12 grecia BB graecea (e linea quoque deletum) P || huNc (N m. 2) P || nunc om. PB || hebescimus (e pr. in ras. ex ả m. 1) B 13 verba leonida ille cl. lac. om. m. 1 sed eadem add. in imo marg. P || ill *e (e ex ae) R || clarisimus B || lacaedemoniorum B lacaedaemoniorum D lachedemoniorum P lacedem. (c ex ch al.) B 14 aduersum BD || xersen B || supraemum BD 15 adque P*B adquae D || sescentis] LD sexcentis B DC PB || illa incitamenta] |incitamenta (foZ. princ. incitamen statim in ras. m. 1) D 16 dixiset B || prande*te (er. r) P prandite B || aput P* || imferos B )