Historiae Adversum Paganos

Anno autem ante Vrbem conditam DCCCV infanda Aegyptiis mala atque intolerabiles plagas incubuisse Pompeius Corneliusque testantur: qui quidem, cum haec ambo de Iudaeis referenda proponant, aliquantulum me pro sui diuersitate mouerunt.

ait enim Pompeius siue Iustinus hoc modo: Aegyptii cum scabiem ac uitiliginem paterentur, responso moniti [*]( AVCTORES § 3 eadem Eus. 498, cf. 495c 2 Plato (Timaeo 22 C) cum Eus. laudatus 6 ea tempestate-9 contentam] ignotus (cf. Eus. 508. 691.718) 10 DCCCV cf. Vnger, Manetho p. 186 11 Pompeius, 14 Pompeius siue Iustinus] Aegyptii—p. 55, 5 sunt Iust. 36, 2 § 12.13 11 et p. 55, 5 Cornelius] p. 55, 6 Plurimi -16 pepulissent Tacitus Hist. 5, 3 ) [*]( 1 susceptus D || germana B || parnasi] Bm parnasii PR parnassi (-sse D) DA parnaci R || iugal R || fouit Iluitque D 2 propteria D || hominum] PRBDJ humanum v || ferunt (fe in ras. ex fue) B 3 aethyopia B ethiopia D || pestis D || dirusque morbus D 4 paene usque om. D pene post ras. R || desolacionem D || exaestuabisse (b in u corr.) PR 5 esse credantur] PR credantur BDh || furorisquae D furoresque B 6 belliti P || sanguine* (m ut uid. eras. in P, m eras. uersu extr. in R) PB 7 Imadefecit (m ex corr. add.) R madaefecit D 8 nulli (n statim m. 1 corr. ex litt. incerta) D || uernacolam D 10 autem om. Bv || ubem R || octingentesimo quinto D 11 adque PaBD || intollerabilis D || comilius. quae D 12 cum 8. lin. add. m. 1 P || iudeis D 18 ali*quantolum (li ex u m. 1 corr. et t er.) D || sui] PRBD sua Zh || diuersitate cum ras. supra e fin. P deuersitate D || mouerunt (m in ras.) P 15 scapiem D || ae} PRD et Bh cf. § 11 et c. 8 § 5 || uiti*liginem (fuit uituliginem) P || jpatirentor B || ȧḋmoniti B )

at uero Cornelius de eadem re sic ait: Plurimi auctores consentiunt orta per Aegyptum tabe, quae corpora foedaret, regem Bocchorim adito Hammonis oraculo remedium petentem purgare regnum et id genus hominum ut inuisum deis alias in terras auehere iussum.

sic conquisitum collectumque uulgus postquam uastis locis relictum sit, ceteris per lacrimas torpentibus Moysen, unum exulum, monuisse, ne quam deorum hominumue opem exspectarent sed sibimet duci caelesti crederent, primo cuius auxilio praesentes miserias pepulissent.

Itaque Cornelius dicit, quod ipsis Aegyptiis cogentibus Iudaei in deserta propulsi sint, et postea subiungit incaute, quia ope Moysi ducis in Aegypto miserias propulissent. [*]( 1 mosen B || pestis (i raswra ex e) R pestes PBt || serperit D 2 pllunt P || ezsulam B 3 sagra D || furtu D || abstutlit (1 eras.) P obtulit B || quae] q: D 4 repetentis D 5 c̃pulsi * P n ad P || corailius D || ait om. B 6 et plurimi (et s. s. m. rec.) P plurimi (p in P mut.) R || auctoris D 7 tabae que D || foedarat (at ex et) R || bochorim B || adito (a in ras. paullo maiore) P audito B 8 hammoms] PRA (h ex z A1) amicionis D conmunis B || oracolo D || remedium.. petentem R || porgare D 9 et id in ras. 3 uel 4 litt. m. 1 D || deis (corr. m. 2) P diis (i pr, in ras. R) RBD be h . 10 terra. sauehere D || heauere P1 hauere P1 abiere R || iusum B || con- qsitam (q ex q) R conquesitum D conquissitum B 12 caeteris B || lacrimis D || turpentibus D || mosen B 13 exsulum PB || nequã (ã in 5 corr.) R nequaquam B || hominum B 14 expectarent PRD || ab ntrisque deserti post ezspectarent ex Tacito (ubi tamen ab deest) mterpoiata b || sibimet] sibi et B || ut ante duci add. b 15 primo (o in ras.) P || credentes ante praesentes add. v || presentes D || misserias B meserias D 16 pepulissent-18 miserias om. B || corniliusD || dicet D 17 indei D || sunt D 18 quia] PRD quod v || moyse D || propulissent] PRB populissent D pepulissent v )

item Iustinus adserit pulsum aeque cum populo Moysen sacra Aegyptiorum fuisse furatum, quae Aegyptios armis recipere molientes, coactos tempestatibus ac repulsos, domum redisse. et hic aliquid amplius etsi non totum prodidit quod ille celauit.

quapropter, quia Moysi magno illi duci testimonium ambo dixerunt, ab ipso sicut per eum et gesta et dicta sunt proferantur.

Cum populum Dei hoc est genus Ioseph Aegyptii, cuius ope salui erant, seruitio oppressum labore cruciarent, insuper etiam ad necandam subolem suam crudeli imperio cogerent, dimitti Deus populum suum liberum ad seruiendum sibi per Moysen nuntium iubet;

contemptusque durissimis contumaces suppliciis agit: qui decem plagis onerati ac protriti, tandem quos dimittere noluerant, etiam festinare coegerunt.

POST aquas in sanguinem uersas ardentibus siti grauiora adferentes poenarum remedia quam poenas, POST horridos ranarum squalores [*]( AVCTORES § 7 per eum (Moysen) .. dicta (§ 8-16)] Exodus 1 —14 § 9 decem plagis cf. Oros. 7, 27 ) [*]( 1 ostenditur B ostenduntur Bm || quedam que D || mosen B || strenuę (3 in e corr.) R 2 caelata P c«elata R || asserit (a pr. in ras.) R || adque D 3 mosen B || sagra D. || furata Bm 4 recepere B ||. molientis D || coactus D conactos B || repulsus D pulsos B 5 hic P || prodedit D 6 moyse D || illi om. B 7 ipso] eo D 8 proferantur] PaR2 proferuntur RlD proferentur PbB 9 ge.nus (n eras.) P 10 seruioio D || oppraesum B 11 necandum B negandam D || sobolem PbR2 || crudili D || cegerent P co∗gerent (o * T . ex corr. ut uid.; eras. n) R 12 demitti B 13 mosen B -|| nuncium D || contemtusque P || durissimis] PRD dirissimis ∗ςh || conto- 1 maces P contumacis D 14 supplicis P || agit] agi et B || decim B 15 qu∗s (i ut uid. eras.) R || demittere BD || noluerunt D || cogerunt B ||Post hic et deinceps maiore P (nouis uersibus D) scr. et in mg. numeri rubro colore i, II, III, IIII, v, TI, VII, VIII (sI sic D), vrni (qnl D), x add. in RD 16 aquas in in ras. P || afferentes (f pr. in ras.) R 17 horredos D )

POST muscas caninas etiam per interiora membrorum horridis motibus cursitantes acerbeque inferentes tam grauia tormenta quam turpia, POST omnium pecorum et iumentorum repentinam ruinam stragemque generalem, POST uesicas efferuescentes ulceraque manantia et, ut ipsi dicere maluerunt,

scabiem ac uitiliginem

POST grandinem cum igne permixtam, passim homines armenta atque arbores proterentem, POST lucustarum nubes, exhaustis omnibus ipsas quoque radices seminum persequentes. POST tenebras imaginibus diras.

crassitudine palpabiles, diuturnitate ferales, postremo POST uniformem in tota Aegypto primitiuae subolis necem paremque per uniuersos orbitatum tempestatem — qui iubenti Deo non cesserant cessere punienti, sed mox pessima paenitentia dimissos persequi ausi, ultima nefandae peruicaciae expendere supplicia.

nam [*]( AVCTORES § 11 muscas caninas cf. Augustin. sermo 8 § 5 (uoZ. 5, 43 Ben.) || scabiem et uit. uid. supra §2 || § 12 cf. [August.] sermo 20 (uol. 5 app. p. 41 Ben.) crassas et palpabilee .. tenebras ) [*]( 1 immundaque Rb et sic (in in im mut.) plerumgue || reptantis D || ignitas] PRB ignetas D ignitos v 2 scini/es R scynefes D scniphes B acnifes P senifes A ciniphes uel cyniphes v || toto (o fin ex corr.) R se toto v || nibrantes B quod minus recte praetulit Grubitz H nitabiles] PRBD euitabiles h pene ineuitabiles ∗σZ1 3 horredis D || motibus RPBDAv morsibus PR* (cfSapietU. 16, 9) || cursitantis D 4 acerueq: D acerueque (e fin. in ras., ex ae ?) R || twmenta D || turba Pl 6 uesicas] R uessicas PD uensicas B || ffferuescentis D 7 manancia D || ipsi] ipse PaD || malluerunt PRB (ud 1 pr. er, in R) || ac] et B || uitiligenem D 8 corporibus (p in t fas.; in marg. adscr.: po) B 9 pasim B || hominis D || adque P -que B || arboris D || proterrentem D 10 lucustarum] PR1BA h h locutarum R7D || exaustis P exautis R exaustis D || quoq: (quo in I ras. m. I) D 11 imagnibus (corr. m. 2) P || crasitudine B 12 palpabilis D || dinturnitaite R II postremum D 13 nr in ras. P || toto B || soboles D || -que (e in ras.) R quae D || uniuersus D 14 lvbenti P || cessaerant R 15 puniendi D || dimisos B dimissus D 16 auxi B || pernicatiae D || expendire D )

sed protector depressorum et ultor contumacium Deus diuisit subito Rubrum mare ac dilatatis utrimque marginibus rigentium undarum in montis faciem latera erecta suspendit, ut inoffensi spe limitis prouocati, pii uiam desperatae salutis, impii foueam insperatae mortis intrarent.

itaque Hebraeis tuto per sicca gradientibus, refusis a tergo aquarum adstantium molibus, obruta est et interfecta cum rege suo uniuersa Aegypti multitudo, totaque prouincia plagis ante cruciata hac postrema interfectione uacuata est.

exstant etiam nunc certissima horum monumenta gestorum. nam tractus curruum rotarumque orbitae non solum in litore sed etiam in profundo, quousque uisus admittitur, peruidentur et, si forte ad tempus uel casu uel curiositate turbantur, continuo diuinitus in pristinam faciem uentis fluctibusque reparantur:

ut, quisque non docetur timorem Dei [*]( AVCTORES § 17 haec Orosius uel eius auctor a periegetis uidetur edoctus esse ) [*]( KXPILATORES 14 tractus — 18 reparantur adhibuit Gregorius Turo-n. 1 10 ) [*]( 1 rex] ex D || adque PaB || aequitibus PRBD (sed a er. in R) 2 nomerum D 3 maxime D || coniCere (alterius c superior pars in ras.) R connicere D 4 sescenta] PD sexcenta (x in ras.) R DC B || adque P*B 5 defFreasorum B || contumatium D || deuisit D .6 deletia D || utrisque Bt 7 inoff. spe limitis] inoffensis semitis B || inoffensa D 8 disp. D || inspiratę (pi in pe al. m.) R insperate D 9 hebreis BD || toto D 10 reffusis B || a tergo R || asstantium (pr. 8 in ras.) R || molebus D || obru«ta P 11 regi D 12 cruciata hac (a h m ras. ut uid.) R || postrema] PRB postremo Dv 13 euacuata R || extant PR || monimenta PbRb ad uersum monumenta-14 curruum adscr. i (uoluit fort. monim.) B™ 14 tratus Rl || urbitae D 15 htotore P 16 curiositate (uri in ras.) P curiositate cuiusplã R 17 turbentur B 18 ad u. ut q. — dei adscripsit R (i. e. require) Bm || reparantur] repelrenti D || ut quisque ÷ ut quis + non (sic) B cf. 2, 2 § 9 || quisque] PRDA cf. ad Corp. Inscr. Lat. 4 n. 1937 quisquis ς (uelut N) v quisque si ; (uelut X2) Z || doceatur B (X,) || timore∗∗ (eras. m) R timore D )

his etiam temporibus adeo iugis et grauis aestus incanduit, ut sol per deuia transuectus uniuersum orbem non calore affecisse sed igne torruisse dicatur, inpressumque feruorem et Aethiops plus solitum et insolitum Scytha non tulerit; ex quo etiam quidam dum non concedunt Deo ineffabilem potentiam suam, inanes ratiunculas conquirentes ridiculam Phaethontis fabulam texuerunt.