Divinarum Institutionum

quid enim potuit in eo ratio moliri quod numquam sumpsit exordium? nam priusquam fiat aliquid aut struatur, opus est consilio, ut disponi possit [*](EPITOME 18-593, 6] c. 62, 5 s. ) [*](BHPj 2 et ita factus est om. HP 4 quos (s in ras. ex d m. 1 ?) P mortalis (i ex e m. 2) P soluibilis B1, pr. i del. B3, solubilis (alt. i ex e m. 2) P 5 ipse] et ipse H ii edd., hiril B2, hi H, bi* (i er.) P 6 reil B2, et HP quadratet ex quadraret P1\' intellegeret om. P perituru (~ m. 3) B 7 lion1 B3 10 opera* (m er.) H nos om. H 11 humani* B ceterarumque Heumannus, ceterorumque C 12 finctio H 14 perpetua* (e er.) H uidere uos (hoc Zangemeisterus legit, nos Thomasius et Isaeus editkrrmt) B; an fort. uerba quibus se. oblectaret post uoluit ponenda sunt? 15 uerba et suis - conflngere ab Heumanno coniectura noti probabili temptata defendit Buenemannus coni. II 4, 19 configere B, confingeret H 16 et om. H nihil*ominus (h er.) B 17 praecipuaque uel -aeque B\', corr. BY 18 illum B 19 lesjse P2\' ipsum] ipse Egnatius, sed cf. Epit. 62, 6 ipsum enim esse-potest etBuenemannum 20 nequeunt edd. 23 aut] ut H *struatur (i er.) B )

itaque omne opus ratio praecedit: non habet ergo rationem quod factum non est. atquin mundus habet rationem, quia et constat et regitur: ergo factus est; si factus est, et resoluetur.

reddant ergo isti rationem, si possunt, cur aut factus in principio sit aut postea resoluatur. quod quia docere non poterat Epicurus siue Democritus, sua sponte natum esse dixit seminibus inter se passim coeuntibus: quibus iterum resolutis discidium atque interitum secuturum.

corrupit ergo quod recte uiderat et totam rationem penitus ignorantia rationis euertit redegitque mundum et omnia quae in eo geruntur ad similitudinem cuiusdam uanissimi somnii, siquidem rebus humanis ratio nulla subsistet.

cum uero mundum omnesque partes eius ut uidemus mirabilis ratio gubernet, cum caeli temperatio et aequalis in ipsa uarietate cursus astrorum luminumque caelestium, temporum constans ac mira descriptio, terrarum uaria fecunditas, plana camporum, munimenta et aggeres montium, uiriditas ubertasque siluarum, fontium saluberrima eruptio, fluminum opportuna inundatio, maris opulenta et copiosa interfusio, uentorum diuersa et utilis aspiratio ceteraque omnia ratione summa constent, quis tam caecus est ut [*](AUCTORES § 23 s. (Epicurus)] cf. ad frg. 382 (pag. 256, 20). ) [*](BHP] 1 quicquam] umiqiuam P 2 omnem Bl, m del. B3 procedit B1, corr. B2 rationem habet P 3 quia et] quae H 4 ergo factus est] et factus est ergo (corr. m. 1 ?) B; ergo et factus est edd. si] et si P 5 rationem isti H 7 po**terat (te er.) H natu H 8 seminibus (e ex i) B; non recte quis (uel) seminibus coniciat conl. Epit. 62, 6 aut sua sponte esse nata aut minutorum seminum conglobatione concreta, Inst. VII 7,8 qui uel omnia sua sponte nata esse dixerunt uel minutis seminibus conglobatis, contra quos locos cf. III 17,20 sed omnia sua sponte fieri necesse est, 21 sunt enim semina eqs., 23 (Leucippum .. Democritus .. Epicuro) cooutibus P 10 recti B 11 redigitque B 12 somnii1 B2 huminis P1, corr. P2 13 subsistat H uero] ergo H 14 ut uidemus mirabilis] uitae uideamus quemadmodum mirabilis B 15 & (exp. m. 1 ?) gubernet (in ras. m. 1 ?) P aequans B 16 temporum] ac temporum H ad P1, corr. P3 descriptio C, malim discriptio 19 oportuna HP inunHdatio (nu er.) H 20 aspiratio P1? 21 constewt (n m. 1 uel 2) B est om. B )

si ergo sine causa nec est nec fit omnino quicquam, si et prouidentia summi dei ex dispositione rerum et uirtus ex magnitudine et potestas ex gubernatione manifesta est, hebetes ergo et insani qui prouidentiam non esse dixerunt. non inprobarem, si deos idcirco non esse dicerent ut unum dicerent, cum autem ideo ut nullum, qui eos delirasse non putat, ipse delirat.