Divinarum Institutionum

Quomodo autem id futurum sit, ne quis incredibile arbitretur, ostendam. in primis multiplicabitur regnum et summa rerum potestas per plurimos dissipata et concisa minuetur. tum discordiae ciuiles in perpetuum serentur nec ulla requies bellis exitialibus erit, donec reges decem pariter existant, qui orbem terrae non ad regendum, sed ad consumendum partiantur.

hi exercitibus III mensum auctis et agrorum cuius destitutis. quod est principium euersionis et cladis. disperdent omnia et comminuent et uorabunt.

tum repente aduersus eos hostis potentissimus ab extremis finibus plagae septentrionalis orietur, qui tribus ex eo numero deletis qui tunc Asiam obtinebunt, adsumetur in societatem a ceteris ac princeps omnium constituetur.

hic insustentabili dominatione uexabit orbem, diuina et humana miscebit, infanda dictu et exsecrabilia molietur, noua consilia in pectore suo uolutabit, ut proprium sibi constituat imperium, leges commutet et suas sanciat, contaminabit diripiet spoliabit occidet: denique inmutato nomine atque imperii sede translata confusio ac perturbatio humani generis consequetur.

tum uero detestabile atque abominandum tempus existet, quo nulli hominum sit uita iucunda. eruentur funditus ciuitates atque interibunt non modo ferro atque igni, uerum etiam terrae motibus adsiduis et eluuie aquarum et morbis frequentibus et fame crebra.

aer enim uitiabitur et corruptus [*](EPITOME 2-20] c. 66, 3 s. 20—636, 8] c. 66, 4. ) [*](AUCTORES 2-20] cf. Dan. 7, 2 ss. 7. 8. 17. 23—25. § 5-12] cf. Apocal. c. 6 et \'Hippolyti\' libellum περì τη̌ς συντελείας tou ϰόσμου c. 8, in quo nonnulla traduntur ex eodem ut uid. quo Lactantiana c. 16 ss. fonte deriuata. 23—636, 4] cf. Orac. Sibyll. VIII 178-181. ) [*]( y BHSPJ 3 minuetur] minuetur regno (corr. m. 2) H 6 non—consumendum] non regendum P 7 hii* Cn er.) B coactis S agris cultoribus Heumannus; cf. Buenemannum 8 distitutis Bl, corr. B1 9 et (ante comminuent) om. P malim deuorabunt cum Epit. 66, 3 aduersu S 10 plagae (g ex c m. 2) P 11 quitribus P3 tun*c (i er.) B 12 societate S 13 hi*c (n er.) S 14 dictu et] dicta et H, dicet P 15 uolu*tabit (p er.) S 16 leges (alt. e ex i m. 3) P commutabit et suas sanciet H edd.: cf. Epit. 66, 3 et om. S 17 rdiripietl H2 spoliauit S 18 sedretlranslata H2 19 consequitur S 20 euertentur H 22 motis S diluuio P )

fontes quoque cum fluminibus arescent, ut ne potus quidem suppetat, et aquae in sanguinem aut amaritudinem mutabuntur.

propter haec deficient et m terra quadrupedes et m aere uolucres et in mari pisces. prodigia quoque in caelo mirabilia mentes hominum maximo terrore confundent, et crines cometarum et solis tenebrae et color lunae et cadentium siderum lapsus.

nec tamen haec usitato modo fient, sed existent subito ignota et inuisa oculis astra. sol in perpetuum fuscabitur, ut uix inter noctem diemque discernat, luna iam non tribus deficiet horis, sed perpetuo sanguine offusa meatus extraordinarios peraget, ut non sit homini promptum aut siderum cursus aut rationem temporum agnoscere: fiet enim uel aestas in hieme uel hiemps in aestate.

tunc annus breuiabitur et mensis minuetur et dies in angustum coartabitur, stellae uero creberrimae cadent, ut caelum omne caecum sine ullis luminibus appareat.

montes quoque altissimi decident et planis aequabuntur, mare innauigabile constituetur. ac ne quid malis hominum terraeque desit, audietur e caelo tuba: quod hoc modo Sibylla denuntiat: [*](EPITOME 8-20] c. 66, 5 s. ) [*](AUCTORES 7 s.] cf. Orac. Sibyll. VIII 342-344. 9—11] cf. ibid. 190—194. 341; Matth. 24, 29. 15-17] cf. ibid. VIII 214 s. 18 s. (stellae)] cf. ad 9-11 et Orac. Sibyll. V 531; VIII 204. 20 s.] cf. ibid. VIII 234-237. ) [*]( u BHSPJ 1 fiet et H 4 rspeml B2 frigem (u m. 2 ?) P 6 a*quae (t ? er.) B aut in amaritudinem HP 7 et (ante in terra) om. H 9 mentcs1 P2 et del. Heumannus fines H 12 rinluisa PJ 13 discernsktj H7; discernatur edd. 14 oris H obfusa H 15 siderium H 16 uf (i. e. uel) S, uera BPl (uel* P2), uerae H 17 hiems S 18 diem H In1 P3 creberrimae S, creberrime cett.; cf. Epit. 66, 5 stellae omnes de- cident 19 cadunt S caelo P1, corr. P2 omne|cecum S\', omne obi cecetum S2 20 appareret sac, corr. m. 1 ? 21 quis H 22 audiebatur (exp. m. 2) P e B, de H (recte ? cf. ούρανόθεν pag. 637, 1, sed etiam pag. 629, 25), § S, ae P tu*ba (r er.) H 23 adnuntiat H )

1. σάλπιγξ οὐρανόθεν φωνὴν πολύθρηνον ἀφήσει
.

tum uero per iram dei aduersus homines qui iustitiam non adgnouerint, saeuiet ferrum ignis fames morbus, et super omnia metus semper inpendens. tunc orabunt deum et non exaudiet, optabitur mors et non ueniet. ne nox quidem requiem timori dabit nec ad oculos somnus accedet, sed animas hominum sollicitudo ac uigilia macerabit, plorabunt et gement et dentibus strident, gratulabuntur mortuis et uiuos plangent.

his et aliis pluribus malis solitudo fiet in terra et erit deformatus orbis atque desertus: quod in carminibus Sibyllinis ita dicitur: [*]( § 12. 13] hoc loco Lactantium quod IV 26, 42 \'in nouissimo libro\' se docturum esse ostenderat, \'quomodo uel in qua plaga tuti omnes sint futuri qui signum hoc ueri et diuini sanguinis in summo corporis sui notauerint\', exponere uoluisse conicio conlatis uerbis \'aduersus homines qui iustitiam non adgnouerint\' (supra 3) et \'tertia quae fuerit probata\' (pag. 638, 5) ex progressu et carminis Sibyllini lib. VIII per totum hunc locum a Lactantio adhibiti, cuius uersibus 244—247 illud signum commemoratur, et Apocalypsis, cuius c. 7, 2-8 (cf. 14, 1-5 et supra ad c. 16, 5-11) simile argumentum continetur. — cf. \'Hippolyt.\' ibid. c. 28 fVeI μή τις TOV τίμιον OTaupOV ποιήση EV TU) μετώπω̡ TTJ δεξια̌ αύτου̃ χειρί. ) [*](EPITOME 3-638, 5J c. 66, 7. ) [*](AUCTORES 1] Orac. SibyU. VIII 239. 4-10] cf. ibid. 352- 356. 350 s.; II 306-311; cf. \'Hippolyt.\' ibid. c. 27; 33 (xai τη̃ς ήμέρα; ota- ϕαυσϰούσης XTX., cf. supra 6: ne nox quidem eqs.). 6] cf. Apocal. 9, 6. ) [*](EXPILATOBES 1] Sedulius (cf. Montefalconium, palaeograph. graec. pag. 247). ) [*](BHSP] 1 CAAITIS B, CAAIJirE S, CΑΑΠΙΝΞ P, CAAIII .ЄΞ Sedulius ΟΥΡΑΝΟΘЄ S, OVFANQHH P; ούρανόθεν cum Lad. codd. Sibyll. HMQV, S1 oupavoOev rell. ΦΩΝЄN B ITOePIINON B, nOAiePHNON S, no- AVePHNQN P APHBEI S, APHCtP P SalpitI (n er.) uathen fone polithronafesi H interpretatio latina in B (in mg. m. 1), alia in P, alia ap. Sedulium 2 lurctuosum (c m. 3?) P 3 aduersum S 4 adgnouerunt B fames (e ex i m. 3) P 5 *orabunt, (i ? er.) ad deum P 6 nueniet (i. e. non ) ex inueniet S2 nec S 7 dabit timori S 8 macerauit Bl, corr. B3 9 gemunt P1, corr. P3 stridunt B mortui sed H 10 iis B, hiis P plurimis Heumannus sollicitudo SPar 11 formatus S )

1. ἔσται ϰόσμος ἄϰοσμος ἀπολλμένων άνθρώπων
.

ita enim conficietur humanum genus, ut uix decima pars hominum relinquatur, et unde mille processerant, uix prodient centum. de cultoribus etiam dei duae partes interibunt et tertia quae fuerit probata remanebit.