Divinarum Institutionum

Afuit ergo ab his fingendi uoluntas et astutia, quoniam rudes fuerunt. aut quis possit indoctus apta inter se et [*](BRHSPVJ 1 tum] tunc UllUS R quia uictor B 3 quosj quod H 4 libros B christiauos B2 iusfctator H 5 sed om. P ad] ut H ut om. H human+e (a er.) B, humanae RSP, humanf sic V 6 ita add. B3 scripturae (e add. m. 2) H sanctae BH acuere V 7 sibi] ut sibi H 8 uideantur H n post. adeo 5 litt. enLSae, quarum extremae at, B intime H \'euiumerans B3 \'fuisse1 (add. nt. 2) ei eadem disciplina B 10 supra quis hoc f; (i. e. sed) m. recentiss. P 11 qui] quae V 13 ni B \'eius1 B3 diuinae (o ras. ex m) H litterae om. V 14 \'t.elmeritas PJ audire SV 15 aut] aut quod R dicit B 16 a om.RV 17 afuit] fuit B 18 ceteros P 19 sectatores B, proseminatores R tamen om. H 20 est (t add. m. 2) R 21 fecisse] fuisse H 22 religionem scripsi, rem C; cf. religionem istain pag. 407, 7 non om. R aristharcus B, aristarcus HP I 21 is II fringendi.P uoluptas R 25 quis] quauis V)

illorum autem traditio quia uera est, quadrat undique ac sibi tota consentit et ideo persuadet, quia constanti ratione subfulta est.

non igitur quaestus et commodi gratia religionem istam conmenti sunt, quippe qui et praeceptis et re ipsa eam uitam secuti sint, quae et uoluptatibus caret et omnia quae habentur in bonis spernit, et qui non tantum pro fide mortem subierint, sed etiam morituros esse se et scierint et praedixerint et postea uniuersos qui eorum disciplinam secuti essent acerba et nefanda passuros.

ipsum autem Christum adfirmauit a Iudaeis fugatum collecta nongentorum hominum manu latrocinia fecisse.

quis tantae auctoritati audeat repugnare? credamus hoc plane, nam fortasse illi hoc in somnis Apollo aliquis nuntiauit. tot semper latrones perierunt et cottidie pereunt, utique multos et ipse damnasti: quis eorum post crucem suam non dicam deus,

sed homo appellatus est? uerum tu forsitan ex eo credidisti, quia uos homicidam . Martem consecrastis ut deum: quod tamen non fecissetis, si illum Ariopagitae in crucem sustulissent.

idem cum facta eius mirabilia destrueret nec tamen negaret, uoluit ostendere Apollonium uel paria uel etiam maiora fecisse. mirum quod Apuleium praetermisit, cuius solent et multa et mira [*](B(G)BHSPV] 2 zeno R 3 dixerunt II est om. R 4 possi*t (n er.) B est enim (exp. m. 3) B quadratertl (e ex a ? corr. et t add. Mt. 2) B 5 ac om. B tota] uniuersa R 6 es**t B igitur] enim BP 7 conmen*+ti (ta er.) B, commeutati H quippo. V 8 sunt RHPV quae (e ras. ex m) H 9 spernis V 10 sibierint S morituros (-os ex -us 111.2) R tsej B3 \'et sciuerint et-1 B3 11 postea] postea qui H disciplinaaiij B1 12 acerua HV 13 refutatum H nuugentorum BIV (u in o eorr. Rr) HPV 14 qui H 15 audeat] ualeat H, audacte sic V credaut H hoc illi SP 16 somniis S; ad in somnis Heumannus confert Verg. Aen. III 151, Buenemannus ibid. IV 353 17 et om. P 19 est om. H tu] tum H a (Credi)[d]isti incipit codicis G pag. 95 (68), cuitts in uerss. 1 et 25-31 nonnulla legi poterant qua H 20 matre V I\'ut deuml B3 21 ariopagitae C idem] deinde H 22 eius] sint H destrueret (pr. e ex i m.2) R negarertl R2 23 patria V **mirum I fni er.) H 24 apulegium S, apuleium (1 ras. ex d) P mirth B )

cur igitur, o delirum caput, nemo Apollonium pro deo colit? nisi forte tu solus, illo scilicet deo dignus, cum quo te in sempiternum uerus deus puniet.

si magus Christus, quia mirabilia fecit, peritior utique Apollonius, qui ut describis cum Domitianus eum punire uellet, repente in iudicio non conparuit. quam ille qui et conprehensus est et cruci adfixus.

at enim ex hoc ipso fortasse insolentiam Christi uoluit arguere, quod deum se constituerit, ut ille uerecundior fuisse uideatur, qui cum maiora faceret, ut hic putat, tamen id sibi non adrogauerit.

omitto nunc ipsa opera conparare, quia in secundo et in superiore libro de fraude ac praestigiis artis magicae dixi.

nego esse quemquam qui non optet in primis id sibi post mortem contingere quod etiam reges maximi concupiscunt.

cur enim sibi homines sepulchra magnifica, cur statuas, cur imagines conparant? cur aliquibus claris factis aut etiam pro ciuibus morte suscepta student opiniones hominum promereri? cur denique ipse ingenii tui monumentum hoc detestabile stultitia tamquam caeno aedificatum constituere uoluisti, nisi quod inmortalitatem de memoria nominis speras?

stultum igitur est id putare Apollonium noluisse quod optaret utique, si posset, quia nemo est qui inmortalitatem recuset, maxime cum eum dicas et adoratum esse a quibusdam [*]( 11 in secundo] c. 16. in superiore libro] c. 13, 16; 27. ) [*](B(G)RHSPVJ 1 dilirum P, delibrura V 2 forte om. H illo post \' scilicet 8. I. B3 3 sempiternum] perpetuo B ruenlsl B3 puniat li, punifet V 4 discribis P; tu scribis Heumannus 5 iudicium B 6 copar*uit (a tr.) S, conpavuit Y est om. IVP 7 cruciflxus B at] ait S ipso om. P solentiam V 8 uoluerit R deum] dns sic S constitueret H ut ille uerocundior] uere conditor S 9 id om. H, 8.1. P 10 adsiguauerit H quia] quia et H 11 alt. in om. S ac de praesti- giis P cf. cum omnibus tuis praestigiis ac fraudibus Lucifer pag. 291, 13 12 oportet V 13 reges (alt. e ex i m. 2 uel 3) P 14 magnificant H 15 cõlparant B, con(p)[a]ra[nt«s] G aliquis B 16 pro ex prae Btf in opiniones desinit codicis G pag. 05 (68), sequitur pag. 96 (67) paene\' totn lecta 17 monumento H, monimentum P detestabilS (s. I. a er.) B,\' detestabili H 18 stultitiae B tamquam] quo*d (a er.) B aedificatur B, aedificatam Ii 21 utique si] uel quasi BI, in ras. corr. B3, uel(q)[ua]- <si) G possit P 22 et maxime H eulli cum (corr. m. 3) B dicat (t ex s) B3 post esse eras. eum P )

non potuit ergo post mortem deus credi, quia et hominem et magum fuisse constabat, et ideo alieni nominis titulo adfectauit diuinitatem, quia suo nec poterat nec audebat. noster uero et potuit deus credi, quia magus non fuit, et creditus est, quia uere fuit.

non in quit hoc dico, idcirco Apollonium non haberi deum, quia noluerit, sed ut appareat nos sapientiores esse, qui mirabilibus factis non statim fidem diuinitatis adiunximus, quam uos, qui ob exigua portenta deum credidistis.

non est mirum si tu, qui a dei sapientia longe remotus es, nihil prorsus intellegis eorum quae legisti, cum Iudaei, qui a principio prophetas lectitauerant quibusque sacramentum dei fuerat adsignatum, tamen quid legerent ignorauerint.

disce igitur, si quid tibi cordis est, non idcirco a nobis deum creditum, quia mirabilia fecit, sed quia uidimus in eo facta esse omnia quae nobis adnuntiata sunt uaticinio prophetarum.

tecit mirabilia: magum putassemus, ut et uos nunc putatis et Iudaei tunc [*](B(G)RHSPVJ 1 et] ac BG simulacrum] si mulier BI, corr. B3 aleiitaci H, alexiaci P 2 ephesis H rhlOnorari B3P 3 ergo om. S mortem — quia et om. G post mortem 8. I. ne ds (ne add. m. 2 nunc extersum, ds add. m. 1) B qui Bl, que B2 4 mag*um (n er.) H constStbatetideo part. in ras. ex constatbretinas (alt. a incert.) corr. B3 constat G 5 diuinitatem] id nisi temeraria Bl, corr. B3 pr. nec] non B aud*ebat (i er.) B 6 mag*us (n er.) V et om. H 7 est] est deus H fuit] fuit deus BGH 8 n*oluerit (t er.) B 10 adiun[g]imus G 11 qui ob exigua] quibus exitus B1, corr. B3, s. I. cum eorum add. B2 portenta] pareant Bx, corr. B3, portentw PJ 12 remotus es in mg. P2 prosus P 13 intellegas H iudaei in ras. ex iudices (c minus cert.) corr. B3, iudeiles G 14 lectitauerunt HP. consign(at)[u] ni) G 15 legerent HV, legirent Bl, corr. B3, legerint GRSP dirslce B si quid] qui[t] G 16 restl R1 non] non solum BG in creditum desinit codicis G pag.96 (67) creditum] creditum xpm ll; edd. quoque Christum addunt, sed cf. 6 deus credi, pag. 410, 2 deum credimus, IV 22, 6 ne deum quidem potuisse credi; pariter xpm add. H pag. 410, 2 et xps pag. 376, 9; cf. etiam infra c. 7,10 ad quia; YII 1, 6; 3, 4 esse fabricatum sc. mundum 17 fecit c om. V sed] uerum etiam B uidemus B 18 uaticinio sic R propheta (n i. e. rum add. m. 2) S 19 magnum BHGTY putassem P nunc putatis] nuncupatis B1 (corr. B2) PY, nun*cupatis (c er.) H et] ut H )

itaque deum credimus non magis ex factis operibusque mirandis quam ex illa ipsa cruce, quam uos sicut canes lambitis, quoniam simul et illa praedicta est.