Divinarum Institutionum

Exposui causam cur philosophi nec inuenire iustitiam nec defendere potuerunt: nunc redeo ad id quod intenderam.

tarneades ergo, quoniam erant mfirma quae a philosophis adserebantur, sumpsit audaciam refellendi, quia refelli posse intellexit.

eius disputationis summa haec fuit: iura sibi homines pro utilitate sanxisse, scilicet uaria pro moribus, et aput eosdem pro temporibus saepe mutata, ius autem naturale esse nullum; omnes et homines et alias animantes ad utilitates suas natura ducente ferri; proinde aut nullam esse iustitiam aut, si sit aliqua, summam esse stultitiam, quoniam sibi noceret alienis commodis consulens.

et inferebat haec argumenta: omnibus populis qui florerent inperio et [*](EPITOME c. 16] c. 50, 8; 51, 2. 15—450, 3] c. 51, 2 s. ) [*](AUCTORES 4] Matth. 23, 12. 9] frg. 1100 inter dubia et spuria ap. Nauckium. § 2-4] Cic. de rep. (III 12, 21). ) [*](BRHSPY] 1 eneruat S firma potest R firma] summa H 2 deus om. S 3 infirmis S 5 humilabitur R 6 cuius] quibus R 7 hominem H 8 elcellernls B3 9 euripidem IIH, euripydem BP, euripide S, euripiden V in om. P 10 que V 12 potuerint Hcumannus none pI, corr. P2 13 ero* (g er.) sic H adserebantur codd. recent. et edd., adferebantur (aff- RS) C; cf. pag. 453, 4 14 posse* B 15 dispositionis H fuit om. R 16 sancsisse B, sancxisse P pro] cP eras. H 17 et apud — temporibus s. I. P2 18 naturale esse nullum omnino, sed homines coni. Halmius (in ed. Cic.) cod. Monacensem Lact. (qui nullum omittit) secutus omnis Y omnes et] omne sed H 20 ferri (f ex t m. 2) P 23 flos erant B, florent V ) [*]( XVIIII. Laoi. 1. ) [*]( 29 )

tum omissis communibus ad propria ueniebat. bonus uir inquit si habeat seruum fugitiuum uel domum insalubrem ac pestilentem, quae uitia solus sciat, et ideo proscribat ut uendat, utrumne profitebitur fugitiuum se seruum uel pestilentem domum uendere an celabit emptorem?

si profitebitur, bonus quidem, quia non fallet, sed tamen stultus iudicabitur, quia uel paruo uendet uel omnino non uendet; si celabit, erit quidem sapiens, quia rei consulet, sed idem malus, quia fallet.

rursus si reperiat aliquem qui orichalcum se putet uendere, cum sit illut aurum, aut plumbum, cum sit argentum, tacebitne, ut id paruo emat, an indicabit, ut magno?

stultum plane uidetur malle magno. unde intellegi uolebat et eum qui sit iustus ac bonus stultum esse et eum qui sapiens, malum, et tamen sine pernicie fieri posse ut sint homines paupertate contenti.

transcendebat ergo ad maiora, m [*](EPITOME 12-19] c. 51,4. 19-451, 16] c. 51, 5. ) [*](• AUCTOBES § 5—13] Cic. de rep. (III 19, 29 ss.). ) [*](B(G)BHSPVJ 1 poterentur RIHpI, corr. BiPi 2 hoc est om. P, hoc est hoc e V 3 et in egestate — iacendum om. P in egestate] necessitate V, sed cf. Epit. 51,3 ad casas et egestatem reuertentur cum BPY tum omissis] commissis H 4 ueniebant BH 5 habeAt (a in ras. ex 2 litt. m. 2) B fugitiurulm B 6 so*lus (1 ? er.) B perscribat (pro- Bl) B1 7 fugitium H se seruum codd. recent. et edd., cf. 5 et pag. 457, 21; se BBHV, se SI, ser uũ S1, om. P 9 profitebitur] profitebitur emptorem fugitiuum esse P fallit BH 10 uendit BI, corr. B3 11 celauit В-C, corr. m. 1 uel 2 celabit erit] celauerit P 12 rei] sibi in ras. ex rei ut uid. B1 fallit H rursum B 13 repperiat BBHP oricalchum H, auricalcum S, orichalchum P, oricalcum V 14 illu Sl, illud S* 15 ut] aut P emat (t add. m. 2) S an om. P 16 stultum — magno in inf. mg. Pl uideatur H a M[a]gn[o] unde incipit codicis G pag. lfXJ (51), cuius in uerss. 1-11 pleraque legi poterant 17 et] ut R, om. S uerba et eum — stultum esse bis, altera expunxit V 18 tamen sine pernicie om. P et tamen-contenti eicit Heumannus, sed cf. Epit. 51, 5 sed facile de damno est posse] potest B, [po ]teS(t) G 19 transcendreblat B* )

quid ergo iustus faciet, si forte naufragium fecerit et aliquis inbecillior uiribus tabu lam ceperit? nonne illum tabula deturbabit, ut ipse conscendat eaque nixus euadat, maxime cum sit nullus medio mari testis? si sapiens est, faciet: ipsi enim pereundum est, nisi fecerit; si autem mori maluerit quam manus inferre alteri, iam iustus ille, sed (idem) stultus est, qui uitae suae non parcat, dum parcit alienae.

item si acie suorum fusa hostes insequi coeperint, et iustus ille nanctus fuerit aliquem saucium equo insidentem, eine parcet, ut ipse occidatur, an deiciet ex equo, ut ipse hostem possit effugere? quod si fecerit, sapiens, sed idem malus, si non fecerit, iustus, sed idem stultus sit necesse est.

ita ergo iustitiam cum in duas partes diuisisset, alteram ciuilem esse dicens, alteram naturalem, utramque subuertit, quod illa ciuilis sapientia sit quidem, sed iustitia non sit, naturalis autem illa iustitia sit quidem, sed non sit sapientia.

arguta haec plane ac uenenata sunt et quae Marcus Tullius non potuerit refellere. nam cum faciat Laelium Furio respondentem pro [*](EPITOME 20] c. 52, 1 acuta ista sane. ) [*](B(G)RHSPV] 1 posset1 P1 iustus — nempe om. R dice(bat) B 2 nempe (p in ras. ex r ? m. 3) B iustitia. (m er.) B, iusti H 3 adtingere HY ergo ex enim PJ 4 naufrag+u (u ? post g er., u in ras. tx a? m. 2) B fecerit ex faceret P2 aliqui P inbeccillior B 5 tabula] tabulam R deturbauit R 7 (in) medio Otto faciet — pereundum est om.R 8 per eundem V 9 manus] malus Bx, corr. B1 iam iustus S, iam non est iustus B, iam non iustus RHPV; iam uero iustus edd. 10 idem addidi conl. 16; 456, 18; Epit. 51, 4. 5 est om. R parcet P 11 fuisa (exp. m. 2) P hostis (1 in ras. ex e m. 2) B, ostes H 12 ceperint (1 ras. ex e) S nacius R, naTcltus 2 fuerint P 14 deiciat V ostem H 17 alteram — alteram] unam ciuilem et alteram R 20 arguta] acuta Epit. 52,1 ab [Hajec plane incipit codicis G pag. 110 (52), cuttu in uerss. 1-8 pauca legi poterant 21 plane (e ex a) B; sane Epit. 52, 1 benenata G, uenetata H ) [*]( 29* )