Divinarum Institutionum

Quid ergo? nihilne illi simile praecipiunt? immo permulta, et ad uerum frequenter accedunt, sed nihil ponderis habent illa praecepta, quia sunt humana et auctoritate maiore id est diuina carent.

nemo igitur credit, quia tam se hominem putat esse qui audit, quam est ille qui praecipit.

praeterea nihil aput eos certi est, nihil quod a scientia ueniat, sed cum omnia coniecturis agantur, multa etiam diuersa et uaria proferantur, stultissimi est hominis praeceptis eorum uelle parere, quae utrum uera sint an falsa dubitatur: et ideo nemo paret, quia nemo uult ad incertum laborare.

uirtutem esse Stoici aiunt, quae sola efficiat uitam beatam. nihil potest 10 uerius. sed quid si cruciabitur aut dolore adficietur? poteritne quisquam inter carnifices beatus esse? immo uero inlatus corpori dolor materia uirtutis est, itaque ne in tormentis quidem [*](AUCTORES 7 exposito - nouum] Ephes. 4, 22 s. ex interpretat. Itala, cf. Cyprian. Testim. III 11, pag. 124, 20 (Tertull. de resurr. c. 45, pag. 524.525): exponite... ueterem hominem ... et induite nouum hominem. ) [*](BRSHPVJ 1 quicumfq.1 B1 quicuque oculos habent in mg. H2 aut umquam] autem quam V 2 et etates S, aetate H 3 in studio philosophiae] studio philosophorum H aliud V 4 paululum R, paulum BSPV, parum H 5 efficit V 6 excidit HPV abscdit S si S 7 hominem] hominem insipientem H, om. V mutant B et om. BV 9 nihilne] ne S, nihil Pl, ne add. P2 simile om. SH 11 maiorse (corr. m. 2) P 12 carent] terrentrurl B2 se om. H 13 praecepit V 14 ad \' scientiam BSH, a*,lcientia (s er.) V uenit Bt (corr. B1) S 15 coniuncturis V aguntur P etiam diuersa] \'etiam1 (add. m. 2) et diuersa H 16 proferuntur P 17 et om. SH 18 uult\' H2 esse] autem S 19 solam R efficit P 20 uerius] uerius dici H edd., esse uerius P quid si] quid P I, in cu corr. P5 adficitur H potesne H 21 esse om. V uerus P 22 ne add. PJ )

Epicurus multo fortius sapiens inquit semper beatus est et uel inclusus in Phalaridis tauro hanc uocem emittet: suaue est et nihil curo. quis eum non inriserit, maxime quod homo uoluptarius personam sibi uiri fortis inposuit et quidem supra modum? non enim fieri potest ut quisquam cruciatus corporis pro uoluptatibus ducat, cum satis sit ad officium uirtutis inplendum perferre ac sustinere.

quid dicitis Stoici? quid tu Epicure? beatus est sapiens, etiam cum torquetur. si propter gloriam patientiae, non fruetur: in tormentis enim fortasse morietur; si propter memoriam, aut non sentiet, si occidunt animae, aut si sentiet, nihil ex ea consequetur.

quis ergo alius in uirtute fructus est? quae beatitudo uitae? aequo aiunt animo moriatur. bonum mihi adfertis unius horae aut fortasse momenti, propter quod non expediat in tota uita miseriis et laboribus confici.

quantum autem temporis mors occupat? quae cum uenit, utrum aequo an iniquo animo subieris, iam nihil refert. ita fit ut nihil aliut ex uirtute captetur nisi gloria.

sed haec aut superuacua et breuis est aut prauis hominum iudiciis non sequetur. nullus igitur ex uirtute fructus est, ubi uirtus mortalis est et caduca.

ita qui haec locuti sunt, umbram quandam uirtutis [*](AUCTORES 1-3] cf. Cic. Tusc. II 7, 17; V 10, 31; 26, 75 al. 1-5 (Epicurus)] cf. ad frg. 601 (pag. 339, 8). 4 uoluptarius] Cic. Tusc. II 7, 18; V 31, 88. 5-8] cf. ibid. II 7, 18. 8 s.] cf. ibid. V 26, 73 s. ) [*](B(G)RSHPVJ 1 inquit om. V 2 uelut HP taurum H hanc (n in ras. ex e ? m. 2) B 3 emittet V, \'Cmittet B\', mittet BlRSH, mittit P et om. B 4 inriserit edd., inrisit C sibi uiri fortis] uiri sibi uirtutis V, unde uerae sibi uirtutis coni. Schoellius 8 est] et V 9 etiam om. B torqueatur PV 10 fr╵a╵u╵d╵etur B\', fruatur R hinc fere incepit codicis G pag. 63 (172), cuius in uerss. 18. 19 perpaucae litterae agnoscebantur si om. V 11 sic (ante occidunt) H sentiewt B2 12 consequentur (exp. m. 3) P quae] quo V 13 uitae om. P aequo aiunt animo H, quo aiunt animo BSV, quo ut aiunt animo R, ut aequo animo P an morietur ? Thilo 14 affectis V 15 eipedvat P3 in totam uitam P 16 tempori**s (bu er.) B ueniat H 17 an iniquo om. B subieris] eam su*bieris fu ? er.) P iam om. V 18 aut om. B\' (s. I. B3) S superuacua et] superbia S, superba H 19 est] et B 20 ex] rex V ubi (u ex ti ? m. 3) B est mortalis P 21 ita qui] itaque H; itaque qui edd. umbram] ut umbram V quadam H )

haec causa est cur praeceptis eorum nullus obtemperet, quoniam aut ad uitia erudiunt, si uoluptatem defendunt, aut si uirtutem adserunt, neque peccato poenam minantur nisi solius turpitudinis neque uirtuti ullum praemium pollicentur nisi solius honestatis et laudis, cum dicant non propter aliut, sed propter se ipsam expetendam esse uirtutem.

beatus est igitur sapiens in tormentis: sed cum torquetur pro fide, pro iustitia, pro deo, illa patientia doloris beatissimum faciet.

est enim deus qui solus potest honorare uirtutem, cuius merces inmortalitas sola est. quam qui non adpetunt nec religionem tenent, cui aeterna subiacet uita, profecto neque uirtutis uim sciunt, cuius praemium ignorant, neque in caelum spectant, quod ipsi facere se putant, cum res non uestigabiles quaerunt, quia ratio in caelum spectandi nulla est alia nisi aut religionem suscipere aut animam suam inmortalem esse credere.

quisquis enim aut deum colendum esse intellegit aut inmortalitatis spem propositam sibi habet, mens eius in caelo est et licet id non aspiciat oculis, animi tamen lumine aspicit.

qui autem religionem non suscipiunt, terreni sunt, quia religio de caelo est, et qui animam putant cum corpore interire, aeque in terram spectant, quia ultra corpus, quod est terra, nihil amplius uident quod sit inmortale.

nihil igitur prodest ita fictum esse hominem, ut [*](AUCTORES 3] Lucr. I 64. ) [*](B(G)RSHPV] 1 pro uidebat S 3 sese a] se P leaeliregib.j (c*e****[n]ib m. 1) B3 religionibus RH ostendebat codd. Lucr. 5 ad om. V uitam H uoluptatem (p ex n m.2) V defendant Bx, corr. B3 8 hinc fere incepit codicis G pag. 64 (171), in qua nihil agmscebatur 9 expetenda H est orn. B igitur est SH 13 quam] qua H aeternitas V 14 proferCto B2, profectione, om. neque V 15 ignorawt B2 expectant H T 16 aes (a del.) B non uestigabiles RV, non inuestigabiles BS, rnOnl (add. tn. 2) inuestigabiles H, \'uestigabiles (in tn. 3) P; cf. Roensehium, Itala u. Vulgata pag.112 in caelum om. P 17 alie pI, corr. P3 18 inmortale H enim bis R 20 id] inde H 21 lumen H 22 non in mg. P de] in P \'et\' P quia V 23 ae*qu*e (e*quae 111. 1) B3 expectant H 24 quia] qui V quodj qua V 25 prodeest B, prode. e H )