Divinarum Institutionum

Si quaeritur quid sit propter quod nascimur, quid efficiat uirtus, possumus sic inuestigare. duo sunt ex quibus homo constat, animus et corpus. multa sunt propria animi, multa propria corporis, multa utrique communia, sicut est ipsa uirtus: quae quotiens ad corpus refertur, discernendi gratia fortitudo nominatur.

quoniam igitur utrique subiacet fortitudo, utrique proposita dimicatio est et utrique ex dimicatione uictoria: corpus quia solidum est et conprehensibile, cum solidis et conprehensibilibus confligat necesse est, animus autem quia tenuis est et inuisibilis, cum iis congreditur hostibus qui uideri tangique non possunt.

qui sunt autem hostes animi nisi cupiditates uitia peccata? quae si uicerit uirtus ac fugauerit, inmaculatus erit animus ac purus.

unde igitur colligi potest quid efficiat animi fortitudo? nimirum ex coniuncto et pari hoc est ex corporis fortitudine: quod cum in aliquam congressionem certamenque uenerit, quid aliut ex uictoria quam uitam petit? siue enim cum homine siue cum bestia dimices, pro salute certatur.

ergo ut corpus uincendo id adsequitur, ut non intereat, sic et animus, ut permaneat, et sicut corpus ab hostibus suis uictum morte multatur, ita superatus a uitiis animus moriatur necesse est.

quid ergo intererit inter animi et corporis dimicationem nisi quod corpus temporalem uitam expetit, animus sempiternam?

si ergo uirtus per se ipsam [*](EPITOME 25-208, 12] c. 30,1. ) [*](BRHPVj 2 Ueuia (a er.) B 3 Si Heumannus commate post uirtus posito, sed C quaeramus B nascamur R effioit H 4 uiftus (i ex alia litt. et r s. l. et t in ratt.m. 1) PV (r 8. I. V3) iuuestigare] inuenire B 5 proprie R, proprUe (a er.) H multa] multa sunt R 6 proprie Ilt propri.e (a er.) H, propriae (se ex a m. 2) V 8 utrique B2, ubi que Rx, utrobique B7 subiacet et H 9 disposita H et om. R 11 eonflicat Hl qototenufo V 12 est om. B iis Rl, his R7 cum cett. 13 hostis V nisi om. H 16 efficit H rortitudo] turpitudoP1, corr. P3 coniuncto (o ex i m. 2) H 17 ex] et H fortitudinem P\', m del. P3 in om. V 18 certamen B 19 dimicet H 20 id om. V 22 uictus B a om. V 23 interest B 25 rse\' B ipsa BHP )

sine praemio esse non possunt, si nullum praemium quod ea dignum sit reperitur in terra, quandoquidem cuncta quae fragilia et caduca sunt spernit, quid aliud restat nisi ut caeleste aliquid efficiat, quia terrena uniuersa contemnit, et ad altiora nitatur, quia humilia despicit? id uero nihil potest esse aliut quam inmortalitas.

merito ergo philosophorum non obscurus Euclides qui fuit Megaricorum conditor disciplinae, dissentiens a ceteris id esse dixit summum bonum, quod simile sit et idem semper.

intellexit profecto quae sit natura summi boni, licet id non explicauerit, quid sit: id est autem inmortalitas nec aliut omnino quicquam, quia sola nec inminui nec augeri nec immutari potest.

Seneca quoque inprudens incidit ut fateretur nullum esse aliud uirtutis praemium quam inmortalitatem. laudans enim uirtutem in eo libro quem de inmatura morte conscripsit, una inquit res est uirtus, quae nos inmortalitate donare possit et pares diis facere.

sed [*]( 1 ut dixi] c. 11, 9. ) [*](EPITOME 16 s.] c. 30, 3 immortalitas — bonum. 17—209, 20] c. 30, 2 s. * ) [*](AUCTORES § 9] cf. Cic. Acad. II 42,129. 21] frg. 27. ) [*](BRHPVJ 2 est eius H neglegit (pr. g ex c R\') RPV rsi\' Bs 3 ad m. Pl, s. I. add. al. m. antiqua ista Bl, uita corr. B3, uita f m. 2) V 4 quU%\' (e m. 2) V optantur BI, n del. B* 5 si] sic R mag.ni (i er.) P 6 pareat V1 suscepti] sustenti Vi sustentati edd. separati H 7 quod] quam F1, 8. I. I quod V1 8 repperietur B 9 sint V aliud om. B 10 ad om. B 11 nititur H humiliora B, humiliw Ps dispicit BP 12 opscuris F1, opscunl F1 13 dissentriJens FJ 14 s{imile) B 15 in(tellex)it B 16 id om. P quod P est s. I. post u autem R 18 mutari B 19 feteretur F1 alium B immortatS (Ii m. 2) sic H, immortalitatis F 20 quam Vsc 21 nos in inmortali- Iri tatem H 22 dona (corr. m. 2) V )

non est igitur ut aiunt propter se ipsam uirtus expetenda, sed propter uitam beatam, quae uirtutem necessario sequitur.

quod argumentum docere eos potuit, quod esset summum bonum. haec autem uita praesens et corporalis beata esse non potest, quia malis est subiecta per corpus.

Epicurus deum beatum et incorruptum uocat, quia sempiternus est. beatitudo enim perfecta esse debet, ut nihil sit quod eam uexare aut minuere aut inmutare possit.

nec aliter quicquam existimari beatum potest nisi fuerit incorruptum. incorruptum autem nihil est nisi quod est inmortale. sola ergo inmortalitas beata est, quia corrumpi ac dissolui non potest.

quodsi cadit in hominem uirtus, quod negare nullus potest, cadit et beatitudo: non potest enim fieri ut sit miser qui uirtute est praeditus. si cadit beatitudo, ergo et inmortalitas cadit in hominem, quae beata est.

summum igitur bonum sola inmortalitas inuenitur, quia nec aliut animal nec corpus adtingit nec potest cuiquam sine scientia et uirtute id est sine dei cognitione ac iustitia prouenire.

cuius adpetitio quam recta, quam uera sit, ipsa uitae huiusce cupiditas indicat, quae licet sit temporalis et labore plenissima, [*](EPITOME 21—210, 23] c. 30, 3 (tantum — sumus). ) [*](AUCTOBES 8-13] cf. ad frg. 360 Epicuri (pag. 241, 15). ) [*](BBHPVj 1 efficii P, officii VI, s. I. et ras. corr. V* 4 ipsa BH t 5 beatam om. P nes essario (c m. 2) V 7 corporalis uita P, corporis V 8 per corpus///// (er corp in ras. ex 4 uel 5 litt. m. 3, post corpus 2-4 litt. tras., potest fuisse porcusiste) B et om. H 10 eam] ex ea H imminuere (lum- H) RH minuere aut] minuerereat V1, s. I. corr. V2 inmutari Bae, corr. m. 1 uel 2 11 westimari B2 12 nisi] nji HJ incorniptum (ante autem) a. I. B1 liisi1 P1 14 homine V 15 cadet RH 16 siJt1 Ps cadet H et beatitudo R 17 et om. V cadit in hominem — immortalitas in inf. mg. add. V, sed post bonum 4 fere litt. eras. 18 quia om. P1, quae s. I. Ps 19 scientiae uirtute P1 (s. I. corr. P3) V edd.; scientia et uirtute coniecerat iam Volkmannus, epist. gratul. pag. 6 et obseru. misc. 1872 pag. 13 21 quam recta om. P ipsi\' (i. e. us m. 2) V huiusc+e (a er.) B ) [*]( IVJllI. Lact. 1. ) [*]( 14 )

tanti est, ut Anaxagorae uisum est, contemplatio caeli ac lucis ipsius, ut quascumque miserias libeat sustinere.