Divinarum Institutionum

Diximus de diis ipsis qui coluntur: nunc de sacris ac mysteriis eorum pauca dicenda sunt. aput Cyprios humanam hostiam Ioui Teucrus immolauit idque sacrificium posteris tradidit; quod est nuper Hadriano imperante sublatum.

erat. lex aput Tauros inhumanam et feram gentem, ut Dianae [*](EPITOME 2 (portcnta)] c. 16,3. 5-16] c. 16,3. 21-24] c. 18,1. 24 88.] c. 18, 2. ) [*](AUCTORES 12] Verg. Aen. IX 446. ) [*](BRSHPVJ 1 supra pudendo add. t pandendo m. post. P 2 pudicicia S deliuasse BI, corr. B3, deli asse R uidewtur B1 4 ilhlicamus d (3 hastae er.) P, dedicamus V monstrurOlsa B, monstrosa RPV 5 qui. (corr. m. 2) B 10 esse\'nt\' B1 caederent BarV, caderent H 12 capitolii BS 13 eo P 15 capitolio (c ras. ex it) B 16 cessarant S 18 custodi∗∗ (am er.) B 19 stipes] tribus H iis edd., his C 20 alia S ipso H stirpes H 21 istis P sacrificiis H ac] ac de P 22 cyrios R, cyprios autem PV 23 teuorius B, teuchnis PV 24 est om. H imperatore H 25 rex P taurrilos B2, tauros, exp. et racoes s. I. add m. 2 R, tauras PV ut] et S, uti PV )

Galli Esum atque Teutaten humano cruore placabant. ne Latini quidem huius immanitatis expertes fuerunt, siquidem Latiaris Iuppiter etiamnunc sanguine colitur humano. quid ab his boni precantur qui sic sacrificant?

aut quid tales dii praestare hominibus possunt, quorum poenis propitiantur? sed de barbaris non est adeo mirandum, quorum religio cum moribus congruit: nostri uero qui semper mansuetudinis et humanitatis sibi gloriam uindicauerunt, nonne sacrilegis his sacris immaniores reperiuntur?

ii enim potius scelerati sunt habendi, qui cum sint liberalium disciplinarum studiis expoliti, ab humanitate desciscunt, quam qui rudes et inperiti ad mala facinora bonorum ignoratione labuntur.

apparet tamen antieum esse hunc immolandorum hominum ritum, siquidem Saturnus in Latio eodem genere sacrificii cultus est, non quidem ut homo ad aram immolaretur, sed ut in Tiberim de ponte Muluio mitteretur.

quod ex responso quodam factitatum Varro auctor est: cuius responsi ultimus uersus est talis:

1. ϰαὶ ϰεϕαλὰς Ἀίδῃ καὶ τῷ πατρὶ πέμπετε φῶτα
.

uerum id genus sacrificii ab Hercule, cum [*](EPITOME 3 s. 14-18] c. 18, 2. ) [*](BRSUPVJ 1 immolarewtur R2 2 e\'s\'t B2 aesum B teutatcn RS, teuthaten B, utatcn H, teutantem P, teutanten V 5 ab his] a diis RS, talibus a diis H boni* (s er.) B quid] qui SII G hominibus om. S 9 humanitas P gloria S uindicarunt RSHP sacrilegiis S, sacri Ilegiriis (2 hastae er., i 8. 1. m. 2) P, sacris legis V 10 ii Rl, liii BR2 V, hi SHP scelerandi P 11 expoli+ti (a er.) BRH 12 desciunt F1 i,periti B 13 tamen] ⌊tñ⌋ V2 antiqum (q ex c) B3, antiquum RSPV 15 ge⌈ne⌉re R2 16 iram (i in ras. ex al. litt. m. 2) S uti PV pon∗∗te (en er.) B 17 moluio (pr. o ex u R2) RS, molbio PV; Aemilio Iordanus, Topogr. d. Stadt Rom II 199. 283; an Sublicio ? cf. p. 80, 10; nisi rectius Muluio delendum, cf. Epit. quidam H 19 \'Atόη̣] ΙΔЄ B, ΛǀΔǀǀ RPV; ̊Λιὸη̣ Macrob. Sat. I 7, 28, Κρονίὸη̣ Dionys. Halic. 119 (ex quo Stephan. Byz. 8. u. \'Αβοριγῑνες TO B πατρὶ] TIATPIT R ΠЄΜΠЄΤΑΙ P, ΠЄ- MITЄTAI V KAIKЄΦΑΛΑCЄΔЄCЄ TOnATPIPCNPere ΦΟΤΑ s, eccefaksetleceto patri penpe tefota H interpret. lat. in mg. a m. 2 ? P, alia in S cf. Struuium, opusc. I 132 20 id est hominem om. edd. illi et] illa sed H 21 solebat S, sosolebat H )

1. donec in haec uenit Tirynthius arua, quotannis
2. tristia Leucadio sacra peracta modo.
3. illum stramineos in aquam misisse Quirites,
4. Herculis exemplo corpora falsa iaci.

haec sacra Vestales uirgines faciunt, ut ait idem:

1. tum quoque priscorum uirgo simulacra uirorum
2. mittere roboreo scirpea ponte solet
.

tam barbaros, tam immanes fuisse homines, ut parricidium suum id est taetrum atque exsecrabile humano generi facinus sacrificium uocarent, cum teneras atque innocentes animas, quae maxime est aetas parentibus dulcior, sine ullo respectu pietatis extinguerent immauitatemque omnium bestiarum, quae tamen fetus suos amant, feritate superarent!

o dementiam insanabilem! quid illis isti dii facere amplius possent, si essent iratissimi, quam faciunt propitii, cum suos cultores parricidiis inquinant. orbitatibus mactant, humanis sensibus spoliant?

quid potest esse his hominibus sancti? aut quid in profanis locis faciant qui inter aras deorum summa scelera committunt? [*](EPITOME 11] c. 18, 3. ) [*](AUCTOMES 4 ss.] V 629 ss. 9 s.] V 621 s. ) [*](BRSHPV] 1 rediret1 P2 2 ex cirpo Bl (s s. 1. add. B2) S, idcirco H 4 tyriutius BS, tiryntius H, tiri⌈n⌉tius P1 quodannis BHV, quod auni P 5 tristitia B leucadia H G aqua SH quiritis S 7 iaci codd. Ouiclii, iace BSPV, iacent R, iacebant H 8 uirgines uestales B 9 tu SH, tunc P 10 inoboreos crirpea V rs\'cirpea B2, scirpa R solent R, soles SH 11 immolabuntur P 14 genere S 15 maxime (e in.ras.ex ae P m. 2, a s. 1. m. 3) B 17 qua P tamen] et non P f*etus (å er.) B 18 dementia S insanabile SV 19 diis P possunt R1 si essent om. B h 20 orbitate B 22 esse om. S iis (h m. 2) R homini H sanctum H aef*anis in ras. ex jppianis 14 uid. P7 23 inter aras] interas H )

Pescennius Festus in libris historiarum per saturam refert Karthaginienses Saturno humanas hostias solitos immolare et cum uicti essent ab Agathocle rege Siculorum, iratum sibi deum putauisse; itaque ut diligentius piaculum soluerent, ducentos nobilium filios immolasse.

1. tantum religio potuit suadere malorum.
2. quae peperit saepe scelerosa atque inpia facta.

cui ergo dementissimi homines illo sacrificio consulebant, cum tantam partem ciuitatis occiderent, quantam fortasse ne Agathocles quidem uictor occiderat?

ab isto genere sacrorum non minoris insaniae iudicanda sunt publica illa sacra, quorum alia sunt Matris, in quibus homines suis ipsi uirilibus litant — amputato enim sexu nec uiros se nec feminas faciunt — alia Virtutis, quam eandem Bellonam uocant, in quibus ipsi sacerdotes non alieno, sed suo cruore sacrificant.

sectis namque umeris et utraque manu destrictos gladios exerentes currunt ecferuntur insaniunt. optime igitur Quintilianus in Fanatico istud inquit si deus cogit, iratus est.

etiamne haec sacra sunt? non satius est pecudum modo uiuere quam deos tam inpios, tam profanos, tam sanguinarios colere?

sed unde isti errores et haec tanta flagitia manauerint, suo loco disseremus. interim uideamus et cetera, quae carent scelere, ne studio insectandi uideamur eligere peiora.

Isidis Aegyptiae [*]( 22 suo loco] II 16. EPITOME 2-6] c. 18, 8. 11-18] c. 18, 4. 23 - 82, 15] c. 18, 5 s. ) [*](AUCTORES 1 Pesc. Fest.] Historic. Rom. frg. ed. Peter pag. 375. 7. 8] Lucr. I 101. 83. 18] cf. Quintiliani declamat. ed. Ritter pag. I adn. ) [*](BRSHPV] 1 satyram R, sathyram PV 2 karthaginienses B, car- cett. solitas P 5 piacula B 8 quae peperit saepe] religio peperit Lucr. 10 cecitatis S acciderant S nec B negathocles S 11 quidem om. B occiderit SH 13 Matris] Matris Magnae Epit. 18, 4, Matris deum edd., sed cf. Epit. 8, 6 Mater ipsis BSP (sed alt. s s. I. P1) uir⌈il⌉ibus B2 14 femina H 17 districtos Rl gladio se exerentes H efferentes S 18 ecferuntur B, haec feruntur S, haec feceruntur H, efferuntur RPV 19 si] quod si H deos S colit B iratus] malim sceleratus uel insanus 20 non] ne (i. e. nonnej P, ue V; nonne edd. 22 manaue? S 23 interim om. H 24 aegyptia P ) [*]( XVIIII. Lact. i. ) [*]( 6 )

1. numquamque satis quaesitus Osiris.