Divinarum Institutionum

Poteram iis quae rettuli esse contentus, sed supersunt adhuc multa suscepto operi necessaria.

nam quamuis ipso religionum capite destructo uniuersas sustulerim, libet tamen persequi cetera et redarguere plenius inueteratam persuasionem, ut tandem homines suorum pudeat ac paeniteat errorum.

magnum hoc opus et homine dignum,

1. religionum animos nodis exsoluere pergo,

illi ergo qui poetas finxisse de diis fabulas opinantur (et tamen) deas feminas et esse credunt et colunt, reuoluuntur inprudentes ad id quod [*](AUCTORES 3-7 Iulio — uocari] Cic. de rcp. II 10, 20 et Liu., ut uid., I 8 (habitu angustiorem), cf. tamen Flor. I 1, 18. 15] I 932. ) [*]((G)RSHPVJ 1. 2 inuerso ordine cod. Cic. 1 horas S 2 o genitor cod. Cic., o patriae (sed o eras. R) RSPV, o genitor patriae H inèsanguen (corr. m. 2) R, sanguine H, sanguen (corr. m. 1 ?) P diis RIIP 3 facilibus S proculo, exp. et s. I. consuli add. m. rec. P 4 a patribus est S, a patribus RPV, est a patribus i7 5 se om. R angustiorem SPX, corr. P1 6 post fieret s. I. et m. rec. P 8 suspitione SP 9 poteram his esse contentus quae rettuli S iis edd., his C 10 suscepto multa S quamquam SII 11 religionis SH uniuersas scripsi, uniuersa C sustulerimus S licet S 13 pudeat suorum P errorem Hac Pac 14 hominem H 15 animum codd. Lucr. 16 ut om. II in effic[ere] n\'on pote) desinit codicis G pag. 1 (40), sequitur pag. 2 (39), in qua nonnulla legebantur quia (carr. m. 2 uel alia poster.) P, qui GRSHV 17 adforebant H 18 ergo] enim SH 19 et tamen addidi conl. c. 11, 17 ss., maxime § 29 (mentitos — dicunt poetae); et add. edcl. deas — coluntur in mg. H2 20 coluntur II (i. e. H2), cnlunt P\', corr. P7, oluut V post colunt s. I. et m. post. P inpudentes R)

nec enim fieri potest quin duo sexus generandi causa sint instituti. recepta uero sexuum diuersitate non intellegunt consequens esse ut concipiant: quod in deum cadere non potest. sed isti putant: nam et Iouis esse filios dicunt et ceterorum deorum.

nascuntur ergo et cotidio quidem dii noui: nec enim uincuntur ab hominibus fecunditate. igitur deorum innumerabilium plena sunt omnia, nullo scilicet moriente.

nam cum hominum uis incredibilis, numerus sit inaestimabilis, quos tamen sicuti nascuntur mori necesse est, quid deorum esse tandem putemus, qui tot saeculis nati sunt inmortalesque manserunt?

cur ergo tam pauci coluntur? nisi forte arbitramur non generandi causa, sed tantummodo capiendae uoluptatis duos esse sexus deorum et ea exercere quae homunculos et facere et pati pudet.

cum uero dicantur aliqui ex aliquibus nati, consequens est ut semper nascantur, siquidem aliquando sunt nati, uel si nasci desierunt, scire nos conuenit cur aut quando desierint.

non inlepide Seneca in libris moralis philosophiae quid ergo est inquit quare apud poetas salacissimus Iuppiter desierit liberos tollere? utrum sexagenarius factus est et illi lex Papia fibulam inposuit? an impetrauit ius trium liberorum? an tandem illi uenit in mentem

1. ab alio expectes alteri quod feceris

et timet ne quis sibi faciat quod ipse Saturno? at isti qui deos adserunt, uideant quomodo respondeant huic [*](AUCTORES 18] t\'rg. 119. 23] inc. inc. fab. frg. LXIX comic. Rom. 2 Ribbeck ot Publii. Syr. sentent. 2. ) [*]( a (G)RSHPV] 1 illos (corr. m. 2) R ac parere] apparere H quin] ut H, qui P1 (om. Pz) V 2 gignendi SH 3 (intclle)gant G 4 isti] ut (s. l. P2) isti PV 8 numerus sit inaestimabilis om. R sit om. H 9 inextimabilis H 10 putamus H 11 tam] an H 13 deorum om. H ot ea deesse in G spatia et uestigia indicare uid. 14 homuneulo se (om. et) II 15 utj et ut R nasountur F1 16 qui quidom H post si in mg. aliquando add. P1 17 desierunt II lepidae II, eginlẹpịḍe (eg minus certum, corr. m. post.) P in seneca desinit codicis G pag. 2 (39) 18 moralibus H 19 libere R 20 sexaginarius R, scxagentrius S faill bulam P 21 ius (sic corr. m. post.) P libromm SPae)

si domos habent, consequens est ut et urbes habeant, et quidem auctore Nasone, qui ait:

1. plebs habitat diuersa locis, a fronte potentes
2. caelicolae clarique suos posuere penates.

iam quis non uideat quae sequantur? arare illos et colere, quod uictus causa fit: ergo mortales sunt. quod argumentum retrouersus idem ualet.

si enim agros non habent, ne urbes quidem, si urbes non (habent), ne domos quidem, si domibus carent, ergo et concubitu, si concubitus ab iis abest, et sexus igitur femininus. in diis autem uidemus et feminas esse: ergo dii non sunt. dissoluat hoc argumentum si quis potest.

ita enim res rem sequitur, ut haec ultima necesse sit confiteri.

sed ne illud quidem dissoluet aliquis: ex duobus sexibus alter fortior est, alter infirmior; robustiores enim mares sunt, feminae inbecilliores. inbecillitas autem non cadit in deum, ergo nec feminae sexus.

huic additur superioris argumenti extrema illa conclusio, ut dii non sint, quoniam in diis et feminae sunt.