De Opificio Dei

Non possum hoc loco teneri quominus Epicuri stultitiam rursum coarguam: illius enim sunt omnia quae delirat Lucretius. qui ut ostenderet animalia non artificio aliquo diuinae. mentis, sed, ut solet, fortuito nata esse, dixit in principio mundi alias quasdam innumerabiles animantes miranda specie ac magnitudine fuisse natas, sed eas permanere non potuisse, quod illas aut sumendi cibi facultas aut coeundi generandique ratio defecisset.

uidelicet ut atomis suis locum faceret, diuinam prouidentiam uoluit excludere. sed cum uideret in omnibus quae spirant mirabilem prouidentiae inesse rationem, quae, malum, uanitas erat dicere fuisse animalia prodigiosa in quibus ratio cessaret?

quoniam igitur omnia quae uidemus cum ratione nata sunt - id enim ipsum, nasci, efficere nisi ratio non potest —, manifestum est nihil omnino rationis expers potuisse generari.

ante enim prouisum est in singulis quibusque tingendis quatenus et ministerio membrorum ad necessaria uitae uterentur et quatenus adiugatis corporibus elata suboles uniuersas generatim conseruaret animantes.

nam si peritus architectus cum magnum aliquod aedificium facere constituit, primo omnium cogitat quae summa perfecti aedificii futura sit, et ante emetitur quem locum leue pondus expectet, ubi magni oneris statura sit moles, quae columnarum interualla, qui aut ubi aquarum cadentium decursus et exitus et recepta-

cula, haec, inquam, prius prouidet, ut quaecumque sunt [*](AVCTOJRES § 1] Lucr. V 834 ss.; cf. de hoc Lact cap. disputationem \'Lact. u. LucrS p. 238 ss. ) [*](BV] 1 nom Bx teneri B stultitiA (\' m. 2) B, stultift V 0 2 rursus V 3 flt (exp. m. 3) B ostenderat B aliquit Y 4 esse r nata V 9 ut Y post faceret hoc hd. et in marg. inf. haec per infinitum et inane uolitantibus hs. add. B3 (Tid. et hB. ut p. 6, 10) 10 uiderent Y 12 post quibus add. nascendi Thomasius \'ex antiqms codicibus\' not. 196, deest in BY et multis certe codd. rec. cessasset a codd. rec., edd. 18 enata JSeumannus subolis B, soboles (corr. m. 1 ?) Y 22 emetitur] edd., metitur B, emetatnr (sic) V, recte ? lenem n 23 operis V molis B 24 pr. et om. V 25 haec] si Heumannus; an si haec )?

uidebat igitur Epicurus in corporibus animalium diuinae rationis sollertiam, sed ut efficeret quod ante inprudenter adsumpserat, adiecit aliud deliramentum superiori congruens.

dixit enim neque oculos ad uidendum esse natos neque aures ad audiendum neque pedes ad ambulandum, quoniam haec membra prius nata sint, quam esset usus uidendi et audiendi et ambulandi, sed horum omnium officia ex natis extitisse.

uereor ne huiusmodi portenta et deridicula refutare non minus ineptum esse uideatur, sed libet ineptire, quoniam cum inepto agimus, ne se ille nimis argutum putet. quid ais, Epicure?

non sunt oculi ad uidendum nati? cur igitur uident? postea inquit eorum usus apparuit. uidendi ergo causa nati sunt, siquidem nihil possunt aliud quam uidere. item membra cetera cuius rei causa nata sint, ipse usus ostendit: qui utique nullo modo posset existere, nisi essent membra omnia tam ordinate, tam prouidenter effecta, ut usum possent habere.

quid enim si dicas aues non ad uolandum esse natas neque feras ad saeuiendum neque pisces ad natan- . dumneque homines ad sapiendum, cum appareat ei naturae officioque seruire animantes ad quod est quaeque generata?

seduidelicet qui summam ipsam ueritatis amisit, semper erret necesse est. si enim non prouidentia, sed fortuitis atomorum concursionibus nascuntur omnia, cur numquam fortuito accidit [*](AVCTORES § 7 s.] Epicurea ed. Usener frg. 373 (p. 262). § 8] Lotr. IV 822 ss. 22—25] cf. Quintil. I 1, 1_ ) [*](BVJ 2 cum edd. 4 possent B 5 constant B 6 iji.,2? 11 sint scripai, sunt BV, essent Usenerus 16 ante non s. I. si add. B2 oculi. (s er.) B 17 Lpostea inquit eorum, V apaaruit (alt. a ex e ?) V 18 causa. (m er.) Y 19 causa. V 20 nullo (o part. ras. ex a ?m.2?)V 21 ordinata Y 22 si enim V LaueB nonj V 24 natura (e add. m. 2) B 25 ard\' V uidelicet (pr. e ex i) V 26 erLrJet Vlf)

si enim primordia nullum genus positionis inexpertum relinquunt, oportuit eiusmodi cottidie monstra generari in quibus et membrorum ordo praeposterus et usus longe diuersus existeret.

cum uero uniuersa genera et uniuersa in quoque membra leges suas et ordines et usus sibi attributos tueantur, manifestum est nihil fortuito esse factum, quoniam diuinae rationis dispositio perpetua seruatur.

uerum alias refellemus Epicurum: nunc de prouidentia ut coepimus disseramus.