De Opificio Dei

Sequitur necessario ut de internis quoque uisceribus dicere incipiam: quibus non pulchritudo, quia sunt abdita, sed utilitas incredibilis attributa est, quoniam opus fuerat ut terrenum hoc corpus suco aliquo de cibis ac potibus aleretur sicut et terra ipsa imbribus ac pruinis.

prouidentissimus artifex in medio eius receptaculum cibis fecit. quibus concoctis et liquefactis uitales sucos membris omnibus dispertiret.

sed cum homo constet ex corpore atque anima, illud quod [*](EXPILATORES 4 s.] Isidor. orig. XI 1, 92. 6-9] Isidor. de diff. rer. XVII 64. 11 s.] Isidor. de diff. rer. XYII 65. 18-15] Isidor. orig. XI, 1, 99; de diff. rer. XVII 66. ) [*](BPVj 1 prae se praefert P 3 fer*e (a er.) B 4 integrum B 5 quas B altero (sic) F1. refecit V3 fincsisse B 7 ////re/7//motum refecit m. 3, sed re iam a m. 1 ut uid. in ras., V malim abiec- . tum /est> homines Bl, corr. B1 hominis-erectum in marg. P 8 datum B bumile* BV, in B m er. 9 papellae V laeuiter B; leniter codd. rec., edd., sed cf. p. 33, 12 10 rac paruis orbib.\' P paru*is (i er.) B «orbibus (c er.) B 11 uenustatem P f,etus (0 er.) B, item 14 ex date hoc lacte V3 solem pac 12 decorem P 13 umbilicus (m in ras. m. 1 uel 2) B 17 di»cere (s er.) V 18 quoniam] BP, quia V 19 surc\'co F3 20 et om. BV ac] Br. et P 21 quibus om. P )

ideoque plenum quidem uiscus effecit, sed inflabile atque aeris capax, ut paulatim spiritum reciperet, dum uitalis uentus per illam spargitur raritatem, et eundem rursus paulatim redderet, dum se ex illo explicat: ipsa enim uicissitudo et spirandi respirandique tractus uitam sustentat in corpore.

quoniam ergo duo sunt in homine receptacula, unum aeris quod alit animam, alterum ciborum quod alit corpus, duas esse per collum fistulas necesse est, cibalem ac spiritalem. quarum superior ab ore ad uentrem ferat, inferior a naribus ad pulmonem.

quarum natura et ratio diuersa est. ille enim qui est ab ore transitus, mollis effectus est et qui semper clausus cohaereat sibi sicut os ipsum, quoniam potus et cibus dimota et pate facta gula, quia corporales sunt, spatium sibi transmeandi faciunt.

spiritus contra qui est incorporalis ac tenuis, quia spatium sibi facere non poterat, accepit uiam patentem, quae uocatur gurgulio. is constat ex ossibus flexuosis ac mollibus quasi [*](EXPILATORES 12 s.] cf. Isidor. de diff. rer. XVII 61. 21-40.2. Isidor. de diff. rer. XVII 61. ) [*](BPVj 3 uiscerum P, uisceribua V post uocamus hoc hd. et in marg. sup. haec in quod spiritus reciproca uicissitudine commearet hs add. B* (hd. et hs. ut p. 6, 10) 4 utris] Heumannus, uteris (sic) V1, . s refecit V3, uteri BP edd. finciit B 4 s. utroque loco simul edd. sps P1, apiritus P2, similis correctio 6. 19. p. 40, 3. 9. 41, 15 5 uictus P fecit B 6 sed] PV, ut esset in 3 uel 4 litt. er., quarum prima s. extrema t (non set fuisse uid.) B2 inflabilem P 7 et] BP sed V 9 post uicissitudo add. flandi B3 tracţę.tus (ta exp. m. 1 ?) P 10 hominem (m del. m. 3) B receptaculum P 11 Lujnum p21 12 post corpus hoc hd. et in marg. inf. haec ut flecti ceruix ac moueri facillime possit. hs. add. B3 (hd. et hs. ut p. 6, 10) 13 atbore., p21 15 a*bore (r er.) P 16 sicut os-spatium sibi (18) om. P 17 guila B 21 gurgulio (alt. u part. ras. ex o) V )

bus patetque semper hic transitus. nullam enim requiem meandi habere spiritus potest: qui quia semper commeat, demissa utiliter de cerebro membri portione, cui uua nomen est, uelut occursu quodam refrenatur, ne aut teneritudinem domicilii cum impetu ueniens attracta pestilenti aura corrumpat aut totam nocendi uiolentiam internis receptaculis perferat. ideoque etiam nares breuiter sunt apertae: quae idcirco sic nominantur. quia per eas uel odor uel spiritus nare non desinit.

tamen haec fistula spiritalis non tantum ad nares, uerum ad os quoque interpatet in extremis palati regionibus, ubi se tolles faucium spectantes uuam tollere incipiunt in tumorem.

cuius rei causa et ratio non obscura est. loquendi enim facultatem non haberemus, si ut gulae iter ad os tantum, ita gurgulio ad nares tantum pateret.

aperuit igitur uiam uoci diuina sollertia ex illa fistula spiritali, ut posset lingua ministerio suo fungi et uocis ipsius inoffensum tenorem pulsibus suis in uerba concidere. qui meatus si aliquo modo intersaeptus sit, mutum faciat necesse [*](EXPILATORES 8—10] Isidor. orig. XII, 47; de diff. rer. XVII 57. BF (als)PV] 1 anulis (u m. 3 ex 0, s. I. h er., quod add. m. 2) B, anellis V. recte? 3 quias qui (sic) P, q (i. e. qui, hoc 8. I. add. m. 1. refecit m. 3) quia F, quia is qui codd. rec., edd. 4 demissa] demisa (sic) F1, dimisa F2, dimissa BP uba Bac, corr. tn. 1 uel 2 6 ueniens s. I. V1, refecit V3 pestilenti* BV, a ? er. in B, i ? er. in Y 8 inferat Heumannus etiam] BP, enim V breuiter sunt apertae] PV, brcues et apertae B 9 nominatur P ordo P", corr. Pil 10 post desinit 8. I. haec quae sunt huius fistulae quasi ostia add. B3 11 quoque ft om. B paliatis B", paru\'l.ati. Bl, paliti V 12 tolles] Isaeus, colles BPV; in tolles... tollere etymologia subest; cf. IUeb. d. Quellen\' p. 263 expectantes B 14 si (s. I. m. 1, refecit m. 3) sicut V, recte ? cf. c. 18, 8; Inst. VI 21, 11. 22, 4 guilae B 15 adj V2 pa.teret (t er.) V post pateret hoc hs. (sic) et in marg. sup. haec nec procedens ex eo spiritus efficere uocem sine linguae ministerio posset. hd. (sic) add. B3 (de hd. et hs. cf. ad p. 6, 10) 16 uoce Fae 17 possit BV 18 a | <r;co/ncidere incipit fol. 21 F £ c,edere Fl q (i. e. qui) in ras. V 19 aliquo (0 in er. a ? m. 2) B |<myodo F in ter saeptus (litt. ter foramine perierunt) F, interLc,eptus Fv |<fa>ciat F )

non enim, ut uulgo creditur, uinctam gerunt linguam, sed hi uocalem illum spiritum per nares quasi mugientes profundunt, quod uoci transitus ad os aut nullus omnino est aut non sic patens, ut plenam uocem possit emittere.

quod plerumque natura fit, aliquando etiam casu accidit ut morbo aliquo hic aditus obsaeptus uocem non transmittat ad linguam faciatque de loquentibus mutos. quod cum acciderit, auditum quoque obstrui necesse est, ut quia uocem emittere non potest. ne admittere quidem possit. loquendi ergo causa patefactus est hic meatus.

illud quoque praestat, ut in lauacris celebrandis, quia nares calorem ferre non possunt. aer feruens ore ducatur, item si forte spiramenta narium frigore pituita praecluserit, per os auram trahere possimus, ne obstructa meandi facultate spiritus stranguletur.

cibi uero in aluum recepti et cum potus umore permixti cum iam calore percocti fuerint, eorum sucus [*](AVCTORES 2—4] ex eojem auctore (Varrone?) Non. p. 9, 21 Merc.: mutus onomapoeia est incertae uocis quasi mugitus. nam mu sonus est proprił qui intellectum non habet; cf. Ueb. die Quellen\' p. 264. 6 s.] cf. Nemes. p. 209 M. jl(\'.(( yap—anoaaXoviE;. ) [*](BFPVJ 1 \'pr ofecto F put at F 2 sunt F \',en\'.im F 3 . ge;runt F hii BF, hi* (i er.) P illu ni (foramen) F 4 mugi- - e ntes F quorcT Pv <tr>ansitus F 5 pl enam F 6 /quo\',d F aliquA, do F an sed aliquando ? 7 \'aliq uo F obsaeptus om. P uo \'ce m F 8 <fac.natque F loquen»*tibus V 9 CU III F - ob strui F ut om. V 10 quia] BPV, quoniam F uo cem F ne] FPV, ne auditum.B aamittere B3, |\'adsmittere F llloquSn di • (- euanid., n add. m. 2) F patefactum V ■ in>eatus F 12 in ■ F • n -ares F 13 pos sunt F aer om. P <itc>m F 14 frigore scripsi (cf. Verg. Eel. II 22), frigoris BF (in quo nari umtrigorisa F, pro frig. pit. praecl. hoc praecluserit rigor P praeclusrer\'it B3; prae- . a cluse ritp er F 15 pos) sim ua F obstructa (a euanid. s. I. restit. w. 2) F ..mjeajijdi B2 facultate. (m er.) BV, ,":fa>cultate F 16 ciui Bl, corr. B3, cibi F alujum Plf 17 umore (h 8. I. er., quod add. m. 2) B (pariter p. 42,15. 20. 43, 8), rh\'1umore V1, h refecit F3. item p. 42,15. 43, 8 fuerirn"t V1, n refecit V3 sucos Bae, corr. m.l uel 2 )

intestinorum quoque multiplices spirae ac longitudo in se conuoluta et uno tamen substricta uinculo quam mirificum dei opus est! nam ubi maceratos ex se cibos aluus emiserit, paulatim per illos internorum anfractus extruduntur, ut quidquid in ipsis inest suci quo corpus alitur.

membris omnibus diuidatur. et tamen necubi forte obhaereant ac resistant, quod et fieri poterat propter ipsorum uoluminum flexiones in se saepe redeuntes et fieri sine pernicie non poterat, obleuit ea intrinsecus crassiore suco, ut purgamenta illa uentris ad exitus suos facilius per lubricum niterentur.

illa quoque ratio subtilissima est. quod uesica, cuius usum uolucres non habent, cum sit ab intestinis separata nec ullam habeat fistulam qua ex illis urinam trahat, conpletur tamen et umore distenditur.

id quomodo fiat non est difficile peruidere. intestinorum partes quae ab aluo cibum potumque suscipiunt, patentiores sunt quam ceterae spirae et multo tenuiores.

hae uesicam circumplectuntur et continent: ad quas partes cum potus et cibus mixta peruenerint, fimum quidem crassius fit et transmeat, umor autem omnis per [*](AVCTORES 12 s.] cf. Nemes. p. 148 M. ta at xottiv oux sysi. «>s opvtfl-s;. EXPILA TORES 4 ss.j cf. Isidor. de diff. rer. XVII 68. ) [*](BFP VJ1 unijiiersum B, utrum e an o incertum in F 2 uegitat F1. corr. F3 8 una P 5 albos ut uid. Bae, part. ras. corr. m. 1 uel 2 6 quid P in ipsis] F, ipsis JiV, fort. recte, om. P quo* (d er.) V 7 ne cui V 8 etfiere (t ras. ex f. ut uid.) sic B 9 redundantes B perni.cije P1-\' 10 obleuit ea] V. obl..ita (en er.) sic B, obpleuit ea P 11 ill in illa euanuit, F 12 suptilissima F. pariter p. 43, 2 uesica (u exb et ic i in 1 uel 2 litt. er. m. 3) B, ue- ex ui- P2\' 14 qug V \' 15 desten- ditur F 16 intestinorum enim partes P. recte ? ab mtestinoruin incipit fol. 2U F ral\'uo P2\' ciLbflj V 17 suscipiat F pat*cntiores (i er.) B, potentiores P post et er. & V 18 teneriores B, tenuioris P1. VV corr. P2\' uisicam BlJi 19 potos et cibos (corr. m. 1 ?) F firmi mum B, sinum V 20 crassius (c ras. ex g) V translattl (sic) humor- ad (hu postea add. m. 1, a er.) V \'autem1 B )