De Ira Dei

Existimantur Stoici et alii nonnulli aliquanto melius de diuinitate sensisse, qui aiunt gratiam in deo esse, iram non esse.

fauorabilis admodum ac popularis oratio, non cadere in deum hanc animi pusillitatem, ut ab ullo se laesum putet qui laedi non potest, ut quieta illa et sancta maiestas concitetur perturbetur insaniat, quod est terrenae fragilitatis: iram enim commotionem mentis esse ac perturbationem, quae sit a deo aliena.

quod si hominem quoque, qui modo sit sapiens et grauis, ira non deceat, siquidem cum in animum cuiusque incidit, uelut saeua tempestas tantos excitet fluctus, ut statum mentis inmutet, ardescant oculi, tremat os, lingua titubet, dentes concrepent, alternis uultum maculet nunc suffusus rubor nunc pallor albescens, quanto magis deum non [*](AVCTORES 22—24] cf. Senec. de ira I 1, 4. ) [*](BPJ 1 quo. (cl er.) P 3 re.ticuisse B 4 coejjjit B2 5 illum B 6 perueniatur Parrhasius 7 aut (a part. ras. ex ti ? m. 2) P nullus ex nulla P2 srad\'modum B1 10 illurnB 12 alii, tum 4-6 litt. er., nonnulli i ali ali-quanto (mut. m. 2 ?) P 16 qui bis P 18 post enim 2 uel 3 litt. er., quarum extrema m, B 20 sapiens (ns in 2 litt. er. m. 2) B graues P1 iram B 21 excitat Petrus Francius, sed cf. Imt. III 22, 6 siquidem nihil fuerit; VI13, 7 siquidem ... delinquat fructus B1, corr. B2 22 ut (u in er. e ? m. 3) B ardesca n t B2 os tremat P . 23 uultfl (\' m. 2) B post suffusus er. gus ? B 24 albescejij B1 \'quanto\'\' B3 )

et si homo qui habeat imperium ac potestatem, late noceat per iram, sanguinem fundat, urbes subuertat, populos deleat, prouincias ad solitudinem redigat, quanto magis deum qui habeat totius generis humani et ipsius mundi potestatem, perditurum fuisse uniuersa credibile sit, si irasceretur?

abesse igitur ab eo tam magnum, tam perniciosum malum oportere. et si absit ab eo ira et concitatio, quia et deformis et noxia est, nec cuiquam male faciat, nihil aliud superesse nisi ut sit lenis tranquillus propitius beneficus conseruator.

ita enim demum et communis omnium pater et optimus maximus dici poterit, quod expetit diuina caelestisque natura.

nam si inter homines laudabile uidetur prodesse potius quam nocere, uiuificare quam occidere, saluare quam perdere nec inmerito innocentia inter uirtutes numeratur et qui haec fecerit, diligitur praefertur ornatur benedictis omnibus uotisque celebratur. denique ob merita et beneficia deo simillimus iudicatur, quanto magis ipsum deum par est diuinis perfectisque uirtutibus praecellentem atque ab omni labe terrena submotum diuinis et caelestibus beneficiis omne genus hominum promereri?

speciose ista populariterque dicuntur et multos inliciunt ad credendum, sed qui haec sentiunt, ad ueritatem quidem propius accedunt, sed in parte labuntur naturam rei parum considerantes.

nam si deus non irascitur inpiis et iniustis, nec pios utique iustosque diligit. ergo constantior est error illorum qui et iram simul et [*](AVCTORES 1-3] cf. Senec. de ira I 2, 1 s.; ad Cic. de re publ. lib. II (41, 68) referebat Maius (ed. alt., Class. auct., 1828, I p. 223), sed cf. Halmium ad hunc locum (ed. p. 814, 29 adn.). BPJ 1 f.eda (a ? er.) P et om. B 3 redigat (i part. ras. ex a ? m. 2) P õ credibile sit om. B 7 pernilcJiosum P2 9 superest P 10 conseruator (o ex u m. 2) P 11 et optimus aere maximusque B 13 prodeesee B 18 perfectusque Bl, corr. B2, perfectisq. ////// (q. add. m. 2, 3 uel 4 lite. er.) P 19 terrena labe P, sed cf. c. 24, 9 ab omni labe terrena 20 post hominum 2 litt. er., B ista populariter quae P. populariterque ista B 21 si P1, sed P2 22 partem B 23 naturam B3 24 utuque Bl, corr. B3 25 ergo constantior-qui bonos diligit (76, 2) in inf. marg. add. Bz cons,.tanJtior P2 )

ita qui bonos diligit, et malos odit, et qui malos non odit, nec bonos diligit, quia et diligere bonos ex odio malorum uenit et malos odisse ex bonorum caritate descendit.

nemo est qui amet uitam sine odio mortis, nec adpetit lucem nisi qui tenebras fugit: adeo natura ista conexa sunt, ut alterum sine altero fieri nequeat.

si quis dominus habet in familia seruos bonum ac malum, utique non aut ambos odit aut ambos beneficiis et honore prosequitur — quod si faciat, et iniquus et stultus est —, sed bonum et adloquitur amice et ornat et domui ac familiae suisque rebus omnibus praeficit, malum uero maledictis uerberibus nuditate fame siti conpedibus punit, ut et hic exemplo ceteris sit ad non peccandum et ille ad promerendum, ut alios metus coerceat, alios honor prouocet.

qui ergo diligit. et odit, qui odit, et diligit: sunt enim qui diligi debeant.

sunt qui odio haberi. et sicut is qui diligit, confert bona in eos quos diligit, ita qui odit, inrogat mala iis quos odio habet: quod argumentum quia uerum est, dissolui nullo pacto potest.

uana ergo et falsa est sententia eorum qui cum alterum deo tribuant, alterum detrahunt, non minus <quam> illorum qui utrumque detrahunt. sed illi, ut ostendimus, ex parte non errant, sed id quod melius est e duobus retinent, hi uero, quos ratio et ueritas argumenti huius inducit, falsa omnino sententia suscepta in maximum errorem cadunt.

non » enim sic oportebat eos argumentari: quia deus non irascitur, [*](AVCTOJtES 12 s.] cf. Cyprian. ad Demetr. 8 (p. 856. 20-28). ) [*](BP] 1 utraque parte B (i. e. 1P) 2 in om. P 3 malos odit et qui om. P 5 qui////// amet (2 uel 3 litt. er., a add. m. 2) P 6 Ladeo.. P3 7 sunt] B, est P 8 habet] Heumannus, habens BP, est habens interpretatur Buenemannus ac (c in 2 litt. er. m. 2) P 9 non utique P 10 rsi\' P2 iniqu u s B2 11 amic*e (a er.) B 12 praeficet B1, corr. B3 17 sunt] P, et sunt B 18 qui] P, quem B iis] edd., his P. om. B quos odio habet om. B 20 sententia est P 21 deo tribuant alterum om. P minus quam] edd., minor BF, minus codd. rec. 23 id] BP3, hii ut uid. Bl 24 hi* (i er.) P )

cum autem magis sit ambiguum de ira, paene manifestum de gratia, absurdum est ex incerto certum uelle subuertere, cum sit promptius de certis incerta firmare.