De Ira Dei

Hic fortasse quaerat aliquis unde ad hominem peccata peruenerint aut quae prauitas diuini instituti regulam ad peiora detorserit, ut cum sit ad iustitiam genitus, opera tamen efficiat iniusta.

iam superius explicaui simul deum proposuisse bonum ac malum et bonum quidem diligere, malum autem quod bono repugnat odisse, sed ideo malum permisisse, ut et bonum emicaret, quod alterum sine altero, sicut saepe docui, intellegimus constare non posse: denique ipsum mundum ex duobus elementis repugnantibus et inuicem copulatis esse concretum, igneo et umido, nec potuisse lucem fieri. nisi et tenebrae fuissent, quia nec superum esse potest sine infero nec oriens sine occidente nec calidum sine frigido nec molle sine duro.

sic et nos ex duobus aeque repugnantibus conpacti sumus, anima et corpore, quorum alterum caelo adscribitur, quia. tenue est. et intractabile, alterum terrae, quia conprehensibile est: alterum solidum est et aeternum, alterum fragile atque mortale. ergo alteri bonum adhaeret, alteri malum, alteri lux uita iustitia. alteri tenebrae mors iniustitia.

hinc extitit in hominibus naturae suae deprauatio, ut esset necesse constitui legem qua possent et uitia prohiberi et uirtutis officia imperari.

cum igitur sint in rebus humanis bona et mala, quorum rationem declaraui, necesse est in [*]( 4 superius] c. 13, 20 ss. 7 sicut saepe docui] cf. ad Epit. 24 (29), 10. AVCTORtlS § 5 as.] ad Epicuri frg. 366 Usener (p. 244, 19). ) [*](BPJ 1 quaerat aliquis] PB2. quae talia quis jB1 2 aut] P, at. (puncta add. m. 2) B 3 ruf B3 genitus-iniusta iam s. I. add. B3 4 proposuisse-repugnat] proposuisse bonum hs. (in er. ac m. 3) malum m. 1, in marg. sup. add. ac malum et bonum quidem diligere. hd. m. 3 (hs. et hd. ut p. 6, 10), sequitur autem quod bono repugnat a m. 1, B. proposuisse bonum ac malum et bonum quidem diligere pugnat P 10 rhlumido B* 11 potest esse P 12 inferos Bl, inferis B* nec -occidente in marg. sup. add. B3 frigore B 14 anima] P, rquae1 ,(8. I. m. 1 uel 2) sunt B altero caelum Bl, corr. B3 15 est om. B 16 solidum est et aeternuin (= et — m. 3) B, solidum et aeternum est P 20 constitui. (t er.) B possint B 21 imperare (alt. e ita er. i et litt. inc. m. 3) B si//nt (i ras. ex u) B 22 declarari B )

sed occurrit nobis Epicurus ac dicit: \'si est in deo laetitiae adfectus ad gratiam et odii. ad iram, necesse est habeat et timorem et 5 libidinem et cupiditatem ceterosque adfectus, qui sunt inbecillitatis humanae\'.

non est necesse ut timeat qui irascitur aut maereat qui gaudet: denique iracundi minus timidi sunt et natura laeti minus maerent. quid opus est de humanis adfectibus dicere, quibus fragilitas nostra succumbit? consideremus diuinam necessitatem, nolo enim naturam dicere, quia deus numquam creditur natus.

timoris adfectus habet in homine materiam, in deo non habet. homo quia multis casibus periculisque subiectus est, metuit ne qua uis maior existat quae illum uerberet spoliet laceret adfligat interimat, deus autem, in quem nec egestas nec iniuria nec dolor nec mors cadit, timere nullo pacto potest, quia nihil est quod ei uim possit adferre.

item libidinis ratio et causa in homine manifesta est. nam quia fragilis ac mortalis effectus est, necessarium fuit alterum sexum diuersumque constitui cuius se permixtione suboles effici posset ad continuandam generis perpetuitatem.

haec autem libido in deo locum non habet, quia et fragilitas et interitus ab eo alienus est, nec ulla est apud eum femina cuius possit copulatione gaudere, nec successione indiget qui semper futurus est.

eadem de inuidia et cupiditate dici possunt: quae certis manifestisque de causis [*](BPJ 1 dominum B 3 si est in deo add. h3 Jaejtitiae Bs 4 odi Bl, odi a ut uid., B2, odi i J33 iram (m in er. eodem m m. 3) B minus 6 <at> non Heumannus 7 iracundis (om. minus) B1, iracundi. B3 8 naturam (m exp. m. 1 uel 2) B 9 subcumbit P quod Bi conlsideremus (con in fine uersus in er. c5 ? m. 3) B 10 noli Bl, nolru1 B2, nolo Bs 11 num qua B3 crerditur Pif habet (t in er. nt ? m. 3) B 12 hoiainem B in deo] P, ideo B 13 qnåuis P 14 interim ait BI, corr. B2 16 est add. B3* ei (d er.) B 18 ac] P, et B 19 constitui. (t er.) P 20 permirtiorne\'1 B* subolis B 22 alt. et] P, e.t (b er.) B in pr. est er. s restituit B2 23 eum] PB3, dominum B1 )

at uero et gratia et ira et miseratio habent in deo materiam recteque illis utitur summa illa et singularis potestas ad rerum conseruationem.