Tractatus super psalmos

Omnium sanctorum fidelis oratio clamor est deo; fide enim ad eum, non uocis clamore clamatur. Moyses instante Aegyptiorum rege maestus stabat in littore; sed tacente licet eo excelsae mentis fidelem orationem dominus audiuit dicens: quid pro clamas ad me? martyrum quoque sanguis uoce corporis caret; sed indignitas necis eorum deo clamor est ipso domino de Abel ad Cain dicente: uox sanguinis fratris tui clamat ad me. sic et sub ara dei martyrum animae proclamare scribuntur magna uoce dicentes: quousque dominus sanctus et uerus non iudicas et uindicas sanguinem nostrum de habitantibus in terra? si igitur non humilia nec terrena nec corporalia fidei spiritu oremus, tacens licet oratio nostra deo clamor est. atque ideo propheta totus ad deum spiritu orationis intentus ita c“pit: domine clamaui ad te, exaudi me. et ut clamorem istum non uocis, sed fidei doceret esse, adiecit: intende uoci orationis meae, dum clamabo ad te. clamor etiam inuitis nobis penetrat in auditum ac se sponte in aures nostras ui contentae uocis inmittit. sed quia propheta non tali clamore clamat, orat, ut clamante se deus in uocem orationis intendat: per id namque, quod intenditur, fidei inspectio est, non clamoris auditio. id enim, quod interius est, intenditur: ceterum clamorem corporalem intendi non necesse est, per semetipsum omnem sensum aurium occupantem.

Dehinc sequitur: dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo, domine. quorum pura et recta et sinceris oratio est, hi poterunt dicere: dirigatur oratio mea; ceterum si externarum cogitationum interuentu [*](9 Exod. XIV, 16. 11 Gep. IV, 10. 13 Apoo. VI, 10. ) [*]( 4 orationis h. 1. om. R cum clamauero h. 1. R sed cf. lin. 21 17 adque R 28 sui contentae R 29 domine dirigatur E 80 domine h. I. om. E 81 et sinceris Re sincera b dicere poterunt E. )

Sed qui deprecatus est orationem suam dirigi ut incensum, etiam illud post haec ait: alleuatio manuum mearum [*](9 Apoo. Y, 8. 18 I Tim. 2, 1. ) [*]( 4 optimae R et sese E 5 suauae olentiae R 6 componitur E 7 onychae R turae R thure E 10 cytharam et fialas R 18 ad Timothaeum R exhortor coni. Bened. 18 timiama R 19 poteraot E cf. F. Neue Formenl. II, 602 20 quoq R om. b aelementorum R 22 perlucidum E spui supr. scr. m. 1 R stacten R 23 onix R et igni E quae E 25 incensu R offeratur E 28 depraecatur R. )

Manuum ergo eleuatio sacrificium uespertinum est. non enim sanguine et holocaustis nos, in quos consummatio saeculorum deuenit, sacrificamus deo. sed quod sacrificium uespertinum placitum sit, audiamus dominum in euangeliis dicentem: uenite, benedicti patris mei, possidete praeparatum uobis regnum a constitutione mundi. esuriui enim, et dedistis mihi manducare; sitiui, et dedistis mihi bibere; hospes eram, et suscepistis me; infirmus, et uisitastis me; in carcere fui, et liberastis me. et respondentibus illis, quod numquam his officiis humanse necessitatis eguisset, ait: amen dico uobis, quamdiu fecistis uni ex his fratribus minimis, mihi fecistis. hoc sacrificium uespertinum, id est temporum nouissimorum est. in hoc manus eleuandae sunt, quia istius modi orationibus iam ab initio mundi benedictis dei regni caelestis praeparata possessio est.

Sed meminit propheta, praeter clamorem fidei, praeter orationem, quse dirigenda sit ut incensum, et praeter eleuationem manuum, in qua sacrificium uespertinum est, et aliud sibi adhuc opus consummandse in se iustificationis optandum. dicti [*](6 I Tim. 2, 8. 9 Esai. I, 15. 17 Matth. XXV, 84 sq. ) [*]( 2 manum R 4 dimiasione Ra 6 et contentione E cf. Sabalier 111, 869 10 extendatis manus, quia E 20 infirmua — liberaatie me om. R 80 dirigenda est E eleaationes R 81 in quas R. )

Tendit adhuc propheta ad iustitise perfectionem. namque post fidei clamorem, post orationem, post opera, post ostium oris consummari se quoque officio cordis orat dicens: non declines cor meum in uerba mala, ad excusandas excusationes in peccatis cum hominibus operantibus iniquitatem. cum ex innocentise ac iustitiae studiis in uitiosam uoluntatem decidimus, tum cor nostrum in mala uerba declinat: non ut peccatum excusemus — omne enim peccatum [*]( 1 Matth. XII, 37. 3 Ibid. 36. 13 Eccles. XXVIII, 28 aq. ) [*]( 1 ex uerbis instificaberis R 2 condempnaberis R 3 ex omni GRa de omni e se om. G 4 depraecatna est G 6 ori suo orat GR ori orat E adpom (i tn ras. 3 litl.) R oatium om- R (in G fuisseuidetur) 7 non obsecratio . G 8 enim ualde linguae lBnaptaui, cf. Abh. IV, 70 enim iudae linguae R enim ***+linguae G enim linguae E promtissimus R *»optissimus G u 12 apd G adque hebreos G 15 seram ex serram R 16 tuis fac . iugum R (de G h. 1. non constat, sed cf. LXX) tuis iugum E 17 seram ex serram R idem R iisdem E 22 si quoque G 28 mala R malitiae E 24 hominibs G 25 ac ex hac R. )

Et non conbinabo, inquit, cum electis eorum. conbinari cum electis iniquorum non uult propheta. meminit enim numerum hunc rebus inmundis deputatum, cum ad Noe de recondendis in arca animalibus constituitur praeceptum: a pecoribus autem mundis induces ad te septem et septem et a pecoribus inmundis bina et bina. est et maius adhuc et absolutius inutilis huius numeri exemplum. dominus enim noster Iesus Christus omnes inmunditias nostras et peccata auferens fecit secundum apostolum utrumqueunum, et secundum eundem, ut duos conderet in se in unum nouum [*]( 23 Gen. VII, 2. 28 Ephes. II, 14. 29 Ibid. 15. ) [*]( 2 et talium per naturam ceterorum R 4 deprehensus erit E caedis ex caedes m. 3 R 9 ut excusationes Bened. in adn. cf. supr. lin. 1 et in/r. lin. 16 ut excusatione R ut per excusationes E se excuset E 10 purum in uer (i?) G purum in haeo uerba RE 11 constantissi** G (an constantissimum sine?) 14 in hereseos R 16 exquisitione supr. scr. m. 1 R heretioi R 20 combinabor Ed. Bas. 1550 et Paris. lo72 tiĮ n 28 in archa Ra 24 Vll-Septeii 26 i utilis R 28 et peccata nostra E. )

Non modo autem non conbinari se propheta cum electis iniquorum non optat, sed etiam, quia homini errare debitum est, si quid forte secus et humanitus gesserit, corripi se a iusto in misericordia et argui mauult. formam namque in se naturae nostrae infirmitatisque constituit. plures etenim nostrum. cum lapsi fuerint, cum errauerint, emendari se iustae misericordiae arguitione fastidiunt et conbinari malunt peccatoribus quam per iustorum correptionem ad paenitentiam retorqueri tenuit. autem egregie rationem ueri propheticus sermo dicens: corripiet me iustus in misericordia et increpabit me. est enim misericordise modus, et miserandi adhibenda iustitia est. dolor quidem potest esse erga eos, quorum crimina grauia sunt, sed misericordiae locus nullus est. misericordia enim se ad ueniam de deo orandam his, quae sunt gesta, deflectit: ceterum ueniam praestare inlicitis non est misericordiam praestare, sed iustitiam misericordise non tenere. quam rationem diligentissime apostolus Iohannes retinuit dicens: si quis scit fratrem suum delinquere, sed non ad mortem, petat et dabit illi deus uitam. est enim peccatum ad mortem, sed non pro eo dico. quod autem in misericordia iustus corripere atque arguere eum, qui lapsus sit, debeat, beatus Paulus docet dicens: fratres, et si prseuentus fuerit homo in aliquo delicto, uos, qui estis spiritales, consummate eum in spiritu lenitatis. sed ne ipse quidem rationis iustae misericordiae inmemor fuit: prseuentum enim in delicto, non uoluntate delinquentem consummari per arguitionem iubet. atque ideo propheta, cum ait: [*]( 21 I Ioh. 5, 16. 26 Galat. VI, 1. ) [*]( 1 in corpore uno E 11 malunt ex mallunt R 18 egregiae R 16 iustitia ex iustitiae m. 1 R proh dolor quid potest eue < 21 diligentissimae R Ioannes E 94 iustuB in misericordia E rl 28 consummatae R 29 misaericordiae R 80 consummarip arcui. tionem (ri supr. scr. a m. 1 deinde eras., rip aro in ras. 3) R 31 adque R. )

Orat autem adhuc et aliud, ne doctrinis uidelicet peccatorum imbuatur neue usque ad peccantium misericordiam decidat: oleum autem peccatoris non inpinguet caput meum. uult eum, qui nos doceat atque arguat, conscientise purae esse. dominus uero in euangeliis, cum de ieiuniorum puritate loqueretur, ait: uos autem cum ieiunatis, unguite caput uestrum et faciem uestram lauate. in abluenda facie nitorem purae conscientise exegit, ne quid nobis sordidum, ne quid oblitum adhaereret; in capite uero unguendo doctrinis nos atque operibus spiritalis institutionis perfectos esse prsecepit. oleum enim luminis pabulum est; et doctrina atque opus spiritale caelestis nobis gloriae causa est. ut enim lumen ex oleo luminis habet causam: ita, ut lucem spiritalis gloriae retineamus, doctrina atque opus praestat. cum caput nostrum, sedis scilicet uitse et prudentise et omnium sensuum oleo operationis doctrinaeque pinguescat. sed oleum non a peccatore sumendum est; et orandus est deus, ne hoc peccator infundat. ut enim a sancto et fideli uiro argui se uelle prudentis est, quia segris animis et peccatorum morbo languentibus utilis est seuerae obiurgationis sub honesto auctore medicina: ita miserum est per peccati miserationem usque ad ipsam peccantium misericordiam decidisse. hoc ergo utrumque a se detestatur propheta.

Sequitur deinde: quoniam adhuc et oratio mea in beneplacitis eorum, absorti sunt continuati petrae iudices eorum. causam, cur absorbeantur continuati petrae, dicit eam, quia adhuc sit oratio sua in beneplacitis [*](9 Matth. VI, 17. ) [*]( 1 et increpauit R 4 adhuc in ras. R 6 capud R 9 ungite E 10 capud R nram in ras. R 11 ne quid in nobis E 12 adhereret R ungendo E 17 atque operatio E cu capud R ut caput E 18 sedis R cf. Acad. p. 18 sedes E 19 sed oleum hoc non E 20 d§ ex dfls m. 1 R 21 enim de G 22 qui aegri G 23 ai uerae obiurgationes G 28 absorti R absorpti E 29 qur R 80 dicit (it in ras.) eam R eam dicit E. )

Idcirco absorti sunt continuati petrse iudices eorum. petram non nouimus nisi Christum et quia dictum est de eo: petra autem erat Christus. quo adueniente, cum se hi peccatorum electi et iudices ipsi continuabunt, absorbebuntur. mors enim tunc et corruptio et peccatum absorbebitur, ut scriptum est: absorpta est mors in contentionem. ubi est mors aculeus tuus? ubi est contentio? aculeus enim mortis peccatum. absorbentur autem continuati petrae horum iudices cum illo suo principe, de quo dictum est: et tunc reuelabitur ille impius, quem dominus Iesus interficiet spiritu oris sui et euacuabit eum praesentia aduentus sui. per hanc ergo aduentus domini praesentiam euacuabuntur absorpti et absorpti iudicio sanctorum. sequitur enim: audient uerba mea, quia potuerunt. potuerunt uel absorbere uel audiri. in praesentia enim domini absorbentur propheticae ueritatis arguitione et impise suae falsitatis obprobrio. [*]( 14 I Cor. 10, 4. 17 I Cor. 15, 54 sq. 21 II Thess. 2, 8. ) [*]( 1 eadem Eidem (m in ras. 3) R (Gl) 4 placita sunt sibi E nisi q a 6 sumministrat R quiadhoc corr. m. 1 R 8 uoluptate peccandi G uoluntate peccandi RE 10 istorum G eorum RE quamdiu illis beneplacitum sit non pec*#*** G (if. Draeger hist. Synt. II, 61i, Petsckmig Viclor Vito p. 15, 5) quamdiu illis beneplacitum fuerit peccare (a ri rorr.) R quamdiu beneplacitum illis fuerit peccare E 12 absorpti E 13 nisi xpum G et quia G quia RE 15 cum se hia (?) G cum ei hi e absorbebunt** G absorbentur RE 16 absorbebitur E absorbetor R 18 mors R om. E 19 peccatum R peccatum est E 27 audiri Raudire E. )

Neque solum audient uerba, quae possunt, sed etiam id, quod sequitur, his accidet: tamquam crassitudo terrae eruptum est super terram. quod autem crassitudo impietatis et uitiorum aut comes sit aut causa, propheta testatur dicens: incrassatum est cor populi huius. sed et Moyses inreligiositatem populi insolentis pronuntians ait: manducauit et bibit Iacob et repletus est et incrassatus est et calcitrauit dilectus. uirtutem dicti huius ex ipsa terrae natura absolutius intellegemus. namque scimus crassiores pinguioresque terras in eas scrobes, e quibus effossse sunt, ex solido non redire, quia erumpente earum crassitudine rursum ipsarum sunt incapaces. itaque secundum id, quod ait: tamquam crassitudo terrae eruptum est super terram, docuit exemplo, quia omnis terrae nostrae, id est corporis crassitudo ex naturae suae lege uitiis effossa erumpit et capax sui non est, in perniciem suam, ne in se reformari possit, exsestuans.

Erumpente autem hac crassitudine super se habet maerorem propheta dicens: dissipata sunt ossa nostra secus infernum. se dissipari, se dispergi, se secus infernum abigi in peccatorum calamitate existimat. si enimunum membrum conpatitur, conpatiuntur et omnia membra. omnes enim inuicem unius corporis membra sumus, ut et in altero psalmo ait: dispersa sunt omnia ossa mea, non utique ea ossa, per quae corpus nostrum in hanc firmitatem uirtutis suae continetur; sed quia omnes unum corpus sumus et inuicem membra sumus, corporis nostri ossa sunt ceteri.

Vellet potius non erumpere crassitudinem terrae eorum neque dissipari ossa secus infernum, sed omnes magis hac, quse consequitur, uoce uti: quia ad te, domine, oculi mei: in te speraui, non auferas animam meam. custodi me a laqueo, quod statuerunt mihi, et a scandalis [*](5 Matth. XIII, 15. 6 Deut. XXXII, 15. 21 I Cor. 12,26. 24Ps.XXI,15. ) [*]( 3 eruptum Rb cj. Sabatier II, 274 erupta e 12 rursum R rursus h rerum e 18 merorem R 20 inferum altera loco R 22 omnia mem- L hra e membra R omnia h 26 continentur II 29 inferum R 30 uoce uti Jl uoce uoti uti E 32 quod R cf. Sabatier 11, 274 quem E. )

Multa autem spei SUSB pericula non ignorat esse, cum ait: custodi me a laqueo, quod statuerunt mihi, et a scandalis operantium iniquitatem. ubique laquei, ubique sunt scandala, mundus omnis plenus insidiis est, siue per principem aeris huius, siue per spiritales uirtutes in caelestibus, siue per filios inob“dientise, in quibus spiritus erroris operatur. habemus enim laqueos in hominibus malae adhortationis, periculosi exempli et elicitae necessitatis, cum nos ad uoluptates adhortantur, cum in prosperis rebus suis in deum impii sunt, cum per contumelias et iniurias ad motum nos turbulentse uoluntatis exagitant. differt autem laqueus a scandalo. laqueus enim est adhortatio uoluptatum et incentiuum adpetitionis inhonestse, quod modo laquei fallens capit. scandalum autem est uxor inreligiosa, filius inicus et cetera deinceps domi nomina et (omnis ex ecclesia frater aut contumeliosus aut auarus aut ebriosus aut turpis. in his enim nobis est scandalum, quotiensque ad necessitatem irascendi, arguendi, inhibendi, uindicandi ex illa quietae fidei nostrae mansuetudine prouocamur. [*]( 1 da ex dum CtWlx. m. 1 R deum e dominum b 4 praetiosarum R 7 teatralis R 12 cum ab' expectatione RE tum ab expectatione coni. BeT/ed. 13 effectus R affectu E 15 quod R quem E 23 pii R 27 iniqus R 28 domi (i ex c COIT. m. 1) R 30 quotienBij R tf. Acad. p. 29 quotiens E inhibendi om. R. )

Nouit autem unum, qui per omnes iniquitatem operantes ipse potius in his laqueis semper operetur, dicens: cadent in retiaculo eius peccatores: eius scilicet, qui operatur in plurimis. quidquid enim iniquitatum homines gerunt, a diabolo suggeritur; quem nunc sub singulari numero demonstrat, cum superius sub plurali ministeria eius significasset in plurimis. plures in eo et eum significat in pluribus: atque ideo iniqui laqueos prsetendunt et in retiaculo eius cadent peccatores, quia iniqui retiaculi sui laqueos praetendunt. cadent autem peccatores, non tunc peccatores, cum ceciderint, effecti, sed cadentes ob id, quia peccatores sunt; captioni retiaculi effecti per id, quod peccatores sunt, oportuni.

Propheta autem per spem suam ac fidem tutus confidenter de se ait: singulariter sum ego, donec transeam. scit impiam esse, ut supra ostendimus, conbinationem. deo autem deditus, nullis aliis saeculi negotiis occupatus est et singularis, donec transeat. et quid est illud, quod transeat? scandala scilicet et retiacula et laqueos. et quo transeat, quaerendum est. nempe eo, quo dictum est; fidelis enim et sanctus et uerus est, qui ait: qui autem credit in me, non iudicabitur, sed transiet de morte in uitam, dominus noster Iesus Christus, qui est benedictus in saecula saeculorum. amen.