De consolatione philosophiae

Tum illa: Vetus, inquit, haec est de providentia querela M.que Tullio, cum divinationem distribuit, vehementer agitata tibique ipsi res diu prorsus multumque quaesita, sed haudquaquam ab ullo vestrum hactenus satis diligenter ac firmiter expedita.

Cuius caliginis causa est, quod humanae ratiocinationis motus ad divinae praescientiae simplicitatem non potest ammoveri, quae si ullo modo cogitari queat, nihil prorsus relinquetur ambigui.

Quod ita demum patefacere atque expedire temptabo, si prius ea,, quibus moveris, expendero.

Quaero enim, cur illam solventium rationem minus efficacem putes, quae quia praescientiam non esse futuris rebus causam necessitatis existimat, nihil impediri praescientia arbitrii libertatem putat.

Num enim tu aliunde argumentum futurorum necessitatis trahis, nisi quod ea, quae praesciuntur, non evenire non possunt?

Si igitur praenotio nullam futuris rebus adicit necessitatem, quod tu etiam paulo ante fatebare, quid est, quod voluntarii exitus rerum ad certum cogantur eventum?

Etenim positionis gratia, ut, quid consequatur, advertas, statuamus nullam esse praescientiam.

Num iaritur, quantum ad hoc attinet, quae ex a.rbitrio veniunt, ad necessitatem [*]( 10 CIc. Div.II ssqq. 24 Orig. (Euseb. Praep. ev.VIll): ἡ πϱόγνωσις τοῡ ϑεοῡ οὐϰ ἀνάγϰην ἐπιτίϑησι τοīς πεϱὶ ὡν ϰατείληϕε, cf. 116, 33sq. 25 p. lli, 23 ) [*]( 10 M.que om. T1 mensque tulit iocam divinatione P distruit )[*](PTLVKE) [*](T1L1V describit L2 12 antqaaquam P 19 effica computes P praesentiam bis P 29 eveniunt T Peip. ) [*]( 8* )

cogantur? — Minime. — Statuamus iterum esse, sed nihil rebus necessitatis iniungere;

manebit, ut opinor, eadem voluntatis integra, atque absoluta libertas. Sed praescientia,

inquies, tametsi futuris eveniendi necessitas non est, signum tamen est necessario ea esse ventura. Hoc igitur modo, etiam si praecognitio non fuisset, necessarios futurorum exitus esse constaret;

omne etenim signum tantum, quid sit, ostendit, non vero efficit, quod designat. Quare demonstrandum prius est nihil non ex necessitate contingere, ut pra.enotionem signum esse huius necessitatis appareat; alioquin si haec nulla est, ne illa.

quidem eius rei signum poterit esse, quae non est. lam vero probationem firma ratione subnixam constat non ex signis neque petitis extrinsecus argumentis, sed ex convenientibus necessariisque causis esse ducendam.

Sed qui fieri potest, ut ea non proveniant, quae futura esse providentur? Quasi vero nos ea, quae providentia. futura esse praenoscit, non esse eventura credamus ac non

illud potius arbitremur, licet eveniant, nihil tamen, ut evenirent, sui natura necessitatis habuisse. Quod hinc facile perpendas licebit; plura etenim, dum fiunt, subiecta. oculis intuemur, ut ea, quae in quadrigis moderandis atque flectendis facere spectantur aurigae, atque ad hunc modum cetera.

Num igitur quicquam illorum ita fieri necessitas ulla compellit?

— Minime; frustra enim esset artis effectus, si omnia coacta moverentur. — Quae igitur, cum fiunt, carent exsistendi necessitate.

eadem. nrins nnam fiant. sine necessitate futura sunt.

Quare sunt quaedam eventura, quorum exitus ab omni necessitate sit absolutus. Nam illud quidem nullum arbitror esse dicturum, quod, quae nunc fiunt, prius quam fierent, eventura non fuerint:

haec isritur etiam praecognita liberos habent eventus. Nam sicut scientia. praesentium rerum nihil his, quae fiunt, ita praescientia futuro- [*](PTLVDKE) [*](1 cogantur PTIE coguntur reL igitur P 18 ventura TV 27 prins denuo incipit D 30 nune om. P Mt ras. F 33 praesentia PK )