De Natura et Origine Animae

Augustine

Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio VIII, Pars I (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 60). Urba, Karl; Zycha, Joseph; editors. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1913.

Sinceritatem tuam erga nos, Renate frater carissime, et fraternam beniuolentiam ac mutuae dilectionis affectum probatum quidem et antea tenebamus, uerum nunc probatiorem nobis amica diligentia diligentia, quod mihi duos libros eius quidem hominis, quem penitus ignorabam. nec tamen ideo contemnendi, Vincentii Victoris — sic enim praenotatum ibi nomen eius inueni — proxime praeterita aestate misisti, quamuis mihi eo quod absens fuissem in autumni fine sint redditi. quomodo enim tu carissimus meus posses ucl deberes in meam non perferre notitiam, cum in manus tuas uenissent cuiuslibet hominis qualescumque litterae licet ad alium scribentis, ubi tamen nomen commemoraretur et legeretur meum, ita ut contradiceretur uerbis meis quae in quibusdam opusculis edidissem? hoc itaque fecisti, quod sincerissimus et dilectissimus amicus meus facere debuisti. [*]( AVRELII AVGVSTINI EPI DE NATVRA ET ORIGINE ANIMAE AD RENATVM AMICVM LIB I. A AVRELII AGVSTINI EPI DE NA- TVRA ET ORIGINE ANIMAE. AD RENATVM LIBER 1 AD PETRVM PRBM EPiSTOLA I AD VINCENTIVM VICTORE LIMRI DVO Ii EXPLICIT LlBER DE ANIME QVANTITATE AVRELII AGVSTINl EPISCOPI DE NATVRA ET ORIGINE ANIME AD RENATVSI LIB PRIMVS AD PETRV PRESBITERVM EPISTOLA AD VINCENTIV VICTOREM LIB II C EIVSDEM INCIPIT AD KENATVM D EXPLI- CIT EPLA SCDA AD OPTATV DE NATVRA ET ORIGINE ANIME SCI AVG INCIPIT EIVSDE AD RENATVM DE EADEM RE E Incipit liber sci augustini ad reuatum do natura et origine animae F aurelii augustini epi ilo natura et origine animę ad renatum liber primus incipit G Explicit soliloquiorum lib II do gratias finit am. Ad reuatii lib de origine animv incip augustini epi M 3 fraterna M beneuolentuim E acfectum M 5 eius quidem] eiusdem M 7 uicontii C nincenti E 8 proxima EG 11 non] uel A 12 qualiscumque M latore Mml ad ex ab R ibi ABCG ta M 15 fecisti om. G sincari simus C )

304

Sed hinc angor paululum, quod adhuc tuae sanctitati minus quam uellem cognitus sum, quando quidem putasti me sic accepturum, quasi tu mihi iniuriam feceris notum faciendo quod alius fecit. quantum autem hoc absit ab animo meo, uide, ut ne ab illo quidem me passum iniuriam conquerar. cum enim aliter quaedam quam ego saperet, numquidnam debuit reticere ? unde mihi gratum esse debet, quod ita non tacuit, ut id etiam legere possimus. debuisse quis dixerit eum scribere potius ad me quam ad alterum de me; sed quod mihi esset ignotus, non est ausus se mihi ingerere in meorum refutatione dictorum. nec consulendum me putauit, ubi sibi uidetur minime dubitandam, sed plane cognitam et certam tenere sententiam. obtemperauit autem amico suo, a quo se, ut scriberet, dicit esse conpulsum. et si quid inter disputandum, quod in meam contumeliam redundaret, expressit, non eum conuiciantis uoluntate crediderim, sed diuersa sentientis necessitate fecisse. ubi enim mihi animus erga me hominis ignotus est et incertus, melius arbitror meliora sentire quam inexplorata culpare. fortassis enim amore mei fecit sciens ad me peruenire posse quod scripsit, dum in eis rebus errare me non uult, in quibus se potius errare non putat. et ideo debeo etiam eius habere gratam beniuolentiam, cuius me necesse est inprobare sententiam. ac per hoc in eis quae non recte sapit adhuc leniter corrigendus mihi uidetur, non aspere detestandus, praesertim quia, sicut audio, nuper catholicus factus est, quod ei gratulandum est. caruit enim Donatistarum uel potius Rogatistarum diuisione et errore, quo antea tenebatur, si tamen catholicam ueritatem sicut oportet intellegat, ut uere de illius conuersione gaudeamus. [*]( 2 sim A 3 quçsi A 5 nec b conquerar] coequaret A coaequarer BFmlG cocquarer C 6 aliter] utiliter ABCF, b in mg. quaedam om.E ergo C nuqua ABCFG 7 retinere M tacui BGM 8 deberes quidem tu (tu om. A) tautum scribere ABFG deberes tu quidem tantum scribere C deberet Id 9 alt. ad om. E de] ad G sed] add. illc b 11 dubitandum ABCFbd 13 scribere C 15 cui*ciantis M 17 incertis A me incertus M 18 inexeplorata C enim om. Bml G amorem ei BC 19 scientes C possit B 20 me non] nemo M 21 menes see C 24 odio E 25 gratulandus C 26 rogatistarunt A rogat istaru Fm1 detinebatur E )

305

I Habet enim eloquium, quo possit explicare quae sentit. unde cum illo agendum est eique optandum, ut recta sentiat. ne faciat esse delectabilia, quae sunt inutilia et quae diserta dixerit uera dixisse uideatur; quamuis et in ipso eloquio habeat multa emendanda et a nimia exundantia reprimenda, quod in illo tibi quoque ut uiro graui, sicut tua indicant scripta, displicuit. sed hoc uel facile corrigitur uel sine detrimento fidei a lenibus mentibus amatur, toleratur a granibus; habemus enim iam quosdam spumeos in sermone, sed in fide sanos. non itaque desperandum est etiam hoc in isto, quamuis sit tolerabile, si permanserit posse tamen expurgari et temperari atque ad integrum et solidum uel perduci uel reuocari modum. praesertim quia iuuenis esse perhibetur, ut quod minus habet peritia suppleat diligentia et quod cruditas loquacitatis eructat. aetatis maturitas deeoquat. illud molestum est et periculosum uel] perniciosum, si, cum laudatur eloquentia persuadeatur insipientia et in pretioso poculo bibatur pestifera potio.

Vt enim iam incipiam demonstrare, quae praecipue sint in eius disputatione uitanda, \'animam\' dicit \'a deo quidem factam nec dei esse partem sine naturam\', quod omnino uerum est. sed cum eam non uult ex nihilo factam fateri et aliam nullam creaturam unde sit facta commemorat atque ita illi dat auctorem deum, ut neque ex nullis exstantibus, id est ex nihilo, neque ex aliqua re, quae non est quod dens est. sed \'de se ipso eam fecisse\' credatur, nescit eo se reuolui, quod declinasse se putat, ut scilicet nihil aliud anima quam dei natura sit ac sic consequenter et de dei natura fiat aliquid [*]( 9 cf. Tit. 2, 2 19. 25 Vinc. Victor ) [*](2 ci quae C (q. s. quae ml) obtandum ACEG 4 disserta BCE,D ex corr. deserta C in om. A BCFmlG 5 emcndenda Fm1 a nimia] anima CG animi M animisF (alt. i s. l, s s. a m2) 8 amoueatur M habeamus F enim om.E 9 spumeo C 10 disperandum C 11 ad om.D 13 quid AC qui BO qui∗F iuuenis] in uenis C habet minus E 14 peritiaeF (ae s. I. m\'J) 15 dequoquat CM est molestum d 1G cum] uero E persuadetur b 17 in om. A poculo A (c exp) 20natura.l/ 22data uictorem C 23 ex-neque in mg.D extantibus CEM 24 ut neque E 25 se s.l.DFm2. om. EM nescite os ere uolui C se eo G se om.Fml resolui E 26 quo B 27 natura. om. A sic] si CM de om.G fiet E ) [*]( LX. August. VIII pars I. Vrba et Zycha. ) [*]( 20 )

306

ab eodem deo, cui faciendo materia, de qua facit, sit ipse qui facit, ac per hoc et dei sit natura mutabilis et mutata in deterius eiusdem ipsius dei ab eodem ipso deo natura damnetur. quod pro tua fideli intellegentia quam non sit opinandum et quam sit a corde catholico secludendum longcque fugiendum uides. ita quippe anima uel de flatu facta uel dei flatus factus est ipsa, ut non de ipso sit, sed ab ipso de nihilo creata sit. neque enim sicut homo, quando sufflat, non potest de nihilo flatum facere, sed quem de isto acre ducit, hunc reddit, ita deo putandum est auras aliquas circumfusas iam fuisse, quarum exiguam quandam particulam spirando traheret et respirando refunderet, quando in hominis faciem sufflauit eique illo modo animam fecit. quod et si ita esset, nec sic dc ipso, sed de subiacenti re aliqua flabili posset esse quod flauit. sed absit, ut negemus omnipotentem dc nihilo flatum uitae facere potuisse, quo fieret homo in animam uiuam. atque in eas contrudamur angustias, ut uel iam fuisse aliquid, quod ipse non esset, unde flatum faceret, opinemur uel quod mutabile factum uidemus dc se ipso eum fecisse credamus. quod enim de ipso est, necesse est ut eiusdem naturae sit, cuius ipse est, ac per hoc etiam inmutabile sit; anima uero, quod omnes fatentur, mutabilis est: non ergo de ipso, quia non est inmutabilis sicut ipse. si autem de nulla alia re facta est, de nihilo facta est procul dubio, sed ab ipso.

Quod uero \'eam non spiritum, sed corpus esse\' contendit, quid aliud uult efficere quam nos non ex anima et corpore, sed ex duobus uel etiam tribus constare corporibus? cum enim \'spiritu, anima et corpore constare nos\' dicit et \'omnia [*]( 16 cf. Gen. 2, 7 25. 28 Vinc. Victor ) [*]( 1 faciendo] faciem de C de qua facit] ad ea que fecit E 2 natura sit E motabilis M mutaG 3 ipso—quam om.G 4 operandum C 5 aom.C 6 de flatu] dei flatu b 7 ipso G ut] au M 9 de isto aere ducit] aestuare duc M (signo transp. add.) 11 exiguandam B exiguā∗dum G quandam om.BG 12 refundaret A illi E 13 facit M esse M se ipso E 16 quod C eis BC contrudantur E 18 faceret-factum om. M opinemur ex opineturE opineturG 19 se om.E eum om.ARCFGbd se ipso A 23 re alia d 28 sps A spm M nosj n M )

307

haec tria corpora esse\' asserit, profecto ex tribus corporibus nos putat esse conpactos. in qua opinione quanta eum sequatur absurditas, illi potius quam tibi demonstrandum puto. uerum iste tolerabilis error est hominis, qui nondum cognouit esse aliquid, quod cum corpus non sit corporis tamen quandam similitudinem gerere possit.

Illud plane quis ferat, quod in secundo libro, cum quaestionem difficillimam soluere conaretur de originali peccato, quatenus ad corpus animamque pertineat, si anima non de parentibus trahitur, sed a deo noua insufflatur, hanc ergo tam molestam et tam profundam enitens enodare quaestionem: merito, inquit, per carnem priscam reparat habitudinem, quam uisa fuerat paulisper amisisse per carnem, ut per eam incipiat renasci, per quam meruerat inquinari. cernis nempe hominem ausum suscipere quod uires eius excedit in tam immane praecipitium decidisse, ut diceret inquinari animam meruisse per carnem, cum dicere nullo modo possit, unde hoc meritum traxerit ante carnem. si enim a carne incipit meritum habere peccati, dicat, si potest, unde ante peccatum suum carne meruerit inquinari. nam hoc meritum, quo in carnem peceatricem missa est, ut inquinaretur ex illa, profecto aut ex semet ipsa habuit aut — quod a uero multo amplius abhorret — ex deo. ex carne quippe meritum non potuit habere ante carnem, quo merito inquinanda mitteretur in carnem. si ergo a semet ipsa hoc meritum habuit, quomodo habuit, quae ante carnem nihil mali fecit? si autem hoc meritum ex deo dicitur habuisse, quis hoc audiat, quis ferat, quis dici inpune permittat? non enim hoc loco quaeritur, quid meruerit, ut iudicaretur danmanda post carnem. sed quid meruerit ante carnem ita damnari, ut inquinanda mitteretur in carnem. explicet hoc, si potest, qui est ausus dicere inquinari animam meruisse per carnem. [*]( 12 Vine. Victor ) [*](2 quanta-potius DmZ in mg. 5 cum om. M 7 quod] cu M 9 qua- tinus EFm2 11 nitens Ebd 12 priscam—carnem om. G 13 āmisse M 14 que ABC 15 susciperat A eius om. E 1G animam inquinari R ama M 18 enim] au E 20 meruerat E meruit M quod D carne peccatrice ABCEFG 21 exemetip.aa M 22 a otn.A BCGbd aborret M 24 mittetur B si∗M 26 malefecit ABCFm1G 28 quod G 29 pr. carne.11 iuquinandā. Dm1M ) [*]( 20* )

308

Item alio loco, cum eandem, qua se ipse inplicuerat, uelut explicandam proponeret quaestionem, tamquam ex persona aduersariorum ait: cur, inquiunt, deus animam tam iniusta animaduersione multauit, ut in corpus eam peccati relegare uoluerit, cum consortio carnis peccatrix esse incipit, quae peccatrix esse non potuit? in huius quaestionis tamquam scopuloso gurgite debuit utique cauere naufragium nec eo se committere, unde se non erueret transeundo, sed forte redeundo, id est paenitendo. nam de praescientia dei se nititur liberare, sed frustra. praescientia quippe dei eos quos sanaturus est peccatores praenoscit, non facit. nam si eas animas liberat a peccato, quas innocentes et mundas inplicuit ipse peccato, uulnus sanat quod intulit nobis, non quod inuenit in nobis. auertat autem deus et omnino absit, ut dicamus, quando lauacro regenerationis deus mundat animas paruulorum, tunc eum mala sua corrigere, quae illis ipse fecit, cum eas nullum habentes peccatum peccatrici carni, cuius originali peccato contaminarentur, ammiscuit. quas tamen iste accusans dicit inquinari meruisse per carnem nec potest dicere, unde tantum mali meruerint ante carnem.

Hanc ergo quaestionem frustra se putans de praescientia dei posse dissoluere adhuc sese inuoluit et dicit: anima si peccatrix esse meruit, quae peccatrix esse non potuit, tamen neque in peccato remansit, quia in Christo praefigurata in peccato esse non debuit, sicut esse non potuit. quid est quod dicit \'peccatrix esse non potuit\' uel \'in peccato esse non potuit\' nisi, credo, si non ueniret in carnem? neque enim potuit originali peccato esse peccatrix aut quoquo modo in originali peccato esse nisi per carnem, si de parente non trahitur. uidemus ergo [*]( 3 Vine. Victor 14 cf. Eph. 5, 26. Tit. 3, 5 21 Vinc. Victor ) [*]( 1 eadem M implicueritF 3 ait] aut A BCFG quur (saeptus) ABCM 4 eam om. E peccatis M religare codd. prael. D 5 incepit D 6 scopoloso AFml scopolosaC 7 fin. szom.D 8 eruet ABCFGb 9 praesentiaJI se nititur] sentitur BCDEFmlGM 10 quipe A 11 quasi ignocentes M 12 ipse] esse E peccati A (i rad. litt. o), i in ras. F 15 corrigere post illis pon.G 16 habente M peccatu F (u ex oru ral) carnis C carni*G 17 peccatu Mml amiscuit C adm. E 1sipseC 19 malum b meruerit M meruerunt F 20 questione M 21 se ABCEFGbd 23 praefiguratamC peccatiG 24 init. non om.M potueritF 26 carne M potuii] add.s.l.m2 alifer F 27 quomodo ACFM )

309

cani per gratiam liberari a peccato, sed non uidemus unde meruerit haerere peccato. quid est ergo quod dicit: \'si peccatrix esse meruit, non tamen in peccato remansit\'? si enim ab illo quaeram, cur non in peccato remanserit, rectissime respondebit: \'quod cani Christi gratia liberauit. sicut ergo dicit. unde anima paruuli fuerit liberata peccatrix, sic etiam dicat, unde meruerit esse peccatrix.

Sed quid dicit, cui hoc quod praelocutus est contigit? namque, ut istam quaestionem sibi proponeret, ait: alia substruuntur obprobria querulis murmurationibus oblatrantum et excussi quasi quodam turbine identidem inter immania saxa conlidimur — hoc si ego de illo dicerem forsitan succenseret; uerba sunt eius—: quibus praemissis proposuit quaestionem, in qua ipsa saxa, quibus conlisus naufragauit, ostenderet. ad hoc enim perductus est et tam horrendis cautibus inlatus, inpulsus, infixus, ut eruere sc nisi emendando quod dixit omnino non possit non ualens ostendere, quo merito anima sit facta peccatrix, quam dicere non timuit ante omne suum peccatum meruisse fieri peccatricem. quis tam immane supplicium meretur sine peccato, ut in aliena iniquitate conceptus, antequam exeat de uisceribus matris, iam non sit sine peccato? de hac autem poena paruulorum animas, qui regenerantur in Christo, nullis eorum praecedentibus meritis gratuita liberat gratia; alioquin gratia iam non est gratia. proinde iste homo ualde intellegens, cui displicet in tanta profunditate etsi non docta, tamen cauta nostra cunetatio. dicat, si potest, in hanc poenam quo peruenerit anima merito, de qua poena liberat gratia sine merito; dicat, ut quod dixit [*]( 9 Vinc. Victor 23 Rom. 11,6 ) [*]( 1 sed-pcccato in ras. m2M 2 meruit (\' 5 libcrauerit d 8 quid] qui U quod om.F 9 namque—alia om.F sibi quaestionem E sibi om. G praeponeret BEM et ait E subtrauntur A subtrahuntur (in mg. struutur C, EFm1b 10 quaerulis AB oblatraatium DFGMbd 11 idemtidem ABC deutidem D ide idē G 12 dicere.1I succenseret C (s s. c ml) suscenseretD censeret.l/ 13 promissis E 15 orrendis D lSfiereC 19 peccatū alieno A 20 inquitate C iam—animas om.O 21 ae AM 22 quę E regeneratur G 23 gratiam G alioquin-est gratia E in mj. ml 24 nihil ualde E 23 ta incauta E 26 p̄uonerit M 27 dixit] dicit b )

310

aliqua, si ualucrit, ratione defendat. non enim hoc exigerem, nisi ipse dixisset. quod anima meruerit esse peccatrix. dicat meritum cius utrum bonum fuerit anne malum. si bonum, quo merito bono uenit in malum? si malum, unde aliquod malum meritum ante omne peccatum? item dico: si bonum, non ergo cani gratis, sed secundum debitum liberat gratia, cuius praecessit meritum bonum, ac sic gratia iam non erit gratia; si autem malum, quaero quod sit. an quod uenit in carnem, quo non uenisset, nisi apud quem non est iniquitas ipse misisset? numquam igitur nisi se in peiora praecipitans hanc suam sententiam molietur astruere, qua dixit, quod anima meruerit esse peccatrix. et de his quidem paruulis, quorum in baptismo diluitur originale peccatum, inuenit qualitercumque quod diceret, quoniam praescientia dei praedestinatis in uitam aeternam nihil obesse potuisset paulisper alieno inhaerere peccato. quod tolerabiliter diceretur, si non iste uerbis suis inplicaretur dicens quod meruerit anima esse peccatrix. unde se omnino non liberat, nisi hoc eum dixisse paeniteat.

De illis autem paruulis qui morte praeueniuntur, priusquam baptizentur in Christo, cum respondere uoluissct, ausus est \'cis promittere non solum paradisum, uerum etiam regnum caelorum\' non inueniens, qua exiret, ne deum animas innocentes dicere cogeretur aeterna morte damnare, quas nullo merito praecedente peccati carni inserit peccatrici. sed utcumque sentiens quid mali dixerit sine ulla Christi gratia redimi animas paruulorum in aeternam uitam regnumque caelorum et in eis posse solui originale peccatum sine Christi baptismo, in quo fit remissio peccatorum, uidens ergo, in quam se profunditatem naufragosi gurgitis iecerit: sane, inquit, pro eis oblationes assi- [*]( 6 cf. Rom. 4, 4 7 cf. Rom. 11,6 9 cf. II Par. 19, 7. Rom. 9, 14 21Vinc. Victor 24 cf. Rom. 8,3 27 cf. Marc. 1, 4 2!) Vinc. Victor ) [*]( 1 uolvierit Eb exigeremus Eb 2 meruit EGJI 3 an EG qued D 4 inde A 6 gratis] gratuita gratia b liberet C 8 uenit bis pon. G quo] quod M 10 impeiora.M 11 moliretur CEGb dicit b meruit ABCEFGbd 12 et] quod b 13 inde uenit M dicere M 14 praedistinatLs C (e s. pr. i ml) 15 alienos M inhaere A 16 quod om. A 18 dixisset M 19 prae I untur M 24 praecedentis C (e s. i ml) carnis ABCG 25 qud (d s. exp. i) F maledixerit F animas redimi BG 21 originali A baptismo Christirf qua A BCG 28 se om. E 29 naufrago si C )

311

duas et offerenda iugiter sanctorum censeo sacrificia sacerdotum. ecce aliud, unde numquam exiturus est, nisi eum dixisse paeniteat. quis enim offerat corpus Christi nisi pro eis, qui membra sunt Christi? ex quo autem ab illo dictum est: nisi quis renatus fuerit ex aqua et spiritu, non potest intrare in regnum d e i, et alio loco: qui perdiderit animam suam propter m e, inueniet e a m, nemo fit membrum Christi nisi aut baptismate in Christo aut morte pro Cliristo.

Vnde et latro ille non ante crucem domini sectator, sed in cruce confessor, de quo nonnumquam praeiudicium captatur siue temptatur contra baptismatis sacramentum, a Cypriano sancto inter martyres computatur, qui suo sanguine baptizantur, quod plerisque non baptizatis feruente persecutione prouenit. tanto namque pondere appensum est tantumque ualuit apud eum, qui haec nouit appendere, quod confessus est dominum crucifixum, quantum si fuisset pro domino crucifixus. tunc enim fides eius de ligno floruit, quando discipulorum marcuit, nisi, cuius mortis terrore marcuerat, eius resurrectione reuiresceret. illi enim desperauerunt de moriente, ille sperauit in commoriente; refugerunt illi auctorem uitae, rogauit ille consortem poenae; doluerunt illi tamquam hominis mortem, credidit ille regnaturum esse post mortem; deseruerunt illi sponsorem salutis, honorauit ille socium crucis. inuenta est in eo mensura martyris, qui tunc in Christum credidit, quando defecerunt qui futuri erant martyres. et hoc quidem oculis domini clarum fuit, qui non baptizato tamquam niartj-rii sanguine abluto tantam felicitatem statim contulit. sed etiam nostrum quis non consideret, quanta [*]( 3 cf. Luc. 22,19 cf. I Cor. 6, 15. Eph. 5, 30 4 Ioh.3,5 6Matth. 10,39 10 cf. Luc. 23, 42 12 cf. Cypriani EpLst 73 (CSEL III p. 2 pag. 796) cf. Retract. I 25 II 44 (CSEL XXXVI 125. 153). De baptismo IV 22, 29(CSEL LI 257) 21 cf. Matth. 26, 56 27 cf. Luc. 23, 43 ) [*]( 1 offerendas M 2 nlsi] unde C 3 nisi-Christi E in mg. m1 his E 4 nisi qui M 5 fuerat A spiritu sancto b 6 in om. b 8 menbrum A 10 cru crucS M 11 piudicio C 12 cipnanoG 13 computantur CEG in suo E 14 feruente D (er s. eras. lilt.) praeueniente M persequutione AC 19 eius] cuius E reuiseresceret C reuiuesceret D reuiuisceret E, b in mj. 21 consorte M 23 sponsore A (e ex u corr. xtid.), alt. 0 ex u, re in ras. E 28 qui A )

312

fide, quanta spe, quanta caritate mortem pro Christo uiuente suscipere potuit, qui uitam in moriente quaesiuit? hue accedit, quia non incredibiliter dicitur latronem qui tunc credidit iuxta dominum crucifixum aqua illa, quae de unlnere lateris eius emicuit, tamquam sacratissimo baptismo fuisse perfusum, ut omittam quod eum, antequam damnaretur, baptizatum non fuisse, quoniam nemo nostrum nouit, nemo conuincit. uerum haec ut uolet quisque accipiat, dum tamen de baptismo non praescribatur saluatoris praecepto huius latronis exemplo et non baptizatis parunlis nemo promittat inter damnationem regnumque caelorum quietis uel felicitatis cuiuslibet atque ubilibet quasi medium locum. hoc enim eis etiam heresis Pelagiana promisit, quia nec damnationem metuit paruulis, quos nullum putat habere originale peccatum, nec sperat eis regnum caelorum, si non perueniunt ad baptismatis sacramentum. iste autem cum confiteatur paruulos originali obstrictos esse peccato, eis etiam regnum caelorum non baptizatis ausus est polliceri, quod nec illi ausi sunt, qui eos asserunt sine ullo prorsus esse peccato. ecce qualibus se laqueis praesumptionis innectat, nisi eum talia scripsisse paeniteat!

De fratre autem sanctae Perpetuae Dinocrate nec scriptura ipsa canonica est nec illa sic scripsit uel quicumque illud scripsit, ut illum puerum, qui septennis mortuus fuit, sine baptismo diceret fuisse defunctum, pro quo illa imminente martyrio creditur exaudita, ut a poenis transferretur ad requiem. nam illius aetatis pueri et mentiri et uerum loqui et confiteri et negare iam possunt. et ideo cum baptizantur, iam et symbolum reddunt et ipsi pro se ad interrogata respondent. quis igitur scit, utrum puer ille post baptismum persecutionis tem-\' pore a patre impio per idololatriam fuerit alienatus a Christo, propter quod in damnationem mortuus ierit nec inde nisi pro Christo moriturae sororis precibus donatus exierit? [*]( 12 cf. Aug. De hacresibus cap. 88 (XLII 48 M) 30 cf. Rom. 5,16 ) [*](1 uiuentem C 2 hunc A 3 inquit C(exp.m1) 6 nquoniam C 8 praesciebatur E 12 haeresis ACE 13 quod M 15 con cufiteamnr A 18 est C peoto A 19 innectant M eum] enim M 21 sic om. M 22 fucrit A est E fuerat d 23 qua M 24 transferetur BCFmlM 26 iam et] etiam E simbulum A simbolum BCGM 28 sit D 29 idolatriam D 30 mortis BCFO,b in lexhi inde nisi pro] indenis in C )

313

Sed etiamsi hoc isti concedatur, quod salua fide catholica et ecclesiastica regula nulla ratione conceditur. ut pro non baptizatis cuiuslibet aetatis hominibus offeratur sacrificium corporis et sanguinis Christi, tamquam per huiusmodi pietatem suorum ad regnum caelorum quo perueniant adiuuentur, quid responsurus est de tot milibus infantum, qui nascuntur ex impiis nec in manus piorum aliqua uel diuina uel humana miseratione perueniunt et de ista uita in illa tenerrima aetate sine lauacro regenerationis abscedunt? dicat, si potest, unde istae animae sic peccatrices fieri meruerunt, ut a peccato saltem nec postea liberentur. si enim quaeram, quare damnari mereantur, si non baptizantur, recte mihi respondetur: \'propter originale peccatum\'; item si quaeram, unde traxerint originale peccatum. iste respondebit: \'I\'X carne utique peccatrice\'. si ergo quaeram, unde damnari meruerint in peccatricem carnem, quae nihil mali fecerant ante carnem — hic inueniat quid respondeat , et sic damnari ad alienorum peccatorum subeunda contagia, ut nec baptisma regeneret male generatos nee sacrificia expient inquinatos —ibi enim et de talibus hii paruuli nati sunt siue adhuc usque nascuntur, ut, eis nullo tali possit adiutorio subueniri —, hic certe omnis argumentatio deficit. non enim quaerimus, unde animae damnari meruerint post carnis consortium peccatricis, sed qua. rimus, unde animae damnari meruerint ad subeundum carnis consortium peccatricis nullum peccatum habentes ante carnis consortium peccatricis. non est, ut dicatur: \'nihil eis offuit alieni peccati paulisper communicata contagio, quibus in dei praescientia fuerat parata redemptio\'. de\' his enim nunc loquimur, quibus ante baptismum de corpore exeuntibus redemptio nulla succurrit. non est, ut dicatur: \'eas, quas baptisma non abluit, sacrificia pro eis crebra mundabunt, quod praesciens [*]( 25 Vinc. Vietor 29 Vinc. Victor 30 cf. pag. 310. 29 sq. ) [*](1 ista C 2 concedatur M 5 pietatc A perueniunt F 6 infantium B 7 manibus DG 9 iste C 10 metuerint A saltim AEFml 12 responditnr 14 sensum uerborum si ergo ... deficit, quae usque adhuc sine se wu edebantur, recta interpunctione Engdbrecht ex\'ricauit 15 peccatricem carne F qui b 17 subcunde.M 19 hii ACE hi*B 20 subueni G certejergoC 21 defecit A 22 sed—peccatricis otn. DG 25 peccatrici A peccatriris.M (iris s. 1.) ei M 26 comunio. Ita M 27 nunc om. A )

314

deus paululum illas uoluit alienis haerere peccatis sine ullo exitio damnationis aeternae et cum spe felicitatis aeternae\'. de his enim nunc loquimur, quarum natiuitas apud impios et ex impiis nulla talia poterit inuenire praesidia. quae quidem si adhiberi possent, procul dubio non baptizatis prodesse non possent, sicut nec illa quae de libro Machabeorum commemorauit sacrificia facta pro peccatoribus mortuis eis aliquid profuissent, si circumcisi non fuissent.

Inueniat ergo, si potest, iste quid dicat, cum ab illo quaeritur, quid meruerit anima sine ullo peccato uel originali uel proprio sic ad subeundum alienum peccatum originale damnari, ut non ab illo ualeat liberari, et uideat quid eligat c duobus, utrum dicat etiam eas animas morientium paruulorum, quae hinc sine lauacro regenerationis abscedunt et pro quibus nullum sacrificium corporis dominici offertur, a nexu peccati originalis absolui, cum apostolus doceat ex uno ire omnes in condemnationem, quibus utique non subucnit gratia, ut per unum eruantur in redemptionem, an dicat animas non habentes ullum uel proprium uel originale peccatum et omni modo innocentes, simplices, puras a iusto deo, cum eas ipse non liberandas carni inserit peccatrici, aeterna damnatione puniri.

Ego nihil istorum duorum dicendum esse confirmo nec illud tertium alibi peccasse animas ante carnem, ut damnari mererentur in carnem — apostolus quippe apertissime definiuit nondum in carne natos nihil egisse boni seu mali; unde constat paruulos, ut remissione indigeant peccatorum. non nisi originale contraxisse peccatum — nec illud quartum eas animas [*]( 1 cf. pag. 310, 13-15 6 Vine. Victor cf. II Mach. 12,43 14 cf. Tit. 3, 5 16 cf. Rom. 5,16 23 cf. De peccat. mer. I 22, 31 et Fulgcntii De uerit. praed. III 22, 35 (LXV 669M) 25 cf. Rom. 9,11 ) [*](1 sine] ne D nec M ullu E exitio exexcitoF 3 nauitas 4 potueritd inueniri M (ni s. I.) quae de A G macabeorum A cumcmorauit A commemoraui M facta] peccat*7\'\',<wt.<< 7 profuisse. ut si M 11 proprios hic M ad om. E 12 non om. A illa A 15 offeritur A 16 condepnatione/1 17 quibus] tibus A 19 pr. uel om. M 20 ipse eas E carne DFM 21 inseretE 22 duorum istorum E iustorum C 23 peccassetA 24carne»B carne OM 25 seu] ucl E constet E 26 pa remissione M indigeant om. BG 27 traxisse B contradixisse C peccato A a uoce nec inc. cap. XII b )

315

paruulorum sine baptismate moriturorum a iusto deo in carnem peccatricem relegari atque damnari, quas praesciuit, si ad aetatem peruenissent. in qua libero uterentur arbitrio, male fuisse uicturas. hoc namque nec iste ausus est dicere in tantis angustiis constitutus, immo etiam contra istam uanitatem iam satis manifeste ac breuiter est locutus, ubi ait \'iniustum deum futurum fuisse, si non perfectis propriae uoluntatis operibus uellet hominem iudicare non natum\'. hoc enim respondit. cum tractaret quaestionem aduersus cos qui dicunt: \'cur deus hominem faciebat, quem utpote praescius sciebat futurum non bonum?\'non natum enim iudicaret, si propterea creare noluisset, quia non bonum futurum esse praescisset. et utique, sicut et huic uisum est, de perfectis eius operibus debuisset hominem indicare, non de praecognitis nec fieri aliquando permissis. nam si peccata, quae si homo uiueret commissurus esset. etiam non commissa damnantur in mortuo, nullum beneficium conlatum est illi, qui raptus est, ne malitia mutaret intellectum eius, quando quidem iudicabitur secundum eam, quae in illo fuerat futura, malitiam, non secundum eam, quae in illo inuenta est, innocentiam et de nullo mortuo baptizato poterit esse securitas, quia et post baptismum non qualitercumque peccare, uerum etiam apostatare homines possunt. quid? si ergo qui baptizatus hinc raptus est, apostata erat futurus, si uiueret, nullumne illi beneficium putabimus esse conlatum, quod raptus est, ne malitia mutaret intellectum eius, et propter dei praescientiam non sicut fidele membrum Christi, sed sicut apostatam iudicandum esse censebimus? quanto enim melius, si peccata nondum facta, nondum cogitata, sed praecognita et futura puniuntur, proicerentur illi duo de paradiso ante peceatum, ne [*]( 6 Vinc. Victor 9 Vinc. Victor 16. 24 Sap. 4, 11 ) [*]( 1 mortuorum E 2 religari codd. praet. D, qui ligari exhibet si ad bis pon. M 3 mali C 4iustcC 6 loquutus ACF fuisse futurum E esse futurum b 9 aduersus] adsus A quur (suepissime) ABC 10 utpute AFml natum] tantum E 11 creature M uoluisset D 12 pressisset A alt. et om. E 14aU.si]sitA 18 meam C fuerat—illo om.E 19 futurā BDGM fut. malitia b meam C 20 innoccutia Db 21 pos.M 23 est raptus E 24putabamus BCFml putauimus DM est] esset HG 26 post praesc. erp. tuamC 27 iudicanda .4 28 cogitata ex cognita C )

316

in loco tam sancto et beatifico peccaretur! quid quod ipsa exinanitur omnino praescientia, si quod praescitur non erit? quomodo enim recte dicitur praesciri futurum, quod non est futurum ? quomodo ergo puniuntur peccata, quae nulla sunt, id est quae nec uita ista nondum incipiente commissa sunt ante carnem nec morte praeueniente post carnem?

Hoc itaque medium, ex quo anima missa est in carnem, quo usque solueretur a carne, quoniam paruuli anima est nee liberi arbitrii gessit aetatem, non inuenit unde damnaretur non percepto baptismo nisi originale peccatum. cx hoc peccato iuste damnari animam non negamus, quia peccato supplicium lex iusta constituit; sed ad hoc peccatum subeundum cur damnata sit quaerimus, si non ex illa una trahitur, quae in generis humani primo patre peccauit. quamobrem si deus non damnat innocentes nec facit nocentes, quos perspicit innocentes, et si animas non liberat siue ab originalibus siue a propriis peccatis nisi in ecclesia Christi baptismus Christi et si animae ante carnem nullum habuerunt omnino peccatum et si peccata antequam committantur et multo magis quae numquam commissa sunt damnari iusta lege non possunt, nihil horum quattuor iste dicat et, si potest, explicet, paruulorum animae, quae sine baptismo exeuntes in damnationem mittuntur, quo merito in carnem peccatricem, quae nihil peccanerunt, missae sunt, ut illic inucnirent peccatum, propter quod merito damnarentur. porro si quattuor ista deuitans, quae sana doctrina condemnat, id est si non audens dicere uel sine ullo peccato exsistentes a di\'o fieri animas peccatrices aut sine Christi sacramento in eis solui originale peccatum aut eas alicubi peccasse, [*]( 28 cf. pag. 314. 23 ) [*]( 1 beatificato E peccarentur B peccarentur C (n s.l.) 3 enim-quomodo om.E praesciG 9 arbritrii A gessi A gtatc M 12 sed. e C 14 humanis JI 16 origenalibus G 17 baptismu M pcr baptismu D (per s.l.m2) 18 abuerunt/1 19 et om.A 20i ixtaC legem D nihilorum AMml 21 quatuor AE iste dicit. Et sqq. b sic M 22 exuntcs A damnatione M 23 carnc F peccatrice F peccauerant KM 24 **ut G inueniret D et peccatum .11 25 in quatluorC diuitans M 26 audeas AFG audeat Bb audias C audans n illo D 27 existentes BCEFGM 28 ante in erp. in G )

317

antequam mitterentur in carnem, aut ea quae numquam habuerunt in eis peccata damnari, si haec nolens dicere, quoniam non sunt utique dicenda, dixerit paruulos non trahere originale peccatum nec habere unde damnentur, si non accepto sacramento regenerationis hinc exeant, in heresim Pelagianam sine dubitatione damnabilem damnandus incurret. quod ei ne contingat, quanto melius tenet de origine animae cunctationem meam ne audeat affirmare, quod nec humana ratione conprehendit nec diuina auctoritate defendit, ne cogatur insipientiam profiteri, dum ueretur ignorantiam confiteri!

Hic forte dicat sententiam suam diuina auctoritate defendi, quoniam sanctarum scripturarum testimoniis probare se existimat \'animas a deo non ex propagine fieri, sed nouas singulis insufflari\'. probet, si potest, et fatebor me didicisse ab illo quod magna intentione quaerebam. sed quaerat, aliane fortassis inueniat; nam hoc istis testimoniis, quae iam posuit. non probauit. omnia quippe quae hic adhibuit ad aliquid certa sunt; ad hoc uero, quod de animae origine quaeritur. demonstrantur ambigua. certum est enim deum dedisse hominibus flatum et spiritum dicente propheta: sic dicit d ominus, qui fecit caelum et fundauit terram et quae sunt inea, qui dat flatum populo super eam et spiritum calcantibus cam. hoc testimonium iste in eam sententiam uult accipi, quam defendit, ut, quod ait, \'dat flatum populo\', non ex propagine facere animas populo, sed nouas insufflare credatur. audeat ergo dicere non ipsum nobis dedisse carnem, quia de parentibus origo carnis adtracta est, et, ulli ait apostolus de frumenti grano: deus [*]( 13 Vinc. Victor 20 Esai. 42, 5 24 Vinc. Victor 28 I Cor. 15, 38 ) [*]( 1 aut] at A ut E oa ex eis JI 2 nolens F (corr. ex nobis) nobis BCG nobis non audens d 3 dixerint C 4 dānarentur A regenerationis sacra- mento BG 6 damnabile 1f incurrit Eb 7 tenet] te M teneat b animae origine ABCEFGbd originale A 9nec∗∗∗cogantnr M 11 auctoritate A 12 defendit C 13 exestimat AC 14 fateor E 15 se A 17 probabit E ad aliqllid om. A 18 carta D (e s. a) aliena M 19 demonstratur E ambiguuA\' (u jin. ex a) 20 sic] hoc 6 21 caelum] illum E 2 t nul A ut s. exp. et M 25 ex om. Gml animas facere EG 26 populi BG 28 actraeta M et ubi (s. I. add. est quod) DF )

318

illi dat corpus quomodo uoluerit, neget, si audet, de tritico triticum nasci et herbam eius ex semine secundum genus. quod si negare non audet, unde igitur scit quomodo dictum sit \'dat flatum populo\', utrum eum trahens de parentibus an insufflans nouum?

Vnde etiam scit, utrum \'repetitio sententiae sit: qui dat flatum populo super eam et spiritum calcantibus eam\', ut de una re utrumque dictum intellegatur et non animam uel spiritum quo natura uiuit humana, sed spiritum sanctum significare uoluerit? si enim flatu non posset significari spiritus sanctus, non dominus post resurrectionem insufflasset discipulis et dixisset: accipite spiritum sanctum, neque scriptum esset in Actibus apostolorum: factus est subito de caelo sonus, quasiferretur flatus uehemens, et uisae sunt illis linguae diuisae sicut ignis, qui et insedit super unumquemque eorum, et inpleti sunt omnes spiritu sancto. quid si hoc propheta praenuntiauit dicens: quidat flatum populo super eam et tamquam exponens quid dixerit flatum repetiuit atque ait: et spiritum calcantibus eam ? tunc enim euidentissime factum est, quando inpleti sunt omnes spiritu sancto. aut si nondum dicendus est populus centum uiginti homines, qui tunc in loco uno aderant, certe quando simul quattuor uel quinque milia crediderunt et baptizati acceperunt spiritum sanctum, quis dubitauerit simul populum accepisse spiritum sanctum et multitudinem quae ambulabat in terra, id est homines calcantes terram? nam ille qui datur ad naturam hominis pertinens, siue ex propagine detur siue nouus insuffletur — quorum nihil affirmandum esse dico, donec alterutrum sine ulla dubitatione clarescat —, non datur calcantibus terram, sed adhuc materno utero inclusis. dedit ergo flatum populo super terram et spiritum calcantibus [*]( 6 Vinc. Victor Esai. 42,5 12 loh. 20, 22 13 Act. 2,2—4 18 Esai. 42,5 25 cf. Act. 4, 31 ) [*](1 si ex se Cm2 2 nascit C herbaABCEG exeminc M 3 sit M 8 ut ex un Cm2 10 flatu C flato E 11 possit E dominus posl resurr. pon. E 13 esset] est G esse M 14 sonus] solus A feretur C 16 insedat M 22 dicęndū B 25 baptizati sunt E 27 alt. terra A in terram M )

319

eam, quando multi simul credentes repleti sunt spiritu sancto. et ipse dat eum populo suo, etsi non simul omnibus, suo cuique tempore, donec discedendo de hac uita et succedendo in hanc uitam uniuersus eiusdem populi numerus compleatur, ut hoc sanctae scripturae loco non aliud sit flatus, aliud spiritus, sed eiusdem sententiae repetitio. sicut non alius est \'qui habitat in caelis\' et alius \'dominus\' nec aliud est \'inridere\' et aliud \'subsannare\', sed eadem sententia repetita est, ubi legitur: qui habitat in caelis, inridebit eos et dominus subsannabit eos, uel, cum dictum est: dabo tibi gentes hereditatem tuam et possessionem tuam fines terrae non utique aliud dixit \'hereditatem\', aliud \'possessionem\' nec aliud \'gentes\', aliud \'fines terrae\', sed eiusdem sententiae repetitio est. et innumerabiles inueniet huiusmodi locutiones diuinorum eloquiorum. si aduertat quod legit.

Quod autem graecus dicit πνοἡν hoc latini uarie interpretati sunt: aliquando \'flatum\', aliquando \'spiritum\', aliquando \'inspirationem\'. nam hoc uerbum habent codices graeci in isto prophetico testimonio, de quo nunc agimus. ubi dictum est: qui dat flatum populo super eam, hoc est πνοἡν ipsum uerbum est et ubi homo animatus est: et insufflauit deus in faciem eius flatum uitae. sed ipsum uerbum est et in psalmo, ubi canitur: omnis spiritus laudet dominum; ipsum est et in libro Iob, ubi scriptum est: aspiratio autem omnipotentis est, quae docet. [*]( 8 Ps. 2, 4. 10 Ps. 2, 8 21 Esai. 42, 5 22 Geii. 2, 7 24 Ps. 150, G 26 Iob 32, 9 ) [*](1 simul multi E cred.] add. simul.ABCEFGbd 3 ante suo add. sed d tfpore A tepe .1/ disoeudo A disre*dendo E (dis in ras.) discendendo F ac AM succe∗dendo E 5 ut] et M loco scae script. E GsententioG repetini M est alius Cd 7 aliud est subsannare E 8 sententiae C 10 subsannauit D dobotibi M (s. t uirg. erasa, bi s. I.) 12 tuam om. F 14 imunerabiles C 15 inuenies M loquutiones ABC locutionis M auertat A aduertit b 16 legitur A leget E 17 gregus C grecus FGJI dixit b PNOEN ABCDF pnoen GM //NEYMA E (in mj. pneuma), b ho A interpretati sunt uarie E 19 espirationem D aspiratione M habet C greci BF 21 PNOEN ABCDF 7/NOIIN E (in mg. pnoen) pnocn GM 24 et om. M 25 et otn. DGM 26 asspiratio D )

320

noluit dicere flatus, sed \'aspiratio\', cum in graeco sit πνοἡ. quod etiam in illis uerbis est prophetae, de quibus nunc disputamus. et certe hoc loco nescio utrum debeat dubitari spiritum sanetum esse significatum. agebatur enim de sapientia, unde sit in hominibus: quia non ex numero annorum, sed spiritus, inquit, est in hominibus, aspiratio autem omnipotentis, quae docet, ut intellegeretur ista repetitione non se de spiritu hominis dixisse, quod ait: spiritus est in hominibus. uolebat enim ostendere, unde habeant sapientiam, quia non a se ipsis, et repetendo id exposuit dicens: aspiratio omnipotentis est, quae docet. item alio loco in eodem libro: intellectus, inquit, labiorum meorum pura intellegit. spiritus diuinus qui fecit me, inspiratio autem omnipotentis, quae docet m c. et hic quod ait \'inspiratio\' uel \'aspiratio\', in graeco est πνοἡ qui in illis prophetae uerbis interpretatus est \'flatus\'. quamobrem cum temere negetur de anima hominis uel de spiritu hominis esse dictum: qui dat flatum populo super eam e t spiritum calcantibus eam, quamuis ibi et spiritus sanctus multo credibilius possit intellegi, qua tandem ratione audebit aliquis definire animam uel spiritum. quo natura nostra uinit, loco illo uoluisse significare prophetam? cum profecto si apertissime diceret \'qui dat animam populo super terram\', adhue quaerendum esset, utrum esset deus ex origine praecedentis generis det, sicut ex origine praecedentis generis ipse tamen dat corpus non solum homini aut pecori. sed etiam semini tritici aut alicuius ceterorum quomodo uoluerit, an uero nouam, sicut homo primus accepit, insufflet. [*]( 5 Iob 32, 8.9 12 Iob 33, 3. 4 18 Esai. 42,5 ) [*]( 1 nolumus A flatus ex flatur M greco BCF PXOE ABCF //NOHN DEb pnoe GM 2 prophetae lurbis E est om.ABCEGbd, quod post proph. s.l.m1 pon.F 5 omnibus A hominibus B (h s. I.) 7 ompis B s.l. omnipotentis est quae doc. Fd in ista M repetione A repetitio nenon B repetitio nec G 8 quaę E 9 omnibus (m2 omnibus) A 10 sapieutiaM quiC 13 eorum C 14 aspiratio DFd 15 aspiratio bd inspiratiobd 16 PNOE ABCF //NOHN DEb pnoeGJ/ 17 quemobrom G cum temerc] cotemere A 19 ea DM super eam E 21 ratione M 22 uoluisset E 23 perfecto C apertissimo A 25 generis] add. ipse ABCF obse G 26 ipse om. ABCFG hois M 28 iam uouam F )

321

Sunt etiam, qui haec uerba prophetica sic intellegant. ut quod ait : dedit flatum populos cam, id est super terram, non nisi animam uelint accipi flatum; quod uero adiunxit: et spiritum calcantibus eam, spiritum sanctum significatum arbitrantur, illo scilicet ordine, quo et apostolus dicit: non primum quod spiritale est, sed quod animae, postea spiritale. nam ex hac prophetica sententia etiam elegans ille sensus exsculpitur, quod ita dixerit \'calcantibus eam\', ut uellet intellegi \'contemnentibus eam\'. qui enim accipiunt spiritum sanctum, amore caelestium terrena contemnunt. hae omnes sententiae non sunt contra fidem, siue utrumque, id est et flatum et spiritum qui pertinet ad humanam naturam. quisque intellegat siue utrumque dictum accipiat de spiritu sancto siue flatum ad animam, spiritum uero ad spiritum sanctum referat. sed si anima et spiritus hominis et hic intellegendus est, sicut non dubitandum est quod eum deus det, ita quaerendum est adhuc unde det, utrum ex propagine, sicut ipse quidem dat, sed tamen ex propagine dat corporis membra, an uero nouum neque propagatum singulis insufflando distribuat; quod non ambigua, sicut iste facit, sed aliqua certissima uolumus diuinorum eloquiorum auctoritate defendi.