Contra Cresconium
Augustine
Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio VII, Pars II (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 52). Petschenig, Michael, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1909.
Quando ad te, Cresconi, mea scripta peruenire possent ignorans peruentura tamen minime desperaui, quia et ad me tua, quamuis longe postea quam scripsisti, tamen quandoque peruenire potuerunt, quae tibi uisum est aduersus ea scribere debere, quae Petiliano Cirtensi episcopo uestro iterationem baptismi adstruere molienti et communionem nostram non documentorum pondere urgenti, sed maledictorum leuitate criminanti ut potui breuiter pro parte respondi. non enim tota eius epistula in manus meas tunc uenerat, sed parua pars prior. quod cur acciderit, quid opus est quaerere, quandoquidem, cum ad nos postea uniuersa peruenit, uniuersae respondere non piguit? his ergo litteris tuis quas ad me dedisti si non rescriberem, fortasse contumeliosum putares, quod autem rescribo, rursum uereor ne contentiosum putes. sed si tu inuentis litteris meis non ad te datis, tantum quia episcopum partis Donati uel ipsam partem Donati redarguere uidebantur, ad officium tuum pertinere arbitratus es, cum tibi esses alicuius conscius facultatis, suscipere atque exserere contradictionem, quia eius communionis es quamuis nulla functione clericatui adstrictus, quanto minus mihi licuit pro munere sarcinae meae uel contra Petilianum uel contra te ipsum tacere, cum ille oppugnaret ecclesiam pro qua milito, tu autem in simili opere etiam nominatim ad me institueres promeres conscriberesque sermonem!
In cuius primis partibus laborasti, ut suspecta hominibus eloquentia uideretur. nam uelut laudans genus dicendi meum [*](26 cf. epist. Cresc. ) [*](1 De codicum praescriptionibus cf. Praefatio initium libri I usque def, X ad cap. 13, 16 sub fin. in X desidcratur 8 arguenti R 16 qui Wml quae TB 18 arbitraturus Zml 19 adque W exerere Ym2Z 24 instituas W )
Sed, credo, cum me uideres a nonnullis putari eloquentem, ut a me lectoris auditorisue studium deterreres, accusandam existimasti eloquentiam, ut iam quid dicerem non adtenderet, quisquis abs te perterritus tamquam eloquenter me [*]( 4 epist. Cresc. et Prou. 10, 19 ) [*](def. X) [*]( 1 sursus Wml 3 eum WYmlRZ 9 sentiarum WmlYml 10 per Wm3, om. eet. v arte grammatica YmHv diacit Z 13 non ea Z 21 medicina-inutilis suppleui ut] aut WmlYRZv 22 <utilia uel inutil)ia scripsi ea cadd. v poet quaeruntur Ym2 in mg. addit: utilia uel inutilia 29 quiquis Wml )
Nam quod te dicis et arte dicendi inparem nobis et exemplis legis christianae penitus non instructum, quo pertinet [*]( 3 cf. epist. Cresc. et Plato, Legg. XI 15 9 Eccli. 37, 23 11 II Tim. 2, 14 14 II Tim. 2, 15 28 cf. epist. Cresc. ) [*]( 1 uidet Wml 8 de ciuitate iudicanerunt Ytnl 4 ac] hac lVml ) [*](<w<x) [*]( aocietatem WmlYtnl 8 hoc codd. 10 tymothei R thimothei Z 12 a om. WYml 15 exhibere deo (jrapaataoat xa> ϑεῶ̩) scripsi exhibendo cadd. v 16 animis WmlYmlR 17 quod del. Ym2 20 cum] con Yml 22 uestrum Yml )
Dicis, quod intoleranda adrogantia credam me solum terminare posse, quod aliis uelut inexplicabile uisum atque ideo iudici deo dimissum est, cum paulo superius dixeris hoc me uelle finire post tot annos, post tot iudices atque arbitros, quod apud principes tot disceptantibus litteratis ab utriusque partis episcopis finiri non potuit. certe solus hinc satago, certe solus quaestionem istam finiri disceptando desidero? puto enim, si solos nostros id conatos culpare uoluisses, non etiam uestros in eo conatu fuisse fatereris. quia ergo illum conatum, illam uoluntatem et instantiam saltem propter uestros reprehendere iam non potes, nolo esse a tam bono opere alienus. quid arguis, quid reprehendis? an inuides? non hoc de te temere credendum est. restat ergo, ut studio contentionis hoc in me culpes, quod etiam in uestris laudare conpelleris.
At enim, quod inter tot ac tales finitum non est, intolerabilis adrogantia est per se solum finiri posse [*](4 cf. epist. Cresc. 14. 28 cf. epist. Cresc. 16 cf. epist. Creac. ) [*](de;f. x) [*]( 2 cusantis Wml recusantes YmlR 3 aut ita] audita W ut om. Yml 5 dignoscendam v 8 si om. Z 10 actoritas Eml 14 intolleranda Wml 17 finiri YR arbitror Z 18 utrisque YmlR 21 conatus R uoluisset YmlR 22 conatuJ conatos WYRv 23 saltini Z 25 de te] decet WR 28 inter] in W 29 est om. WY )
Neque hoc fit sine fructu, ut existimas. nam si posses uidere, quam longe lateque Africam error iste peruaserat et quam pauca eius remanserint, quae nondum in pacem catholicam correcta transierunt, nullo modo assertorum christianae pacis et unitatis infructuosam et inanem arbitrareris instantiam, quamuis etiam, sicubi diligentia medicinae huius inpensa non prodest, sufficit ad rationem deo reddendam, quod non cessauit inpendi. sicut enim malignus suasor peccati, etiamsi non persuaserit, merito poenam deceptoris incurret, ita fidelis iustitiae praedicator, etiamsi ab hominibus respuatur, absit ut apud deum sui officii mercede fraudetur. res enim certa fit ad incertum; incertum autem dico non praemium facientis, sed animum audientis. incertum enim nobis est, utrum adsensurus sit cui ueritas praedicatur, sed certum est etiam talibus [*](16 cf. epist. Cresc. et pag. 334, 19 ) [*]( 6 ipsi Z 7 priuatimque om. Z 8 pernitiosissime W 10 intego I ) [*](def. X) [*](Wml 12 qui] quod Wml adefensores WmlYmlR 17 peruaserit Wm3 persuaserat Yml 20 arbitraretis Z 21 sicubi] si cui v 22 red-dendam deo Yv cessabit WmlYRZ 24 incurrit Wm3 26 oficii W . fit] sit WYR 28 est enim nobis est R est nobis Zmlv 29 certum] incertum R etiam om. Z )
Apostolus etiam Paulus: seruum, inquit, domini litigare non oportet, sed esse mitem ad omnes, docibilem, patientem, in modestia corripientem diuersa sentientes, ne forte det illis deus paenitentiam ad cognoscendam ueritatem et resipiscant de diaboli laqueis, captiuati ab ipso in ipsius uoluntatem. intende quomodo quem noluit litigare uoluit tamen in modestia corripere diuersa sentientes, ne dei seruus prohibitionem petulantiae occasionem putaret esse pigritiae. uerum quia multi et ipsam correptionem, quae modeste fit, uel peccatis suis fauentes uel quid respondeant non inuenientes nec tamen ueritati adquiescentes onerose ac moleste ferunt, eos, qui secum sedulo agunt nec ab eorum conuincendo errore dissimulant. litigiosos et contentiosos uocant. falsitas enim, quae nudari et redargui metuit, eorum uitiorum nomine, quae ueritas damnat, diligentiam ueritatis accusat. numquid ideo tamen ab hac instantia desistendum est? uide quemadmodum Timotheum idem obstringat apostolus, ne propter homines, quibus insuauis est praedicatio ueritatis, aliqua ei segnitia praedicandi subreperet: testificor, inquit, coram deo et Christo Iesu, [*](4 Matth. 10, 12-18 10 II Tim. 2, 24-26 29 II Tim. 4, 1-2) [*](def. X) [*](5 huic domui YRZv (-ref> oTxw τότω̩) 7 uertetur Z 10 inquid Wml 15 uolutatem W uoluntate R 16 modestiam WmlYR 21 eosque qui Z 26 instantiam Wml 27 abatringat YmlSml astringat Ym2 asstringat Rm2 29 subriperet WYR inquid Wml )
Agnoscant in se contentiosae animositatis nomen et crimen, qui uel peruicaci astutia praebent patrocinium falsitati uel inuida iactantia ministrant praeconium ueritati. utrumque hoc contentiosorum genus apostolus Paulus expressit, illud primum in Alexandro, de quo ait: Alexander aerarius multa mala mihi ostendit; reddet illi dominus secundum opera eius. quem et tu euita, ualde enim restitit nostris sermonibus, hoc uero alterum in eis, de quibus ait: quidam quidem ex inuidia et contentione Christum adnuntiant, non caste, existimantes tribulationem suscitari uinculis meis. nam hi procul dubio id ipsum adnuntiabant quod Paulus, non tamen eo animo, non ea uoluntate, non ex caritate sed ex inuidia, sicut dixit, sed ex contentione, uolentes superbo sensu in eadem ipsa adnuntiatione praecellere et apostolo Paulo anteponi. quod ille non moleste ferens, immo etiam gaudens, quod ab eis illud uidebat praedicari quod latius innotescere [*]( 17 U Tim. 4, 14-15 20 Phil. 1, 15-17 ) [*]( 1 ac mortnos Zv alt. et] add. per v 2 opportune v, item lin. 10 < ) [*](ief. X) [*]( 3 inportune codd. praeter HTml, item lin. 10 arguere Wml 11 partisque Ym2 pro om. v 12 et contra quos addidi 13 agnoscat Wml 15 iuuidia YmlR ueritate Yml 16 contiosorum lVml 17 errarius Wml 19 deuita YRZv 21 contentionem W 23 hi] mihi R illi v 25 dixit et ex YKZv 27 non.inmoleste lVml )
Nam si contentiosus habetur a uobis uel animosus paratorque rixarum, quisquis cuiquam sermonis altercationem uel inferre uel referre curauerit, uidete quid de ipso domino Iesu Christo eiusque seruis prophetis et apostolis sentiatis. nempe enim dominus ipse filius dei numquid cum solis discipulis uel turbis, qui in eum crediderunt, an non etiam cum inimicis temptantibus obtrectantibus interrogantibus resistentibus maledicentibus habuit de ueritate sermonem? numquid eum etiam cum una muliere de quaestione orationis contra opinionem uel haeresem Samaritanorum piguit disputare? sed illam, inquis, credituram esse praesciebat. quid? totiens aduersus Iudaeos Pharisaeos Sadducaeos non solum minime [*]( 1. 12 Phil. 1, 18 27 cf. Ioh. 4, 20 sqq. ) [*](def. X) [*]( 1 inquid Wml 8 alt. ueritatem Z 9 emulumentam Yml 11 hac] hoc R 15 solicitudine Wml labore] laudare Wml laude Wm3 24 an] ac Z 28 heresen Z 29 quod Yml toties Rv 80 aaduceos Wm3Z )
Prophetas etiam legimus missos ad homines tam inoboedientes, ut deus ipse qui prophetas mittebat de his ad quos mittebat praediceret, quod uerbis eorum obtemperaturi non essent. omitto quod prophetico spiritu quo futura cernebant etiam hoc utique nosse potuissent, quod eorum uerba contempturi fuerant, quibus ea tamen uehementi instantia non tacebant. apertissime dominus ad Hiezechielem prophetam dicit: [*]( 19 cf. Matth. 4, 3-10 ) [*]( 1 persequuturos et 2 loquutua sic saepe W(l)Z 3 illis Wnal 5 (ad) < ) [*](ief. X) [*]( quae scripsi quem codd. cum Ym2v, cf. Breuic. III 11, 22: ad quod obiectum obmutescentes ommutescere W obmutescerent Z 8 in eoa] intellege de eis 9 eos om. Z 13 precandi Wml 16 nullu W conuersam iri v filium Z 17 quaestionem YmlR 18 conuincit Wml 19 sathana Z eloquiis] scripturis B 24 optemperaturi B 26 uerbi Y 28 hiezehielem W iezechielem It ihezechielem Z )
Hic si tu fiagitaris, ut ostendam ubi etiam mihi deus praeceperit id agere quod tu prohibes, memento apostolicas epistulas non eis tantum scriptas, qui tempore illo quo scribebantur audiebant, sed etiam nobis — non enim ob aliud in ecclesia recitantur —; adtende etiam illud, quod apostolus ait: an uultis experimentum eius accipere qui in me loquitur Christus? et recole iam non quid Paulus, sed quid per eum Christus locutus sit quod paulo ante commemoraui: praedica uerbum, insta oportune inoportune etcetera; adtende etiam quemadmodum ad Titum, cum explicaret qualis esse episcopus debeat, etiam perseuerantem dixit esse oportere iuxta doctrinam fidelis uerbi: ut potens sit, inquit, et exhortari in doctrina sana et contradicentes redarguere. sunt enim multi non subditi, uaniloqui et mentis seductores, maxime qui ex circumcisione sunt, quos oportet refelli. non ergo solos qui ex circumcisione sunt, sed eos maxime tales esse ait; oportere tamen in doctrina sana redargui refellique ab episcopo uaniloquos et mentis seductores indubitata praeceptione firmauit. unde hoc etiam mihi iussum esse cognosco, hoc pro uiribus ago, huic operi, quantum ipse qui iussit adiuuat, perseueranter insisto. quid obstas, quid obstrepis, cur prohibes, cur reprehendis? tibine oboedire oportet an deo?
Nisi forte ista, quae a me de scripturis sanctis documenta prolata sunt, sic accipienda arbitraris, ut, quod uestros factitare laudasti, in ecclesia tantum quae in lege mandata sunt populi doceantur. ibi enim forsitan putas corripiendos et conuincendos esse diuersa sentientes, ut unusquisque doctor [*]( 6 II Cor. 13. 3 8 II Tim. 4. 2 12 Tit. 1, 9-11 26 cf. epist. Creac. et pag. 328, 6 ) [*]( 1 flagitaueris Ym2v 7 non] num ex non Wml num Yml 9 oppor- ) • [*](del. X) [*](tunc v inportune codd. praeter Wml 11 etiamj quod Wm3 12 et om. Z exortari Y 14 uaniloqui etJ uaniloquiae WmlB 16 BOIUS Wml 21 obstrepes quur Wml 25 arbitrans WmlR quodj quos Yml 26 fatitare Wml 28 ut] et Yml )
Ad haec quoque tibi respondeo. iam quidem supra commemoraui dominum ipsum Iesum, qui se imitandum discipulis praebuit, non solum Iudaeis, uerum etiam Pharisaeis et Sadducaeis et Samaritanis et ipsi diabolo principi omnium fallaciarum et errorum adserere ueritatem et de lege respondere non dedignatum. sed ne hoc domino licuisse, seruis autem eius existimes non licere, accipe quid in Actibus apostolorum legatur: Iudaeus autem quidam Apollo nomine, Alexandrinus genere, deuenit Ephesum, potens in scripturis. hic catechizatus erat uiam domini, et feruens spiritu loquebatur et docebat uerissime quae iuxta Iesum, sciens solum baptismum Iohannis; hic etiam coeperat fiducialiter agere in synagoga. quem cum audissent Aquila et Priscilla, assumpserunt eum et certius illi exposuerunt uiam domini. uolente autem illo ire in Achaiam exhortati fratres scripserunt discipulis ut eum reciperent. qui cum uenisset, multum contulit his qui ibi crediderunt; uehementer enim Iudaeos reuincebat publice ostendens per scripturas esse legum Christum. quid de isto dicis, quid sentis? nonne fortasse eum contentiosum et animosum concitatorem paratoremque rixarum criminaremini, nisi tanta libri sancti auctoritate premeremini? [*]( 4 epist. Cresc. 7 pag. 382, 23 sqq. 14 Act. 18, 24-28 ) [*](def. X) [*]( 2 agere in mg. Yml 4 hiezehiel W iezechihel R iezechiel Z 10 saduccaeie Wml sadncaeis Wm2Ym2 diabulo Wml 12 hoc] oc Wml 14 nomine alexandrinus bis Yml 16 catethizatus W catecizatus YR catbezizatus Z domini om. WYR 17 Iesum] add. erant Wm3 18 coepit v 19 sinagoga WYml 21 domini om. YR 23 inuenissent W uenissent Yml 24 crediderant Z 27 paratorem om. rn" )
An quia Iudaeus in Christum crediderat, propterea Iudaeos christianae fidei resistentes et Iesum negantes esse Christum publice reuincere debebat, nos autem, quia partis Donati numquam fuimus, propterea partem Donati resistentem christianae unitati reuincere non debemus? numquid Paulus apostolus aliquando fuit cultor idolorum aut aliquando fuit in haeresi Epicureorum uel Stoico?um, cum quibus tamen eum nec puduit nec piguit de quaestione dei uiui et ueri habere sermonem? accipe, quid de hac re in eodem libro scriptum sit: Paulus autem cum illos Athenis expectaret, inritabatur spiritu suo intra se, uidens circa idola esse ciuitatem. disputabat igitur Iudaeis in synagoga et gentibus et colentibus et in foro per omnem diem ad eos qui aderant. quidam uero Epicureorum et Stoicorum philosophorum conferebant cum illo, et quidam dicebant: quidnam uelit seminator uerborum hic dicere? alii uero: peregrinorum daemoniorum uidetur adnuntiator esse. ecce apostolus Paulus Stoicos et Epicureos. diuersas non solum ab illo uerum etiam inter se aduersasque haereses, secum conferre non respuit, non tantum extra ecclesiam, sed etiam extra synagogam disputans cum eis, nec eorum conuiciis exterritus uelut lites contentionesque declinans a praedicanda christiana ueritate cessauit. nam uide, quid consequenter sancta scriptura testatur: adprehensumque eum, inquit, in Areopagum duxerunt dicentes: possumus scire quae sint haec quae a te dicuntur? insueta enim quaedam adfers in aures nostras; uolumus ergo scire quidnam uelint haec esse. Athenienses autem et [*]( 10 Act. 17, 16-18 24 Act. 17, 19-23 ) [*]( 3 debebant WYmlR 5 unitate Wml 8 pinguit Wml 10 ait] ) [*](def. X) [*](est Xml athemenses W illcitabatur Ym2 lz cum mdaeis Ym2Rm2 sinagoga WY 16 uelut Rml uult v 19 adueraas (que del.) Wm2 21 etiam om. v sinagogam WY Jeputans Yml 23 cessabit WmlYmlR 24 apprehensum (que om.) Z inquit eum Y 25 inquid Wml ariopagum YR ) [*]( Lll. August. o. Don. II. ) [*]( 22 )
Nosti enim quam maxime apud Stoicos uiguisse dialecticam, quamuis et ipsi Epicurei, quos inperitia liberalium disciplinarum non solum non pudebat, uerum etiam delectabat, [*]( 16 cf. II Tim. 2, 14 18 Cic. De or. I 11, 47 ) [*](def. X) [*]( 3 ariopago Yns2R superatitiosores Zml superstitiosos YRr: (Gr. δισιδαιμοεστέρους) ? omnino Wm3 10 sinagogam WYml sjnagogain R 11 neque] quae Wml ariopago Ym2 13 ibl] sibi WYmlR 14 ipse Yml hic] hoc Wml mihi Rml 15 diuersitate Wm3Ym2 16 thimotheum Z 21 mare WmlYmlR 24 tamquam-dialecticos om. WillI 28 putcbat JVmI )
Stoici certe maxime dialectici fuerunt. cur apostolus Paulus, ne conferrent cum illo, non eos cautissime deuitauit, et uestros episcopos laudas. quod nobiscum uelut cum dialecticis nolint habere sermonem? aut si et Paulus dialecticus erat et ideo conferre secum Stoicos non timebat, quia non solum acute disputabat sicut et illi, sed etiam ueraciter quod non illi, iam caue cuiquam dialecticam pro crimine obieceris, qua usos apostolos confiteris. neque enim, cum hoc mihi obicis, imperitia te falli puto, sed fallere astutia. nomen quippe Graecum est dialectica, quae si usus admitteret fortasse Latine disputatoria uocaretur, sicut grammaticam Latine litteraturam linguae utriusque doctissimi appellauerunt. sicut enim a litteris denominata est grammatica, quoniam Graece grammata litterae dicuntur, sic a disputatione dialectica nomen accepit, quoniam disputatio Graece dialoge uel dialexis appellatur. sicut autem grammaticus a ueteribus Latine dictus est litterator, ita qui Graece dialecticus dicitur multo usitatius et tolerabilius Latine dicitur disputator. puto iam quod apostolum disputatorem non neges, etiamsi dialecticum neges. inprobare ergo in uocabulo Graeco, quod adprobare cogeris in [*]( 9 cf. epist. Cresc. ) [*]( 1 obtusa XmSYmSZv 2 solertia WmlYmlv 3 dissereat WmlXml descrat Yrnl disserat B disseritur Ym2v 5 es et] esset Wm1 6 uidero] ut uidero Wm2 10 nollint W 11 conferMB (conferrens XY conferens R) esse cum stoicos WXmlYmlR conferre cum stoicis Ym2v 13 caue ne Wm2Xm2Z pro] pre Wtnl prae Yml 14 obicere Ym2 ausos Yml 17 latine-grammaticam om. W litteraturam latine v 18 literaturam W 20 grammata] grammatica Wml 22 dictis Yml 23 litteratus YRv qui et dicitur om. v usitatius om. W 24 quod iam Zml 25 noneges Wml )
Quodsi hoc ab illo factitatum fateris, quia fateri eius litteris cogeris, non tamen has disputationes, sed sermones uel epistulas appellandas esse contendis, quid ego tecum sic diutius agam. ut qui haec ignorant quem uolunt nostrum adprobent, quem uolunt inprobent? de ipsis diuinis litteris, quibus necesse est cedas, hoc doceo, ipsa prorsus uerba, ipsa rerum uocabula profero. habes in hoc eodem testimonio, quod de Actibus apostolorum commemoraui, de ipso Paulo ita positum: disputabat igitur Iudaeis in synagoga et gentibus et colentibus in foro; habes alio loco, quamuis cum populo christiano ageret congregatis in ecclesia fratribus, ita scriptum: sedens uero quidam adulescens nomine Eutychus in fenestra, deductus somno graui, disputante Paulo; habes etiam in libro Psalmorum: suauis sit ei disputatio mea; habes et apud Esaiam prophetam: uenite, disputemus, dicit dominus, et multis aliis diuinarum scripturarum locis lege ubi inueneris hoc uerbum [*]( 19 Act. 17, 17 22 Act. 20, 9 24 Ps. 103, 34 26 Ksai. 1, 18 ) [*]( 8 asserentis WmSXZ adserentes YR(c) 9 conuincentt/s Ylir CHIIUill- centius Zml 10 fieri] feri Xml 18 apostoluni Wml 19 igiturj cHl,l. cum Ymg. sinagoga WYIi 21 pulo Wml agtre XmlYmlH 22 adulescens quidam XZ (Gr. r:, vEavta?) 23 euthicus lvrR euticu»; XZ deductos Yml ductus XZ (ϰαταϕερόμενος) 24 suauis sit—p..752 30 incorruptam et ca dcmnt in X, trilms folii* dejitrditis 2") disputa /.\' 27 locis-p. 342, 2 scripturarum um. W )
Qui enim disputat, uerum quid sit disputando discernit a falso. quod qui non possunt et tamen dialectici uideri uolunt, per insidiosas interrogationes captant incautorum adsensiones, ut ex eorum responsionibus concludant, unde illos uel in aperta falsitate deceptos rideant uel occultam falsitatem deceptis persuadeant, quam plerumque etiam ipsi existimant ueritatem. qui autem uerus disputator est, id est ueritatis a falsitate discretor, primo id apud se ipsum agit, ne non recte discernens ipse fallatur, quod nisi diuinitus adiutus peragere non potest, deinde cum id quod apud se egit ad alios docendos profert, intuetur primitus quid iam certi nouerint, ut ex his eos adducat ad ea quae non nouerant uel credere nolebant, ostendens ea consequentia his, quae iam scientia uel fide retinebant, ut per ea uera, de quibus se perspiciunt consentire, cogantur alia uera quae negauerant adprobare, et sic uerum quod falsum antea putabatur discernatur a falso, cum inuenitur consentaneum illi uero, quod iam antea tenebatur.
Hoc ille uerus disputator si late diffuseque faciat, eloquenter facit alioque tunc censetur augeturque uocabulo, ut dictor potius quam disputator uocetur, sicut illum locum apostolus copiose dilatat atque diffundit: in omnibus, inquit, commendantes nosmet ipsos ut dei ministros, in multa patientia, in tribulationibus, in angustiis, in [*]( 3 Esai. 1, 18 26 II Cor. 6, 4-10 ) [*](def. X) [*]( 1 2 scripturam Y 4 sapienti. pietates Wml 6 disputat, uerum quid sit disputando acripsi disputauerat quid sit disputatio WYmlR disputauerit Ym2 disputat quid sit uerum disputando Z disputat uerum v 9 conclaudant lVml 10 redeant R 11 persuadent WmlYmlR ipsi om. Z 13 promo Yml 14 falatur Wml 18 hiis ex iis Y is R 24 ageturque WYR uocabolo R 26 cupiose W )