Noctes Atticae

Gellius, Aulus

Gellius, Aulus. The Attic Nights of Aulus Gellius. Rolfe, John C., editor. Cambridge, Mass.; London: Harvard University Press; William Heinemann, 1927 (printing).

Verba haec, praeter propter, in usu vulgi protrita, [*](prodita, MSS.) etiam Ennii fuisse.

MEMINI me quondam et Celsinum Iulium Numidam ad Frontonem Cornelium, pedes tunc graviter aegrum, ire et visere. Atque ubi [*](ubi, Salmasius; ibi, δ; ibi qui, γ; ibi ubi, Hertz.) introducti sumus, offendimus eum cubantem in scimpodio Graeciensi,

circumundique sedentibus multis doctrina aut genere aut fortuna nobilibus viris.

Adsistebant fabri aedium complures, balneis novis moliendis adhibiti, ostendebantque

depictas in membranulis varias species balnearum. Ex quibus cum elegisset unam formam speciemque operis, [*](operis, Lipsius; veris (veneris, X), MSS.; verisimilem, Damsté.) interrogavit quantus esset pecuniae sumptus [*](sumptus, Q; espectus, Z; conspectus, γ; conputus suggested by Hosius.) ad id totum opus absolvendum.

Cumque architectus dixisset necessaria videri esse sestertia ferme trecenta, unus ex amicis Frontonis: Et praeterpropter, inquit, alia quinquaginta.

Tum Fronto, dilatis sermonibus quos habere de balnearum sumptu institerat, aspiciens ad eum amicum qui dixerat quinquaginta esse alia praeterpropter necessaria, [*](necessaria praeterpropter supplied by Skutsch.) eum interrogavit quid significaret verbum praeterpropter.

Atque ille amicus: Non , inquit, hoc verbum est, sed multorum quos loquentis id audias;

quid autem id verbum significet, non ex me, sed ex grammatico quaerundum est, ac simul digito demonstrat grammaticum, haud incelebri nomine Romae docentem unaque ibi [*](unaque ibi supplied by Hosius.) sedentem. Tum grammaticus usitati pervulgatique verbi obscuritate motus:

Quaerimus, inquit, quod honore quaestionis minime dignum est.

Nam nescio quid hoc praenimis plebeium est et in opificum sermonibus quam in hominum doctorum [*](in horninur doctorum supplied by Carrio.) notius.

At enim Fronto, iam voce atque vultu intentiore: Itane, inquit, magister, dehonestum tibi

deculpatumque hoc verbum videtur, quo et M. Cato et M. Varro et pleraque aetas superior ut necessario et Latino usi sunt?

Atque ibi Iulius Celsinus admonuit, in tragoedia quoque Enni quae Iphigenia inscripta est, id ipsum de quo quaerebatur scriptum esse et a grammaticis contaminari magis solitum quam enarrari.

Quocirca statim proferri Iphigeniam Q. Enni iubet. In eius tragoediae choro inscriptos esse hos versus legimus:

  1. Ó qui néscit uti
  2. Plús negoti habét quam cum est negótium in negótio.
  3. Nám cui quod agat ínstitutumst, nil nisi [*](nil nisi, Hertz; in illis, δ; in illo, y.) negótium,
  4. Íd agit, id [*](id added by Ribbeck.) studét, ibi mentem atque ánimum delectát suum,
  5. Ó in ótio animus néscit quid velit. [*](quid agat, quid velit, Dziotzko.)
  6. Hóc idem est; em néque domi nunc nós nec militiaé ,
  7. Ímus , hinc illuc, cum illuc véntum est, ire illínc lubet,
  8. Í errat ánimus, praeterprópter vitam vívitur.

Hoc ibi lectum est, tum deinde Fronto ad grammaticum iam labentem: Audistine, inquit, magister optime, Ennium tuum dixisse praeterpropter et cum sententia quidem tali, quali severissimae philosophorum esse obiurgationes solent? Petimus igitur dicas, quoniam de Enniano iam verbo quaeritur, qu sit remotus [*](renotus, Hosius; motus, ω; ignotus, Hertz.) huiusce versus sensus:

  1. Í errat ánimus, praeterprópter vitam vívitur.

Et grammaticus sudans multum ac rubens multum, cum id plerique prolixius riderent, et abiens: Tibi, inquit, Fronto, postea uni dicam, ne inscitiores audiant ac discant. Atque ita omnes, relicta ibi quaestione verbi, consurreximus.