Institutio Oratoria

tropus est verbi vel sermonis a propria significatione id aliam cum virtute mutatio. circa quem inexplicabilis et grammaticis inter ipsos et philosophis pugna est, quae sint genera, quae species, qui numerus, quis cuique subiiciatur.

nos omissis, quae nihil ad instruendum oratorem pertinent, cauillationibus, necessarios maxime atque id usum receptos exsequemur, haec modo id his adnotasse contenti, quosdam gratia significationis quosdam decoris assumi, et esse alios id verbis propriis alios id tralatis, vertique formas non verborum modo sed et sensuum et compositionis.

quare mihi videntur errasse, qui non alios crediderunt tropos, quam id quibus verbum pro verbo poneretur. neque illud

incipiamus igitur ab eo, qui cum frequentissimus est tum longe pulcherrimus, translatione dico, quae μεταφορά Graece vocatur. quae quidem cum ita est ab ipsa nobis concessa natura, ut indocti quoque ac non sentientes ea frequenter utantur, tum ita iucunda atque nitida, ut id oratione quamlibet clara proprio tamen lumine eluceat.

neque enim vulgaris esse neque humilis nec insuavis apte [*]( apte, added by Christ. ) ac recte modo adscita potest. copiam quoque sermonis auget permutando aut mutuando quae non habet, quodque est difficillimum, praestat ne ulli rei nomen deesse videatur. transfertur ergo nomen aut verbum ex eo loco id quo proprium est, id eum id quo aut proprium deest aut translatum proprio melius est. id facimus,

aut quia necesse est aut quia significantius est aut (ut dixi) quia decentius. ubi nihil horum praestabit, quod transferetur, improprium erit. necessitate rustici gemmam id vitibus (quid enim dicerent aliud?), et sitire segetes et fructus laborare; necessitate nos durum hominem aut asperum; non enim proprium erat, quod daremus his adfectibus, nomen.

iamincensum ira et inflammatum

quaedam etiam parum speciosa dictu per hanc explicantur:

1. hoc faciunt, nimio ne luxu obtunsior usus
2. sit genitali arvo et sulcos oblimet inertes.

comparatio est, cum dico fecisse quid hominem ut leonem; translatio, cum dico de homine, leo est. huius vis omnis quadruplex maxime videtur: cum id rebus animalibus aliud pro alio ponitur, ut de agitatore,

1. gubernator magna contorsit equum vi;

inanima pro aliis generis eiusdem sumuntur, ut:

1. classique immittit habenas;

1. ferron an [*]( ferron, Bücheler: ferro, MSS. : an, B: non, A. ) fato moerus Argivom occidit?

1. sedet[*]( stupet, MSS. of Virgil. ) inscius alto
2. accipiens sonitum saxi de uertice pastor.

quae audaci et proxime periculum translatione tolluntur, cum rebus sensu carentibus actum quendam et animos damus, qualis est

1. pontem indignatus Araxes,

quid enim tuus ille, Tubero, destrictus id acie Pharsalica gladius agebat? cuius latus ille mucro petebat? qui sensus erat armorum tuorum? duplicatur interim haec virtus, ut apud Vergilium,

1. ferrumque armare veneno.

ut a rationali ad rationale et item de irrationalibus, et haec invicem, quibus similis ratio est, et a toto et a partibus. sed iam non pueris praecipimus, ut accepto genere species intelligere non possint.

ut modicus autem atque opportunus eius usus

non enim, si Cicero recte sentinam rei publicae dixit, foeditatem hominum significans, idcirco probem illud quoque veteris oratoris, persecuisti rei publicae vomicas. optimeque Cicero demonstrat cavendum, ne sit deformis translatio, (qualis est—nam ipsis eius utar exemplis— castratam morte Africani rem publicam, et stercus curiae Glauciam ) ne nimio maior aut,

quod saepius accidit, minor, ne dissimilis. quorum exempla nimium frequenter deprehendet, qui scierit haec vitia esse. sed copia quoque modum egressa vitiosa est, praecipue id eadem specie.

sunt et durae, id est a longinqua similitudine ductae, ut capitis nives et

1. Iuppiter hibernas cana nive conspuit Alpes.

at ego id agendo nec pastorem populi auctore Homero dixerim, nec volucres per aera nare, [*]( Per aera nare, Halm following Burmann: sperae sanare, G.: pennis remigare, A. ) licet hoc Vergilius id apibus ac Daedalo speciosissime sit usus. metaphora enim aut vacantem occupare locum debet aut, si id alienum venit, plus valere eo quod expellet.

quod aliquanto etiam [*]( aliquanto etiam, Regius : aliquando pentiam, AG: paene etiam Obrecht. ) magis de synecdoche dicam. nam translatio permovendis animis plerumque et signandis rebus ac sub oculos subiiciendis reperta est. haec variare sermonem potest, ut ex uno plures intelligamus, parte totum, specie genus, praecedentibus sequentia, vel omnia haec contra; liberior poetis quam oratoribus.

nam prosa, ut mucronem pro gladio et lectum pro domo recipiet, ita non puppim pro navi nec abietem pro tabellis; et rursus, ut pro gladio ferrum, ita non pro equo quadrupedem. maxime autem id orando valebit