Naturalis Historia

lpsa quae nunc dicetur herbarum claritas, medicinae tantum gignente eas Tellure, in admirationem[*](admi- ratione d.) curae priscorum diligentiaeque animum agit. nihil ergo intemptatum inexpertumque illis fuit, nihil deinde occultatum quodque[*](quodque VTEH. quoque fS. quaeque d. quod v.) non prodesse posteris vellent. at[*](ad V.) nos elaborata iis[*](iis v. his ll.S.) abscondere ac supprimere cupimus et fraudare

vitam etiam alienis bonis. ita certe recondunt qui pauca aliqua novere, invidentes aliis, et neminem docere in auctoritatem scientiae est. tantum ab excogitandis novis[*](nobis V.) ac invanda[*](adiuuanda dv.a.G. cfr. § 22.) vita mores absunt, summumque opus ingeniorum diu iam hoc[*](fuit hoc d.) fuit, ut intra unumquemque recte facta veterum perirent. at[*](ad V.), Hercules, singula quosdam inventa deorum numero[*](umero V.) addidere, omnium[*](omnium om. man. Dal. ho- minum D cum P.) utique vitam clariorem fecere cognominibus herbarum, tam benigne gratiam memoria [*](memoriam Vd.) referente. non aeque haec cura eorum mira est[*](est S cum Gron. si ll.TD. (cfr. § 16. 70). del. H. esset v.) in iis[*](iis v. his ll.C.), quae satu blandiuntur aut[*](aut Ev. ac rT.) cibo invitant: culmina[*](sed culmina v.a.H.) quoque montium invia et solitudines abditas[*](additas V.) omnesque[*](om- nisque Ev.a.D.) terrae fibras scrutati[*](scrutatur d.) invenere, quid quaeque[*](quaeque dv. queque V. neque E.) radix polleret, ad quos usus herbarum fila[*](fila dES. -le V. folia v.) pertinerent, etiam quadripedum pabulo intacta ad salutis usus vertentes.

Minus hoc quam par[*](pareat d.) erat nostri celebravere, omnium utilitatium et virtutum rapacissimi, primusque et diu solus idem ille M[*](M om.V.). Cato, omnium bonarum artium magister, paucis dumtaxat attigit, boum etiam medicina non omissa. post eum unus inlustrium temptavit Gaius Valgius eruditione spectatus inperfecto volumine ad divum Augustum, inchoata[*](inchoato V.) etiam praefatione religiosa, ut omnibus malis humanis illius potissimum principis semper mederetur [*](mederetur TEH. me- detur r. -dicetur v.) maiestas.

Antea condiderat solus apud nos, quod equidem inveniam[*](inueni Ev. a.S.), Pompeius Lenaeus[*](ieneis (pro lenaeus) V.) Magni libertus, quo primum tempore hanc scientiam ad nostros pervenisse animo adverto[*](animaduerto dv.a. H.). namque Mithridates, maximus sua aetate regum, quem debellavit Pompeius, omnium ante se genitorum diligentissimus vitae fuisse argumentis, praeterquam fama,

intellegitur.[*](cfr. Cels. V 23, 3—Gell. XVII 16. (Diosc. II 97. Scribon. 177).—cfr. Plin. VII 88. Gell. XVII 17, 2.—Appian. Mithr. 112 et Strab. X 4, 10 p. 477.) uni ei excogitatum cotidie venenum bibere praesumptis remediis, ut consuetudine ipsa innoxium fieret; primo[*](an primo ei (vel illi)?) inventa[*](inuita Vd.) genera antidoti[*](antidotis quoniam Vd.de errore cfr. v. 5.), ex quibus unum etiam nomen eius retinet; illius inventum[*](inquentum V1. in quantum V2. inuentum autumant v.a.S.), sanguinem[*](sanguine d.om.E.) anatum[*](manatum dEv.a.B.) Pontic arum[*](ponticarum B. -corum VdE2v. -taeorum E1) miscere antidotis, quoniam veneno viverent; ad ilium Asclepiadis medendi arte clari volumina composita extant, cum sollicitatus ex urbe Roma praecepta[*](praecepti V.) pro se mitteret; illum solum mortalium[*](mortalium mitridates (-em v) Ev.a.G.) certum est[*](certum est post locutum habentEv.a.D.) XXII linguis locutum, nec e[*](e D. om. ll. de v.) subiectis gentibus ullum hominem per interpretem appellatum ab eo annis LVI[*](LVI dEv. LIII V2. olui V1f. LXI Brot.), quibus regnavit.[*](Seren. 1062–1064.) is ergo in[*](in Vv(S). om. r Brot.) reliqua ingeni magnitudine medicinae peculiariter curiosus et ab omnibus[*](hominibus dv.a. H.) subiectis, qui fuere[*](qui fuere om.Vd.) magna pars terrarum, singula exquirens scrinium commentationum harum et exemplaria effectusque in arcanis suis reliquit, Pompeius autem omni praeda[*](regia praeda Ev.a.D.) regia potitus transferre ea sermone nostro libertum suum Lenaeum grammaticae artis iussit vitaeque ita profuit non minus quam reipublicae victoria ilia.

Praeter hos Graeci auctores[*](auctores VfS. -res medicinae d(?)Ev.) prodidere, quos suis locis diximus, ex his Crateuas[*](cratenuas V. -eias Ven. Euax rex Arabum qui de simplicium effectibus ad Neronem scripsit (conser- Verc.) Crateuas (vel -eias) v.a.H (ex Marbodo de lapid. prol. 2 inter- polantes).), Dionysius, Metrodorus ratione blandissima, sed qua nihil paene aliud quam difficultas [*](rei difficultas Ev.a.S.) rei intellegatur. pinxere namque effigies herbarum atque ita subseripsere effectus. verum et pictura fallax

est[*](est VdTfS. ex Ven. est ex v. est et EG.) coloribus tam numerosis, praesertim in aemulationem[*](aemulationem VdfS. -ne Ev(U).) naturae, multumque[*](multum E (?) G.) degenerat transcribentium socordia[*](focordia ego (et M Hertz). fors (Tv. fors ll.J) uaria ll.Tv. follertia CFW Müller p. 20. (pictura dicitur deterior fieri socordia).). praeterea parum est singulas earum aetates pingi, cum quadripertitis varietatibus anni faciem mutent.

Quare ceteri sermone eas tradidere, aliqui ne[*](ne VdG. in E.del. v.) effigie quidem indicata[*](indicata Ev. -cta rTf.) et nudis plerumque nominibus defuncti, quoniam satis videbatur potestates[*](potestas V. -atē dT.) vimque demonstrare quaerere volentibus. nec est difficilis cognitio[*](difficilis cognitio VdTfS. -le cognitu Ev.) : nobis certe, exceptis admodum paucis, contigit reliquas contemplari cientia Antoni Castoris, cui summa auctoritas erat in ea arte nostro aevo, visendo hortulo[*](ortulo V.) eius, in quo plurimas alebat centesimum annum aetatis excedens, nullum corporis malum expertus ac ne aetate quidem memoria aut vigore concussis[*](concusis V1. -ussus V2.). neque aliud mirata magis antiquitas reperietur [*](repperietur VD.). inventa iam pridem ratio est praenuntians horas —non modo dies ac noctes—solis lunaeque defectuum[*](defectum Vv.a.B(G).) ; durat tamen tradita persuasio in magna parte vulgi, veneficiis et herbis id cogi eamque unam[*](eamque unam VdTfS. -que nam E. -que num G. in eo namque v.) feminarum scientiam[*](scientia Vd.) praevalere[*](praeuale V.). certe quid non repleverunt fabulis Colchis[*](colcis V.) Media[*](medea Ev.a.S. cfr. XXXV 26. 136. 137. 145.) aliaeque, in primis Itala[*](itala EG(J). -lica v. -la cis V1. -licis V2d. -lis S.) Circe dis[*](circe dis Ev. -ca edis d. -ca aediis (-des V2) V.) etiam adscripta? [*](Aeschyl. ap. Th. H. IX 15, 1.—Plin. VII 15. Gell. XVI 11, 1. 2.—Homer. b 228. Th. H. ibid.) unde arbitror natum, ut Aeschylus e vetustissimis in poetica refertam Italiam herbarum potentia proderet, multique Circeios, ubi habitavit illa, magno argumento etiam nunc durante in Marsis, a filio[*](folia V. orta om.E.) eius orta gente, quoniam[*](quō E. quos v.a.S.) esse domitores serpentium constat.

Homerus quidem primus doctrinarum et antiquitatis parens, multus[*](multis Vd.) alias in.admiratione Circae, gloriam[*](gloria V.) herbarum Aegypto tribuit, cum[*](cum NdEG. tum Vv.) etiam tum[*](tum VdTfS. t .... N.om.EG. cum v. nunc D.) quae[*](quae del. v.a.G.) rigatur[*](rigatur ll. G. -aretur v. dicatur D. cfr. II 201. XIII 69.) Aegyptus illa[*](illa ll. v. an insula? cfr. V 48.) non esset, postea fluminis limo invecta.[*](cfr. Plin. XXI 159. Homer. δ 221.) herbas[*](herbis Vd.) certe Aegyptias[*](aegyptias NEv. -tiis d. -tis V1. -ti V2.) a [*](a N(?)v (D). ab ll.S.) regis uxore traditas Helenae suae plurimas narrat ac nobile illud nepenthes[*](ne- penthes v. De nephentes Vd. rheph- E. ne ...... s N.) oblivionem tristitiae veniamque adferens et ab Helena utique omnibus mortalibus propinandum. primus autem omnium, quos memoria novit, Orpheus de herbis curiosius aliqua prodidit. post eum Musaeus et Hesiodus polium herbam[*](her- baru.N.cfr.§ 22.) in quantum mirati sint[*](sint S. sunt Nll v.) diximus. Orpheus et Hesiodus suffitiones[*](suffustines Vd. ... fitione. N.)[*](21,44 145) commendavere. Homerus et alias nominatim herbas celebrat, quas[*](quas dv. quae N. qua E. quam V.) suis locis dicemus. ab eo Pythagoras clarus sapientia[*](sapientiae E.) primus volumen de effectu earum composuit , Apollini, Aesculapio[*](aesculapioque Ev.a.S.) et in totum dis immortalibus inventione et origine adsignata; composite et Democritus, ambo peragratis Persidis, Arabiae, Aethiopiae, Aegypti Magis[*](magiis N.), adeoque[*](adeoque dEv. adaeque V1. ad ... que N. aeque V2.) ad[*](ad om.E.) haec attonita antiquitas fuit, ut adfirmaverit[*](adfirmauit E. -aret C.) etiam incredibilia dictu.[*](Aelian. nat. an. I 45.) Xanthus historiarum auctor in prima earum tradit[*](tradit NG(D). -didit ll.v.(S).), occisum draconis catulum revocatum ad vitam a parente herba, quam balim[*](balim NEJ. -in v. -li V. -lum d. ballim S ex Etym.. M. p. 186, 34 et Arcadio p. 30, 14.) nominat, eademque Tylonem[*](tylonem VdS. thy- E(?)G tillonem v.), quem[*](quam E.) draco occiderat, restitutum saluti[*](salute NV.). et luba in Arabia herba revocatum ad vitam hominem tradit. dixit Democritus, credidit Theophrastus esse herbam,

cuius contactu inlatae ab alite, quam[*](quam v. qua NVdD. qui E.an de qua? cfr. XV 68.) retulimus, exiliret cuneus a pastoribus arbori adactus[*](aductus Vd.). quae etiamsi fide[*](etiam in fidei V.)[*](10,40) carent, admirationem tamen implent coguntque confiteri multum esse quod vero supersit. inde et plerosque ita video[*](uim E.) existimare, nihil non herbarum vi effici posse, sed plurimarum vires esse incognitas, quorum in numero fuit Herophilus clarus medicina, a quo[*](in quo E.) ferunt dictum, quasdam fortassis etiam calcatas[*](calcatis V1.) prodesse. observatum certe est, inflammari[*](inflammari ll.v (contra argumenti ra- tionem, ut videtu). an uel fanari?) vulnera ac morbos superventu eorum[*](earum E.) qui pedibus iter confecerint[*](confecerunt V(?)S.).

Haec erat antiqua medicina, quae tota migrabat in Graeciae linguas. sed quare non plures noscantur, causa est[*](causa est G. -sae si (nisi v) ll.v.) quod[*](quod VEv. quidem d.) eas agrestes litterarumque ignari experiuntur, ut qui soli inter illas vivant; praeterea securitas quaerendi obvia[*](obuiam V. -ia in D.) medicorum turba. multis etiam inventis desunt nomina, sicut illi, quam retulimus in frugum cura[*](18,160) scimusque defossam in angulis segetis praestare, ne qua ales[*](qua ales EG. quales V. -lis d. qua auis (uis v) C.) intret[*](intrent E.). turpissima causa raritatis[*](ra- ritas Vd.) quod etiam qui sciunt demonstrare nolunt, tamquam ipsis periturum sit quod tradiderint[*](tradiderunt E.) aliis. accedit[*](accedat E.) ratio inventionis anceps, quippe etiam in repertis alias invenit casus[*](causas V.), alias, ut[*](ui (pro ut) Vd.) vere dixerim, deus.[*](Pl. iun. 85, 1–3. cfr. Plin. VIII 152.) insanabile ad hosce annos fuit rabidi canis morsus, pavorem aquae potusque omnis adferens odium. nuper cuiusdam militantis in praetorio mater vidit in quiete, ut radicem silvestris rosae, quam cynorrhodon vocant , blanditam sibi aspectu pridie in frutecto[*](frutectu V, -eto v.a. G.), mitteret filio bibendam. in Laeetania[*](Laeetania Hübner Hermae I p. 341. lacetania dEG. late ca- V. lacte. In Lusitania v. cfr. XIV 71.) res[*](res om.Vd.) gerebatur, Hispaniae[*](hispanae V.) proxima

parte, casuque accidit[*](accedit V.), ut milite a morsu canis incipiente expavescere aquas superveniret epistula[*](et epistola E.) orantis, ut pareret religioni, servatusque est ex insperato[*](inspirato Vv.a.C.) et postea quisquis auxilium simile temptavit. alias apud auctores cynorrhodi[*](cynrh. d. N. qui norodi V.) una medicina erat spongiolae, quae in mediis[*](medis ND.) spinis eius nascitur, cinere cum melle alopecias capitis expleri. in eadem provincia cognovi in agro hospitis nuper ibi repertum dracunculum appellatum caulem pollicari crassitudine, versicoloribus[*](a uersicolorib. N.an & uers-? (nisi veto a—maculis post appellatum po- nenda sunt, duobus versibus olim inter se commutatis).) viperarum maculis, quem[*](quem V (?) C. quam Nrv.) ferebant contra omnium morsus esse remedio[*](remedio H cum Gron. -ia ll. -ium v.), alium[*](alium ll.TH. -us est v.) quam quos in priore[*](priori dE(?)v.a.S.) volumine eiusdem nominis diximus. est[*](est ego. sed ll. v.)[*](24,143) huic[*](hoc Vd.) alia figura, aliud miraculum exerenti se[*](exerenti se S. -tis e E. -tis se G. -ti... N. exer- centis e Vd. exeuntis e man. Dal. v.) terra ad primas serpentium vernationes[*](uenationes Vd.) bipedali fere altitudine rursusque cum isdem in terrain condenti[*](condentis (se cond- v) G.), nec omnino occultato eo apparet [*](apparet v. -reret Nll.) serpens, vel hoc per se satis[*](satis ll.v. s, N.) officioso naturae munere[*](funere E.), si tantum praemoneret tempusque formidinis demonstraret.

[*](cfr. Strab. XVI 4, 24 p 781.—Diosc. IV 2. Marc. 35, 15. 25, 13. (cfr. Plin. XXV 84. 101).) Nec bestiarum solum ad nocendum scelera sunt, sed interim[*](interim om.dT.) aquarum quoque ac locorum. in Germania trans Rhenum[*](re- num V.) castris[*](castra N.) a Germanico Caesare promotis maritimo tractu fons erat aquae dulcis solus, qua[*](qua NEv. quo Vd.) pota[*](poto d.) intra biennium dentes deciderent compagesque in genibus solverentur . stomacacen[*](sto- magacen V.) medici vocabant et scelotyrben[*](scelotyrben N2J. -turben (-bin d) N1VdBrot. sce- letorben Ev.a.B. -tirben B. -tyrben G.) ea mala[*](dist. G.). reperta[*](reperto N.) auxilio est herba, quae appellatur Britannica , non nervis modo et oris malis salutaris[*](maris V.), sed contra

anginas[*](anginas—contra om.N.) quoque et contra serpentes. folia habet oblonga nigra, radicem nigram. sucus eius exprimitur et[*](et ex Ev.a.S.) e radice. florem vibones vocant, qui collectus, priusquam tonitrum audiatur[*](toni- trum audiatur ND. -rua audiantur 11. v. cfr. 142. 192. XXXVI 88.), et devoratus securos in[*](securos in Vdv. -rus in N. in securus E.) totum annum a metu anginae praestat[*](annum —praestat ND. om. ll. reddit v.). Frisi[*](Frisi (Sis N) gens tum NS om. 11. v. Frisa codd. B. -si B.), gens tum fida in[*](fida in Nll. v. del. B.) qua castra erant, monstravere[*](nra uere E. nostris demonstrauere v.a.S.) illam. mirorque nominis causam, nisi[*](ni V.) forte[*](foret E.) confines oceano Britanniae veluti[*](ueluti Nll. v(J). -lut G. -lut e D cum U 530.) propinquae[*](propinquae NdEv. -que V. -quo D.) dicavere. non enim inde appellatam, quoniam ibi plurima nasceretur, certum est etiam tum Britannia[*](brittania N1. -annia N2.) libera.

Fuit[*](dist. G.) quidem et hic quondam ambitus nominibus[*](no- minis N.) suis eas adoptandi, ut docebimus fecisse reges. tanta[*](70 sqq.) res[*](res (ut res v) tanta Ev.a. H.) videbatur[*](uidebatur NTH. ut debeatur Vd. debe- Ev.) herbam[*](herbarum N.cfr. § 12. -bam tum Hauler.) invenire, vitam iuvare, nunc fortassis aliquis[*](aliquis ll.S. -uibus G. credet aliquis v.) curam[*](curam G. cum Nll. v.) hanc nostram frivolam quoque existimaturis[*](existimaris N. -rit Hauler. -mentur v.a. .G) ; adeo deliciis sordent etiam quae ad salutem pertinent[*](portent (pro fordent) N. oportent Hauler.). auctores tamen, quarum inveniuntur[*](inueni (om. uno versus untur—16 par est) N.), in primis celebrari[*](celebrare Ev.a.S.) par[*](pars V.) est effectu earum digesto[*](digestu N.) in genera[*](generatione (om. uno versu morborum—17 re- puta) N.) morborum. qua quidem in reputatione[*](reputationem V.) misereri sortis[*](miseris ortis d. his ereris hortis V.) humanae subit, praeter fortuita casusque et quae nova[*](quae noua NdTJ. que et (quae ei S) noua VS. quae nomina EH. nomina quae v.) omnis hora excogitat , milia[*](millia NEv.a.S.) morborum singulis mortalium timenda. Qui gravissimi ex his sint, discernere stultitiae[*](stultitia v.a. H. stuili . e N.) prope[*](probe N.) videri possit[*](possit dTEVen.(J). -sset N. potest V (?)v.), cum suus cuique ac[*](ac NVdD. ad Ev.) praesens quisque atrocissimus

videatur. et de hoc[*](de hoc NEv(D). hoc rTfS.) tamen iudicavere aevi[*](aeui EBrot. aui Nv. aut rTf.) experimenta[*](experimenta (exsp- N. expri- V) Nll.TfBrot. -to v.), asperrimi cruciatus esse calculorum a stillicidio[*](stillicidio Ev. -cio (vel -cid . .) N. -ci Vd.) vesicae, proximum stomachi, tertium eorum, quae[*](que N.) in capite doleant, non[*](dist. G.) ob[*](ab V.) alios[*](alios NdEG. alio V. -iud v.) fere morte conscita[*](concita E (?)Lugd.).

A[*](a om.Ev.a.G.) Graecis et noxias herbas demonstratas miror equidem[*](et quidem Vd.), nec venenorum tantum, quoniam ea condicio[*](e. condicio N) vitae est, ut[*](optu. . is N. -timi Ev.a.S.) mori plerumque etiam optumis portus[*](port.. N. potus dT.) sit, tradatque[*](tra- ditque VfSJ.... datque N.) M[*](M om.V.). Varro, Servium Clodium equitem Romanum magnitudine doloris in podagra coactum veneno[*](uenenum V. ueneno—et om.N.) crura perunxisse et postea caruisse sensu omni aeque[*](aequae N.) quam dolore in ea parte corporis.[*](cfr. Cornel. Nep. ap. Plut. Luc. 43.) sed[*](set N.) quae fuit venia monstrandi qua mentes solverentur, partus eliderentur, multaque similia? ego nec abortiva dico ac ne amatoria quidem, memor[*](memor NBas. -oro ll.v.) Lucullum[*](lucillum Vd.) imperatorem clarissimum amatorio perisse, nec alia magica[*](magica Vdv. magis E.) portenta, nisi ubi[*](portenta nisi ubi om.E.) cavenda sunt[*](an sint?) aut coarguenda, in primis fide eorum damnata. satis operae fuerit[*](fuerit VS. fuit rv.) abundeque praestatum [*](praestitum v.a.S.)[*](lac. indicavit J; excidisse videntur a dis priscisue vel tale quid.) vitae salutares dixisse, .... ac postea[*](postea ll.v. pro ea Dcum P.) inventas[*](inuentas EG. -ta Vv. -tae d.).

[*](Homer. κ 302–306. (Diosc. III 47 = Plin. XXVI 33). Th. H. IX 15, 7.) Clarissima[*](latissima E. laudat- v.a.S.) herbarum est Homero teste[*](teste om.EG.) quam vocari a[*](a om.d.) dis putat moly, et inventionem eius Mercurio adsignat contraque[*](contra quem Vd. demonstrat v.a.S.) summa veneficia demonstrationem. nasci eam hodie circa Pheneum[*](phaeneum V.) et in Cyllene Arcadiae tradunt specie illa Homerica, radice rotunda nigraque, magnitudine

cepae, folio scillae, effodi[*](fodi dT.) autem non[*](autem non (autē n???) vet. Dal. autem ll.v(D). haut J. haud S. cfr. Theophr.) difficulter. Graeci auctores florem eius luteum pinxere[*](lutem pingere V.), cum Homerus candidum scripserit. inveni e peritis herbarum medicis qui et in Italia nasci eam diceret adferrique[*](affir- maretque dT.)e[*](e J cum Strackio. om. ll. v.) Campania [*](in Vd.)autumni[*](autumni ego. cfr. § 117. XXVI 46. mihi ll. v. mnemini J.) aliquot[*](aliquod V.) diebus, effossam inter difficultates[*](difficultatis VD.) saxeas, radicis[*](radices V.) xxx pedes longae ac ne sic quidem solidae, sed abruptae[*](obrutae d.).

[*](cfr. Plin. XXVI 107.) Ab ea maxima auctoritas herbae est, quam dodecatheon [*](duodecatheon Vd.) vocant[*](an uocant ut? cfr. XXXVII 195.) omnium deorum maiestate[*](maiestate ego. -tem ll.v.) commendantes. in aqua potam[*](qua pota E.) omnibus morbis mederi tradunt. folia eius septem, lactucis simillima, exeunt a lutea[*](lutae VdT.) radice.

[*](cfr. Homer. ε 401. δ 232.—Diosc. III 147. Isid. XVII 9, 48. Plin. XXVII 85. Th. H. IX 8, 6.) Vetustissima inventu Paeonia est nomenque auctoris retinet, quam quidam pentorobon[*](pentorobon Ev. -toron d. -teron Vf.) appellant, alii glycysiden[*](glycysiden v(S). -dem E(?)Brot.(D). cycliodem rT. -den f.). nam[*](nam VTfS. om.d(?)Ev.) haec quoque difficultas est, quod eadem aliter alibi nuncupatur[*](nuncupatur VdTv(S). -antur EG.). nascitur opacis montibus, caule inter[*](imo (pro inter) d2. uno T.) folia digitorum[*](quattuor ll.v.) IIII, ferente in cacumine veluti Graecas nuces II aut[*](quattuor aut quin- que ll.v.) v. inest his[*](iis Ev.a.S.) semen copiosum, rubrum nigrum[*](rubrumque nigrum V.) - que. haec medetur et Faunorum in quiete ludibriis. praecipiunt eruere noctu, quoniam, si picus Martius videat, tuendo[*](tuendo ll.v. uolando coni. S. eruentem D. an ad tuendū (vel interdiu, ut XXVII 85)?) in oculos impetum faciat.

[*](Diosc. III 48. Th. H. IX 11, 2. 8, 7.) Panaces ipso nomine omnium morborum remedia promittit, numerosum et dis inventoribus adscrlptum[*](adscripsit E.). unum

quippe Asclepion cognominatur, a quo is[*](a quo is NJ. quos V. quō (quoniam) is Ev. qui dT. (locus nondum sanatus).) filiam Panaciam[*](panaciam NTv(S). -ceam EG. pano- ciam Vd.) appellavit. sucus est[*](est del. H. eius est v.a.G.) coactus[*](coactus dEv. -ct. s N. coctus (aut coetus) V.) ferulae qualem diximus, radice[*](12,127) multi corticis et salsi. hac evolsa scrobem[*](a v. scrobem incipitR.) repleri vario genere frugum religio est ac terrae piamentum[*](religio—piamentum om.N.).[*](Diosc. III 48.) ubi et quonam[*](et quonam NdTEVerc.(H). -niam VR. quoniam et v. et quo Bas.) fieret[*](feret N.) modo aut[*](ant Nll.fS. ac D. et v.) quale maxime probaretur, inter peregrina docuimus. id, quod e[*](quod e Nv. quod ae R. quod de d. code V1. circo de V2. quod E.) Macedonia[*](macedonia NEv. moniaco r.) adfertur, bucolicon[*](12,127) vocant armentariis[*](armentariis dv. -ris NVD. -ri E.) sponte erumpentem[*](erumpente N.) sucum excipientibus ; hoc celerrime[*](celeberrime Vd.) evanescit[*](uanescit VRS.). et in aliis autem generibus inprobatur[*](probatur VRdf.cfr. XII 127.) maxime nigrum ac[*](ac NEv. aut r.) molle; id enim argumento est cera adulterati[*](adulteratim V1. -atum V2dT.).[*](Diosc. III 49.—Th. H. IX 11, 1. Diosc. III 50.) — Alterum genus Heracleon vocant et ab Hercule inventum tradunt, alii origanum Heracleoticum[*](heraclem cum (tum R) VR.) aut[*](ant NVdTS. ide R.om.Ev.) silvestre, quoniam est origano simile, radice inutili, de quo origano diximus.—[*](20,170) Tertium[*](tertium genus dT.) panaces[*](panaces dEv. plin- N. pina est VR.) Chironium[*](chir..... N. -rontum V2. hir- V1R.) cognominatur ab inventore . folium eius simile lapatho, maius tamen et hirsutius, flos aureus, radix parva. nascitur pinguibus locis. huius flos efficacissimus, eoque amplius quam supra dicta prodest. [*](Th. H. IX 11, 4.) — Quartum[*](uncos ego posui. cfr. v. 14.) [genus] palaces[*](panacis E(?)Lugd.), ab eodem Chirone repertum , centaurion cognominatur, sed et Pharnaceon[*](pharnaceon Nv. -cion (far- R) VRES. -tion d.), in controversia[*](controuersia ll.v(Brot.). -iam G.)[*](e N.) inventionis a Pharnace[*](pharnace V2dv. -ci r. phar.. ce N.) rege deductum. seritur[*](seritur NEv. serior rT.) hoc[*](huic dT.), longioribus[*](longioribus quam NEv. flos rT.) quam cetera follis[*](follis V.) et serratis. radix odorata in umbra siccatur vinoque gra???m adicit. alia[*](alia (om. post adicit) ego coll. Theophr. om. ll.v.) eius[*](eius D. ei . . N. huius ll.v.) genera duo fecere aliqui[*](aliqui NVRdS. alterum Ev.), levis[*](leuis ll.TH. -ioris v. an latius (folio)? cfr. Theophr.) folii[*](foli NS. folio VR.), alterum tenuius[*](tenuius NRdH. tunius E. tenuis VTed. pr. -ioris v.).

[*](Diosc. IV 35.—cfr. Diosc. IV 182.) Heracleon siderion et ipsum ab Hercule inventum est[*](quattuor ll.v.), caule tenui, digitorum IIII altitudine, flore puniceo, foliis [*](follis V.) coriandri. iuxta lacus et amnes invenitur omniaque vulnera ferro inlata efficacissime sanat.

Est Chironis inventum ampelos[*](ampelo VRd.), quae vocatur Chironia, de qua diximus inter vites, sicuti de herba,[*](23,27) cuius inventio adsignatur Minervae.

[*](22,43 sq.)

[*](Diosc. IV 69.)[*](Scribon. 181.) Herculi[*](hercule V.) eam quoque adscribunt, quae Apollinaris aut[*](aut ego. aput V1. apud rv. del. D. apud alios, apud nos U 531.) a rabiealiis[*](a rabie aliis ego coll. Scribon. arabilis VR. ar- bilis E. arabas dv. ab alis D. a rabulis U.) altercum[*](altercum dH(D). cfr. ind. -rum r. -rcum siue altercangenum (-non G) v(S).), apud Graecos vero hyoscyamos appellatur. plura eius genera: unum nigro semine, floribus[*](floribus R(?)B e Diosc. foliis Vdv. -lii E.) paene purpureis, spinosum calice[*](calice ego e Diosc. (sublata dist.). talis VREv. -le dT.), nascitur in Galatia; vulgare autem candidius est et fruticosius, altius[*](altius Ev (om. Ven.). alterius rT.) papavere; tertii semen irionis[*](irionis B. trionis Ev. -nes r.) semini[*](semini v. seni VRd. semine E.) simile est[*](est ego. set E. sed rS. et v. de enuntiati forma cfr. § 44.), omnia insaniam gignentia capitisque vertigines. quartum genus molle, lanuginosum , pinguius[*](pinguium V.) ceteris, candidi[*](candidis V.) seminis, in maritimis nascens. hoc recepere[*](recipere V.) medici, item rufi seminis; nonnumquam autem candidum rufescit, si non ematuruit[*](ematuruerit dT.), inprobaturque . et alioqui[*](alioquin dv.a.Bas.) nulla[*](nullum Ev.a S(D).) nisi cum inaruit legitur. natura

vini, ideo[*](ideo VR. -oque d(?)Ev.) mentem caputque infestans. usus seminis et per[*](et per VRdv. inter E.) se et suco expresso. exprimitur separatim et caulibus [*](catilibus VR.) foliisque. utuntur et radice, temeraria in totum, ut arbitror, medicina.[*](Isid. XVII 9, 41.) quippe etiam foliis constat mentem corrumpi, si plura quam[*](quattuor ll.v.) IIII bibant[*](bibantur d(?)v.a.S. lac. indicavit J supplens biberunt. probabilius tot bibi iube- bant.) ; .... etiam antiqui in vino, febrim[*](febri E. -rem v.a.S.) depelli arbitrantes[*](arbitrantes VRdJ. -ant et E. -antur S. -abantur. Et v.). oleum fit ex semine, ut diximus, quod ipsum auribus infusum temptat mentem,[*](15,30) mireque, ut contra venenum, remedia prodidere iis[*](iis Rv(S). /i/ V1. hi V2. his rC.), qui[*](23,94) id bibissent, et ipsum pro remediis, adeo nullo omnia experiendi fine[*](finem V.), ut cogant[*](cogant ego. cogeret (ortum ex cogent) ll. S. -erent J. -erentur v.) etiam venena prodesse.

[*](Diosc. IV 188.) Linozostis[*](desunt §§ 38–41 inVRdT.) sive parthenium[*](par- thenium ego. -ius Ea. -ion v coll. ind.) Mercuri inventum est. ideo apud Graecos Hermu poan multi vocant eam, apud nos omnes Mercurialem. duo eius genera, masculus et[*](et a. cfr. § 80. (an uel?). om.Ev. est D.) femina, quae efficacior, caule et cubitali, interdum ramoso in[*](dist. et lac. indicavi ego coll. Diosc. exciderunt in caule II (binis).) cacumine, ocimo angustioribus foliis, geniculis[*](geniculis Ev. oculis a.)..., densis alarum cavis multis, semine in geniculis dependente , feminae copioso, mari iuxta genicula stante[*](stante & ego. -ntia Ea. -nte G. -nti v.)et rariore [*](rariore av(D). -ori E(?)G.) ac brevi contortoque, feminae soluto et candido. folia maribus nigriora, feminis candidiora;[*](cfr. Diosc. eupor. II 92.) radix supervacua , praetenuis. nascuntur in campestribus cultis. mirum[*](mirumque aD.) est quod de utroque eorum[*](eorum om.a.) genere proditur: ut mares gignantur, hunc facere, ut feminae, illam; hoc contingere, si a conceptu[*](conceptua E.) protinus bibatur sucus in passo edanturve folia[*](folia v. eo in lia Ea.) decocta ex oleo et sale, vel cruda ex aceto. quidam

decocunt[*](duabus Eav.)[*](tribus Eav.) eam in novo fictili cum heliotropio et II vel[*](uel a2D. aliis a1. om.E. ant v. an binis ternis? cfr. XXVI 72.) III spicis, donec cogatur[*](cogatur D. coqua- Ea. percoqua- S cum vet. Dal. cfr. XXXIV 170. excoqua- J. decoqua- v.).[*](Hippocr. de morb. mul. I 63. 74. 82. 85; de nat. mul. 8. 11. 18. 29. de morbis II 12. de int. affect. 34.) decoctum dari iubent et herbam ipsam in cibo altero die purgationis mulieribus per triduum , quarto die a balineo coire eas. Hippocrates miris laudibus in mulierum usum[*](usu v.a.D.) praedicavit has[*](has EaG. illas, easque v.), at[*](at vet. Dal. ad Eav.) hunc modum medicorum nemo novit. ille eas volvae cum melle vel rosaceo vel irino[*](irino EC. linino a. lilino v.) vel lilino[*](lilino J. lirino EC. yrinino a. irino v.) admovit, item ad ciendos menses secundasque. idem[*](hoc idem v. a. D.) praestare potu fotuque dixit. instillavit auribus olidis[*](olidis G. sol- Ea. surdis v.) sucum[*](sucum v. -co EaD. cfr. § 164. XXVIII 167.), inunxit[*](inunxit D. -itque Ev. inuinxit a.) cum vino vetere [*](dist. ego.) alvo[*](aluo Ev. albo aD.)[*](dist. ego.).[*](Diosc. IV 188. Scribon. 135. Marc. 30, 2. Seren. 515. Marc. 30, 61.) folia inposuit epiphoris; stranguriae et vesicis[*](uesicae v.a.S.) decoctum eius dedit cum murra et ture. alvo quidem solvendae vel in febri decoquitur[*](decoquitur Bas. -uatur Eav(D).) quantum manus capiat in II[*](duobus ll.v.) sextariis aquae ad dimidias; bibitur sale et melle admixto nec non cum ungula suis aut gallinaceo decocta[*](decocta S cum vet. Dal. cfr. XXIX 80. -tae E. -tum v. mixtum aD.) salubrius. purgationis causa putavere aliqui utramque dandam sive[*](fiue ll.v. per se siue vet. Dal. an in cibo?) cum malva decoctam[*](decoctam vet. Dal. -tum Ev. -ta aD.). thoracem purgant, bilem detrahunt, sed stomachum laedunt. reliquos usus dicemus suis locis.

[*](Diosc. IV 36. (cfr. Plin. XXXIV 152. Ovid. met. XII 212. Hygin. fab. 101).) Invenisse[*](inuenisse ego. -nies NEa.om. r. -nit v.) et[*](et om.N.) Achilles discipulus Chironis qua[*](qui d.) volneribus [*](dist. ego.) mederetur[*](mederet R.) —quae ob[*](ob NdEv. co r.) id Achilleos[*](achilleos v. -eus VdE. -eū R. ach .. leo. N.) vocatur—

ac[*](ac V. hac rv.) sanasse Teleplhum[*](telephema d. telerhuma R. -ruma V.) dicitur. alii primum aeruginem invenisse utilissimam emplastris—ideoque pingitur ex[*](ex Ev(D). ea N. cia VR. eia dT. et a S. a fH.) cuspide decutiens eam[*](eam NEv(D). om. rS.) gladio[*](gladius dT.) in volnus Telephi[*](telepi VR.) —, alii utroque usum medicamento volunt[*](uolunt NdEv. -ntatem V1R. -nt autem V2.). aliqui et hanc panacem[*](panace VR.) Heracliam[*](heracliam RED. -leam VdJ. -leon v.), alii sideriten[*](sideriten dfv(D). sid. riten N. -riaten VR. -ritem E. -tim S. -tin G. cfr. XXII 41.) et apud nos milifoliam[*](milifoliam ego. cfr. not. ad XXIV 152. millefoliam NEv(D). -ium rTfS.) vocant, cubitali scapo, ramosam[*](ramosa V.), minutioribus[*](in utioribus R2 in utilio- R1.) quam feniculi[*](feniculis VRf.) foliis[*](foliis Ev. folis ND. om. r.) vestitan[*](uestitum Vd.) ab imo.[*](Diosc. IV 33. 35. (cfr. Plin. XXVI 140. XXV 34).) alii fatentur quidem illam vulneribus utilem, sed veram Achilleon esse scapo caeruleo pedali, sine ramis, ex omni parte singulis foliis rotundis eleganter[*](eli- ganter R. -tur V.) vestitam; alii[*](allis E.) quadrato caule, capitulis[*](capitulis RdTH. -tolis V. -tibus Ev.) marruvii[*](marruuii ego. -uuti VR. -ubii rv. cfr. XIV 105 (M). XXII 41. XXVI 93. u etiam XX 118. 241. 244 scribendum fuisse videtur.), foliis[*](folio d(?)Ev.a.S.) quercus[*](dist. D.) ; hac[*](ha .. N. haec E. hanc v.a. D.) etiam praecisos nervos glutinari[*](glutinari D cum U 533. -re ll.v. an glutinant (mendo frequenti: cfr. § 78. 83. XXIV 140. 24 al.)?). faciunt alii[*](alii et ego. alia (=ali&) E. et VRdD. alii v.) et sideritim[*](sideritin ELugd.) in maceriis[*](maceritiis E.) nascentem, cum teratur[*](conteratur VR.), foedi odoris[*](foedioris R.) ;[*](Diosc. IV 34. (extr.: cfr. ib. 122).) etiamnum aliam similem huic, sed candidioribus foliis et pinguioribus, teneriorem[*](tene- riorem VRdTfS. -oribus EG. tenuioribus v (H).) cauliculis, in vineis nascentem, aliqui[*](aliqui ego. -ioqui N. -ioque ll. -iam v.) vero binum[*](uinum V. qui- v.a. B.) cubitorum, ramulis exilibus, triangulis[*](dist ego coll. Diosc.), folio[*](folio filicis (fel- S) VdEv(D). cfr. XXIV 85. foliculicis R.) felicis pediculo longo, betae semine, ones volneribus praecipuas. nostri eam, quae est latissimo folio, scopas regias vocant. medetur anginis[*](anguinis VR.) suum[*](succus dT.).

[*](Diosc. III 101. 142. Th. H. IX 18, 7. (cfr. Plin. XXIV 130. XXVI 75. XXVII 134).) Invenit et Teucer eadem aetate Teucrion[*](teucrion NdEv. uorion r.), quam quidam hemionion[*](hemionion B. -neon D. ... mioneon N. hermi- d. -oncon VR. -mineon E. -memon v.) vocant, spargentem iuncos[*](iugos VR.) tenues, folia parva[*](dist. ego.), asperis locis[*](locis nascentem v.a.D.), austero[*](austero Ev. -re r. aus .... m N.an austeram?) sapore[*](sapore NEv. om. r.). numquam florem[*](flo- rem ego. cfr. XXVI 58. XXVII 78. XVI 65. -rentem ll.v.) neque [*](nec quae ND.) semen gignit. medetur[*](meditur V.) lienibus, constatque sic inventam : cum exta[*](extat d.) super eam proiecta[*](protecta VR.) essent, adhaesisse lieni[*](lient V1. lin. N.) eumque[*](cumque V1R.) exinanisse[*](inanisse E.). ob id a quibusdam splenion[*](ple- nion R.) vocatur. narrant sues, qui radicem eius edint[*](edint NV1fS. edant dT. edunt V2Ev. ederint R(?)G.), sine splene inveniri. quidam ramis hysopi[*](hiesopi V. -eropi R.) surculosam, folio fabae, eodem nomine appellant et colligi, cum[*](cum VRdTfS. eum E.del. v.) floreat[*](floreat V2fS. -re ad V1RE. -re dT. -rentem adhuc v.), iubent[*](iuuent E.) —adeo florere[*](flore VR.) non dubitant—maximeque ex Ciliciis[*](cilicis V1. -ciae V2D. sed cfr. § 136. V 96. 129. XIV 81. 109. XIX 128. XXI 31. 42; aliter XXIV 165.) et Pisidiae[*](pissidiae V. pesside R.) montibus laudant.

[*](Diosc. IV 149. (cfr. Apollod. bibl. II 2, 2. Ovid. met. XV 326. Vitruv. VIII 21).) Melampodis[*](melampolis VRd.) fama divinationis[*](de ue- natione VRd.) artibus nota est[*](nota est v. -tas VRE. -ta dT.). ab hoc appellatur unum hellebori genus Melampodion[*](melam- podium d.). aliqui pastorem eodem nomine invenisse tradunt, capras purgari pasto[*](pastor E. -ore man. Dal. v.a. C.) illo[*](illi E.) animadvertentem[*](anim- aduertentem d2C. -tente Vd1Ev. -tite R.), datoque lacte earum sanasse Proetidas[*](proetidas VdB. proeci- R. paroti- Ev.)[*](lac. indicavi ego coll. Theophr. ex- ciderunt fortasse non constat auctoribus de generum inter se differentiis. cfr. § 168 (XVI 48. XXIX 94) et XVI 16. 148. 166. XXIII 29. XXXI 74. aliter U 534 post quam ob rem supplevit regni portione illum donatum esse.) furentes..... quam ob rem de omnibus eius generibus dici simul convenit.

Prima duo sunt, candidum ac nigrum. hoc radicibus tantum intellegi tradunt plerique, alii[*](alii & ego. alia VEd. alii Ev. cfr. § 43.)et folia nigri[*](nigra VR. -ro f.) platano [*](platani Ev.a. H.) similia, sed[*](sed V2Rdv. s V1. et E.) minora nigrioraque et pluribus[*](plurie V1R.) divisuris scissa, albi[*](albi EB. alibi V1Rd. alii V2v.) betae incipientis[*](incipientes VRd.), haec quoque nigriora et canalium dorso rubescentia, utraque caule palmi[*](palmari D cum U 535 contra Plinii usum. an palmeo (cfr. XXVI 95) vel palmi altitudine (cfr. XII 48. XXIV 137. XXVII 85)?), ferulaceo, bulborum tunicis convoluto[*](conuolto VR.), radice fimbriata ceparum modo[*](nigro modo E.). nigro equi[*](e quib: V. e quibus d.), boves, sues necantur, itaque cavent id, cum candido vescantur. tempestivum esse tradunt messibus. [*](Th. H. IX 10, 1–4. Diosc. IV 149. 148. 149. Isid. XVII 9, 24.) plurimum[*](dist. U 536.) autem nascitur in Oete[*](in oete ES. -ta v. nocte e r.) monte et optimum[*](opi- mum VRdf.de mendo cfr. XVIII 78. 263. XXXV 47.), uno eius loco circa Pyram[*](pyrum E. ep- v.a.B.). nigrum ubique provenit, sed melius [*](melius Ev. om. r.) in Helicone[*](elicon eicone V.), qui mons et aliis[*](alias VRTfS.) laudatur herbis. candidum probatur secundum Oetaeum[*](oetaeum C. -teum v. oetum E. eteum V1R. eteu r. (Oetaeum secundum v.a.S).) Ponticum, tertio loco Eleaticum[*](elaticum R.), quod in vitibus nasci ferunt, quarto Parnasium[*](parnassium E(?)Lugd.), quod adulteratur Aetolico ex vicino[*](uicino v. uinicio ll.). nigrum ex his Melampodium vocant, quo et domus[*](domos R(?)v.a.D.) suffiunt[*](sufficiunt VR.) purgantque, spargentes et pecora, cum precatione sollemni.[*](Th. H. IX 8, 8. 6. Diosc. IV 149.) hoc et[*](hoc et v. hoc est 11.) religiosius colligitur, primum enim gladio circumscribitur, dein qui succisurus est ortum spectat[*](spectet d. expectate VR.) et precatur, ut id liceat sibi concedentibus diis facere observatque aquilae volatus; fere enim secantibus interest, et, si prope advolavit [*](aduolauerit dv.a.G.), moriturum illo anno qui succidat augurium est. nec album facile[*](facere E.) colligitur, caput adgravans maxime, nisi praesumatur

alium et subinde vinum sorbeatur celeriterque fodiatur[*](fodietur VRd.).[*](Th. H. IX 10, 4. Diosc. IV 149. Marc. 30, 17.— Val. Max. VIII 7 ext. 5. cfr. Petron. 88.) nigrum alii[*](alii dTEv. -iam V. -iū R.) encymon[*](encymon dTEJ. uocy- (-ci- R) r. ectomon H cum Bodaeo e Theophr. et Diosc. ent- B. euchymon v.) vocant, alii polyrrhizon[*](poliriton VR.). purgat[*](uomnine VR.) per inferna[*](interna d.), candidum autem vomitione causasque morborum extrahit, quondam terribile, postea tam promiscuum [*](praemiscum V1. praesum- R. praecipuum V2), ut plerique studiorum gratia, ad pervidenda[*](previdenda V. praeui- R.) acrius quae commentabantur, saepius sumptitaverint[*](sumtitauerint (sumpti- v) dv. -runt E. summitauerunt r.). Carneaden [*](lac. indicavit S. excide- runt fere se eo purgauisse. cfr. Val. Max. et Gell.) responsurum Zenonis libris[*](Gellius XVII 15, 6.—Diosc. IV 150. (Th. H. IX 9, 2). 148. Scribon. 10. Marc. 1, 10.). . .. Drusumque[*](Drusum- que ego. -sum quoque ll. v.) apud nos, tribunorum[*](tribus nurum V1R. -bunum V2.) popularium clarissimum, cui ante omnis[*](omnis VS. -nes rv.) plebs[*](plebs TEv. pies d. pliet V1R. placet V2.) adstans[*](adstans Tv(S). ast- dD. st- E(?)G. arstane V. as stare R.) plausit[*](phousit V1R. phous id V2.), optimates[*](obtumatem (-tim- V2) V. -tes D. obtutes E.) vero bellum[*](uerm bello V1. uerrem bello V2.) Marsicum inputavere [*](importauere dT.), constat hoc medicamento liberatum comitiali morbo in Anticyra insula. ibi[*](enim ibi dE.) enim tutissime[*](tutissime om.d.) sumitur, quoniam, ut diximus, sesamoides[*](sesamoidē R.) admiscent. Italia veratrum[*](22,133) vocat.

Farina eorum per se[*](se ex mixta Rd.) et mixta radiculae[*](radiculae VRdfv(S). -la EVerc.(G).), qua lanas diximus lavari, sternumentum[*](sternutamentum dv.a.G.) facit, amboque somnum[*](somnum discutiunt coni. Dal.).[*](19,4 24,9)[*](Th. H. IX 8, 4.—Diosc. IV 149 (148).) leguntur autem tenuissimae[*](tenuis summa R.) radices brevesque[*](febresque E1. -re uique E2.) ac velut decurtatae[*](decorticatae V2.) et imae[*](et imae VRdfS. etiam hae Ev.). nam summa, quae est crassissima, cepis similis[*](tam??? R), canibus tantum datur purgationis causa. antiqui

radicem[*](radice VR.) cortice[*](corticis VRd.) quam carnosissimo[*](carnosissimam d. crassiss- man. Dal.) seligebant[*](eligebant dv.a.G.), quo[*](quo dv. quod VRS. quae E. qua man. Dal.) tenuior eximeretur medulla; hanc umidis spongeis opertam[*](opergas V.) turgescentemque acu in[*](acu in REG. ac uim V. ac ui d.del. v.) longitudinem findebant, dein fila in umbra siccabant his[*](iis R(?) va.S.) utentes. nunc ramulos ipsos ab radice quam crassissimi[*](craffiffimi ego. graui- ll.v. grandi- CFW Müller p. 20. de mendo cfr. XXIX 132.) corticis ita dant[*](ita dant G. -ntes ll.Tfv(D). radiantes J. an tendentes (sc. seligunt)? cfr. XXVII 124.). optimum quod acre[*](agre VR.) gustu[*](gustum R.) fervensque in frangendo pulverem emittit. durare vim[*](uim eius Ev.a.S.) xxx annis ferunt.

[*](Diosc. IV 149.)[*](Marc. 30, 17.) Nigrum medetur paralyticis, insanientibus, hydropicis , dum citra[*](cytra V. cyta R.) febrim, podagris[*](febri podagri VRd.) veteribus, articulariis morbis. trahit ex alvo bilem, pituitas[*](pituitis VRd.), aquas[*](ex aqua v.a.J.). datur ad leniter molliendam[*](molliendo VR.) alvum plurimum drachma una[*](una VTfS. ma upa E.), modice IIII[*](quattuor ll.v.) obolis. miscuere[*](miscere VR.an vero miscent? de mendo cfr. § 43.) aliqui[*](alique V.) et scamonium[*](scamonium VRD. -neam v. scammonium fES. -niam d. -neam C. cfr. XXVI 59. (scamonia Scribon. 140. 254.σκαμμωνίαTheophr. Diosc.)), sed[*](sed ut ius R.) tutius salem. in dulcibus datum copiosius periculum infert. oculorum caliginem fotu discutit;[*](cfr. Pl. iun. 96, 11 sqq.) ob id quidam et inunxere trito. strumas, suppurata, duritias concoquit et purgat, item fistulas [*](eximium VRf.) tertio[*](tertia v.a.S.) die exemptum. verrucas tollit cum squama[*](squamis Ev.a. S. cfr. XXXIV 107. 108. 109. 154. XXXVI 182. IX 113; contra XXX 107.) aeris et sandaraca. hydropicorum ventri inponitur cum farina hordeacia et vino. pecorum et iumentorum pituitas sanat surculo per aurem traiecto et postero die eadem hora exempto, scabiem[*](scabia R.) quadripedum cum ture, cera[*](cera VRdv(S). aut cera E(?)B(C) e Diosc. et cera Ven.) ac[*](ac B e Diosc. haric R. haro r. aro v. an cedria? cfr. XXIV 17.) pice[*](pide E1.) vel[*](uel v. uelut ll.) cum pisselaeo.

[*](Diosc. IV 148.) Album optimum, quod celerrime movet sternumenta [*](sternutamenta dv.a. H. (itemV2infra v. 5).), sed multum terribilius nigro, praecipue si quis apparatum poturorum[*](pu- turorum V. potuum d.) apud antiquos legat contra horrores, strangulatus, intempestivas somni vires[*](aures R.), singultus[*](singultos VR.) infinitos aut sternumenta, stomachi[*](stoma VR.) dissolutiones, tardiores[*](tardiores Ev. om. r.) vomitus aut longiores, exiguos aut nimios. quippe alia dare soliti, quae concitarent vomitiones, ipsumque helleborum extrahere [*](extrahere J cum Strackio. -rent ll. v.) medicamentis aut clysteribus, saepius etiam sanguine venis emisso. iam vero et cum prospere cedat, terribilius[*](terribilius ego. -li uisu EG. -lis uisu rTf. -lius uisu in v.) variis coloribus vomitionum et post vomitiones observatione[*](obseruationem VR.) alvi, balinearum dispensatione, totius corporis cura, antecedente omnia haec magno terrore famae, namque tradunt absumi carnes[*](carnes VRdTfS coll. § 67. adde XXIII 126. 127. 150. XXIV 93 al. -nem Ev (D).), si coquatur[*](coquatur VREv (sc. helleborum). -antur dTS.) una. sed antiquorum vitium erat quod propter hos metus parcius dabant, cum celerius erumpat, quo[*](quod E.) largius sumitur. Themison[*](thebison VRdf.) binas, non[*](dedit dT. donauit v.a.G.) amplius, drachmas datavit; sequentes et quaternas dedere claro Herophili praeconio, qui helleborum fortissimi ducis similitudini[*](similitudine E.) aequabat; concitatis enim intus omnibus[*](omnibus Ev. -ium r.) ipsum in primis[*](in primis —20 incisum Ev. om. r.) exire. praeterea mirum inventum est, quod incisum forficulis[*](forcipibus Brandis de aspir. Lat. p. 37.), ut diximus, cribrant[*](cribant VR. scri- v. a.B.) : cortex[*](53) remanet, hoc[*](hoc Ev(D). hue VR. hunc dTJ.) inaniunt[*](inanito v.a.G.) ; medulla cadit, haec in nimia purgatione data vomitiones sistit.

[*](cfr. Cels. II 13.) Cavendum est felici quoque cura, ne nubilo die detur, inpetibiles[*](quoque (pro quippe) E. (quippe impatibiles v.a.H).) quippe cruciatus existunt. nam aestate potius[*](quoque (pro quippe) E. (quippe impatibiles v.a.H).) quam hieme dandum non est in dubio. corpus VII

diebus ante praeparandum cibis acribus, abstinentia vini[*](uini—2 abstinentia om.E.), quarto et tertio die vomitionibus, pridie cenae abstinentia. album et in dulci datur, aptissime vero in lente[*](laene E. lacte v.a.H.) aut[*](ut E.) pulte. nuper invenere dissectis[*](disse et his VR.) raphanis inserere helleborum rursusque conprimere raphanos, ut transeat vis, atque lenimento[*](linimento Vf.)[*](quattuor ll.v.) dare. reddi post IIII fere horas incipit; totuml opus septenis peragitur horis.[*](cfr. Gels. III 23.) medetur ita morbis comitialibus , ut diximus, vertigini[*](uertigine R.), melancholicis[*](melangonicis VR.), insanientibus,[*](52) lymphatis[*](lympharis E1. -aticis dv.a.D. cfr. XXX 84.), elephantiasi albae, lepris, tetano, tremulis, podagricis , hydropicis incipientibusque tympanicis[*](tympaniticis H.), stomachicis[*](stomacicis V. -atitis df.), spasticis cynicis[*](cynicis Eman. Dal. H. quin- rT. clin- v.), ischiadicis[*](sciadicis VR.), quartanis, quae aliter non desinant [*](desinat VR.), tussi veteri, inflationibus, torminibus redeuntibus.

[*](Diosc. IV 148. Geop. XIII 4, 1. 6.—Gellius XVII 15, 7. (cfr. Cels. V 27, 4),—Marc. 4, 66.) Vetant dari senibus, pueris[*](et pueris R(?)v.a.S.), item mollis[*](mollibus VRv.a.G.) ac feminei corporis animive, exilibus aut teneris, et feminis minus quam viris, item timidis aut si exulcerata sint praecordia vel tumeant, minime[*](mine V. minimeue v.a.H.) sanguinem excreantibus[*](excerantibus R.) causariisve[*](causariis uel REv.a.S.) latere[*](dist. ego.). faucibus[*](////faucibus d. uel fauc- v.a.S.) medetur extra corpori inpositum[*](corpori inpositum ego. -ris ll. v. cfr. XXVI 65. XXXI 101. (post extra lac. indicavit J e coni. S).),eruptionibus pituitae cum axungia[*](acxungia V.) salsa inlitum[*](inlitum ego. illit- dEV. inlinit- rS. cfr. XXIII 26. 124.), item suppurationi veteri. mures[*](mores VR.) polentae[*](polentae (pul- VRD)ll.TfH. -ta v.) admixtum necat[*](negat V.). Galli sagittas in venatu helleboro tingunt circumcisoque vulnere teneriorem sentiri carnem[*](carnem sentiri Rd.) adfirmant. muscae quoque necantur albo[*](necantur albo Ev(D). albo (aluo VR) necantur r S.) trito[*](trito dv. tritū r.) et cum lacte sparso. eodem et phthiriasis emendatur.

Ipsi Mithridati Crateuas[*](grateuas VR.) adscripsit unam[*](unam VREv. quam dT.), Mithridatiam [*](duo Ev.) vocatam[*](uocatam Ev(D). -cant rTfS. -cat P. an uocans (scriptum olim uocam)?). huic[*](huic Ev. hoc r.) folia[*](folia—acantho Ev.om.r.) II a radice, acantho similia, caulis inter utraque sustinens roseum[*](rose in E. altera VRd.) florem.[*](med.: Diosc. III 115.) alteram Lenaeus[*](lenaeus G. -nius ll. -nem v.), scordotim[*](scordotis R.) sive scordion[*](iscordion E.), ipsius manu adscriptam[*](descriptam C Bas. an recte?), magnitudine cubitali, quadriangulo caule, ramosam, querna[*](querna S e coni. H. -nae ll.v.) similitudine foliis lanuginosis. reperitur in Ponto campis pinguibus umidisque, gustus amari[*](gustu amara dT.). est et alterius generis, latioribus foliis, mentastro[*](men/tra/sto V. m???stransto R.) similis, plurimosque[*](plurimosque dv. -moque r.) utraque ad suss per se et inter alia in antidotis.

[*](Diosc. IV 8.) Polemoniam[*](polemoniam v. -oni Vd. -on R. polimonia E.) alii[*](ali VdD. philetaeriam v. -echeria d. filecheriam VR. -eteliam E.) Philetaeriam a[*](a dEv. ar r. ab D.) certamine[*](cestamme V.) regum inventionis appellant, Cappadoces autem chiliodynamiam[*](chiliodynamiam (chilo- RE. chylo- V) VRED. -mum dv. -mum S ex ind.). radice crassa, exilibus ramis, quibus in summis corymbi dependent[*](dist. ego. cfr. Diosc.) nigro semine, cetero rutae similis, nascitur in montosis[*](montosis VREv (D). cfr. XXVI 72. montibus dT. -tuosis H (an recte? cfr. § 70. XXVI 97. XVIII 70. XVII 18. XVI 16. 72. XV 131. XII 102. XI 280. VI 45. V 18. II 194).).

[*](Diosc. IV 41. (cfr. Geop. II 6, 29).) Eupatoria quoque regiam auctoritatem habet, caulis lignosi, nigricantis, hirsuti, cubitalis et aliquando amplioris, foliis per intervalla[*](per interualla ll. v. cfr. ex interuallis § 71. (79). XXVI 108. (32).) quinquefolii[*](quinquefoli VRdS.) aut cannabis, per extremita tes[*](extremitates Gron. e Diosc. (cfr. XXIV 108). temitalis ll. ambitum v.a.S.) incisis quinquepertito[*](an quinquepertitis? cfr. Diosc.), nigris et ipsis plumosisque[*](plurimos is quae V. -mis bisque d.), radice supervacua. semen dysintericis in[*](in om.V.) vino potum auxiliatur unice.

[*](Diosc. III 6.) Centaurio curatus dicitur Chiron, cum Herculis excepti hospitio pertractanti arma sagitta excidisset[*](excidisset Ev. -sset et VR. -sset ei dTS.) in pedem[*](pede VRdT.), quare aliqui Chironion[*](choroniom V1. -ium V2d.) vocant. folia sunt lata[*](late V.) et oblonga, serrato[*](serrata v.a. G. sed cfr. XXIV (130). 137. XII 22.) ambitu, densi[*](densi ego coll. Diosc. -sa ll. v.) ab radice caules[*](caule V.) ternum cubitorum, geniculati—in his capita ceu papaverum—, radix vasta, rubescens, tenera fragilisque, ad bina cubita, madida[*](addida R.) suco, amara cum quadam dulcedine.[*](Pl. iun. 74, 11–14.) nascitur in collibus pingui solo, laudatissima in Arcadia, Elide, Messenia , Pholoe[*](pholoe (-oe et B) J e Diosc. phorpe d. -poe VR. -rus e E. -ruo et v.), Lycaeo[*](lycaeo B. -ceo R. liceao E. -ceo rv.), et in Alpibus vero plurimisque aliis locis. in Lycia[*](in licia V. infcia E.del. G.) quidem et ex ea Lycium faciunt. vis in vulneribus tanta est, ut[*](est ut J. sicut VRd. uisut E. ut v.) cohaerescere etiam carnes tradant[*](tradat VRd. -atur S.), si[*](duabus ll.v.) coquatur[*](coquatur VRdJ. -antur Ev(D). cfr. Diosc. et § 57. (contra Pl. iun.).) simul. in usu radix, tantum II drachmis bibenda quibus dicetur, si febris sit, in aqua trita[*](trita medetur RS.), ceteris in vino. medetur[*](medetur om.R(d?)S.) et febrium[*](febrium ego. cfr. XXIII 48. VIII 119. obuium VEE. -ius dTD. omnium B. ouium v(G). iisdem H cum P. uoluarum J.) morbis[*](omnibus (pro morbis) S cum P.) decoctae sucus.

[*](Diosc. III 7 (cfr. 6). Isid. XVII 9, 33. Pl. iun. 107, 21 (Plin. XXV 127).) Est[*](sed V.an est et?) alterum centaurium[*](centaurion f(?)v.a.J. (item infra v. 1. 2).) cognomine lepton, minutis foliis, quod aliqui libadion[*](libadion v e Diosc. -deon ll.D.) vocant, quoniam secundum fontes nascitur, origano simile, angustioribus et longioribus foliis, anguloso caule, palmum[*](palmum Ven.(S) cum B e Diosc. paulum ll.f. -lulum v(C).) alto, fruticosum[*](fruticosum ego. cfr. § 72. 73. 82. 89. -cum VEd. -cantu E. -te G. -ti v.), flore[*](flore VRdv. ue re E.) lychnidis [*](lychnidis B. -henidis ll. v.), radice tenui et supervacua, suco[*](suco Ev. suo r.) efficax. ipsa herba autumno legitur, sucus[*](succos VR. succis d.) e fronde[*](se fronde d. effronte VR.). quidam caules concisos

madefaciunt diebus XVIII atque ita exprimunt. hoc centaurium [*](terrae Ev. om. rT.) nostri fel terrae vocant propter amaritudinem summam, Galli exacum[*](exacum VRdfv(S). -con C. exea E.), quoniam omnia mala medicamenta potum e[*](e dEv(D). om. r S.) corpore exigat[*](exsiccat Ev.a.B.) per alvum.

[*](Th. H. IX 8, 7.) Tertia est centauris cognomine triorchis. qui eam secat, rarum est ut non vulneret sese[*](si sese V. sed sese R.). haec sucum sanguineum emittit[*](emittit ego. mittit ll.v. cfr. vol. III p. 493.). Theophrastus defendi eam inpugnarique colligentes tradit a triorche[*](triorchi S coll. X 204. 207.) accipitrum genere, unde[*](unde dTS. ū R.om. r. a quo v.) et nomen[*](nomine VR.) accepit[*](accepit Rv. accipit rTf.). inperiti confundunt haec omnia et primo[*](primo VRdG. pro E. uni B. uini v.) generi adsignant.

[*](Diosc. IV 13. 14. Th. H. IX 18, 6.) Clymenus a rege herba appellata est[*](est v. si VEE. sed d.), hederae foliis, ramosa, caule inani articulis praecincta[*](an praecincto?), odore gravi et semine hederae, silvestribus et montuosis[*](montosis v.a.H.) nascens. quibus morbis pota medeatur, dicemus, sed hic[*](hinc E.) indicandum est, dum medeatur, sterilitatem pota[*](potam VE.) etiam viris fieri. Graeci plantagini similem esse dixerunt, caule quadrato, folliculis cum[*](cum Ev. in rf. (an semine in folliculis? cfr. XIX 119. XXI 177. XXII 58. XXVII 25).) semine inter se inplexis veluti[*](ueluti S cum vet. Dal. uelut in ll.v(J). cfr. Diosc. et XXVI 58.) polyporum cirris. et sucus autem in usu, vi summa in refrigerando.

[*](Diosc. III 3.) Gentianam invenit Gentius rex Illyriorum, ubique nascentem, Illyrico[*](in Illyrico v. sed cfr. XXI 53. XIX 110. aliter XXI 40. praestantissimo R.) tamen praestantissimam, folio fraxini, sed magnitudine lactucae, caule tenero, pollicis crassitudine [*](trium ll.v (pro ternum, ut § 66).), cavo et inani, ex intervallis foliato, III aliquando cubitorum, radice lenta[*](cubitorum radice lenta om.VR (d?).), subnigra, sine odore, aquosis montibus subalpinis plurima. usus[*](plutim ausus V.) in radice et suco.

radicis natura est excalfactoria, sed praegnantibus non bibenda[*](bibendū VR.).

[*](Diosc. IV 3.) Invenit et Lysimachus quae ab eo nomen retinet, celebrata Erasistrato. folia habet[*](habet et (ut V2D) VRD.) salicis viridia, florem purpureum, fruticosa ramulis erectis, odore acri. gignitur in aquosis. vis eius tanta est, ut iumentis discordantibus iugo inposita asperitatem cohibeat[*](choibeat V.).

[*](Diosc. III 117. (118). 119. (120). cfr. XXVII 28. 55.) Mulieres quoque[*](quoque om.E.) hanc gloriam adfectavere, in quibus Artemisia[*](artem est a V1R. -emia est V2.) uxor Mausoli[*](mausalo R.) adoptata herba, quae antea parthenis[*](parthenix VRd.) vocabatur. sunt qui ab Artemide[*](harchemete V1. -mede V2.) Ilithyia[*](ilithyia E(?)G. litida r. artemisiam v.) cognominatam putent[*](putant REDal.), quoniam privatim medeatur feminarum malis. est[*](est om.Ev.a.G.) autem absinthii[*](autem absenti R. absinthii autem v.a.G.) modo fruticosa[*](fructicosa R.), maioribus foliis pinguibusque. ipsius duo genera: altior[*](altior ll.TfS. -tera v. an ualdior? cfr. Diosc.) latioribus foliis, altera tenera tenuioribus[*](tenuioribus v. tenerio- ll. Brot.)[*](an tenuioribus. est non? cfr. Diosc. (et—nascens post pinguibusque (v. 13) transponi voluit P).) et non nisi in maritimis nascens. sunt qui in mediterraneis[*](mediterranis VR.) eodem nomine appellent[*](appellant (ape- V) VRv. a. G.), simplici caule, minimis foliis, floris[*](flores v.a.G.) copiosi, erumpentis[*](erumpentes Vdv.a.G.) cum uva[*](uuam V.) maturescit, odore non iniucundo[*](iucundo E.). quam[*](quam d(?)v. quem rfD.) quidam botryn [*](botryon VRdf.)[*](dist. ego.), alii[*](alis V.om.dT.) ambrosiam vocant, talis in Cappadocia nascitur.

[*](Th. H. IX 13, 1 (cfr. Marc. 33, 63). Diosc. III 138. 139.) Nymphaea nata traditur nympha[*](a nympha dv.a.G.) zelotypia erga Herculem[*](dist. J cum Strackio. (lac. post simili statuit S).) mortua—quare Heracleon vocant aliqui, alii rhopalon[*](opalon VRd.) a radice clavae simili—, ideoque eos, qui biberint eam[*](dist. ego coll. Diosc. et XXVI 94.) XII diebus, coitu genituraque privari. laudatissima in

Orchomenia et Marathone. Boeoti mallon[*](mallon ll.fJ. madon B e Theophr. timalon v.) vocant et[*](uocant et ES. -nt heę d. -nt qui et v. ucantem V mic- R.) semen edunt. nascitur in aquosis, foliis magnis in summa aqua[*](aqua Ev. qua r.) et aliis ex radice[*](radice prodeuntibus v.a. S.), flore lilio simili et, cum defloruit, capite [*](capiti v.a. H.)[*](dist. J e Diosc.) papaveris, levi[*](leui ego e Diosc. in ll. v. tenui H e coni. Dal. (lac. post in statuit J).) caule. secatur autumno[*](autumno v. -ni VRd. autumno—5 siccatur om.E.) radix nigra, in sole siccatur. adversatur ita lieni[*](ita lieni ego. cfr. Diosc. et XXVI 76. CFW Müller p. 20. et alium dEv. om. r. ei allium vel aluinis B. ea alui malis J.). est et[*](et om.E.) alia nymphaea in Thessalia[*](issalia R. his alia V.), amne Penio[*](peneo dB. peonio v.), radice alba, capite luteo, rosae[*](rore V.) magnitudine.

[*](Diosc. III 86.)[*](cfr. Plin. V 16.—Homer. X 444.) Invenit et patrum nostrorum aetate rex Iuba quam appellavit Euphorbeam medici sui[*](suo VR.) nomine[*](nomine del. v.a.B. -ine et B.). frater is[*](frater is R(?) H cum P. -tris rTv.) fuit[*](fuit VRdH cum P. fui et E.del. B. nomine et v.) Musae, a quo divum Augustum conservatum indicavimus . iidem fratres[*](fractes d.) instituere a balineis[*](ab alienis V. -igenis E.) frigida[*](frigidam V.) multa[*](multo VRdT.)[*](19,128) corpora adstringere[*](astringi v.a.H.) ; antea non erat mos[*](mos dEv. om. r.) nisi calida tantum lavari, sicut apud Homerum etiam[*](an et (pro sed)?) invenimus.[*](extr.: Isid. XVII 9, 26. Solin. 24, 9. Pl. iun. 110, 19.) sed Iubae volumen quoque extat de ea herba et clarum praeconium. invenit eam in monte Atlante[*](&lante R.), specie thyrsi[*](specie thyrsi H cum Salm. -ie tunsi VRdTf. spectetur si E. -tatur v.), foliis acanthinis. vis tanta est, ut[*](ut G. uel ll. D. ut uel v.) e longinquo sucus excipiatur [*](excipitur VD.) incisa[*](incisae R (?)Ev.a.S.) conto; subitur[*](subitur ll.TS. subditur G. -tis H cum P. suscipitur man. Dal. v.) excipulis[*](excipulis dEv(H). -lus r G.) ventriculo haedino. umor lactis videtur defluens[*](defluens Salm. -uere ll.TS. effluere v.) ; siccatus[*](siccatur dv.a.G.) cum coiit[*](cum coiit EG. cuncto (-ti R) sic r. conto. Sic v.), turis

effigiem habet. qui colligunt, clarius vident. contra serpentes medetur quaculnque parte percussa vertice inciso et medicamento addito[*](abdito S cum P. | taedio VJ (sc. legendi, cfr. Diosc.δεδοικότες). tedio rT. tepido S cum Salm. haedino v.) ibi.[*](cfr. Diosc. IV 170 extr. (Plin. XIII 114. XXVII 70). Diosc. praefat. p. 3.) Gaetuli, qui legunt, taedio lacte adulterant, sed discernitur igni; id enim, quod sincerum non est, fastidiendum odorem habet. multum infra hunc sucum est qui in[*](in Ev. infra r.) Gallia[*](gillia V. galliam d.) fit ex herba chamelaea, granum cocci ferente. fractus[*](fractus—9 siccet a suo loco aberravisse videntur et pertinere ad v. 1 post effigiem habet.) hammoniaco similis est, etiam levi gustu[*](an gustatu? cfr. nota ad XXVII 22 et XXVIII 90.) os accensum diu detinens[*](accensu diu retinens dT.) et magis ex intervallo , donec fauces quoque siccet.

[*](Diosc. II 152. Th. H. VII 8, 3. cfr. Isid. XVII 9, 50.) Celebravit et Themiso[*](themiso S. -isso VR. -ison Ev. temiso dT.) medicus vulgarem herbam plantaginem tamquam inventor volumine de ea edito. duo eius genera: minor[*](minora VR.) angustioribus foliis et nigrioribus[*](foliis et nigrioribus om.E.) linguae pecorum similis[*](simillimis R(?)v. sed cfr. § 81. 82.), caule anguloso in terrain inclinato , in pratis nascens; altera maior, foliis laterum[*](lacerum d.) modo inclusa, quae quia[*](queque quia VdE.) septena sunt, quidam eam heptapleuron vocavere. huius et caulis[*](caulis Ev. om. r.) cubitalis est. et ipsa[*](ipsa ego (et dist.). uapi ll. napi J. uua api D. napi similis v. angulosus Brot. cum vet. Dal. locus nondum sanatus. possit conici[et] campis, ut § 63. XXIV 59, vel lac. statui: et radices crassitudine digitali).) in umidis nascitur, multo efficacior. mira[*](mira om.E.) vis in siccando densandoque corpore, cauterii vicem optinens. nulla res aeque sistit fluctiones, quas Graeci rheumatismos vocant.

[*](Diosc. IV 126. 127. Isid. XVII 9, 49.) Iungitur huic buglossos[*](boglossos Vdv.a.C.), boum linguae similis, cui praecipuum, quod in vinum deiecta[*](delecta Vd.) animi voluptates [*](uoluntates d.) auget et vocatur euphrosynum. iungitur[*](iungetur d.) et

cynoglossos[*](cynoglos Vd.) caninam[*](caninam S. -nan V. -nas dTEv. cannina R.) linguam[*](linguam V2in ras. J. -ua R. -uas dTEv. del. S.) imitata[*](imitata J. -tato E. -tatur dTS. -ta R. -tans v. imittata V2. -ttat V1.), topiariis operibus[*](opiaris Vd.) gratissima. aiunt quae[*](quae D. que Vd. quod E. que quae R(?)B. que eam quae v.) III thyrsos[*](tres ll.v.) seminis emittat[*](emittat v(S). -ttit Dal. inmittat E. mittat VdfJ. mitat R.), eius radicem potam ex aqua ad tertianas prodesse, quae[*](quattuor ll.v.) IIII, ad quartanas.—Est et[*](et VS. om. rv.) alia similis ei[*](ei dTEG. et r. ei et v.), quae[*](qui d. J ferat Ev.a.S.) fert lappas[*](lampas VR.) minutas . eius radix pota ex aqua ranis et serpentibus adversatur .

[*](Diosc. IV 58 (cfr. III 146). Isid. XVII 9, 93.—Th. H. IX 13, 2. (cfr. Plin. XXII 25. XI 284).) Est et buphthalmus[*](buphthalmi R.) similis boum oculis, folio feniculi, circa[*](circa v. contra circa ll.) oppida nascens, fruticosa caulibus[*](an caulibus mollibus? cfr. Isid.), qui et manduntur decocti. quidam chalcan[*](chalcan E.cfr. Diosc. -ciam v.a.B. calchan r D. -am f. cachlam B e Diosc. III 146.) vocant. haec cum cera[*](era E.) steatomata[*](steatomata S cum B e Diosc. siafatomata E. sia- flato- Vd. siaflatho- R. scirro- v.) discutit.

Invenere herbas et universae gentes, Scythia[*](sesthia VR.) primam [*](primum v.a. J) eam, quae Scythice vocatur circa Maeotim[*](Maeotim S cum P e XXVII 2 et Theophr. boeotiam ll. v.) nascens, praedulcem[*](praedulces E. -cis v.a. H.) alias[*](aliam Ev.a.H.) utilissimamque ad ea, quae asthmata[*](asthmata S cum Salm. e Theophr. (cfr. XXII 25 et Diosc. III 5). spasmata G. sparmata T. -tam VRd. spartama E. -taniam v.) vocant . magna et ea commendatio, quod in ore eam habentes sitim famemque non sentiunt.[*](Th. H. IX 13, 2. (cfr. Diosc. II 80). Th. H. IX 15, 3.) — Idem praestat apud eosdem hippace[*](hippace dTH. hipace VR. ipface E. hippice v.), distincta[*](distincta ll. J. dicta Tv. sic dicta S cum Salm.), quod in equis quoque eundem[*](eandem E.) effectum habeat[*](habeat v(J). -bent VEd. -bere E. -bet S.), traduntque his duabus herbis Scythas etiam[*](etiam dEv. fedam R. red- Vf.) in duodenos dies durare in fame sitique.

Ischaemonem[*](scemonem VRd.) Thracia[*](thracia Rv. traicla V. -aycla d. -ahyda E.) invenit, qua ferunt sanguinem [*](dist. ego.) sisti non aperta modo vena, sed etiam praecisa. serpit in[*](in (=ī) ego. cfr. XXII 45. (XXVII 82. XXI 99. XXVI 126. XXVIII 109). e REv. et r.) terra, milio similis, foliis[*](folia R. -io d.) asperis et lanuginosis. farcitur[*](farcitur Ev. parcitam V1. -tum Rd. -turam V2.) in nares, quae in Italia nascitur, et ciet[*](ciet ego. cfr. XXIV 182. om. ll. v.) sanguinem , eadem adalligata sistit.

[*](Diosc. IV 1. V 54. IV 2 extr.) Vettones[*](uetcones R. uecco- Vd.) in Hispania earn, quae Vettonica[*](uectonica VRd.) dicitur in Gallia, in Italia autem serratula[*](serratura VRd.), a Graecis cestros aut psychrotrophon[*](psychrotrophon D. psycho- B e Diosc. pychrotropon E. phycro- VR. pycro- d.), ante cunctas laudatissima. exit anguloso[*](angulo V.) caule[*](duum ll.v.) cubitorum II, a[*](e VfS. cfr. XV 131.) radice spargens folia fere lapathi[*](lappatis VRd.), serrata, semine[*](stamine B e Diosc.) purpureo. folia siccantur in farinam plurimos ad usus. fit vinum ex ea et acetum stomaacho et claritati[*](claritate R.) oculorum, tantumque gloriae[*](gloria VR.) habet, ut domus, in qua sata sit[*](sata sit dEv (D). cfr. § 115. sit VRS.), tuta[*](tuta Ev. ita R. it V1. pura dT.del.V2.) existimetur a piaculis[*](piculis V1. peric- V2D.) omnibus.

In eadem Hispania inventa est[*](est v(S). si d. sit E. sic rTfH.) Cantabrica per divi Augusti tempora a Cantabris reperta. nascitur ubique caule iunceo[*](iunco V.), pedali, in quo sunt flosculi oblongi[*](oblinquo R.) veluti calathi, in his semen perquam minutum. nec alias defuere Hispaniae herbis exquirendis, ut in quibus etiam nunc[*](etiam- num v.a.S.) hodie[*](hodie ll. v. an uolgo?) in more sit[*](more sit Tf(P)S. -res sit VRd. numeroso et E(?)G. -so sit v. uirorum B.) laetiore[*](laetiore dEv. lact- VR. lat- T. laut- D. sed cfr. § 107.) convictu potionem e centum[*](egentum VR. -tem v.a.B.) herbis mulso additis credere[*](credidere v.a.S.) saluberrimam suavissimamque . nec quisquam genera earum iam novit aut multitudinem [*](tantum TB.), numerus tamen constat in nomine.

[*](cfr. Colum. VI 5, 3.) Nostra aetas meminit herbam in Marsis repertam. nascitur et[*](et om.VRH.) in[*](in om. v.a.G.) Aequicolis[*](aequiculis Vdv.a. G. aequac- R.) circa vicum Nervesiae[*](nernesiae V. uern- R. nersiae d.) ; vocatur consiligo. prodest, ut demonstrabimus[*](demonstrabimus B. -auimus ll.fv.) suo loco, deploratis[*](26,38) in phthisi[*](thisi V. his R.).

[*](Galen. π. φαρμ. κατὰ τόπους X 2 p. 635. Diosc. II 205.) Invenit nuper et Servilius Democrates e primis medentium quam appellavit Hiberida[*](hiberida VG(D). (-dam v). ib- r H.), quamquam ficto nomini[*](nomini Vd (Salm.) S. -ne rfv. an homini? cfr. Galen. (de mendo cfr. moris v. 13).) inventione[*](inuentione (Salm.) S. -ni ll.fv.) eius adsignata[*](assignato Ev.a. S.) carmine. nascitur maxime circa vetera monumenta parietinasque et inculta itinerum; floret semper, folio nasturci, caule cubitali, semine [*](semine tam paruo E(?)v.a.S. (cfr. XXVI 5).) vix ut aspici possit. radici odor nasturci[*](nasturti RdEv(ut v. 9 ll.v).). usus aestate efficacior et recenti[*](trecenti V. recentis R.) tantum; tunditur difficulter. coxendicibus et articulis omnibus cum axungia modica utilissima , viris plurimum quaternis[*](quaternis v. -num ll.) horis[*](moris VRd.), feminis[*](feminis d. feminas E.) minus dimidio adalligata, ut deinde in balineis descendatur in calidam et postea[*](et deinde et postea E.) oleo ac vino perunguatur corpus[*](perungatur coryus R.), diebusque vicenis interpositis idem fiat, si qua admonitio doloris supersit. hoc modo rheumatismos omnes sanat occultos . inponitur non in ipsa[*](occultos—ipsa om.V.) inflammatione[*](ipsas inflammationes E.), sed inminuta.

[*](Diosc. II 211. 212. 211.)[*](cfr. Cels. VI 6, 39. Plin. VIII 98. (X 165 XI 152). Isid. XVII 9, 36) Animalia quoque invenere herbas, in primisque chelidoniam[*](celidoniam V.an chelidonia est?)[*](lac. ego indicavi. excidit medentur; cfr. VIII 97.). hac enim hirundines[*](irundines V.) oculis[*](ocules V2. -los D.) pullorum in nido ... restituuntque[*](restituuntque E. -unt Rdv. restidaiuntque V1. restituunt dantque V2D.) visum[*](in uisum E.), ut quidam volunt, etiam erutis

oculis. genera eius duo: maior fruticosa[*](fructicosa R. fruticoso Ev.a.G.(caule add. v.a.J).), folio pastinacae erraticae[*](duum ll. v.) ampliore, ipsa altitudine[*](altitudine Ev. ampli- r.) II cubitorum, colos albicans , flos luteus; minori folia hederae rotundiora, minus candida.[*](Marc. 8, 44. cfr. Plin. infra § 142.) sucus croci, mordax, semen papaveris. florent adventu hirundinum, discessu marcescunt[*](marcescunt REv. mare- V. are- dT. inare- D. cfr. XVI 218. XX 12. 33. 67. 89 extr. 168. XXIV 2.). sucus[*](sucu V1R.) florentibus exprimitur et in aereo vase cum melle Attico leniter cinere ferventi decoquitur, singulari remedio contra caligines oculorum. utuntur et per[*](et per Ev. per r.) se suco et[*](et om.Rv.a.S.) in collyriis, quae chelidonia[*](cilidoniae VR.) appellantur[*](appellatur R.) ab ea.

Inveniunt[*](inueniunt VRdfS. -nerunt E(?)v(D).) et canes[*](canas E. canes canariam v.a.S ex indice.) qua[*](quae E.) fastidium vincunt[*](dicunt E. deducunt v.a.S. an uincant?) eamque in nostro conspectu mandunt, sed ita, ut numquam intellegatur , quae sit; etenim depasta cernitur. notata est haec animalis[*](animalis del. S cum P.) eius[*](huius v.a.S.) malignitas in alia herba maior. percussus [*](percussis R.) enim a serpente mederi sibi quadam[*](sibi quamdiu E. quadam sibi R(?)v.a.S.) dicitur, sed illam homine spectante[*](inspectante Ev.a.S.) non decerpit.

[*](Th. H. IX 16, 1–3. Diosc. III 34.)[*](Cic. nat. deor. II 50, 126. 127. Verg. Aen. XII 412–415. Isid. XVII 9, 29.) Simplicius[*](herbae d.) cervae monstravere elaphoboscon, de qua diximus, item helxinen[*](helxinen v(S). -ine E. -Isine rTf. seseli enixae B coll. VIII 112 et XXII 41. (an seselin?).) a partu dictam[*](dictam ll.Tfv(S). dictamnum B. (an et tamnum? cfr. VIII 112).), ostendere,[*](22,79) ut indicavimus, dictamnum[*](dictamnum ll.Tfv(S). del. B.) vulneratae pastu[*](pastae Ev.a.H.) statim[*](8,97) telis[*](telis om.E.) decidentibus. non est[*](est om.dT.) alibi quam in Creta, ramis praetenue, puleio[*](pulei R.) simile, fervens et acre[*](et acre REv. etere V. hederae dT.) gustu. foliis tantum utuntur; flos nullus[*](nullum E.) aut[*](aut VRdTH. erat E. ei est aut B. ei est v.) semen aut caulis, radix

tenuis ac supervacua. et in Creta autem non spatiose[*](spatiose Ev. -sa rS. cfr. XVI 166. XIX 92. XXXI 128. XXXV 83.) nascitur mireque[*](an mire quippe vel mire namque? cfr. Theophr. et § 59.) capris expetitur.[*](cfr. Pseudo-Diosc. III [38].) pro eo est[*](est V.om.d. est et REv.) pseudodictamnum multis in terris[*](ter (om. ris nascens—ra- mulis) E.) nascens, folio simile[*](simili dv.a.H.), ramulis minoribus, a quibusdam chondris[*](condris VRv.a.C.) vocatum. minoris effectus statim intellegitur; dictamnum enim[*](dictam nomen enim V.) minima[*](nimia d.) potione[*](portione v.a. S.(ἀπὸ μικρπῦTheophr.).) accendit [*](accedit VRd.) os. qui legere eas, in ferula aut[*](aut S(D). Uel Ev. ui aut VRd1. hii aut d2. ibi aut J.) harundine condunt praeligantque[*](praeligatque nec VR.), ne potentia evanescat. sunt qui dicant utramque[*](utraque Rd.) nasci multifariam[*](multiforia VRd.), sed deteriores in agris pinguibus[*](pinguibus dv. -uis r.), veram[*](ueram sc. herbam: cfr. § 117. (an dictamnum glossema?).) quidem[*](quidam V1fv. a. G. que V2.) dictamnum non nisi in asperis.[*](Diosc. ibid. [39].—Th. H. IX 15, 4.) est et[*](et om.d.) tertium genus dictamnum vocatum, sed neque facie[*](facie Ev. -ile r.) neque effectu simile, folio sisymbri, ramis maioribus, praecedente[*](procedente v. a. H.) persuasione illa, quicquid in Creta nascatur[*](nascitur R(?)Ev.a.S.), infinito praestare ceteris eiusdem generis alibi genitis, proxime quod in Parnaso. alioqui herbiferum esse[*](esse Ev. esset r.) et Pelium montem in Thessalia et Telethrium[*](teletrium VR. elet- v.a.B.) in Euboea et totam Arcadiam ac Laconicam tradunt, Arcades quidem non medicaminibus uti, sed lacte[*](lacti R.) circa ver[*](circa uter E.), quoniam tum maxime sucis herbae turgeant medicenturque ubera pascuis. bibunt[*](bibant E.) autem vaccinum , quoniam boves omnivori[*](omniuori J. -rae B e Theophr. -ibori E. -iuofi VR. -ino fi d. -ino uoriferi v.) fere[*](fere ll. G. om. v.) sunt[*](sint Rd.) in herbis. potentia earum per quadripedes etiamnum duobus claris exemplis manifesta[*](manifestat V.) fit. circa Abderam et limitem, qui Diomedis vocatur, equi pasti inflammantur rabie, circa Potnias[*](potniceas E.) vero et asini.

[*](cfr. Plin. XXVI 154. Isid. XVII 9, 52.—Diosc. III 4. [5]. [6]. cfr. Th. H. IX 20, 4 (13, 3).) Inter nobilissimas aristolochiae[*](aristolociae VR. -laciae d.) nomen dedisse gravidae videntur, quoniam esset[*](esset om.E.)ἀρίστη λεχούσαις.[*](aristhe E.)[*](lechuses R(?)B. lecusaey (-sey d) Vd. tecuses v. reos aes E. (Graecas litteras posUit C)) nostri malum terrae vocant et quattuor genera eius servant: unum tuberibus radicis rotundis, foliis inter malvam et hederam, nigrioribus mollioribusque, alterum masculae, radice longa[*](longa del. voluit S. an ra- dice oblonga (cfr. v. 14) vel ongae, radice?)[*](quattuor ll.v.), IIII digitorum longitudine, baculi crassitudine, tertium longissimae, tenuitate[*](tenuitatis Ev.a.S.) vitis novellae, cuius[*](cui v.a.H.) sit praecipua vis, quae et clematitis[*](clematitis v(H) ex in- dice et Diosc. -atis ll. G(D).) vocatur, ab aliis Cretica[*](certica VR.). omnes colore buxeo, caulibus parvis, flore purpureo. ferunt baculas parvas, ut cappari[*](capparis EC.). valent[*](parent E.) radice tantum. est et quae plistolochia[*](plistolochia H (pist- v). -locia V2. -lotia R.-licia V1. plistocia r.) vocatur, quarti generis, tenuior quam proxime dicta, densis radicis capillamentis, iunci plenioris crassitudine.[*](Diosc. III [6].) hanc quidem polyrrhizon[*](polyrrhizon v(J). -rrizon dES. po- bryzon r. cfr. § 51.) cognominant. odor omnium medicatus, sed oblongae radici tenuiorique gratior ; carnosi enim est corticis, unguentis quoque nardinis conveniens. nascuntur pinguibus locis et campestribus. effodere eas messibus tempestivum; indesquamato[*](in desquamato ego. cfr. vol. III p. 495 ad XIX 115. ita desq- v. tesq- E. desq- D. ita e squama r.) terreno[*](terreno Ev. -nu V1. -nu R. -na d. -ni V2.) servantur. maxime tamen[*](tamen ll. v. an autem?) laudatur Pontica et in quocumque genere ponderosissima quaeque, medicinis aptior rotunda[*](dist. J e Diosc.), contra serpentes oblonga, in summa tamen gloria est ea[*](ea (vel haec) si ego. et si VRdTf. si a E. si G. etiam v.), si modo a conceptu admota vulvis in carne bubula mares figurat, ut traditur.[*](extr.: Diosc. III [6]. Pl. iun. 87, 12. 13.) piscatores Campaniae radicem eam, quae rotunda est, venenum terrae vocant, coramque

nobis[*](nobis VRdv. ut E.) contusam mixta calce in mare sparsere. advolant pisces cupiditate mira statimque exanimati[*](exanimitati R.) fluitant[*](fluuitant VD.). quae polyrrhizos[*](pobryzos V.cfr. § 96.) cognominatur convulsis, contusis, ex alto praecipitatis radice pota ex aqua utilissima esse traditur, semine pleuriticis et nervis, confirmare, excalfacere, eadem satyrion esse[*](esse VREH. is d. est v.).

[*](Diosc. III 48 extr. 49. 50. 31. IV 8. (eupor. II 114).) Verum et[*](et om.VRTf.cfr. § 132.) effectus ususque dicendi sunt ordiendumque malorum[*](a malorum E(?)v. e ma- S. cfr. CFW Müller p. 3. XXIX 29.) omnium pessimo est[*](est VdEJ. om.R. e S. id est v.), serpentium ictu. medentur ergo Britannica herba, panacis[*](panacis VRdS. -ces Ev. -cisque G.) omnium generum radix e vino, Chironii[*](chironi VD. -niae v.a.G.) et flos et semen potum inlitumve ex vino et oleo, privatim quae[*](quae S. que ll. que quae v.) cunila[*](cunila v. -icula (coni- VR) ll.) bubula appellatur, Polemonia[*](quattuor ll. v.) vel Philetaeris[*](philetaeris dES. -ria C e Diosc. et § 64. -teris Rv. phifile- V.) radicis drachmis IIII in mero[*](in numero R. ex mero v.a.S), Teucria[*](teucrias E.),[*](Diosc. III 101. Geop. XIII 9, 12. Diosc. III 115. Pl. iun. 110, 22. Diosc. III 3. IV 3. (eupor. II 115).) sideritis, scordotis[*](cordatis V.) ex vino, privatim ad angues[*](ungues R.), pota et inlita sive suco sive folio sive decocto, centaurii maioris radix[*](radix Bas. -ice ll.v.) drachma[*](drachma VRdv. alba E.) in vini albi cyathis III, Gentiana praecipue[*](tribus et duabus ll. v.) adversus angues II drachmis cum pipere et ruta in[*](sex ll. v.) vini[*](in uini ego. uini ll.v.) cyathis VI, sive viridis sive sicca. et Lysimachiae odorem fugiunt.[*](Pl. iun. 110, 24.—Diosc. IV 1 III 34.—Th. H. IX 20, 4. Diosc. eupor. II 115. Pl. iun. 110, 26. 107, 22. 111, 2) datur ex vino percussis chelidonia; morsibus inponitur[*](cheli- donia morsibus inponitur Ev om. r.) Vettonica[*](uettonice E. uecto- nica d. ueto- R.) praecipue, cui vis tanta perhibetur , ut[*](et (pro ut) E.) inclusae[*](inclusi d.) circulo eius serpentes ipsae[*](ipsae R (?)v. -se V. -si rT.) sese[*](se dT.) interimant flagellando. datur ad ictus semen eius denarii pondere

cum[*](tribus ll.v(bis).) III cyathis vini vel farina drachmis III sextario[*](sextarios V1R.an ex (vel in) sextario? cfr. § 127.) aquae —farina[*](dist. J.) et[*](farina et (ex d) ll. D. -na J. del. v.)inponitur[*](inponitur v(D). pon- ll. repon- J coll. § 115. locus nondum sa- natus.) —, Cantabrica, dictamnum, aristolochia radicis drachma in vini hemina, sed[*](sed om.dEv.a.S.) saepius bibenda. prodest et inlita ex aceto; similiter plistolochia[*](pistolochia VRv.a.H.), quin[*](quin et v.a.D.) omnino [*](an super? cfr. XIX 115. XXVI 121. XXIX (83). 95. XXXI 131.) suspensa supra focum fugat e domibus[*](demonibus R.) serpentes; [*](Diosc. II 208.)

argemonia quoque radicis[*](radicis ego. -ce eius ll.v.) denarii pondere in vini cyathis[*](tribus ll.v.) III poto[*](poto V. in poto E. potus d. -ta R(?) Hack. -tatur v.). plura de ea convenit dici ceterisque, qua[*](qua ego. quo E. qm??? Rd. quoniam VS. quando D. quae v. (an quo loco?).) primum nominabuntur, in eo autem genere medendi primum nominari quamque, in quo maxime valebit. folia habet qualia[*](et equalia E. aequ- v.a.G.) anemone[*](anemona d. -nae v.a. G.), divisa apii modo, caput in cauliculo [*](an teretem (pro item)? cfr. Diosc.) papaveris silvestris, item radicem, sucum croci colore acrem[*](acre Vd.)[*](dist. J.) et acutum. nascitur in arvis. apud nos tria[*](nos tria VRdJ. nostri iam E. nos. Nostri tria v.) genera eius faciunt et id demum probant, cuius radix tus redoleat.

[*](Diosc. III 1. eupor. II 115. Pl. iun. 110, 25. (cfr. Plin. XVI 33).) Agaricum ut fungus nascitur in arboribus circa Bosporum[*](bosphorum RC.) colore candido; dantur[*](datur R(?) v.a.S.) oboli III contriti[*](obolis quattuor contritum v.a.S.) cum binis cyathis aceti mulsi. id, quod in Gallia[*](Galatia S cum B e Diosc.) nascitur, infirmius[*](infirmus R. -um dT.) habetur. praeterea[*](praeterea—19 facit om.R.)[*](propterea V.) mas spissior amariorque[*](spissior amariorque dv. -ora maiorque V. maiorque spissiorque E.) — hic[*](dist. ego e Diosc.) et capitis dolores facit—, femina solutior. initio gustus[*](gustusb VRv(J). -tu d(?)EG.) dulcis mox in amaritudinem[*](amaritudine Rd.) transit.

[*](Diosc. IV 27. eupor. II 115. 131. cfr. Plin. XXVII 39 (XXII 50).) Echios utriusque generis[*](post generis lac. statuit J.) puleio similis, foliis coronat; datur[*](coronat datur ego. cfr. XXI 52. 54. -nata RdEv. -naria D cum vet. Dal. corinata V. cari- fS.)[*](quattuor datur v.a.S.) drachmis[*](duabus ll. v.) II ex [*](et E.) vini cyathis IIII. item altera, quae lanugine distinguitur spinosa[*](spi- noso VR.), cui et capitula viperae[*](uipre R.) similia sunt; haec ex vino et aceto. quidam echion personatam vocant, cuius folio[*](folia VR.) nullum est latius, grandes[*](grandius V. -dis S.) lappas ferentem; huius radicem decoctam ex aceto dant potui.—Hyoscyamum contusum cum foliis ex vino datur peculiariter contra aspidas.

[*](Isid. XVII 9, 55.) Nulla tamen Romanae nobilitatis plus habet quam hiera botane. aliqui aristereon[*](aristereon dED. -reun r. peristereon v(S) e Diosc. -ona H. cfr. § 126. XXVII 21.), nostri verbenacam vocant. haec est quam legatos ferre[*](ferme VR.) ad hostes indicavimus; hac[*](22,5) lovis mensa verritur, domus purgantur lustranturque[*](lustrantur quae R.). genera eius duo[*](duo VdTS. duo sunt R (?)Ev(D).) : foliosa, quam feminam putant, mas rarioribus foliis.[*](Diosc. IV 61.) ramuli[*](ramulis VR.) utriusque[*](utrisque R.) plures, tenues, cubitales, angulosi[*](angulosis V. -sas R.), folia minora quam quercus angustioraque, divisuris maioribus, flos glaucus, radix longa, tenuis. nascitur ubique[*](sed R(?)v.a.S.) in planis aquosis. quidam non distingunt et unum[*](uinum V.) omnino genus faciunt, quoniam utraque[*](utraque dTv(S). -asque r. om. Dal.) eosdem[*](eosdem- que E. (an eosdem utraque?).) effectus habeat. utraque sortiuntur Galli et praecinunt responsa[*](rescyonsa V.), sed Magi[*](magis B.) utique circa hanc insaniunt: hac perunctos inpetrare quae velint, febres abigere, amicitias conciliare[*](conciliari d.) nullique non morbo mederi. colligi debere circa canis ortum ita, ne luna aut sol conspiciat, favis[*](fauis v. faucibus ll.) ante et melle terrae ad piamentum[*](ad pa- uimentum d. et////// E.) datis; circumscriptam[*](circumscripta Rd.) ferro effodi

sinistra manu et in sublime[*](sublimen V.) tolli; siccari in umbra separatim folia, caulem[*](caule Vd.), radicem. aiunt[*](aiunt' R. adlunt E. aiunt- que v.a. S.), si aqua spargatur triclinium , in[*](in ego. om. ll. v. cfr. Diosc. et XXIV 90. (XXVI 29. XXIII 140).) qua maduerit, laetiores[*](lactiores V.) convictus[*](conuinctus R.) fieri. adversus serpentes conteritur[*](contritus V.) ex vino.

[*](Diosc. IV 102.) Est similis verbasco herba, quae saepe fallit pro[*](pro eo S cum B.) ea capta, foliis minus candidis, cauliculis pluribus, flore luteo. haec abiecta blattas in se contrahit[*](in semen trahit dT.) ideoque Romae blattaria[*](blattariam Vdv.a. H.) vocatur[*](uocant dv.a.H.).

Molemonium[*](lemonium E(?) v.a.J. sed cfr. index et XXVI 40. (Diosc. IV 16 hue non qua- drat).) sucum lacteum emittit[*](emittit ego. cfr. vol. III p. 493 med. mittit ll.v.) concrescentem cummis[*](cummis RS. gummis VdD. -mi Ev.) modo, umidis locis. datur denarii pondus in vino.

[*](Diosc. IV 42. Th. H. IX 13, 5. Isid. XVII 9, 38.—Diosc. IV 21.) Quinquefolium nulli ignotum est, cum etiam fraga gignendo commendetur[*](comedatur d.) ; Graeci pentapetes[*](pentapetes—13 effoditur om.E.) aut pentaphyllon aut chamaezelon[*](chamaezelon v(S) ex ind. -leon Ven. cameleon R. -len Vdf.(del. H).) vocant. cum effoditur, rubram habet radicem ; haec inarescens nigrescit[*](inarescit E. marcescens v.a.B.)[*](nigrescit om.E.) et angulosa fit[*](fit—15 ipsa om.E.). nomen a numero foliorum. et[*](et (ante ipsa) del. S.) ipsa herba incipit et desinit cum vite. adhibetur et purgandis domibus.

Adversus serpentes bibitur et eius radix, quae sparganion vocatur, ex vino albo.

[*](Diosc. III 76.)[*](schol. Nicand. ther. 94. Th. H. IX 20, 2.) Dauci genera quattuor fecit Petronius Diodotus , quae persequi nihil attinet, cum sint differentiae duae, probatissimi in Creta[*](certa VR.), mox in Achaia et ubicumque in siccis nati, feniculi[*](feniculis R.) similitudiue, candidioribus foliis et minoribus hirsutisque, caule pedali recto [*](rectu V. -ta d.), radice suavissimi

gustus et odoris. hoc in saxosis nascitur meridianis; reliqua genera ubique nascuntur terrenis collibus limitibusque [*](lac. ego indicavi; exciderunt fere est unum ex his vel est genus.), nec nisi pingui solo ..... foliis coriandri, caule cubitali, capitibus rotundis, saepe pluribus[*](rotundis saepe pluribus Ev.om.r.) quam ternis[*](quaternis dT.), radice lignosa[*](ligno sed E1. -nosa sed E2v.a. H.) et, cum inaruit, supervacua. semen huius cumino simile, prioris[*](priorem Vd.) milio, album, acre[*](acrem VRd.), odoratum omnibus et fervens. secundum priore vehementius[*](nehementium VRd.) est[*](est—8 tertium Ev.om. r.) ideoque parce sumi debet. si iam maxime tertium genus facere libeat, est simile[*](simili R.) staphylino, quod pastinacam erraticam appellant, semine oblongo, radice dulci. omnia haec et hieme et aestate[*](aestati VR.) sunt intacta quadripedi nisi post abortus. ex allis[*](dist. v.a. H.) usus seminis, ex Cretico[*](cretico VRdTf (P)H. ereti E. creta v.) radicis et[*](radicis et VRdTfB. dulcis et Ev. radieis dulcis et Ven. radicis est H cum Gron. (D). an et ra- dicis? cfr. Diosc. et XXVI 45. 89.) magis ad serpentes [*](ser- pentes est Ev.a.H.). bibitur[*](bibitur e uino om.E.) e vino drachma una, datur et quadripedibus percussis.

[*](Diosc. IV 105. Colum. VI 17, 3.) Therionarca[*](therio- narca B. cfr. ind. et XXIV 163. thero- D. theroniarca d. thenro- VR. theonurcsa E. -narca v.) alia quam magica et in nostro orbe nascitur, fruticosa, foliis[*](sub folis (-iis V2) uiribus VRd.) subviridibus, flore roseo. serpentes necat. cuicumque[*](ubicumque dT.) admota ferae et[*](ferae est dT. fuerit v.a. G.) haec[*](hac VR.) torporem adfert.

Persollata[*](persollata J. -olidata VRd. -olata Ev(D). cfr. ind. et XXVI 24. 28. 92. 121. 136. 143. an personata (ut § 104)? cfr. Diosc.(προσωπίδα, προσώπιον, περσωνάκεαμ).), quam nemo ignorat, Graeci arcion vocant , folia habet maiora etiam cucurbitis et hirsutiora nigrioraque et crassiora, radicem albam et grandem. haec ex[*](duum ll. v.) vino bibitur denariorum II pondere;[*](Diosc. II 193. Th. H. IX 9, 3. Isid. XVII 9, 89. Diosc. eupor. II 78.) item cyclamini

radix contra serpentes[*](pentes R.) omnes. folia habet minora quam hedera nigrioraque et tenuiora, sine angulis, in quibus albicant maculae, caule exiguo, inani[*](inane VRd.), floribus purpureis [*](purpureus V1R.), radice lata, ut rapum videri possit, cortice nigro. nascitur in umbrosis. a nostris tuber terrae vocatur, in omnibus serenda domibus, si verum est, ubi sata sit, nihil nocere mala medicamenta; amuletum[*](amuleum VRd.) vocant. narrant[*](narrant Eman. Dal. H. -antque (quae R) rv. (narrant—8 uinum videntur post abortum fieri in v 11 transponenda esse; cfr. Diosc.)) et ebrietatem repraesentari addita in vinum. radix[*](radice v. a. G.) et[*](et VRdTv(J). om.EG. eius S.) siccata, scillae modo concisa[*](concissa d.) reponitur; decoquitur eadem ad crassitudinem mellis. suum tamen venenum ei est, traduntque, si praegnans[*](praegnas VJD.) radicem eam[*](eam VRTfv(S). om.d(?)EVerc.(G)J.) transgrediatur, abortum fieri.

[*](Diosc. II 194.) Est et altera cyclaminos cognomine cissanthemos, geniculatis caulibus supervacuis a priore distans, circa arbores se volvens, acinis hederae, sed mollibus, flore candido , specioso[*](spacioso R.), radice supervacua. acini tantum in usu, gustu[*](tū si R.) acres et[*](acres et D cum U 540. acre sed VR. acri sed (sec E1) rv.) lenti. siccantur in umbra tusique dividuntur in pastillos.

Mihi et tertia cyclaminos demonstrata est cognomine chamaecissos[*](chamaecissos v. -cisus E. camechisos (cha- d) r.), uno omnino folio, radice ramosa, qua pisces necabantur[*](necabantur VRdS. -cantur Ev(D).).

[*](Diosc. 111 82.)[*](Th. H. IX 20, 2.) Sed inter prima[*](primas v.a.J.) celebratur peucedanum, laudatissima [*](laudatissima ll. (sc. herba: cfr. § 93. 108. 119 init.) -mum v.) in Arcadia, mox Samothrace. caulis ei[*](ei H cum Gron. et VRE.om.dT. est ei v.) tenuis, longus[*](et longus dT.), feniculo similis, iuxta terram foliosus, radice nigra, crassa, gravi odore, sucosa. gignitur in montibus opacis, foditur exitu[*](exito V.) autumni[*](aut omni Vd.). placent tenerrimae et altissimae

radices[*](radice R.). hae conciduntur[*](concidantur VRd.) in quaternos digitos osseis[*](offeis Ev. offenfis rTf.) cultellis funduntque[*](fun E (desinens hoc loco).) sucum[*](an sucum quem condunt?) in umbra, capite[*](capit V. cap??? a.) prius et naribus rosaceo perunctis, ne vertigo sentiatur.[*](Diosc. eupor. II 131. Nicand. ther. 76.) et alius sucus invenitur caulibus adhaerens; incisi quoque[*](incisi quoque ego coll. Diosc. -sique ll. -sisque v.) manant[*](manant ego. -nans aD. -nat rv.). probatur [*](probatur av. -tur e VdTx. -turae R.) crassitudine mellea[*](crassitudinem melle ac a.), colore rufo[*](rubro a.), odore suaviter gravi, fervens gustu. hic in usu et radix et decoctum eius plurimis medicamentis, suco tamen efficacissimo, qui resolvitur amaris[*](amaris VRdxv. -rissimam in a.) amygdalis aut ruta contra serpentes[*](contra serpentes aD. om. rv. (puncto ante posito ad seqq. retulit D).) bibiturque [*](uriturque a. bibiturque contra serpentes v. a. D. (fortasse contra serpentes, post medicamentis olim omissa, e margine in falsum locum irrepserunt).) et ex oleo perunctos tuetur.[*](Diosc. IV 172. Pl. iun. 110, 2.—Diosc. IV 8. eupor. II 132. 121.) —

Ebuli quoque, quam[*](quem av. a. S.) nemo ignorat, fumo fugantur[*](fungatur VR.) serpentes.

Privatim adversatur[*](aduer- santur dx.) scorpionibus polemoniae[*](polimoniae Vd.) radix , vel adalligata[*](alligata dxv. a. H.) tantum, item phalangio[*](falangio Va.) ac[*](ac dxv. a r.) ceteris minoribus venenatis, scorpionibus aristolochia, agaricum obolis IIII[*](quattuor ll.v.) in vini mixti cyathis totidem, verbenaca et phalangio cum vino aut posca, item quinquefolium, daucum.

[*](Diosc. IV 102. Isid. XVII 9, 94. 73.) Verbascum Graeci phlomon[*](phlomon C e Diosc. phil- VRdx. pyl- a. plomon v.) vocant. genera habet prima duo: album, in quo mas intellegitur, alterum nigrum, in quo femina. tertium genus non nisi in silvis invenitur. sunt folia brassicae latiora, pilosa, caulis erectus, cubitali amplior. semen nigrum inutile, radix una, crassitudine digiti. nascuntur in[*](in Vdxa.cfr. Diosc. et in R(?)v.) campestribus. silvestri folia elelisphaci [*](elelisphaci v. -spatia a. alelis- phacia r.), alta[*](an altis? cfr. Diosc.), ramis lignosis. sunt et phlomides[*](phlomides C. plo- ll.v.) duae

hirsutae[*](hirsutae v. -ti VRdx. irsute a.), rotundis foliis, humiles[*](humilis R.). tertia lychnitis[*](lychnitis dv. lycn- VR. lichn- a.) vocatur, ab allis thryallis[*](thryallis v. griallis Vda. -alis R.), foliis[*](foliis dav. floris r.) ternis aut cum plurimum quaternis , crassis[*](crassi R.) pinguibusque, ad lucernarum lumina aptis. aiunt in foliis eius, quam feminam diximus, ficus omnino non putrescere. distingui genera haec paene supervacuum est, cum[*](est cum VRdxv. duxi- mus mecum a.) sint omnia eiusdem effectus. contra scorpiones bibitur radix cum ruta[*](rutae V. -te R. (an recte? sc. radice; cfr. vol. III p. 495 ad XX 43, ubi adde XXVIII 123. XXXIII 9. XXXV 100. 114. XXXVI 14. XXXVII 187. 190. XXIII 135.) ex aqua, magna amaritudine, sed[*](sed om.a. est D (puncto posito ad seqq. referens).) effectu[*](effectum dTx.om.a.) pari[*](parit dTx.).

[*](Th. H. IX 18, 2. Diosc. IV 77. eupor. II 132.) Thelyphonon[*](thelyphonon C. theligonon dx. theleg- v. thetyg- VR. thactig- a.) herba ab alis scorpion vocatur propter similitudinem radicis. cuius tactu[*](tactum V. -tus a.) moriuntur[*](moriuntur—11 contra om.a.) scorpiones ; itaque contra eorum ictus[*](ictus om.a.) bibitur. scorpionem mortuum si quis helleboro candido linat, revivescere[*](reui- uiscere Vxv. a. H.) aiunt. thelyphonon[*](thelyphonon C. thelegonon v. -lygonos Rd. -ligonos r.) omnem quadripedem necat inposita verendis radice, folio quidem intra eundem diem. quod est simile cyclamino, ipsa geniculata. nascitur in opacis.—Scorpionibus adversatur et Vettonicae[*](uettonicae G. ueto- VRa. beto- v. uecto- niae d.) sucus ac plantaginis.

[*](Diosc. III 15. (cfr. Plin. XXVII 122).) Sunt et ranis venena, rubetis[*](rubetis aB. -etinis dxv. rultimis V1R. ult- V2.) maxime, vidimusque Psyllos in certamen e[*](certamen e ego. -mine ll.v.) patinis candefactis[*](candefactis V2S. -ctas V1Rdv. candida factis a.) admittentes, ociore etiam quam aspidum pernicie. auxiliatur phrynion[*](phrynion dTB. phrin- x. phyrion VRf. phrion a. phrynon v.) in vino pota. aliqui neurada[*](neurada v e Diosc. -ram d. -ran x. naurida a. natura r.) appellant, alii poterion[*](poterion B e Diosc. -tireton VRD2. -ecton dx. -et. cna. polyrrhizon v(D1).),

floribus[*](an foliis? cfr. XXVII 122.) parvis[*](paruis av. parunm rfx (an recte vel paruulis?).), radicibus multis[*](multis ll.v. an cubitum altis? cfr. Diosc. et XXVII 123.), nervosis, bene olentibus[*](olentibus av. -tium rx (ortum ex -tiuuf).). [*](Diosc. III 159.) item alcima[*](alcima ll. v. alisma B e Diosc. cfr. not. ad § 130.), quam alii damasonion[*](damasonion v e Diosc. cfr. index et XXVI 25. -sion ll.), alii lyron appellant. folia erant[*](erant aG. ę R. e rTfx. ei v.) plantaginis[*](plantagine dTx.), nisi angustiora essent et magis laciniosa convexaque in terrain, alias etiam venosa[*](uene- nosa dxav. a. B.) similiter, caule simplici[*](simplici D. imp- a. simpliciter rTxv. -ci et B.), tenui, cubitali, capite thyrsi, radicibus densis, tenuibus ut veratri nigri, acribus, odoratis, pinguibus. nascitur in aquosis.[*](Pl. iun. 85, 3–5. Diosc. eupor. II 113.) alterum genus eiusdem in silvis, nigrius, maioribus foliis. in usu[*](in usu D. in uisu a. in usus in VR. usus in dxv. cfr. § 71.) radices[*](radices aD. -ce rxv.) utriusque adversus ranas et lepores marinos drachmae pondere in vini[*](uino Tx.) potu[*](po- tum VaTx.). lepori[*](lepore Va.) marino adversatur et cyclaminos. veneni vim canis quoque rabidi morsus habent, contra quos erit cynorrhodum , de quo diximus; plantago et[*](et del. v. a. J.) ad omnes bestiarum[*](17 sq.) morsus pota atque inlita[*](inlita prodest v. a. D.), Vettonica[*](uettonica G. uecto- d. ueto- rx. beto- v.) ex[*](ex dxav. xe r.) mero vetere.

[*](Diosc. IV 60.) Peristereos vocatur caule alto, foliato, cacumine in alios caules se spargens, columbis admodum familiaris, unde et nomen. hanc[*](haec V. hec a.) habentes negant latrari a canibus.

[*](Diosc. III 115.—cfr. Plin. supra § 68. Pl. iun. 107, 21.—Diosc. IV 1. eupor. II 135.) Proxima ab[*](ab av(D). om. r Brot.) his malis venena sunt, quae sibimet ipsi[*](ipsis aD.) homines excogitant. contra haec omnia magicasque artes erit primum illud Homericum moly, dein Mithridatia ac[*](ac aD. de r. et v.) scordotis[*](scordotes d.). et[*](dist. ego coll. § 68 et Pl. iun.) centaurium[*](centaurium av. fentar- r.) potu[*](pota v. a. G. i mala dxav. -le r.) omnia mala medicamenta

exigit[*](exigi VR.) per alvum, Vettonicae[*](uetonicae Va. beto- v. a. G.) semen in mulso aut passo vel[*](quattuor ll. v.) farina[*](farinae v. a. D. cfr. § 101.) drachma in vini veteris cyathis IIII; vomere cogendi atque iterum bibere.[*](Pl. iun. 107, 22. Diosc. III 4 (6). IV 42. III 1.) iis[*](his Vdx. is aD.), qui cotidie gustent earn, nulla nocitura mala medicamenta tradunt. poto veneno aristolochia subvenit eadem mensura qua contra serpentes, quinquefolii sucus, agaricum[*](agricum VR.), postquam vomuerint[*](uomuerint dav. -rit x. uomerint R. moue- V.), denarii pondere[*](tribus ll. v.) ex aquae mulsae cyathis III.

[*](Diosc. IV 131. Th. H. IX 19, 2.—Diosc. III 159.) Antirrinum[*](antirrhinon v. a. S. cfr. XXVI 155.) vocatur sive anarrinon[*](anarrinon S cum B e Diosc. pararinon aD. phanari- v. perarinon r. -rion x. paranarrhinon J. cfr. index.) lychnis[*](lychnis S(D). lignis (ig- d) ll. siue lychnis B(J) e Diosc. lichnis v. (an aliis lychnis?).) agria, simile[*](similis v. a. S.) lino, radice nulla flore hyacinthi, seine vituli narium . et[*](et C. ex ll.Txv(S).) hoc perunctos venustiores fieri nec ullo malo medicamento laedi posse vel[*](uel ego. aut VrxaD. aut ueneno d(?)v.) si quis in[*](id in aD.) bracchiali[*](bracchiali S. -achiali V1Rd1xv. -aciali a. -achia V2d2x.) habeat[*](habeat V2d2xav. beat r.), arbitrantur Magi. similiter ea[*](eam v. a. G.), quam eupliam[*](eupliam VRaBrot.(J). -piliam dTx. -pleam v. eucleam S e coni. Dal. eucliam Salm. coll. Theophr.) vocant, traduntque[*](tra- duntque ea dxav. -dunt eaque V. -duntque eaque R.an tra- dunt aliqui?) ea perunctos commendatioris[*](commendatiores a.) esse famae[*](esse famae VRdxv. fieri a.). Artemisiam quoque secum habentibus negant nocere mala medicamenta aut[*](aut aD. uel VRS. om.dxv.) bestiam[*](bestiamue dxv. a. S.) ullam, ne solem[*](so- lam V2R.an solanum?) quidem; bibitur et haec[*](dist. ego coll. Diosc.) ex vino.—Adversus opium alcima[*](alcima ego. algam ll. -ga D. alligata v. cfr. Diosc. et §§ 124. 125, de mendo XXVI 25. 45. 83. 128. 149. 158.) privatim potens traditur, pota ut[*](pota ut ego. cfr. § 143. XXVI 38. 42. 75. 92. 105. 112. 123. 147. -taue VRv. -ta dTx. -tatur et aD.) adversus ranas.

Pericarpum bulbi genus est. duae eius species:

cortice rubro, alterum[*](alterum Vxa. alterum alterum r(?)v. cfr. Müller de stilo p. 91.) nigro, papaveri[*](papaueri dxv. -re r.) simile, sed vis maior quam priori, utrique autem in[*](in CFW Müller p. 21. om. ll. v.) excalfaciendo. ideo contra cicutam datur[*](datur VRdxS. dicunt a. dantur v. an dant?), contra quam et tus et panaces, Chironium praecipue; hoc et contra fungos.

[*](Diosc. III 138.—Diosc. IV 134. eupor. I 96. Marc. 6, 1. (cfr. Plin. XXII 62).) Verum[*](uerum—6 subtexemus om.a.) et generatim membratimque singulis corporum morbis remedia subtexemus orsi a capite. Alopecias emendat[*](mundat a.) nymphaeae[*](nymphaeae fC. -pheae Rv. -peae V. -phae dT. nimphee x. -phe a.)Heracliae[*](hera- cliae S. et her- H coll. indice. lacitae VRfx. -te dT. ea cute a. et cicutae v. e lacte D.) radix, sive una[*](siue una ego. siueua V1Rdx. se una a. siue V2. Si una v. si ea J. siue ea D.)[*](lac. ego indicavi. exciderunt fere cum pice siue per se ea. cfr. Diosc. et index (medicinae II).).... trita[*](trita J. -tae VRdv. -te xa.) inlinantur. polythrix[*](polythrix H cum Salm. -tria ll.x. -tricha v.) distat a callitriche[*](callitrice Rx.), quod iuncos albos habet et folia plura maioraque, frutice quoque maior est. defluentem capillum confirmant[*](confir- mant a.cfr. Diosc. -at rxv.) et densant [*](densant a. -at rxv.).[*](cfr. Plin. XXIV 170.—Diosc. II 193. Pl. iun. 12, 17.) item lingulaca[*](lingulaca v ex ind. -lata Va. ligulata (-tia R) r.), circa fontes nascens, cuius radix [admixta][*](uncos posui cum P; cfr. XXIV 170.) combusta teritur cum adipe[*](adipe dxav. -pem V. apem R.) suis nigrae; id quoque excipitur, ut eius suis[*](suis dTxaD. uis r. sit suis v.), quae numquam pepererit[*](pepererit coni. J. pe- perit ll. v. cfr. nota ad XXVIII 75.) ; sol deinde plurimum confert inlitae. similis usus est cyclamini radicis.—Porriginem[*](pruriginem V2xv. a. G.) veratri radix tollit in oleo[*](oleo v. -eum VRdx. aqua uel oleo a.) decocta vel in aqua[*](uel in aqua om.a.).[*](Pl. iun. 11, 17.—Diosc. II 193. eupor. I 3. Th. H. IX 9, 3. Marc. 1, 7.—Diosc. IV 60.) —Capitis dolori medetur panacis omnium generum radix in oleo contrita, aristolochia, hiberis[*](iberis S. (et add. v).) adalligata hora vel diutius, si pati possit[*](possit ll. v. cfr, CFW Müller p. 11 et XXVIII 116.), comitante balinei[*](balnei dxv. a. G.)

usu[*](usu dxv. usus r.). medetur et daucum. purgat autem[*](autem et aD.) cyclaminos[*](cyclamenos R. -enus dx.) cum melle in nares addita et ulcera capitis sanat inlita. medetur et peristereos.

[*](Diosc. IV 121.—Diosc. (IV 135). eupor. I 4. (cfr. Plin. XXVII 138).) Cacalia[*](cacalia B e Diosc. calcalla Vrfav. -cala dx. (an ca- caliae, sine leontice uocatur, semen?).) sive leontice[*](leontice B. leantice VRdfx. -ides v. antice a.) vocatur, semen margaritis minutis simile, dependens inter folia grandia, in montibus fere. huius grana xv in oleo macerantur, atque ita adverso capillo[*](aduersus capillos aD.) caput inungitur[*](inungitur aD. unguitur dxS. -gitur VRv. cfr. XXVI 61.).

Fit et ex callitriche sternumentum[*](sternaitamentum x. sternut- v. a. H.). folia sunt lenticulae, caules iunci[*](iunci RdTxH. -cis Vv. si uncis a.) tenuissimi[*](tenuissimi D. -mis VRav. tenuis similes (-lis xJ) dTxH. (an e tenuissimis?).), radice minima. nascitur opacis et umidis, gustatu[*](an gustu? cfr. § 92. XII 97. 119 et nota ad XXVII 22.) fervens.

[*](Pl. iun. 12, 19. Marc. 4, 4. Diosc. III 27. Pl. iun. 110, 19. Nicand. ther. 872.) Hysopum in oleo contritum phthiriasi[*](phthiriasi d(?)v. thyr- VR. tyr- x. parthynar- a.) resistit et[*](et av(D). om. rS.) prurigini in capite. est autem optimum Cilicium e Tauro monte, dein Pamphylium ac[*](ac daG. ad x. ae V. aet R. et v.) Zmyrnaeum[*](szmirneum x. smyrnaeum d(?)v. a. S.). stomacho contrarium , purgat cum fico sumptum per[*](per VRav.indras. om.Tx.) inferna[*](inferna av. cfr. Diosc. in farina rTx.), cum melle vomitionibus[*](uomitionibus—16 melle om.VR.). putant et serpentitum ictibus adversari, tritum cum melle et sale et cumino.

[*](Diosc. III 151.) Lonchitis non, ut plerique existimaverunt, eadem est quae xiphion[*](xiphion v. exi- a. e (et dx) xiphio rx.) aut phasganion[*](phasganion v. pasg- Rdx. gaphasg- a. sparg- Vf.), quamquam cuspidi similis semine; habet enim folia porri, rubentia ad radicem et plura quam in caule[*](caule v. -lum ll. (an caule, in hoc? cfr. § 66).), capitula personis comicis similia,

parvam exserentibus linguam[*](an albam? cfr. Diosc.) radicibus praelongis. nascitur in sitientibus,[*](Diosc. IV 20 (22).) e diverso xiphion[*](exyphyion R.) et phasganion[*](pasganion dx. parsg- R. prasg- V.) in umidis. cum primum exit[*](exigit V.), gladii praebet speciem, caule II[*](duum ll.v.) cubitorum, radice ad nucis abellanae[*](auel- lanae Rd(?)v. a. S.) figuram fimbriata, quam effodi ante messes[*](messed dTz.) oportet[*](an oportet et?), siccari in umbra. superior pars eius cum ture trita, aequo[*](equo Vx.) pondere admixto vino, ossa fracta capite[*](e capite dxv. a. S.) extrahit aut quicquid in corpore suppuret [*](suppuret ego. -rat ll.v. cfr. Frobeen p. 40.) vel[*](cum (pro uel) a.) si[*](sic VR.) calcata sint[*](sunt v. a. S.) ossa serpentis[*](ossa. Serpentis xv. a. G(D). cfr. § 15. XXVIII 116. 157. XXIX 102.) ; eadem contra venena efficax.[*](Pl. iun. 11, 18–21. Diosc. III 82. Marc. 2, 19.) —Caput in dolore veratro in oleo vel rosaceo decocto tritoque ungui convenit, peucedano ex oleo[*](et oleo V.) vel[*](uel om.a.) rosaceo et aceto. tepidum hoc prodest et doloribus, qui plerumque ex dimidia parte capitis sentiuntur, et vertigini . perungunt et radice eius sudoris causa eliciendi, quoniam caustica vis ei est.

[*](Diosc. IV 70. eupor. I 1.)[*](Isid. XVII 9, 54.) Psyllion[*](psyllion v e Diosc. spyllion (-inon a) ll.) alii cynoides[*](cynoides v. -oida Rd. -oyda x. cinoida Vf. -oid a.), alii crystallion[*](crystallion B e Diosc. crysalion V. crisanion a. chrisalion r. chrys- fv. -llion J coll. ind.), alii Sice- licon[*](sicelicon H (-ion v). sicil- VRf. syc- d. silicon a.), alii cynomyiam[*](cynomyiam B. -mi- ram a. -mia dx. cylomya R. -mpa V.) appellant, radice tenui, supervacua, sarmentosum, fabae granis[*](grane V1R. -na V2.) in cacuminibus, foliis canino[*](caenino V. cecino B.) capiti non dissimilibus, seine autem pulici, unde et no- >men. hoc in bacis, ipsa herba in vineis invenitur. vis ad refrigerandum et discutiendum ingens. semen in usu, fronti inponitur in dolore et temporibus ex aceto et rosaceo [*](dist. S.) aut posca;[*](Diosc. III 4 (6).) ad cetera inlinitur. acetabuli mensura

sextarium[*](sextariū J coll. Diosc. -rio Rdxv. -ri r.) aquae densat[*](densat ac v(J). -sat ad a. -sata rS. -sat se ac H.) ac contrahit[*](contrahitur S.) ; tunc terere[*](terere V2dxv. terre Ra. -rrae V1.) oportet et crassitudinem inlinere[*](illinire Rdxv. a. S.) cuicumque dolori et collection inflammationique.—Vulneribus capitis medetur aristolochia , fracta extrahens ossa et in alia quidem parte corporis , sed maxime capite; similiter plistolochia.—Thryseli num[*](thry- selinum S cum B. Rhysellium (Rhis- R) VRv. Rhyss- dEBrot. thysselium Ven. (Erursus incipit).) est non dissimile apio; huius radix commanducata purgat capitis pituitas.

[*](cfr. Plin. XXV 68. Diosc. III 7. Marc. 8, 91.— 8, 44. 106. (cfr. Plin. XXV 90). Seren. 211.—Diosc. IV 69. III 3.)

Oculorum aciem centaurio maiore putant adiuvari , si addita[*](addita Ev. -to rT.) aqua[*](aquae VdT.) foveantur, suco vero minoris[*](minoris v. -ribus ll.) cum nelle culices, nubeculas, obscuritates discuti, cicatrices extenuari , albugines quidem etiam iumentorum sideritide[*](si detur rite Eman. Dal.). nam[*](iam v. a. S.) chelidonia supra dictis omnibus mire medetur. panacis radicem[*](radice VR. -ix v. a. S.) cum polenta epiphoris inponunt[*](imponitur v. a. S.). hyoscyami semen et[*](et om.Ev. a. S. e d.) bibunt obolo, tantundem meconii[*](meconia Vd. -ni S.) adicientes[*](adia- centes VR.) vinumque , ad epiphoras inhibendas. inungunt[*](inungunt dTS. iniung- E. int ung- VR. ad- iung- v.) et Gentianae suco[*](sucum E (om. quem d) v. de structure cfr. § 54. 143. 144 (bis). 156. 163. XXVIII 73. 95. 130. (140). XXIX 62. 118. 119. XXI 150. VIII 99. 215. VII 67. 183; contra [§164]. XXVIII 94. 167 (bis).), quem collyriis quoque[*](quoque om.Ev. a. H.) acrioribus pro meconio miscent. facit claritatem et Euphorbeum[*](euphor- bium R(?)Ev. a. S.) inunctis.[*](Diosc. III 86. II 102. (cfr. Marc. 8, 2. 79). IV 102 (eupor. I 29). IV 61. (cfr. Marc. 8, 28). II 193.) instillatur plantaginis sucus lippitudini[*](lippitudinis d. -ne E.). caligines aristolochia discutit Hiberis[*](dist. ego.) adalligata capiti, quinquefolium[*](quinque- folium dEJ. -orum (quinquif- V) VR. cum quinquefolio v.). epiphoras[*](epiphoris E.) et si qua[*](dist. ego.) in oculis vitia sunt[*](an sint?) emendat verbascum. epiphoris

inponitur peristereos ex rosaceo vel aceto. ad hypochysis[*](hypochysis Ev. -sin C. ypocisis r.) et caliginem cyclamini[*](cyclamini dT. -meni VR. -men in ED. -minon in v.) pastillos diluunt[*](an diluunt et inlinunt?), peucedani sucum ut[*](dist. ego. cfr. § 118.) diximus, ad claritatem et caligines cum meconio et rosaceo.[*](118) psyllion[*](psyllion v. spy- Rd. spilion rf.) inlitum[*](illinitum R(?)EDal.) fronti epiphoras suspendit.

[*](Diosc. II 209. Marc. 8, 89.) Anagallida[*](anacallida VRd.) aliqui acoron[*](acoron Ev(D). -rum rf. corchoron B e Diosc.) vocant. duo genera eius: mas flore phoeniceo[*](poeniceo VS.), femina caeruleo, non altiores palmo, frutice[*](fructice R.) tenero[*](teneri V.), foiis pusillis, rotundis, in terra iacentibus. nascuntur in hortis et aquosis. prior floret[*](floret et R.) caerulea. utriusque sucus oculorum caliginem discutit cum melle et ex ictu[*](icto VR.) cruorem[*](cruorum V.) et argema rubens, magis cum Attico melle inunctis[*](inuntis R.). pupillas dilatat, et ideo hae[*](hae ego. hac VRdfS. huc E. hoc v.) inunguntur ante quibus paracentesis fit[*](an fiet?). iumentorum quoque oculis medentur. sucus caput purgat per nares infusus ita, ut deinde vino colluatur[*](colatur VR. colua- D.). bibitur et contra angues suci drachma in vino.[*]((Marc. 8, 62). Seren. 201, Marc. 8, 82 (167).) mirum quod feminam[*](feminam dv. -na r.) pecora vitant[*](uiuant E.) aut[*](at v. a. J.) si decepta similitudine[*](similitudinem VR.) —flore enim tantum distant— degustavere, statim[*](statim moriuntur V2.) eam[*](eam v. eadem (eand- d) ll.). quae[*](que VR.) asyla[*](asyla Ev. casula r. (nomen incertum).) appellatur, in remedi um[*](remediū ego. cfr. XI 282. XXX 103. II 41. -dia ll. S. -dio v.) quaerunt. a nostris felis[*](felis D. feris ll. ferus. v. felix U 54?. cfr. index.) oculus[*](oculus v. -lis ll.) vocatur[*](uocantur VR.). praecipiunt aliqui effossuris ante solis ortumn, priusquam quicquam aliud loquantur, salutare[*](loquantur, ter salutare v. a. S.) eam[*](eum E. eam tum v. a. S.), sublatam exprimere; ita praecipuas[*](praecipua as V1. -ua has V2.) esse vires. de Euphorbeae[*](euphorbeę VRdS. -bę E. -bii TH. -bio (del. suco) v.) suco satis dictum

est. Iippitdini, si tumor erit, absinthium cum melle tritum,[*](78) item cum[*](cum VRdTf.om.EH. que v.)... Vettonicae[*](lacunam ego indicavi; ex- cidisse videtur uino (ante uetto).) farina[*](farinam VR.) conveniet.

[*](Diosc. IV 137 (eupor. I 54).) Aegilopas[*](aegilopas v. -lotas R. -lota Vd. -lata E.) sanat herba eodem nomine, quae in hordeo nascitur, tritici folio, semine contrito cum farina permixta inpositaque vel suco. exprimitur he e caule foliisque praegnantibus dempta spica et in trimestri farina digeritur in pastillos.

[*](Diosc. IV 76. Pl. iun. 21, 20. (Marc. 8, 8. 12). Isid. XVII 9, 30 (cfr. infra § 150).) Antiqui[*](antiqui ego. aliqui ll.v. cfr. § 37. 53. 57. XX 52. XXIII 97. 139. XXVII 6. XXVIII 48. 129. 141 al.) et mandragora utebantur, postea abdicatus est[*](est dES. et r. om. v.) in hac curatione[*](curatione est v. a. S.). epiphoris, quod certum est, medetur et oculorum dolori radix tusa[*](iusa VR.) cum rosaceo et vino. nam sucus multis oculorum medicamentis miscetur[*](medicamentis miscetur dEv. medicetur V1R. -catur V2.). mandragoran[*](mandragora d. -gon VR.) alii Circaeon[*](circaeon J. -ceon dTS. -caeo E. -ceo r. -ceion B. -caeum H. -ceium v.) vocant. duo eius genera: candidus qui et mas, niger qui femina existimatur, angustioribus quam lactucae foliis, hirsutis et caulibus, radicibus binis ternisve rufulis[*](ternisue rofolis V. -nis uero foliis d. -nisue nigris foris B e Diosc.), intus albis, carnosis tenerisque, is paene cubitalibus.[*](Diosc. IV 76. Th. H. IX 8, 8. 9, 1.) ferunt mala abellanarum nucum magnitudine et in[*](et in VRdH. et EVen. ex v.)iis[*](iis v. is E. his rH.) semen ceu pirorum. hoc albo[*](hoc albo ll.J (= `si hoc semen album est'). hoc album S. album hoe v.) alii arsena [*](assena VR. arsen dv. a. H.), alii morion[*](mo- drion. VRd.), alii hippophlomon[*](hippoplomum VRd.) vocant. huius folia alba, alterius foliis[*](alterius foliis ego e Diosc. -rius ll.v. quam alterius B.) latiora, ut lapathi sativae. effossuri[*](et fossura E.) cavent contrarium ventum et III circulis[*](tribus ll.) ante gladio[*](gladios VRd.) circumscribunt [*](circumscribitur B.), postea fodiunt[*](folia postea fodiunt VR.) ad occasum spectantes. sucus fit

et e malis et caule[*](et e caule v. a. G.) deciso cacumine et e[*](e om.Ev. a. S.) radice punctis aperta aut decocta. utilis haec vel[*](uel Ev. uelut r.) surculo; concisa quoque in orbiculos servatur in vino.[*](Diosc. IV 76. (Cels. III 18).) sucus non ubique invenitur , sed, ubi potest, circa vindemias quaeritur. odor gravis[*](dist. ego coll. U 545.) ei, ut et[*](ei ut et ego. eius et (sed v) ll. v. ei sed H cum man. Dal.) radicis et mali, gravior ex albo[*](ex albo EG. et aluum r. del. v(S). et albi J.). mala matura[*](mala tura R.) in umbra siccantur. sucus ex iis[*](iis Rv. hys V. his dES.) sole densatur, item radicis tusae vel in vino nigro ad[*](ad om.E.) tertias decoctae[*](decoctum VRdT.). folia servantur in muria[*](muri VRd. -riis v. a. G.) efficacius; salsus[*](salsus ego. (cfr. XXVII 71). albus ll.v. alias B. albi D cum U 546 (ad antecedd. referees).) rore tantum[*](rore tantum ll.v. recentium (vel rorantium) B. rorulenti U 546. rore tactorum D.) sucus[*](sucus Ev. -cum r.) pestis est[*](dist. ego.) ; sic quoque noxiae vires gravedinem adferunt etiam olfactu[*](olfacto V1Rd. quam Vd.). quamquam mala[*](mola d.) in aliquis[*](aliquis VRES. -uibus d(?)G. aliis v.) terris manduntur, nimio tamen odore obmutescunt ignari, potu[*](poto d. -te R. -tae V.) quidem largiore etiam moriuntur. vis somnifica pro viribus bibentium; media potio cyathi unius. bibitur et contra serpentes et ante sectiones punctionesque[*](ustionesque B e Diosc.), ne[*](nec V2.) sentiantur[*](satiantur VRd.) ; ob haec satis est aliquis[*](aliquid d. -ui E. -uibus v. a. S.) somnum[*](somnium R. -io V.) odore quaesisse. bibitur et[*](bibitur et contra serpentes et pro E (falso ex v. 13 iterans).) pro helleboro II obolis[*](duobus ll.v.) in mulso—efficacius[*](helleboro—efficacius om.R.) helleborum [*](dist. ego.) —ad vomitiones et ad bilem[*](et bilem R.) nigram extrahendam.

[*](Diosc. IV 79.)[*]((Diosc de venen. 11. Scribon. 179).) Cicuta quoque venenum est, publica Atheniensium poena invisa, ad multa tamen usus non omittendi. semen habet noxium; caulis autem et viridis estur a[*](estur a dEG. est urat r. estur B. urit et v.) plerisque [*](plerumque v. a. G.) et in patinis[*](pastinis d. pla- tanis Ev. a. B.). levis hic et geniculatus[*](geniculatis et VR.) ut calami,

nigricans, altior[*](nigricons altiore d. nigro onsolatiore (tons- V2) VR.) saepe binis cubitis, in cacuminibus[*](cacumine dT.) ramosus, folia[*](folia om.R.) coriandri[*](foliandri R.) teneriora[*](teneriore V. tenuiore d.), gravia[*](grauia ego (an grauiora?) -ui VdEv. -uidi R.) odoratu, semen aneso[*](aniso dEv. a. H.) crassius, radix concava, nullius[*](nulli d.) usus. semini et foliis refrigeratoria vis; sic et necat[*](ciet necat E cito necat man. Dal. quae si (quos P) enecat v. a. S.) : incipiunt algere[*](algere v. -geri (-giri V1) ll.) ab extremitatibus corporis.[*](cfr. Plin. XIV 58.) remedio est, priusquam ad vitalia pereniat , vini natura excalfactoria. sed in vino pota[*](pota dEv. ruta r.) inremediabilis existit[*](existit VRdTfS. -stimatur Ev.). sucus exprimitur foliis floribusque, tum enim maxime tempestivus est; melior[*](melior VRdTfD. et melior v. om.EG.) semine trito expressus [*](dist. ego.) et sole densatus in pastillos[*](pastillos dv. -llo r.). necat[*](nec ad V.) sanguinem[*](sanguiiinem VRdTv (S). -ine E(?)G.) spissando—haec altera[*](alterius E.) vis ei[*](ei ego. et ll. v.) —; ideo sic necatorum[*](necaturo d.) maculae in corporibus apparent.[*](Pl. iun. 22, 1–3.) ad dissolvenda medicamenta utuntur illo pro aqua. fit ex eo et[*](et VRdTS. ē E.del. v.) ad refrigerandum stomachum malagma. praecipuus tamen est[*](est om.dE(?) Dal.) ad cohibendas epiphoras aestivas oculorumque dolores sedandos circumlitus[*](circumlitus Ev. -tum r Ven. -tu J.) ; miscetur collyriis. et alias[*](alias J e coni. S. -ios ll. cfr. XXIII 52. XX 213. XIII 102.) omnes rheumatismos cohibet. folia quoque tumorem omnem doloreinque et epiphoras[*](epi- foram VRd.) sedant.[*](Diosc. eupor. I 135. Marc. 33, 27. 62. Th. H. IX 15, 8. 16, 8.) Anaxilaus auctor est mammas[*](mammas actor est E.) a virginitate inlitas semper staturas. quod certum est, lac puerperarum mammis inposita extinguit[*](extingut V. -gunt Rd.) veneremque[*](uenerem E.) testibus circa pubertatem inlita. remedia, in[*](remedia in ego. -dia VRdS. -dio D. -dia libertate (-rationi v) Ev.) quibus bibenda censetur , non equidem praeceperim. vis[*](praeceperim. uis J. -peri- muss ll.G. -pimus v.) maxima[*](maxima uis v. a. J.) natae Susis[*](natae Susis G e Theophr. natae suis ll. terrae v.) Parthorum, mox Laconicae, Creticae, Asiaticae[*](asiricae V. assyriacae T. ac Cilissae P coll. Diosc.), in Graecia vero Megaricae[*](negaticae VRd.), deinde Atticae.

Cremnos[*](cremnos VdEVen.(D). crēnos R. crethmos Verc. cfr. XXVI 94 (82). 160.) agrios[*](agrion d.) gremias[*](gremias ll.fv (J). gram- Bas. (e Festo).) tollit oculorum inpositus, tumorem quoque polenta addita.

Nascitur[*](nescitur R.) vulgo molybdaena[*](molybdaena v. -bena ll.), id est plumbago, etiam in arvo[*](in aruo E. martio r.), folio lapathi, crassa[*](crassa radice v. a. J. (an radice crassa?).), hispida. hac commanducata si oculus[*](oculos V.) subinde lingatur[*](lingatur VRdTJ. elin- EG. liniatur S e coni. G. religatur v.), plumbum, quod est[*](est (dE?)v(D). om. rS.) genus vitii, ex oculo tollitur.

Capnos trunca[*](trunca J ('ut opponatur fruticosae'). cfr. XXVI 57. truma dE. truna r. prima v.), quam pedes gallinacios vocant, nascens in parietinis et saepibus[*](et seminibus E.), ramis tenuissimis sparsisque , flore[*](an folio uiridi?) purpureo, viridis suco caliginem discutiti; itaque in medicamenta oculorum additur.

[*](Diosc. IV 108. Marc. 8, 182.) Similis et[*](simili est R. -le est V.) nomine et effect, sed alia est capnos fruticosa, praetenera, foliis coriandri, cineracei coloris, flore[*](flore dEv. flor ei V1. flos ei V2. flores ei R.) purpureo[*](purpereo V1. -pureus V2.). nascitur in hortis et segetibus hordeaciis[*](hordeacis VRD.). clarittem facit inunctis oculis delacrimationemque ceu[*](ceu Ev. feu r.) fumus, unde nomen. eadem evolsas palpebras renasci prohibet.

[*](Diosc. I 2. Isid. XVII 9, 10.) Acoron iridis[*](uiridis d. idis E.) folia habet angustiora tantum[*](et tantum E.) et longiore pediculo, radices nigras minusque venosas, cetero et has similes iridis[*](iridis Ev. ederis rf.), gustu acres, odore non ingratas, ructu faciles. optumae Daspetiacae e[*](daspetiacae e J. -iace V. -ice d. daepetiace R. despe//ie E. aspleticae e coni. S coll. Diosc. ponticae dein v.) Galatia[*](galatiae d. -icae v. a. J.), mox Creticae , sed plurimae[*](primae Ev. a. S.de mendo cfr. XXXVII 54. XXIX 67.) in Colchide iuxta Phasin amnem et

ubicumque in aquosis. recentibus virus maius quam vetustis , Creticae candidiores Ponticis.[*](cfr. Diosc. I 1.) siccantur, ut iris[*](ut iris (vel iridis) ego. utris ll. -ibus v. uere D.), in umbra[*](in umbra om.d.) digitalibus frustis[*](frusiris VR.). nec non inveniuntur qui oxymyrsinae radicem acoron[*](acaron C.) vocant[*](uocatur R.), ideoque quidam hanc acorion[*](acorion VRdT(P)S. -roi E. acoron (acar- C) agrion v.) vocare malunt. vis ei ad calfaciendum extenuandumque ,[*](dist. ego.) efficax contra suffusiones et caligines oculorum, suco eiusdem poto contra[*](quae poto contra V. poto contraque v. a. S.) serpentes.

[*](Diosc. IV 90. 91.) Cotyledon parvula herba est[*](est in VRdS. t in E.del. v. (an semen habet in? cfr. Diosc.).), in cauliculo tenero, pusillo folio pingui[*](folio pingui S. pingui folio B e Diosc. pingui ll. v.), concavo ut coxendices[*](excoxendices E.). nascitur in maritimis petrosisque[*](p???torisque R.) umidis[*](umidis ego coll. Marc. 12, 3. uiridis ll. v.), radice olivae modo rotunda. oculis medetur suco. est aliud genus eiusdem sordidis foliis, latioribus densioribusque circa radicem velut[*](uelut v. uel ll.) oculum[*](oculorum con V. -lum ei; R.) cingentibus, asperrimi gustus[*](gusto E.), longiore caule, sed[*](caule sed dEv. -les r.) pergracili [*](pergraciles d.om.VR.). usus[*](usus eius v. a. S.) ad eadem quae sativi[*](satiui ego. iniui E. iridi (yr- R) rTS. -dis v. iris G.) aizoi[*](aizoi Ev (D) ad seqq. referentes. alzio r. aizoo S (et dist.) coll. Diosc.).

[*](Diosc. IV 88. 89 Th. H. VII 15, 2. cfr. Plin. XVIII 159. XXVII 14.) Duo genera eius[*](eius VS. om. rv(D).) : maius in fictilibus vasculis seritur, quod aliqui bupihthalmon appellant[*](appellant VRS. uocant d(?)Ev.), alii zoophthalmon [*](zoobthalmon ap- pellant V.), alii stergethron[*](stergethron C. -ton (hist- d) ll.v.), quia[*](quia VdS. quod Ev(J). quia—hypogeson om.R.) amatoriis conveniat[*](conueniant Vd.), alii hypo- geson[*](hypogeson B ('e codd. Rom.'). stergeton VE.om. (R)d. speg- v. cfr. nota ad XVII 159. (exspectes potius epi- vel hypergeson, sed ane hoc quidem usquam traditum est).), quoniam in subgrundiis[*](sugrundis VR.) fere nascitur[*](nascitur stergeton d.) ; sunt qui ambrosiam potius[*](potius om.RS.) vocant et qui amerimnon, Italia[*](italias Rd. -li v. a. S.) sedum[*](seddum V.)

magnum aut oculum[*](oculum dv. -lorum rf.) aut digitillum. alterum minusculum, quod erithales[*](erithales C. -theles v. -tiles VR. -////des E. -cles d.) vocant, alii trithales[*](trithales C. -theles v. -chales E. -cteles r.), quia ter[*](quia ter dEv. quater r.) floreat, alii erysithales[*](erysithales VfJ.cfr. XXVI 137. erisist- Rd. chrysot- E(?)v.), aliqui isoētes[*](isoetes v ex ind. is (his V2) et si VR. ysetun d. sem E.), Italia[*](italia EJ. milia VR. alii d. sed G. sed alii itali v.) sedum[*](sedum ll.v(J). del. G.), sed aeqne[*](sed aeque ego. (cfr. XXIX 85). sed qui VRdJ. qui E. alii v. del. G. atque D. sed graeci coni. S.) aizoum[*](atzoum R -ouum V.) utrumque, quoniam[*](quoniam om.E.) vireat[*](uirerat R. uiret G.) semper[*](semper ll.S. emper aliqui semperuiuum E2v(D), a Plinio nusquam alibi dictum.). maius et cubiti altitudinem [*](altitudine VRd.) excedit, crassitudine plus quam pollicari. folia[*](folia G e Diosc. lia ll. -iud v.) in cacumine linguae similia[*](simile v. a. G.), carnosa, pinguia, larga[*](largo v. a. H.) suco, latitudine pollicari, alia in terrain convexa, alia stantia ita, ut[*](ita ut dEv. it V1R. ut V2. ita S.) ambitu effigiem imitentur[*](imitentur dv. -tantur VES. -tatur R.) oculi. quod[*](quo E.) minus est, in muris[*](muri VR.) parietinisque et tegulis nascitur[*](innascitur E.), fruticosum a radice et foliosum[*](foliosum VRdTfH(J). fufum ES. furfum v.) usque ad cacumen, foliis angustis, mucronatis, sucosis, palmum[*](palmū D cum U 547. -mo ll. v. cfr. XXVI 39. 68. 82. XXIII 131.) alto caule. radix inutilis.

[*](Dios. IV 89 [91] coll. II 217.) Huic similis[*](simile VRE.) est quam Graeci andrachnen[*](andrachnen v. cfr. XIII 120. -raciem VRd. -rechien E. -rachlen S coll. ind.) agrian[*](agrian J. -am v. agarian VR. -am d. enagrian E.) vocant, Italia[*](italia VRdS. -licae E. -li v.) inlecebram[*](inlecebram (ille- B) S e Diosc. elecebram d. -ant V. ecelebrant R. celeb- Ev.), pusillis[*](pusillos VR. in pastillos v. a. B.) latioribus foliis et[*](et VRdfv(D). om.EC(J). sed S.) breviore [*](breuiore VD. ori Ev. -or r.) cacumine. nascitur in petris[*](petrosis dT.) et colligitur cibi causa.

Omnium harum vis eadem, refrigerare[*](perfrigerare Ev. a. H.) et adstringere. [*](Diosc. IV 88. eupor. II 137. 121.) medentur epiphoris folia inposita vel sucus inunctis[*](inunctus dTv. a. G. cfr. nota ad § 142.), purgat[*](pungat E.)

enim ulcera oculorum expletque[*](expersque E.) et ad cicatricem perducit palpebras deglutinat. eaedem[*](eadem VRVen.) capitis[*](capiti VR.) doloribus medentur suco vel folio temporibus inlitis, adversantur phalangiorum ictibus, aconito vero maius aizoum[*](atzoum V1. adz- V2R.) praecipue. a scorpionibus quoque habentem id feriri[*](fieri VR.) negant.

[*](Diosc. IV 69. eupor. I 57. 67. (Marc. 9, 60). Diosc. II 152 III 82.—Marc. 15, 38. Pl. iun. 20, 17.) Medentur et aurium dolori, item sucus[*](sucus VRTfS. sucus in- unctus d(?)Ev(D).) hyoscyami[*](hyoscyami TEv. -mos rf.) modicus [*](modica E. -ce v. a. S.), item Achilleae et centaurii minoris et plantaginis, peucedani cum rosaceo et meconio[*](meconi VR.), acori sucus cum rosa —omnis autem strigili calefactus infunditur—, cotyledon etiam purulentis cum[*](cum VRv(S). et cum d(?)EG.) medulla cervina calefacta, ebuli radicis [*](dist. D.) tritae sucus linteo colatus, mox in sole densatus et, cum opus sit, rosaceo dilutus et calefactus.

Parotidas verbenaca[*](uerbenacae R. -ca quoque v. a. S.), item plantago sanat, item sideritis cum axungia vetere.

[*](Diosc. III 4 [6]. eupor. I 160. Pl. iun. 23, 19. Marc. 10, 62.—Diosc. III 48. IV 69. eupor. I 69. Cels. VI 9. Marc. 12, 59. Pl. iun. 27, 12.—Diosc. IV 8.—Diosc. II 152. Marc. 12, 60. Pl. iun. 27, 13–15.) Narium ozaenas[*](ozaenas v. -nam S. cfr. XXIV 113. ozena VRd. ozen E. (an ozaena emendatur?).) emendat aristolochia cum cypero.

Dentibus remedio sunt panacis[*](panaci VRd.) radix commanducata , praecipue Chironiae, item sucus collutis[*](col- lutis Ev((D). -tibus rfS.), radix hyoscyami ex aceto manducata, item Polemoniae. commanducatur [*](commanducatur Ven.(S). -an- tur ll.v.) et plantaginis radix[*](radices v. a. S.), aut colluuntur[*](coluntur VR.) in aceto decoctae suco; et folia esse[*](esse VRES. edere dT. sunt v.) utile[*](inutile E. utilia v. a. S.), vel si sanguine gingivae[*](sanguinem gingina VR.) putrescant; [vel[*](uncos ego posui. uel ll.Tv(J). uel (uel si S cum vet. Dal.) sanguinis sit reiectio C coll. Diosc. del. Brot. (an pu- trescant tumeantve?).) ] semen eiusdem apostemata et collectiones

gingivarum sanat.[*](Diosc. III 4 [6]. (eupor. I 79). IV 42. eupor. I 69. Cels. VI 9. Marc. 12, (1) 30. Pl. iun. 27, 16–20.—Diosc. IV 102. Pl. iun. 27, 20. Diosc. III 27. 82. II 209.) et aristolochia gingivas dentesque[*](dentesue d(?)ES.) confirmat , verbenaca[*](uerbenace E. -acae S cum vet. Dal.) cum radice commanducata et decoctae[*](decoctae v(S). -ta ll.C.) ex vino aut aceto sucus colltus, item quinquefolii radicis[*](radices Ev. a. S.) decoctae ad tertias in[*](in ego. cfr. infra. om. ll. v. ex Pl. iun.) vino aut aceto. prius quam decoquatur [*](decoquantur EC.), aqua marina aut salsa lavatur[*](Isauatur R. lauantur Ev. a. J.) ; decoctum diu[*](diu om.E.) tenendum in ore. quidam cinere quinqlefolii fricare malunt. et verbasci radix decoquitur in vino ad colluendos dentes, et hysopo[*](hysipo VR.) colluuntur[*](coluuntur VD.) et peucedani[*](peucedanis VR.) suco cum meconio vel radicum anagallidis[*](anacallidis VRd.), magis feminae, suco ab altera nare, quam doleat, infuso.

[*](Diosc. IV 95. Isid. XVII 9, 53.) Erigeron[*](Frigeron VR.) a nostris vocatur[*](uocatus VR.) senecio. hanc si[*](si dEv. sine r. an si ter? cfr. § 148. XXI 42.) ferro circumscriptam[*](circumscripta VR.) effodiat aliquis tangatque ea dentem[*](ter dentem Cornar.) et alternis ter despuat ac reponat in eundem locum ita[*](eta V. eza R.)[*](ita V2v. itē r.), ut vivat[*](bibat E.) herba, aiunt dentem eum postea non doliturum. herba est trixaginis[*](trixa- gini V.) specie et mollitia, cauliculis subrubicundis . nascitur in tegulis et in muris[*](moris VR.). nomen hoc[*](hoc nomen RS.) Graeci dederunt, quia vere canescit. caput eius numerose[*](numerose V2d. -ore V1R. -osa Ev. cfr. XXXIII 61.) dividitur lanugine, qualis est spinae, inter divisuras exeunte; quare Callimachus[*](gallimachus R. galliam chus V.) eam acanthida appellavit, alii pappum. nec deinde Graecis de ea constat. alii erucae foliis esse dixerunt, alii roboris—at minora[*](at minora ego. minora aminora E. minora rJ. sed minoribus (-ra D)v.) multo—, radice alii supervacua, alii nervis utili[*](utilia/// V.), alii potu strangulante. e diverso quidam[*](quidem E.) regio morbo cum vino dederunt et contra omnia

vesicae vitia, item cordis et iocineris. extrahere renibus harenam dixere. ischiadicis drachmam cum oxymelite ab ambulatione propinavere[*](propriauere E.), torminibus quoque et[*](et om.d(?)Ev. a. S.) in passo utilissimam, praecordiis etiam cibo ex aceto eam praedicantes serentesque[*](serentesque Ev. -tes d. serpentes V.om.R.) in hortis. nec defuere qui et alterum genus facerent nec quale[*](quale Ev. -lem VR. -lis d.) esset[*](essent VR.) demonstrarent, contra serpentes in aqua bibendam edendamque[*](medendamque VRd.) comitialibus dantes. nos eam Romanis experimentis per usus digeremus. lanugo eius cum croco et exiguo aquae frigidae trita inlinitur epiphoris , tosta[*](tosta R (?)v. tota r.) cum mica salis strumis.

[*](Diosc. IV 85.—II 211. IV 149.) Ephemeron folia habet iilii[*](lilii Ev. illis r.), sed minora, caulem parem, florem caeruleum, semen supervacuum, radicem unam digitali[*](digitalem E.) crassitudine, dentibus praecipuam[*](praecipuum R.) concisam in aceto decoctamque, ut tepido colluantur. et ipsa etiam radix[*](radix mobiles v. a. S.) sistit; cavis[*](sistit cauis Ev (J). sistit in (sistint VR) cauis rTBrot. an sistit motus? cfr. XX 16.), exesis[*](exesis S (et ex- v). -si ll.TJ (offendente num. singulari).) inprimitur. chelidoniae radix ex aceto trita continetur ore, erosis veratrum nigrum inprimitur [*](imponitur v. a. S.), mobiles utrolibet decocto[*](utralibet decocta d (?)Ev. a. S.) in aceto firmantur.

[*](Diosc. III 11. cfr. Plin. XXVII 71 (89). XXX 24. (XXII 121).) Labrum Venerium[*](uenerium D. -reum v. (cfr. XVIII 124). uenenarium ll.) vocant in flumine nascentem. est ei vermiculus[*](uermiculum VR.), qui circa dentes fricatur[*](fricatur ego. cfr. XXII 121. necatur (ortum ex Fncatur) ll. G. de mendo cfr. § 167. XXVI 11. 15. XXX 83. XXVIII 133. ligatur v. nectitur D cum U 547 (contra Plinii usum).) aut cavis dentium cera includitur. cavendum ne vulsa[*](uulsa VdE. euu- v. cfr. nota ad XVIII 296; adde XIX 28, ubi etiam 27 (et fortasse 16) rectius uellitur scribendum erat. auu- R (?)G.) herba terram tangat[*](tangant VR. (an recte?).).

[*](Diosc. II 206. cfr. Geop. II 6, 30.) Ranunculum vocamus quam[*](quam dv(S). cfr. ind. et supra § 93. 117. 171. qua VR. quem E(?)C(D).) Graeci batrachion.

genera eius IIII: unum pinguioribus quam coriandri fohis et ad latitudinem malvae accedentibus, colore livido, caule alto[*](alto S e coni. Dal. alio VRd. albo Ev. an cubitali? cfr. Diosc.), gracili et radice alba. nascitur in limitibus umidis et opacis. alterun foliosius[*](foliosis E.), pluribus foliorum incisuris, altius[*](altius dED. alitus r. altis v.) caulibus. tertium minimum est, gravi odore, flore[*](grauiore flore R.) aureo. quartum simile huic, flore lacteo[*](lacteo Brot. Cum Buellio e Diosc. luteo ll.v. (J).). omnibus vis caustica, si cruda folia inponantur, pusulasque ut ignis[*](igni V. igi E.) faciunt. ideo ad lepras et psoras[*](psoras dv. spo- r.)iis[*](iis S. is VRED. eis G. om.dv.) utuntur et ad tollenda stigmata, causticisque[*](causticisque d(?)Ev. -cis uriae V. -cis uirie E.an causticis uarie (vel uero)?) omnibus miscent. alopeciis inponunt celeriter removentes[*](emouentes VET. euome- d.). radix in dolore commanducata diutius rumpit dentes; eadem[*](ad (at S) eadeim R.B) sicca concisa sternumentum [*](sternu- tamentum V2dEv. a. S(D). cfr. nota ad XXIV 97.) est.[*](cfr. Plin. XXI 144. XXVI 24.—Diosc. II 152. Pl. iun. 25, 7–9. Diosc. IV 42. 70.) nostri herbarii strumum eam[*](stru- mum eam VRdTfS. strumeam Ev. cfr. ind.) vocant, quoniam medetur strumis et panis parte in fumo suspensa, creduntque ea rursus sata rebellare quae curaverint[*](curata fuerint (vet. Dal.) S.) vitia, in[*](uitia in ego. -tia ll. v. (quo in CFW Müller p. 22. et in plantagine coni. Dal.).) quo scelere et plantagine utuntur. oris ulcera intus[*](intus ll. v. an illitus?) sucus plantaginis emendat et folia radicesque commanducatae [*](commanducatae VdS. -te R. -ta Ev(D).), vel si rheumatismo laboret[*](laboret Ev. habet r.) os, ulcera faetoremque quinquefolium, ulcera psyllium[*](psyllium. v. -llum E. pusillum r.).

[*](Pl. iun. 25, 17–22. Marc. 11, 12. Pl. iun. 24, 1–3. Marc. 10, 62. Diosc. III 27. IV-76.) Conposita quoque contra faetores, vel maxime pudendum[*](pu- dentium VRd.) vitium[*](uitulum VR.), trademus. ergo folia myrti et lentisci pari pondere, gallae Syriacae dimidium pondus simul terere et vino vetusto sparsa mandere matutino ex usu[*](et usus E: optimum v. a. H.)

est, vel hederae bacas cum casia[*](cassia Vd.) et murra[*](myrrha RdEv. a. S.) pari pondere ex vino. naribus utilissimum est dracontii semen contritum ex melle, etiam si carcinomata in iis sint[*](sit VRd.). suggillata hysopo emendantur, stigmata[*](stag- mata R.) in[*](in Rv. om. r.) facie mandragoras[*](mandragora v. a. H.) inlitus[*](illitus dTE(P)H. -ta v. inlinitus VRS. cfr. XXIII 124.) delet.