Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

Et anchusae radix in usu est, digitali crassitudine . finditur papyri modo manusque inficit sanguineo colore, praeparat lanas pretiosis coloribus. sanat ulcera in cerato, praecipue senum, item adusta. liquari non potest in aqua, oleo dissolvitur; idque sincerae experimentum est. datur et ad renium dolores drachma eius potui[*](potum R.om. v. a. Bas.) in vino aut, si febris sit, in decocto balani; item[*](item in R.) iocinerum vitiis et lienis[*](lienis RC. lieni rTv. cfr. § 65.) et bile[*](bilem dx.) subfusis. lepris et lentigini [*](lentigini v. -ginis R. -gines r.) inlinitur ex aceto. folia trita cum melle et farina luxatis inponuntur, et pota[*](potatur V2R.) drachmis[*](drachmas R.) duabus in mulso[*](mulso Vdxv. fulgo R.) alvum sistunt. pulices necare radix in aqua decocta traditur.

[*](Diosc. IV 27.) Est et[*](Et estR.) alia similis pseudoanchusa[*](seudo anchusa x. pseudoancus R.) ob id appellata, a[*](a Vdxv. et R.om. Ven.) quibusdam vero echis aut[*](ethisa ut x. et his aut R.) doris[*](odoris VxR.) et multis aliis nominibus , lanuginosior et minus pinguis, tenuioribus foliis, languidioribus[*](et languidioribus x (?) v.a.S.cfr. § 75.). radix in[*](in om.Rv.a.H.) oleo[*](oleo vet.Dal. oleum ll.fv.a.H.) non fundit rubentem[*](sed rubentem v.a.H.) sucum, et hoc ab anchusa discernitur. contra serpentes efficacissima potu[*](potu dxv. potum r.) foliorum vel seminis. folia ictibus[*](an et ictibus?) inponuntur. virus serpentes[*](serpentium dxv.a.S. (ante uirus excidit fortasse radicis; cfr. Diosc.).) fugat. bibitur et propter spinam[*](spinam v.spinae ll.an spinae dolorem?). folium eius sinistra decerpi iubent Magi et[*](magi et Vdxv. magici R.), cuius causa sumatur, dici tertianisque febribus adalligari.

[*](Diosc. IV 24.) Est et[*](et om.Vdxv.a.G.) alia herba proprio nomine onochilon[*](onochelos B. -chiles G.), quam aliqui anchusam vocant, alii archebion, alii onochelim [*](ono cholin V. nochelim x.), aliqui rhexiam[*](rexiam Vx. raxian R.), multi enchrysam[*](enchrysamH (-son v). cfr. index. enichrysam (-chrisam f) Vf. encrisam T.enecrisam dx. enchysam R. enchusam B.), parvo frutice, flore purpureo, asperis foliis[*](foliis Vdxv.floris R.) et ramis, radice messibus sanguinea , cetero nigra, in sabulosis nascens, efficax contra serpentes maximeque viperas et radice et foliis, aeque cibo ac potu. vires habet messibus. folia trita odorem[*](odore V.) cucumeris reddunt. datur in cyathis tribus vulva procidente[*](procedente R.). [*](Diosc. IV 25.)pellit et taenias[*](teneas V. tineasv.a.S.) cum hysopo, et in dolore renium[*](penium dTx.) aut iocineris ex aqua mulsa, si[*](si dxRv. in V.) febris sit, sin aliter, e vino bibitur. lentigini ac lepris[*](aut leprisdTx.) radix inlinitur. habentes eam a serpentibus feriri negantur. est et alia huic similis flore rubro, minor, et ipsa ad eosdem usus, traduntque, conmanducata ea si inspuatur[*](inspuatur v. inspuat Vdx. instra.at R.an inspua-tur ori? cfr. Diosc.), mori serpentem.

[*](Diosc. III 144.) Anthemis magnis laudibus celebratur ab Asclepiade . aliqui leucanthemida[*](leuchantemum V. leucantemium x.) vocant, alii leucanthemum, alii eranthemida[*](eranthemida B. erathe- dR. erate- x. arathe- V. are the- v. floreant R.), quoniam vere floreat; alii chamaemelon[*](camemelon x. cheme- V. cume- R.), quoniam odorem mali habeat. nonnulli melanthion vocant. genera eius tria fronde[*](fronde VxfRv (D). flore d(?)B coni. e Diosc.) tantum distant, palmum non excedentia [*](lac. ego indicavi; exciderunt floribus non maioribus quam foliis. cfr. Diosc. et XXVII 97. 98. (foliis, floribus rutae Müller emend. IV 4. foliis rutae similibus, floribus U 478).), parvis foliis[*](foliis VTfxRD. foliis ut v. a. B. floribus ut d(?) B coni. e Diosc.)..... rutae candidis[*](canidi R.) aut malinis[*](melinis v. a. S. cfr. XXXV 30. (XIII 5. 11. XXIII 103).) aut purpureis. in macro solo aut iuxta semitas colligitur[*](colligi R.) vere et in coronamenta[*](coronamentis dx.) reponitur. eodem tempore et medici

folia tusa in pastillos digerunt, item florem et radicem. dantur omnia mixta[*](omnia tusa mixta x.) drachmae unius pondere contra serpentium omnium[*](omnium om.Vxv.a.G.) ictus. pellunt[*](pellitd(?) v.a.S.) mortuos[*](an emortuos?) partus, item menstrua in potu et urinam calculosque, inlita[*](inlita ego.om.ll.v.) inflationes[*](inflammationes dx.), iocinerum[*](dist.U 479.) vitia, bilem subfusam[*](infusam x.), aegilopia, conmanducata ulcerum eruptiones manantes sanant[*](sanant U 479. sanat ll.v.). ex omnibus his generibus ad calculos efficacissima est quae florem purpureum habet, cuius et foliorum et fruticis amplitudo maiuscula[*](et maiuscula R.) est. hanc proprie quidam eranthemim[*](eranthemum dx. -mon B.) vocant.

[*](Homerus ξ 348. δ 602. Diosc. IV 109.) Loton qui arborem putant tantum esse, vel Homero auctore coargui possunt[*](possint R.). is enim inter herbas subnascentes deorum[*](dearum R.) voluptati loton primam nominavit. folia eius cum melle oculorum cicatrices[*](cicatrices Vdxv.cicer R.), argema, nubeculas [*](nu//culas V. niculas R.) discutiunt.

[*](Diosc. IV 112. ierodot. II 92. Th. H. IV 8, 11.) Est et lotometra[*](lothometra x. -tras R.), quae fit ex loto sata, ex cuius semine simili milio[*](simili milio B. simillimi// V. -illimo dv(Brot.).simillo x. -illime R. simili mili S.) putri[*](putri J coll. XIII 108.porri ll. v. a. B (Brot.). del. B. cibarii S. an puri (vel parui)?) fiunt panes in Aegypto a pastoribus , maxime aqua vel lacte subacti[*](subacti ego. cfr. XVIII 105. 106. -tio VR. -to rv. an subacti et?). negatur quicquam[*](quiquam VR.) illo pane salubrius esse aut levius, dum[*](cum R.) caleat. refrigeratus difficilius concoquitur fitque ponderosus. constat eos, qui illo vivant, nec dysinteria nec tenesmo neque aliis morbis ventris[*](uentri V.) infestari. itaque inter remedia eorum habetur[*](habetur v. habentur xR. b???tur d. habent VS.).

[*](Diosc. IV 190.—Th. H. VII 8, 1.—Nicand. ther. 678.) Heliotropii miraculum saepius diximus cum[*](2,109,18,252) sole sese[*](sese v.saepe VR.om.r. se Verc.) circumagentis etiam nubilo die; tantus[*](tantum dxRv.a.C.) sideris

amor est[*](amor est VTRv. -orem r. (et add.dTx).). noctu velut[*](uelut om.x.) desiderio contrahit[*](contrahi G.) caeruleum florem. genera eius duo, tricoccum et helioscopium. hoc altius, quamquam utrumque semipedalem altitudinem non excedit, ab ima[*](ima v e Theophr. una ll.J.) radice ramosum. semen in folliculo messibus[*](mensibus V.) colligitur [*](mulsoque R.). nascitur nonnisi in pingui solo cultoque maxime, tricoccum ubique. si decoquatur[*](decoquantur VRVen.), invenio cibis placere et in lacte iucundius alvum molliri et, si decocti sucus bibatur, efficacissime exinaniri. maioris sucus excipitur aestate hora sexta, miscetur cum vino[*](cumino dx.), sic firmior.[*](Diosc. IV 191. 190. 191.) capitis dolores sedat rosaceo admixto. verrucas cum sale tollit sucus e folio, unde nostri verrucariam herbam appellavere, aliis cognominari effectibus digniorem. namque et serpentibus et scorpionibus resistit ex vino aut aqua mulsa, ut Apollophanes et[*](apollophanes et om.V.) Apollodorus tradunt. folia infantium destillationibus[*](et destillationibus R. dist dx v. a. Dal. fortasse corruptum; cfr. XXX 135 (adustio).), quod[*](quodll. v. quam D cum U 479. an quod uitium (vel malum)?) siriasim[*](syriasin x. sisiasim R.) vocant, inlita medentur , item contractionibus, etiam si id comitialiler accidat[*](accidant Vx. (an id uitium... accidat? cfr. XXX 135). 17 eos Vxv. a. H.). decocto quoque foveri os saluberrimum est. potum id pellit taenias et renium harenas. si cuminum adiciatur, calculos frangit. decoqui cum radice oportet, quae cum foliis et hircino sebo[*](seuo dRv.a.S.) podagris inlinitur. alterum genus, quod tricoccum appellavimus et alio nomine scorpiuron[*](scorpion dx.)[*](57) vocatur, foliis non solum minoribus, sed etiam in terram vergentibus. semen ei est effigie scorpionis caudae, quare nomen. vis[*](uisa R.) ad omnia venenata[*](uenena x.cfr. § 18.) et phalangia, sed contra scorpiones praecipue inlita[*](an praecipua inlitae?). non feriuntur habentes, et si terram surculo heliotropii circumscribat[*](circumscribant R.) aliquis, negant[*](negat V.) scorpionem egredi, inposita vero herba aut uda[*](uda RG.om r. inde v.) omnino
respersum[*](an respersa? cfr. XXIX 75.) protinus mori. seminis[*](semini R. semen x.) grana[*](grana—2 tertianis om.Vdx.) quattuor pota quartanis prodesse dicuntur, tria vero tertianis, vel si herba ipsa[*](ipsa d(?)RG om. rv.) ter circumlata subiciatur capiti[*](capi R.). semen et[*](semen et om.x.) venerem stimulat, cum melle panos discutit. verrucas[*](uerricas R.) hoc utique heliotropium radicitus extrahit et excrescentia in sedibus. spinae quoque[*](hispane quoquae V.) ac lumborum sanguinem corruptum trahit inlitum semen et[*](et ll.v.an uel?) potum[*](potum dRv. potum inlitum (ill- x) Vx.) in iure gallinacei decoctum aut cum beta et lente. cortex seminis liventibus colorem reddit. Magi heliotropium in[*](in CFW Müller p. 22. om. ll. v. cfr. § 38; contra § 50.) quartanis quater, in tertianis ter adligari iubent ab ipso aegro precarique eum[*](cum R.), soluturum se nodos[*](se cum nodos V.) liberatum, et iacere[*](iacere ego. facere ll. S. ita facere v.) non exempta herba.

[*](Th. H. VII 10, 5. 14, 1. Diosc. 134. 135.) Aliud adianto miraculum: aestate viret, bruma non marcescit, aquas respuit, perfusum mersumve sicco simile est—tanta dissociatio deprehenditur—, unde et nomen a Graecis alioqui frutici topiario. quidam callitrichon vocant, alii polytrichon[*](polytrichon v. -icum VdR. poliotricum x.), utrumque ab[*](ab dRG. est ab rTfv.) effectu. tinguit enim capillum et ad hoc decoquitur in vino cum semine apii adiecto oleo copioso[*](copioso ego. cfr. XIX 94. XX 66. -sum VxR. -se dv.), ut crispum densumque faciat; et defluere autem prohibet. duo genera eius[*](eius genera R (?)G. genera d.cfr. § 45.): candidius et nigrum breviusque[*](ueriusque R.). id, quod maius est, polytrichon[*](politricon x. polycyon R.), aliqui trichomanes vocant. utrique ramuli nigro colore nitent[*](nitent V1dx. item V2R.), foliis felicis[*](filicis dv. a. S. ylicis x.), ex quibus inferiora aspera ac[*](ac om.R.) fusca sunt, omnia autem contrariis pediculis, densa ex adverso inter se[*](inter se ex aduerso Vdxv. a. S. an densa et aduersa inter se contrariis pediculis? cfr. Theophr. et XXVII 138. XIII 55.), radix nulla. umbrosas petras parietumque aspergines

ac fontium maxime specus sequitur et saxa manantia , quod miremur[*](miramur dx.), cum aquas non sentiat[*](sentiant R.).[*](Diosc. IV 134.) calculos e corpore mire pellit[*](mire pellit dxR. //repellitV.) frangitque[*](frangique R.), utique nigrum, qua de causa potius quam quod in saxis nasceretur a nostris saxifragum appellatum crediderim. bibitur e vino quantum[*](quantum v. quam cum ll.) terni[*](ciere x.) decerpsere[*](an decerpserint?) digiti[*](digiti VRv. dicit d. dicitur x.). urinam[*](an excideruntutriusque ramuli ante urinam?) cient, serpentium et araneorum venenis resistunt, in vino decocti alvum sistunt. capitis dolores corona ex his sedat. contra scolopendrae morsus inlinuntur, crebro auferendi, ne perurant[*](perurant Gronov.perunt VR. pereant r v. a. H.); hoc et in alopeciis. strumas discutiunt furfuresque in facie et capitis manantia ulcera. decoctum ex his prodest suspiriosis et iocineri[*](iocineris R.) et lieni[*](et lieni dv. lienis r.) et felle subfusis et hydropicis[*](et ante hydropicis om.Vx.an recte?). stranguriae inlinuntur et renibus cum absinthio[*](absintho R.). secundas cient et menstrua. sanguinem sistunt ex aceto aut rubi[*](rubis dx.) suco poti. infantes quoque exulcerati perunguntur ex iis cum[*](dist. ego.) rosaceo et vino.—(Virus[*](uirus ego. cfr. XXV 157. XIX 88.prius ll.v.) folii[*](folium v.)in[*](in v. om. ll. (deest fortasse post inpubis vitii alicuius significatio).) urina pueri inpubis tritum quidem cum aphronitro[*](aphronitro v. -trio d.aphonitro R. afonitrio (affo-x) r.) et inlitum ventri mulierum , ne[*](ne Vdxv. e R.) rugosus fiat, praestare dicitur.) - perdices et gallinaceos pugnaciores fieri putant in cibum eorum additis , pecorique esse utilissimos.

[*](Th. H. VII 12, 3.) Picris ab insigni amaritudine[*](ama ritudinis Ev.a.G.) cognominatur, ut diximus, folio rotundo. tollit eximie verrucas. thesium[*](21,105) quoque non dissimili amaritudine est, sed[*](sed om.VTS.) purgat alvum, in quem usum teritur ex aqua.

[*](Nicand. ther. 534.)[*](Diosc. II 199.) Asphodelum de clarissimis herbarum, ut[*](ut om.dv.a.S.) quod[*](quam E2v.a.S.)

heroion[*](heroion v. -oneon dRE. Brot. hereneon V. heroum TS.) aliqui appellaverint[*](appellauerunt dTv.a.S.), Hesiodus et in silvis[*](filuis VE2v. fuluis E1. fluuiis rTS.) nasci dixit, Dionysius[*](dionysium V.) marem ac feminam esse. defectis corporibus et phthisicis constat bulbos eius cum tisana decoctos aptissime dari[*](dari ll. G. mederi E2v.), panemque ex his cum farina subactis saluberrimum esse. Nicander et contra serpentes ac scorpiones vel caulem, quem anthericum vocavimus,[*](21,109) vel semen vel bulbos dedit in vino tribus drachmis substravitque somno contra hos metus. datur et contra venenata marina et contra scolopendras terrestres. cocleae mire in Campania[*](campa niam V.) caulem[*](caule V. calem R.) eum persequuntur et sugendo arefaciunt. folia quoque inlinuntur venenatorum[*](uenenatarum VdR.) vulneribus ex vino. bulbi nervis articulisque[*](arti culosque V2. tussi V.) cum polenta tunsi inlinuntur . prodest et concisis ex aceto lichenas fricare[*](fricari d.), item ulceribus putrescentibus ex aqua inponere[*](ponere R.), mammarum quoque et testium inflanmationibus. decocti in faece vini oculorum epiphoris supposito linteolo medentur. fere in quocumque morbo magis decoctis[*](magis decoctis medici dBrot. magis medici nodis T. decoctis magis medici v. a. H. (Magi U 480).) utuntur, item ad tibiarum taetra ulcera rimasque corporum quacumque in parte farina arefactorum[*](arefactu rum R.). autumno autem colliguntur, cum plurimum valent[*](ualenti V.). sucus quoque ex[*](ex TEv. et r.) tusis[*](tusis dTv. tussisVRE1. tirsis E2.) expressus aut decoctis[*](decoctus V2v.a.Dal.) utilis fit corporis dolori[*](aurium dolori U 481. sed cfr. XXI 146. XXVI 107.) cum melle, idem odorem[*](odorem dEv. dolorem r.) corporis iucundum affectantibus[*](defectantibus V.) cum iri arida et salis exiguo. folia et supra dictis medentur et strumis, panis, ulceribus in facie decocta in vino. cinis e radice alopecias emendat et rimas pedumsedisque[*](pedum sedisque J. pedis que ll. pedis S. pedum v. an manus pedisque?), decoctae[*](decocta RE.) radicis in oleo[*](dist. ego.) sucus[*](sucu E. suco R.) perniones et[*](et om.V. et ad v.a.S.) amlbusta[*](ambustae V.) et gravitatem[*](grauitatem Vdv. -ate r. -ati S.) aurium;
infunditur a contraria aure in dolore dentium. prodest et urinae pota modice radix et menstruis et lateris doloribus , item ruptis, convulsis, tussibus, drachmae pondere in vino pota. eadem et vomitiones adiuvatcommanducata . semine sumpto turbatur venter. Chrysermus[*](chrysermus V1v. -rinus RE. -rimus V2. cysermus d.) et parotidas in vino decocta radice curavit, item strumas admixta cachry ex vino. quidam aiunt, si inposita radice pars eius in fumo[*](eius si in fumo RE.) suspendatur quartoque die solvatur, una cum radice arescere strumam. Diocles[*](Diocles Gronov. socles Vf. socres RE.sophocles d(?)v. a. S.) ad podagras utroque modo, cocta crudaque, usus est, ad perniones[*](pernitiones VGE.) decocta[*](de coctam d(?)Rv.)[*](dist. ego.) ex oleo; dedit et suffusis felle in vino et hydropicis . venerem quoque concitari[*](concitare RE.) cum vino et melle perunctis aut bibentibus tradidere[*](tradide runt dv.a.H.). Xenocrates et lichenas, psoras, lepras[*](et lepras dT.om. v.a.H.) radice in aceto decocta tolli dicit, item suco cum[*](suco cum ego. si coccum ll. sicca cum D. si cocta sit cum v.) hyoscyamo et pice liquida alarum quoque et feminum vitia; et capillum[*](//capillus (del. et) V.) crispiorem fieri, raso prius capite, si radice ea fricetur, Simos[*](Simos D. -mus v. timon ll.f.) lapides renium in vino decocta potaque[*](pota que decoctaque R.) eximi[*](eximit dv.a.S.). Hippocrates semine ad impetus lienis dari censet. iumentorum quoque ulcera ac scabiem radix inlita aut decoctae[*](decoctae v. -ta ll.) sucus ad pilum reducit. mures eadem fugantur, caverna praeclusa moriuntur.

[*](Diosc. I 120.) Asphodelum ab Hesiodo quidam halimon[*](halimon fv. -mum VG. alimon r Dal.) appellari existimavere, quod falsum arbitror; est enim suo nomine halimon, non parvi et ipsum erroris inter auctores. alii enim[*](alii enimdRv. alieni E1. elienem VG. alii E2.) fruticem esse dicunt densum, candidum, sine spina, foliis oleae, sed mollioribus[*](in mollioribus R.); coqui haec ciborum gratia, radice[*](radix dE2v.a.S.) tormina discuti[*](discutit V2REv.a.S.) drachmae[*](drachmae E2v. -mas r.) pondere in aqua

mulsa pota, item rupta, convulsa[*](rupta conuulsa VgdES. conrupta R. conuulsa (et C) rupta v. cfr. XXI 160.).[*](Th. C. VI 10, 8.) alii olus maritimum esse dixere salsum[*](falsum V.) et inde nomen, foliis in rotunditatem longis, laudatum in cibis. duorum praeterea generum, silvestre et mitius, utrumque prodesse dysintericis etiamn exulceratis[*](an etiam aluo exulceratis? cfr. XXI 155.) cum pane, stomacho vero ex aceto. ulceribus vetustis inlini crudum[*](crudum V1Gdv. crurum r.) et vulnerum recentium impetus lenire et luxatorum[*](laxatorum V1df.) pedum ac vesicae dolores. silvestri tenuiora folia, sed in iisdem remediis effectus maiores et[*](maiores et REv. maior sed r.) in sananda hominum ac pecorum scabie. praeterea nitorem corpori[*](cor pore RE.) fieri dentibusque candorem, si fricentur radice ea, semine linguae subdito sitim non sentiri. hoc quoque mandi et utraque etiam condiri. Crateuas tertium quoque genus[*](genus om.VGd.) tradidit longioribus foliis et hirsutioribus[*](foliis et hirsutioribusom.RE.), odore cupressi, nasci sub hedera maxime, prodesse opisthotonis[*](opisthotonis fH. (-onicis v). epistotonis (epistonis d) ll.), contractionibus nervorum tribus obolis in sextarium[*](sextario margo Dal.) aquae.

[*](Diosc. III 17.) Acanthi, topiariae[*](topariae Vd.) et urbanae herbae[*](ur bana herba Rv.a.Brot.) lato longoque [*](longinquo d.) folio crepidines marginum adsurgentiumque pulvinorum toros vestientis[*](uestientesRE. -ens v.a.Brot.), duo genera sunt: aculeatum et crispum, quod brevius, alterum leve, quod aliqui[*](alioqui VG.) paederota [*](paederota dG.paederotae (ped- GE) r. -ton v.) vocant, alii melamphyllum. huius radices ustis luxatisque mire prosunt, item ruptis, convulsis, et phthisin metuentibus, id coctae[*](id cocte G. ideo coctae (-te E) ED. incoctae v.) cibo, maxime tisana[*](an e tisana?). podagris quoque inlinuntur tritae et calefactae, e sale calidis[*](e sale calidisMüller emend. IV 15. calidis ll. v. del. D cum U 482.).

[*](Nicand. ther. 586.) Bupleuron in sponte nascentium olerum numero Graeci habent, caule cubitali[*](cubitale Vf.), foliis multis longisque, capite

aneti, laudatum in cibis[*](incipitis d.) ab Hippocrate[*](ab Hippocrate C (om. ab v). ab ipocrate V.apo- G. apa- d. xipo- R. xipho- E.), in medicina Glaucone[*](a Glaucone G. Glaucia coni. H. cfr. § 98. an Glauciae?) et Nicandro. semen contra serpentes valet. folia ad secundas feminarum vel sucum ex vino inlinunt, et strumis folia cum sale et vino. radix contra serpentes datur in vino et urinae ciendae[*](urina eiciendae Vf.).

[*](cfr. Diosc. II 66.) Buprestim magna[*](magnam V.) inconstantia Graeci in laudibus ciborum etiam habuere, iidemque remedia tamquam contra venenum prodiderunt[*](prodierunt R.). et ipsum nomen indicio est bourn certe venenum esse, quos[*](quod G.) dissilire[*](disseriRE.) degustata[*](gustata GdTf.) fatentur. quapropter nec de hac plura dicemus[*](dicimus RE.). est vero causa, quare[*](dist. CFW Müller p. 15.) venena monstremus inter gramineas coronas! nisi[*](ne si E2.) libidinis causa expetenda alicui videtur, quam non aliter magis accendi putant quam pota ea[*](pota ea RH. potae a E. postea r.potu Verc. postea potu v.).

[*](Diosc. III 73. (cfr. XXV 92).) Elaphoboscon ferulaceum est, geniculatum digiti[*](an radice (vel dulci radice) digiti? cfr. Diosc. et § 48.) crassitudine, semine[*](semine aneti S e Diosc.) corymbis dependentibus silis[*](filis VGREfv. filio d. fimili C.) effigie, set non amaris[*](amari V.), foliis olusatri. et hoc laudatum in cibis —[*](dist. ego.)quippe etiam[*](quippe etiam—20 ictus iteravit deincepsV.) conditum prorogatur—, ad urinam ciendam , lateris dolores sedandos, rupta, convulsa sananda, inflationes discutiendas colique tormenta[*](tor mentorum R.), contra[*](contra—20 aculeatorum om.R.) serpentium omniumque aculeatorum ictus, quippe fama est, hoc pabulo[*](ceruos hoc pabulo dT.) cervos resistere serpentibus. fistulas[*](fistilas R.) quoque radix nitro addito inlita sanat, siccanda autem in eo[*](eos REv. a. S.) usu[*](ususv. a. S.) prius est, ne suco suo madeat[*](mandeat V2R.), qui contra serpentium ictus non[*](non del. H cum P et Gronovio.) facit deteriorem eam[*](eam deteriorem v. a. S.).

[*](Diosc. II 167. Aristoph. Acharn. 455. (Valer. Max. III 4 ext. 2).) Scandix quoque in olere silvestri a[*](a om.RS.) Graecis ponitur , ut Ophion[*](Ophion Brunn. p. 36. cfr. index et XX 34. opion d v. a. D. opinion r.) et Erasistratus tradunt. item decocta alvum sistit, semine singultus confestim ex aceto sedat. inlinitur ambustis, urinas ciet. decoctae sucus prodest stomacho, iocineri, renibus, vesicae. haec est quam Aristophanes Euripidi poetae obicit ioculariter: matrem eius ne olus[*](holus E. bolus VG.) quidem legitimum venditasse, sed scandicem.[*](cfr. XXI 89. Th. H. VII 7, 1.) eadem erat enthryscum[*](enthryscum coni. J coll. Theoophr. enthriscum (-tri- d) VGd.hentris ne cum (cu R) r. anthriscum S. -cus B.), si teneriora[*](teniora E.tenuiora Rv. a. S.) folia et odoratiora haberet. peculiaris[*](peculiari R.) laus eius[*](eius REv. ei rTf.), quod fatigato venere corpori[*](corpore Vf.) succurrit marcentesque iam senio[*](senio iam Rv. a. J.) coitus excitat. sistit profluvia[*](alui E.om.d.) alba feminarum.

Et iasine[*](ia sine D cum Salm. lasine (-nae G) ll. v. iasione B. cfr. XXI 105.) olus silvestre habetur, in terra repens, cum lacte multo[*](multa VG.), florem fert candidum; conchylium[*](conchylium U 484. concy- VGR. concilium r v. a. D.) vocant. et huius eadem commendatio ad stimulandos coitus. cruda[*](cruda v. crudae (-de E) ll.) ex aceto[*](exactoVG.) in cibis et mulieribus lactis ubertatem praestat. Salutaryis est[*](salutaris est v. -tare ll. an lac salutare?) phthisin sentientibus. infantium capiti[*](capiti ita R.) inlita nutrit capillum tenacioremque[*](tenerioremque VT.) eius cutem efficit.

[*](Diosc. II 168.) Estur[*](estur Bas. eostur (cod)VGd. -ture r. est v.) et caucalis[*](caucalidis RE.) feniculo similis, brevi[*](breui dv. breue r.) caule, flore candido, cordi utilis. sucus quoque eius bibitur, stomacho perquam commendatus[*](commendatus dTman. Dal. H commodatus rv. an accommodatus?) et urinae calculisque et harenis pellendis et vesicae[*](uesicae (om. et) Vd.) pruritibus[*](cruritibus R.). extenuat et lienis, iocineris reniumque[*](re niumque Brot. -numque v. lieniumque (-num- RE) ll.) pituitas. semen menses feminarum

adiuvat[*](iuuat f.) bilemque[*](bilemque v. hiis f. bilem (uilem RE) adiuuat que ll.) a partu siccat. datur et contra profluvia geniturae viris. Chrysippus et conceptionibus earn putat conferre multum. bibitur in vino ieiunis. inlinitur et contra venena marinorum[*](marinorum uenena VdT(G?). sicut VGdv. nisi r.), sicut Petrichus[*](petrichus dTH. -icus rv.) in carmine suo significat.

[*](Diosc. II 153.) His adnumerant et sium[*](et sium Brot. esium ll.f.et sion H. sion v.) latius apio, in aqua nascens, pinguius nigriusque, copiosum semine, sapore nasturtii. prodest urinis, renibus, lienibus mulierumque mensibus, sive ipsum[*](ipso VGdTf.) in cibo sumptum sive ius[*](ius VGdv. eius r.an iure eius?) decocti sive semine in vino[*](semen e uino v. a. S.) drachmis duabus. calculos rumpit aquisque, quae[*](aquisque quae dv.aquis quaeque VG. aliquis quaeque (quae R) r.) gignunt eos, resistit. dysintericis prodest infusum, item inlitum lentigini[*](lentiginis Vd.) et mulierum vitiis in facie noctu inlitum[*](illitum dRv. a. S. om.VG.), lomentoque[*](lomentoque D cum U 485. momentoque d(?)REG. que r. momento v. sed ex spectes cum lomentoque vel lomentoque adiecto (mixto), cfr. XVIII 117. XX 127. XXIV 15. XXX 127. XXXIII 85. 162. XXXVI 133. an fouendoque? cfr. § 153.) cutem emendat et ramices lenit, equorum etiam scabiem.

[*](Diosc. IV 156.) Sillybum[*](silly bum RB. cfr. Diosc. syllibum rv(D).) chamaeleonti[*](chamaeleoni RS.) albo similem, aeque spinosam , ne in Cilicia quidem aut Syria aut Phoenice, ubi nascitur, coquere[*](cocere VGED.) tanti est. ita[*](an tam pro ita?) operosa eius culina traditur . in medicina nullum usum habet.

[*](Th. H. VI 4, 3. Diosc. III 14. Hesiod. ἔργα κ. ἡμ. 582–587.) Scolymum quoque in cibos recipit[*](recepit J e coni. S. sed cfr. XXI 128.) oriens et alio nomine limoniam appellat[*](appellat dv. -ant VG. -auit r S.). frutex est numquam[*](nunc quam R.) cubitali altior tristisque[*](tristisque V. -is quam E. tristis G. cri- stisque dv. -is quam R. cristis D.) foliorum aculeis[*](aculeis ego coll. XXI 96.acu dR. ac rv, an acie?), radice nigra, sed dulci,

Eratostheni quoque laudata in pauperis[*](pauperis Vv. -eri rTS.) cena. urinam ciere praecipue traditur, sanare lichenas et lepras ex aceto, venerem stimulare in vino Hesiodo et Alcaeo testibus, qui florente[*](florentes d.) ea[*](ea Vv. ex ea r.) cicadas acerriini cantus esse et mulieres libidinis avidissimas virosque in coitum pigerrimos scripsere , velut providentia naturae hoc adiumento tunc valentissimo . item[*](item TRv. idem E. id est r.) graveolentiam[*](grauiolentiam VGRE.) alarum emendat radicis emedullatae uncia, in vini[*](uinis V.) Falerni heminis tribus decocta ad tertias[*](quiatis R.) et a[*](a om.VGd.) balineo ieiuno itemque post[*](post VGdv. poscit r.) cibum cyathis singulis[*](postea d.) pota. mirum est, quod Xenocrates promittit experimento, vitium id ex alis[*](alis Vv. aliis r.) per urinam effluere.

[*](Diosc. II 158.) Estur et soncos[*](sonchos dv. a. D. yoncos R.)—ut quem Theseo apud Callimachum adponat[*](opponat Vd.) Hecale[*](Hecale B. -atae v. hecaletGd. hae.calet V. hecaule R. haecaule E.)—uterque, albus et niger. lactucae similes[*](similis R.) ambo, nisi spinosi essent, caule cubitali, anguloso, intus cavo[*](cano d.), sed qui fractus copioso lacte manet. albus, cui[*](cui J e coni. S. qui ll. v.) e lacte nitor[*](nitro RE.), utilis orthopnoicis lactucarum modo ex embammate[*](ex embammate dfH. embambate r. om. v.). Erasistratus[*](erasistratus dfv. om. r.) calculos[*](cauculos VGRE.) per urinam pelli[*](pelli Murbac. v. pellit ll.) eo monstrat et oris graveolentiam commanducato[*](commanducato Tv. -ta VGd. -tam r.) corrigi [*](corrigit dT.). sucus trium[*](triumque torum V.) cyathorum mensura in vino albo et oleo calefactus adiuvat partus ita, ut a potu[*](a potu coni. Dal. a portu G.apartu Vdv. a. S. aput r.) ambulent gravidae. datur[*](detur R.) et in sorbitione. ipse caulis[*](caulis om.VGd.) decoctus[*](coctus VGdT.an recte? nam decoctus fere poni solet addito in (ex) aqua vel liquore alio.) facit lactis abundantiam nutricibus coloremque meliorem infantium, utilissimus his, quae[*](isque V. his qui d.) lac sibi coire sentiant. instillatur auribus sucus, calidusque in stranguria bibitur cyathi mensura

et in stomachi rosionibus cum semine cucumeris nucleisque pineis. inlinitur et sedis collectionibus. bibitur contra serpentes scorpionesque, radix vero inlinitur. eadem decocta in oleo et[*](et ego. om. ll. v. cfr. XXII 85. an cum? cfr. § § 103. 143.) punici mali calyce[*](calyce VGREv. et dT.), aurium morbis [*](praesidium morbis Vd.) praesidium est. haec omnia ex albo. Cleemporus nigro prohibet vesci ut morbos faciente, de albo consentiens . Agathocles etiam contra sanguinem tauri demonstrat sucum[*](sucum RG. sucu E. suco r. suco eius uti v.) eius, refrigeratoriam tamen vim esse convenit nigro et hac causa inponendum cum polenta. Zenon[*](zeno R.) radicem [*](radice Vdv. a. S.) albi in[*](in S. om. ll. v.(an strangu riae?)) stranguria suadet[*](stranguriam docet sanari v. a. S.(an -urias iuuari sua det? cfr. XXX 123).).

[*](Diosc. II 160.) Condrion sive condrille[*](condrille C. cfr. index et Diosc.ile v. -ryle RE. chrondile r. chondrile D. -rylla S coll. XXI 105.) folia habet intubi, circumrosis similia, caulem minus pedalem[*](pedale VG. -li v. a. G.), suco madentem amaro, radice fabae simili, aliquando numerosa[*](numerosam VG.). habet proximam terrae mastichen[*](mastichen dv. -cen r D.) tuberculo fabae, quae adposita feminarum menses[*](meses GRE. messes V.) trahere dicitur. tusa cum radicibus tota dividitur in pastillos contra serpentes, argumento probabili [*](probabilis Vd.), siquidem mures agrestes laesi ab his[*](iis Rv.a.C.) hanc esse[*](hanc esse VGREv. necari dT.) dicuntur. sucus ex vino coctae alvum sistit. eadem palpebrarum pilos inordinatissimos pro cummi[*](gummi dRv.a.S.) efficacissime regit. Dorotheus stomacho et concoctionibus utilem carminibus suis pronuntiavit. alioqui[*](alioqui VgfRED. aliquidv. cfr. § 76. XXI 69.) feminis et oculis generationique [*](generatioque RE.) virorum contrariam putavere.

Inter ea, quae temere manduntur, et[*](etom.REv.a.H.) boletos merito posuerim, opimi[*](opimi RES. -mis VGT. optimi dG.muls v.) quidem hos[*](hos RG. os E. his r. est is v.) cibi, sed[*](cibi sed REG. cibus et (sed v)rv.) inmenso exemplo

in crimen adductos[*](adductos G. -tus ll. v.), veneno Tiberio Claudio principi per[*](per G(?)REv. posuerim per r.) hanc occasionem ab[*](a dRv.a.D.) coniuge[*](coniugi R.) Agrippina dato, quo facto illa terris venenum alterum sibique ante omnes Neronem suum[*](neroni suodT.) dedit. quorundam ex iis[*](iis Rv. his r C.) facile[*](facile d(?)v. facere r.) noscuntur venena diluto rubore, rancido aspectu, livido[*](libido V.) intus colore, rimosa stria, pallido per ambitum labro. non sunt haec in quibusdam , siccique[*](siccique ll. v. an suntque?) et veris[*](ueris Salm. Cfr. nov. luc. 26. ueri ll.D. nitri v. a. S.) similes[*](simile VGd.), veluti guttas in vertice albas ex tunica sua gerunt. vulvam enim terra ob hoc prius[*](prius om.RE.) gignit, ipsum postea in vulva, ceu[*](ceR.) in ovo est luteum. nec tunicae minor[*](miror VG.) gratia in cibo infantis[*](infantes RE.) boleti. rumpitur haec primo nascente, mox increscente[*](increscente om.REG.crescente v.) in pediculi[*](peduculi R. -lo E.) corpus absumitur, rarumque ut[*](rarumque ut ego. cfr. XXXVII 120. rarum umquam (numq- E1T) ll. D. raroque (raro S) umquam v. rarumque Gronov. (an rarum utique ut?).) geminus[*](geminus ego. -nis ll.v.) ex uno pede.[*](Th. H. III 6, 7. Diosc. IV 83.) origo prima causaque e[*](e om.GEv.a.C.) limo et acescente suco madentis terrae ant radicis[*](radicesVG.) fere glandiferae[*](glandiferae v. cfr. XVI 31. 33.grandiferae (-re E)RE.grandis r D.), initioque spuma lentior, dein corpus membranae simile, mox partus, ut diximus. illa[*](93) pernicialia[*](pernicialia Rv. -ali J. permitti (-ittit dT) alia r.) quot[*](quot ego. quod VGdTE.om.R. quae D cum Gronoio. iamque J. prorsus v.) probandi[*](prouandi G. improbanda v. a. J.) alia allis signa![*](alia aliis signa ego. alia (ali G) alias GdT. alia r. alea J cum Gronovio. del.v.) si caligaris[*](si caligaris S. (si enim cal- v). -gari RE.sic aliguri V. sic alligari rT.) clavus ferrive[*](ferriue G. ferri uel ll.ferri uel chalybis v.) aliqua robigo aut panni marcor adfuerit[*](adfuit GED. affuit T.) nascenti , omnem ilico sucum alienum saporemque in venenum [*](dist.ego.) concoqui[*](concoquiego. -quit ll.G. decoquit v. an concoqui id?) deprehendisse qui[*](quiREH cum Gron. q; dv. quae r.) nisi[*](nisi—p. 470, 1 qui om.RE.) agrestes possunt
atque[*](dist. Müller emend. IV 16.) qui[*](quae J.) colligunt[*](colligunt VGdJ. nigunt R. ni dicunt E. colligunt. Ducunt v.) ipsi?[*](Nicand alex. 523 sqq. Diosc. IV 83.) alia vitia ne hi quidem[*](ne hi quidem Müller l.l. ne quidem ll.f. equidem D. ne quidam J. et quidem H. nunc quidem v. an ne ipsi quidem? (antea ipsi deleto).), si serpentis caverna iuxta fuerit, si patescentem[*](patescentes REv. a. J.) primo adhalaverit , capaci venenorum cognatione ad virus accipiendum. itaque caveri conveniat[*](conueniet Vv.a.D.) prius, quam se condant serpentes. signa erunt[*](signauerunt VGd.) tot herbae, tot arbores fruticesque ab emersu[*](emerso VG.) earum ad latebram usque vernantes et vel fraxini tantum folia nec postea nascentia nec ante decidentia. et boletis quidem ortus occasusque omnis intra[*](infra VGT.) dies septem est.

Fungorum lentior natura et numerosa genera , sed[*](sedVGdv. et r.) origo non nisi ex[*](ex Rv. et E. e Vd.om.G.) pituita arborum. tutissimi[*](tutissime RE.) qui rubent callo, minus diluto rubore quam boleti; mox candidi , velut apice flaminis insignibus pediculis; tertium genus suilli[*](suillis GREv.a.C. ueneni VGT.), venenis accommodatissimi[*](accommodatissimis (-sumis E2)RE. -simum v. a. H.). familias nuper interemere [*](intemere VGRE.) et tota convivia[*](conuiuia v. -io ll.), Annaeum[*](annanum RE.) Serenum, praefectum Neronis[*](neronis VGdv. uenenis (-num E1) r.) vigilum, et tribunos centurionesque. quae[*](centurionesque quae GE(?)H. (et) -nes quaeG. -nes quaeque V. -nes quoque dVen. (et) -nes quosquev.a.G. -nesque quaeque R.) voluptas[*](uoluntas VG.) tam[*](tam egotanta ll.v. tanta tam J.) ancipitis cibi[*](cibo RE.)? quidam discrevere arborum[*](arbori VGd.) generibus, fico ferulave[*](ferulaue ego. -lae ll. -la v.) et cummim[*](cummi dR. gummim H. -mi v.) ferentibus, non item[*](nositem v.a.S.an noxios autem?) taxo aut[*](taxo aut RE. faxo r. taxo D.fago v.) robore, cupresso[*](aut cupresso v. a. S.), ut diximus. sed ista quis spondet in venalibus?[*](16,31) omnium colos lividus; hic habebit[*](haberit RE. (his) aberit v. a. H.) veneni argumentum , quo similior fuerit arborum cortici[*](arborum cortici ego. -orum umor fici Murbac. S.orum fici (ficis RE) ll. v. -orum ut fici J. -orum. Piri D.). adversus haec

diximus remedia dicemusque; interim sunt aliqua et[*](23,115) in iis[*](iis Rv. his r C.). Glaucias[*](Glaucias G. -citas VGd. -ciatas r. Claudius v.) stomacho utiles putat boletos. siccantur pendentes suilli, iunco transfixi, quales e[*](e VGdBas. a rv.) Bithynia veniunt . hi fluctionibus alvi[*](alui Rv. albi GE. albis r.), quas rheumatismos[*](rheumatismos dv. cfr. § 46. 138. -tisthon VR. reu-matisthon (-ston G)r.) vocant, medentur excrescentibusque in sede carnibus; minuunt enim eas et tempore absumunt, item lentiginem et mulierum in facie vitia[*](uitia in facie Vv.a.S.). lavantur etiam, ut plumbum, in[*](in om.VGdH.) oculorum medicamenta[*](medicamento H.). sordidis[*](sordis V.) ulceribus et capitis eruptionibus, canum morsibus ex aqua inlinuntur.[*](Athenaeus II 59 p. 61d e. Celsus V 27, 17.) libet et coquendi dare aliquas communes in omni eo[*](ego R. eorum v.a.G.) genere observationes, quando ipsae suis manibus deliciae praeparant hunc cibum solum[*](solum cibum Vd.) et cogitatione ante pascuntur sucinis novaculis aut argenteo[*](argento VGd.) apparatu[*](apparatus (adp- R)RE.) comitante. noxii[*](noxi V. noxia R. noxiae E.) erunt fungi, qui in coquendo duriores fient; innocentiores, qui nitro addito coquentur, utique si[*](utique si dT.utique r D. si utique v.) percoquantur. tutiores fiunt cum carne cocti aut cum pediculo[*](periculo R.) piri; prosunt et pira[*](pira dREv. piri r.) confestim sumpta. debellat eos et aceti[*](ageti R. agente E.) natura contraria iis[*](contra his VG.).

[*](Diosc. III 84.) Imbribus proveniunt omnia haec, imbre et silphium [*](silphiond(?)v.a.S.)[*](dist. U 489.) venit primo[*](primo e Cyrenis v. a. D.), ut dictum est. ex Syria nunc hoc[*](hocom.RE. quo d. quoque T.)[*](19,41) maxime inportatur, deterius[*](deterior RE.) Parthico, sed Medico[*](medicos R.) melius, extincto[*](quireumatico Vd(G?).) omni Cyrenaico, ut diximus. usus silphii in[*](19,39) medicina foliorum ad[*](ad VGdv. de r.) purgandas vulvas pellendosque emortuos [*](mortuos d.cfr. ad § 54.) partus; decocuntur in vino albo et odorato, ut bibatur mensura acetabuli a balineis. radix prodest arteriis

exasperatis, collectionibus[*](et collectionibus Vv. a. S.) sanguinis inlinitur. sed in cibis concoquitur aegre, inflationes[*](inflationibus RE.) facit[*](facitet VGdv. faciet r.) et ructus[*](ructus v. ruptus VGd. truncos r.). urinae quoque noxia est,[*](noxia est ego. noxiae RE. -ia rv.) suggillatis cum vino et oleo amicissima et cum cera strumis. verrucae sedis crebriore eius suffitu cadunt[*](cadent E. candent R.).

[*](Diosc. III 84.) Laser e silphio profluens quo diximus modo[*](modia V.)[*](19,43) inter eximia naturae dona numeratum plurimis compositionibus inseritur[*](inferitur R. infertur E.), per se autem algores excalfacit, potum nervorum vitia extenuat. feminis datur in vino et lanis mollibus admovetur vulvae ad menses ciendos. pedum o clavos circumscariphatos ferro mixtum cerae extrahit. urinam [*](extrahit urinam VGdv. -hitur r.) ciet ciceris magnitudine dilutum[*](inam—12 dilutum om.RE.). Andreas[*](Andreas C. andrias (-ia E) ll. v.) spondet copiosius sumptum nec inflationes facere et concoctioni plurimum conferre senibus et feminis, item hieme quam aestate utilius, et tum[*](et tum REG.et cum r. uerumtamen v.) aquam bibentibus. cavendum, ne qua sit exulceratio intus. ab aegritudine recreationi efficax in cibo; tempestive enim datum cauterii vim[*](cauterii uim G. -erium (cau the- G) ll.v.) optinet, adsuetis etiam utilius quam expertibus.[*](init.: Diosc. III 84.) extera[*](ad extera C.) corporum indubitatas confessiones habent[*](habet v.a.S.): venena telorum et serpentium extinguit potum; ex[*](exdREv. et r.) aqua vulneribus his[*](iis Rv. a. C.) circumlinitur , scorpionum tantum plagis ex oleo, ulceribus vero non maturescentibus cum farina hordeacia[*](hordeacea dv. a. S.) vel fico sicca, carbunculis cum ruta vel cum melle vel per se visco superlitum, ut haereat; sic et[*](sic et v. sicut ll. an sicut et? cfr. § 117.) ad canis morsus; excrescentibus circa sedem[*](sedem v. semenll.) cum tegmine[*](tegmine B e Diosc. cfr. § 143. germine ll. v(D).) punici mali ex aceto decoctum , clavis, qui volgo morticini appellantur, nitro mixto.

[*](Pl. iun. p. 29, 12.)alopecias nitro[*](alopecias nitro om.REv. a. H.) ante subactas[*](subactum B.) replet[*](carnes replet v. a. H.) cum vino et croco aut pipere ac murium[*](aut murium REv. a. J.) fimo et aceto. perniones ex vino fovet[*](dist. ego. An vero et delendum (ex uino fouet, ex oleo coctum inponitur; sic)?) et ex oleo coctum; inponitur sic et callo, clavis pedum [*](dist.D.) superrasis; praecipuae utilitatis contra[*](contra— 6 raucitatibus om.RE.) aquas malas, pestilentes tractus vel dies; in[*](et in GD.) tussi, uva; fellis veteri[*](ueteris Gdv. a. Bas.) suffusioni [*](suffusioni ego. -one ll. v.), hydropicis[*](hydropisi G. (vocabulum omnino inusitatum).), raucitatibus; confestim enim purgat fauces vocemque reddit.[*](Celsus V 27, 16).) podagras[*](podagris d.) in[*](in om.RE.) spongea dilutum posca[*](postea REv. a. Bas.) lenit. pleuriticis[*](pleureticis dv.a.Bas. -ritis VG.) in sorbitione vinum poturis datur, contractionibus, opisthotonicis ciceris magnitudine cera to circumlitum. in angina gargarizatur. anhelatoribus et in tussi[*](dist. ego.) vetusta cum porro ex[*](ex VRv. et r.) aceto datur; at[*](at ego. ad RE.om. r. aeque G. atque v.) ex aceto his, qui coagulum lactis sorbuerint, praecordiorum vitiis syntecticis [*](syntheticis R. sinte//ticis V.), comitialibus cum vino[*](uino REv. cibo r.), in aqua mulsa linguae paralysi. coxendicibus[*](coxendicum D.) et[*](et om.REv.a.Bas.) lumborum doloribus cum decocto melle inlinitur. non censuerim, quod auctores suadent , cavernis dentium in dolore inditum cera includi, magno experimento hominis, qui se ea de[*](ea de G. eadem ll.v.) causa praecipitavit ex alto. quippe tauros inflammat naribus[*](naribus dv. ma ribus (ina- RE) r.) inlitis[*](illitos R.), serpentes avidissimas vini admixtum rumpit; ideo nec inungui suaserim[*](dist.D.), cum Attico licet melle[*](melle licet v.a.D.) praecipiant. quas habeat utilitates admixtum aliis, inmensum est referre, et nos simplicia tractamus, quoniam in his[*](iis R.) naturam esse apparet, in illis coniecturam saepius fallacem, nulli satis custodita in mixturis concordia naturae ac repugnantia. qua[*](quae R.) de re mox plura.

[*](117)

[*](Diosc. II 106.) Non esset mellis auctoritas in pretio minor quam laseris, ni[*](nisi dT.) ubique nasceretur. illud ipsa fabricata est[*](est coni. S. sit ll. v.) natura, sed huic gignendo animal, ut diximus, innumeros[*](11,11) ad usus, si quotiens misceatur aestimemus. prima propolis alvorum[*](aluorum GdH. (-eorum v). arborum r.), de qua diximus, aculeos et omnia infixa[*](11,16) corpori extrahit, tubera discutit, dura concoquit, dolores nervorum[*](neruorum dolores Vd.) mulcet ulceraque iam desperantia cicatricem [*](in cicatricem dTRBrot cicatrice v.) cludit[*](claudit dT. includit v. a. Brot.).[*](Diosc. II 101. (§ 108 extr.: Pl. iun. p. 17, 18).) mellis quidem ipsius natura talis est, ut putrescere corpora non sinat. iucundo[*](iucunda G. -ioc- V.) sapore atque non aspero, alia quam salis natura, faucibus, tonsillis, anginae omnibusque[*](omnibus G.) oris[*](oris Vdv.horis G.om. r.) desideriis[*](desiderii RE.) utilissimum arescentique in febribus linguae, iam vero peripneumonicis, pleuriticis[*](pleureticis dv. a. Bas.) decoctum [*](decoctum dEv. DecoctūtūR. -ctura r.)[*](dist. v. a. C.), item vulneribus, a serpente percussis et contra venena, fungos, paralyticis[*](paralyticis v. -icos ll.) in mulso, quamquam[*](quamquam suae mulso om.R.) suae mulso dotes constant. mel auribus instillatur cum rosaceo, lendes et foeda capitis animalia necat. usus despumati semper aptior, stomachum tamen inflat[*](inflat dv. infla VGE. inflant R.), bilem auget, fastidium creat. et oculis per se inutile aliqui arbitrantur; rursus[*](russus V.) quidam angulos exulceratos melle tangi suadent. mellis causas atque differentias nationesque et indicationem[*](indicationem B. iud- ll. v (S).) in apium ac deinde florum natura diximus, cum ratio[*](11,32. 21,74) operis dividi cogeret miscenda rursus naturam rerum pernoscere volentibus[*](nolentibus R.).

[*](cfr. Col. XII 11. 12. Diosc. V 17.) In mellis operibus et aqua[*](et aquadRv. aqua E2D. et qua r.) mulsa debet tractari. duo genera eius, subitae ac recentis, alterum inveteratae. repentina despumato[*](despumatum VGd.) melle praeclaram utilitatem habet in

cibo aegrotantium levi, hoc est alica eluta[*](alica eluta U 490. alicae elutae ll. v.), viribus recreandis , ore[*](ori S e coni. Dal.) stomachoque mulcendo, ardores[*](ardore REv. a. J. -ori S e coni. Dal.) refrigerando. frigidam[*](dist. v. a. G.) enim dari utilius ventri[*](uentri dv.trē rD.) molliendo. invenio apud auctores, decoctum[*](decoctum ego coll. Diosc. hoc po tum d. hoc potu rD. hunc potum v.) bibendum alsiosis, item animi humilis et praeparci[*](praeparet RE.), quos illi dixere micropsychos[*](micropsychos v. -psycos VGEVen. -psicos R. eropsycos d.).[*](Seneca de ira III 9, 4.) ut est[*](ut est ego. ut st VGd. et est rH. est et v.) ratio subtilitatis inmensae a Platone descendens, corpusculis rerum levibus scabris, angulosis rotundis, magis aut minus[*](aut minus om.d.) ad[*](ad REv. aut Vd.om.Gf.) aliorum naturam[*](naturas GTf.) accedentibus[*](accipientibusVGTf.), ideo non eadem omnibus amara aut dulcia esse; sic et in lassitudine proniores esse ad iracundiam et in siti[*](et institit RE.). ergo et haec animi[*](animis VRE.) asperitas[*](dist. S.), seu potius animae, dulciore suco mitigatur lenito[*](lenito TS. lenitVdv. leni G. uenit r.) transitu[*](transitum v. a. S.) spiritus et molliore facto meatu, ne scindat euntem redeuntemque[*](redeuntemque om.RE.). experimenta[*](sperimenta VR. spiram- d.) in se cuique: nullius non ira luctusque[*](luctusque REv. luctus rJ. an luctusque et?cfr. Müller de stilo p. 68.) , tristitia[*](tristitae omnis Rv. a. Bas.) et omnis animi impetus cibo mollitur , ideoque observanda sunt quae non solum corporum medicinam, sed et morum habent[*](habet R.).

[*](Diosc. V 17.) Aqua mulsa et tussientibus utilis traditur, calefacta [*](calefaciat RE.) invitat[*](inuita R.) vomitiones, contra venenum psimithii[*](psimithi d(?)S. -thisVE. -thiis R. primithis G. psimythii (psimm- C)v.) salutaris addito oleo, item contra hyoscyami[*](hyoscyami S. -mum ll. v.) cum lacte maxime asinino, et contra halicacabi[*](halicacabi S (-bum v). ballic- d.hallicaccabi VG. alic- R. aliac-E.), ut diximus. infunditur[*](21,182) et auribus et genitalium fistulae[*](fistulae VGdf. -lis rv.). vulvis inponitur cum pane molli, subitis tumoribus, luxatis[*](luxa VG.) leniendisque[*](liniendisque E. lendisque VG. que d.) omnibus

. inveteratae[*](inueteratae dv. inuenerate G. inuenta// V. inuenta etr.) usum[*](ad usum Vd. ut usum G. autem usum v. a. G.) damnavere posteri, minus innocentem [*](innocentem dB. -te rv.) aqua[*](aquam (aqua d) in usuque VGd.) minusque vino firmum; longa tamen vetustate transit in vinum, ut constat inter omnes, stomacho inutilissimum nervisque contrarium.

[*](Diosc. V 16.) Semper[*](semper ll. v. an temperare? cfr. XXVII 52.) mulsum ex vetere[*](an uetere et austero? cfr. Diosc.) vino utilissimum, facillimeque cum melle concorporatur[*](concorporatur dv. -porat VGRS. corporat E.), quod in dulci numquam evenit. ex austero factum non inflat[*](inflat ll.TfD. implet v.) stomachum, neque ex decocto melle, minusque implet[*](implet VGTfRED. inflet Murbac. inflat d(?)v. cfr. Diosc.), quod fere evenit ; adpetendi[*](appetendiB. cfr. XII 29. -dum d. adpetentum r. -tium v. an adpetentiam (deleto auiditatem)? cfr. XX 186. XXIII 38. XXIV 106.) quoque revocat aviditatem cibi. alvum mollit frigido potu, pluribus calido sistit, corpora auget.[*](Geop. XV 7, 4. 5. 6. Athenaeus II 26 p. 46f. Celsus III 24 init.) multi senectam longam mulsi[*](mulsis VGd.) tantum intrita toleravere, neque alio ullo cibo, celebri[*](cerebri V.) Pollionis Romili[*](romuli V2dv. a. H.) exemplo. centensimum annum excedentem eum divus Augustus hospes interrogavit, quanam[*](quanam v. unam ll. an qua?) maxime ratione vigorem[*](uigoremque d.) illum animi corporisque custodisset. at[*](adV.del. v. a. G. an et?) ille respondit: intus mulso, foris oleo. Varro regium cognominatum arquatorum[*](arquatorum TfES. marq- R. ad quartorum (quort- d) r. arquatum B.) morbum tradit, quoniam mulso curetur.

[*](Diosc. V 15.) Melitites quo fieret modo ex musto et melle[*](melle et musto Vd.), docuimus in ratione vini. saeculis iam fieri non arbitror[*](14,85) hoc genus, inflationibus obnoxium. solebat tamen inveteratum alvi causa dari in febre[*](febri T.) , item articulario morbo et[*](et om.VGd.) nervorum infirmitate[*](infirmitati VGRE.) laborantibus et mulieribus vini abstemiis[*](absteneis R.).

[*](Diosc. II 105. Pl. iun. p. 51, 18. Celsus IV 19.) Mellis[*](melli R.) naturae adnexa cera est, de cuius origine[*](originis Vd.), bonitate, nationibus suis locis diximus. omnis autem[*](11,18 21,83) mollit, calefacit[*](calefacit dC. calf- rv(D).), explet corpora. recens melior. datur in sorbitione dysintericis, favique ipsi in pulte alicae prius tostae. adversatur lactis[*](lactis dE2v. lacti RE1. latis r.) naturae, ac[*](an ac delendum?) milii magnitudine decem grana cerae hausta[*](nusta R. inusta E.) non patiuntur coagulari lact[*](lac Vdv. a. D.) in stomacho[*](isstomacho R. stomachum d. -am V.). si inguen[*](inguen dv. ingen V1G. unguen E. ungen r.) tumeat[*](tumeat Gdv. tume//t V. tumet rS.), albam ceram in pube fixisse remedio est.

Nec huius usus, quos[*](quod RE.) mixta aliis praestat, enumerare possit medicina, sicuti nec ceterorum, quae cum aliis prosunt. ista[*](itaVG.), ut diximus, ingeniis constant[*](constat VG.). non fecit[*](106) ceratum[*](ceratum ll.TfS. -ta v. cerotum H.), malagmata, emplastra, collyria, antidota parens illa ac divina rerum artifex; officinarum haec, immo verius avaritiae commenta sunt. naturae quidem opera absoluta atque perfecta gignuntur, paucis ex causa, non ex coniectura rebus adsumptis, ut[*](ut om.R.) suco aliquo sicca temperentur [*](temperatur R.) ad meatus aut corpore alio[*](alio menti V. alimento d.) umnentia ad nexus[*](nixus Rv. a. B(S). nixsus E.). scripulatim quidem colligere ac miscere vires non coniecturae humanae opus, sed inpudentiae est. nos nec Indicarum Arabicarumque mercium aut externi[*](externis R.) orbis adtingimus medicinas . non placent remediis tam longe nascenlia, non nobis gignuntur[*](nascuntur dTf.), immo ne illis quidem; alioqui[*](alioquin dRv. a. H.) non venderent . odorum causa unguentorumque et deliciarum, si place, etiam superstitionis gratia emantur[*](erimantur VG.rimantur d.), quoniam ture supplicamus et costo. salutem quidem sine istis posse constare[*](contrare V. -arem G.), vel ob id probabiimus, ut[*](ut VGdv. et r.) tanto magis sui[*](sui dv. suis r.) delicias pudeat.

[*](Pl. iun. p. 21, 16. 87, 8.) Sed medicinas e floribus coronamentisque et hortensiis quaeque mandantur[*](mandantur fS. -danter VG. -duntur rv.) herbae persecuti[*](prosecuti Vv. a. S.) quonam modo frugum omittimus[*](omittemus v. a. G.)? Nimirum et has indicare conveniat[*](conueniet v. a. G.).

in primis sapientissima animalium esse constat, quae fruge[*](frugesRE.cfr. X 199.) vescantur. siliginis grana combusta et trita in vino Ammineo[*](camineo RE1. amineo r v. a.Dal. cfr. XX 153.), oculis inlita epiphoras sedant, tritici vero ferro combusta iis, quae[*](isque V.) frigus usserit[*](iusserit R.), praesentaneo sunt remedio . farina tritici ex aceto cocta nervorum contractionibus , cum rosaceo vero et fico sicca myxisque[*](mysisque d. missis que G. misisque V. mixtisque E1. mixti E2.) decoctis[*](decoctique E2.) furfures tonsillis faucibusque gargarizatione prosunt. Sex. Pomponius, praetorii viri pater, Hispaniae citerioris princeps , cum horreis suis ventilandis praesideret, correptus[*](correptum RE.) dolore podagrae mersit in[*](in om.VG.) triticum super genua sese, levatusque siccatis pedibus mirabilem in modum hoc postea remedio usus est.[*](Diosc II 114.) vis tanta est, ut cados plenos siccet. paleam quoque tritici vel hordei calidam inponi ramicum incommodis experti iubent, quaque decoctae sint[*](sunt dv. a. S.) aqua fovere[*](fouere VGfD. foueret R. -rit E. -ri dv. cfr. § 46. XXI 176.). est[*](est et VdTH.) in farre vermiculus teredini[*](teredinis R.) similis, quo cavis[*](cauis dv. causis r.) dentium cera incluso cadere vitiati dicuntur, etiam si fricentur [*](refricentur dT. -igerentur VGf.). olyram arincam[*](caricam E. cor R.) diximus vocari. hac[*](haec VG.) decocta[*](18,92) fit medicamentum, quod Aegyptii atheram[*](ateram REv. a. B. atharam B.) vocant, infantibus utilissimum, sed et adultos inlinunt eo[*](eov. eos ll.).

[*](Diosc. II 108.) Farina ex hordeo et cruda et decocta collectiones impetusque[*](impetusque VGdv. que RE1. del.E2.) discutit, lenit concoquitque[*](conco quitque VGdH. -quit rS. et concoquit v.). decoquitur alias in mulsa aqua aut fico sicca[*](sicca at D. SiccatVG. siccaut E. sicca rH. sicca ad (dolores)v.); at iocineris doloribus,

cum pus[*](cum pus RJ. corpus VG. cum pos f. cum bis d. cum pusca E.cum posca H. eam cum posca G. eam in posca positamv.) concoqui[*](coqui S.) opus est, in[*](in GdS. eum E. cum rJ. aut cum v.) vino; cum[*](cum ter d.) inter coquendum [*](concoquendum v(S). coqu- ll. C.) discutiendumque cura est, tune[*](tunc et in VG.) in aceto melius aut in faece aceti aut cotoneis[*](cotoneis ll. v. in cot- G.) pirisve decoctis; ad multipedae[*](multitudine RE.) morsus cum melle, ad[*](acVd.) serpentium in aceto et contra sup5 purantia, ad extrahendas suppurationes ex posca addita resina[*](resine V.) Gallica[*](galla R. gala E. et galla v. a. S.);[*](Pl. iun. p. 35, 2. Diosc. II 108.—Marc. Emp. 15, 50.) ad concoctiones vero et ulcera vetera cum resina, ad duritias cum fimo columbarum aut fico sicca aut cinere, ad nervorum inflammationes aut intestinorum vel laterum[*](la terum B e Diosc. aurium ll. v.) dolores cum papavere aut meliloto, et quotiens ab ossibus caro recedit, ad strumas cum pice et inpubis pueri urina, cum oleo[*](an ac cum oleo vel cera, oleo? cfr. Diosc. et Marc. Emp.). cum Graeco feno contra praecordiorum tumores vel in febribus cum melle vel adipe vetusto. suppuratis triticea farina multo lenior.[*](Diosc. II 107.) nervis cum hyoscyami suco inlinitur, ex aceto et melle lentigini. zeae, ex qua[*](ex aqua VG.) alicam fieri diximus, efficacior etiam hordeacea[*](18,112) videtur, trimenstris mollior, ex vino rubro ad scorpionum ictus tepida et sanguinem excreantibus, item arteriae , tussi cum caprino sebo aut butyro[*](bu turo R.).[*](Diosc. II 122.) ex feno Graeco, mollissima omnium, ulcera manantia sanat et furfures corporis , stomachi dolores, pedes et mammas cum vino et nitro cocta. aerina[*](haerina E. herina VGv. a. C.) magis ceteris purgat ulcera vetera et gangraenas[*](dist. ego coll. Diosc.) cum raphano et sale, ex[*](ex ego. etll. v.) aceto lichenas, lepras cum sulpure vivo[*](uino GR.), et capitis dolores[*](dolore V.) cum adipe anserino inposita fronti. strumas et panos[*](pal nos R.) concoquit cum fimo columbino et lini semine decocta[*](decocta cum uino R.) in vino.

[*](Diosc. II 108 extr.) De polentae generibus in frugum loco satis diximus[*](dist. J.). medicorum[*](medicorum VGdTfJ. locorum REv.) ratione a farina hordei distat eo,[*](18,72) quod torretur, ob[*](obom.R.) id stomacho utilis. alvum sistit impetusque [*](impetus R.) rubicundi tumoris; et oculis inlinitur et capitis dolori cum menta aut alia refrigerante herba, item pernionibus et serpentium plagis, item ambustis ex vino, inhibetque [*](inhibet quoque Rv. a. S.) pusulas.

[*](Diosc. II 107. Pl. iun. p. 104, 15. 68, 2. 59, 4. 38, 15.) Farina in pollinem subacta vim extrahendi umoris habet adeo[*](adeoD. ideo ll. v.) , ut[*](ut ED. et Rv.) cruore suffusis in fascias usque sanguinem [*](sanguinem E.v sanemR. saniem S.) perducat[*](perducit v. a. D.), efficacius in sapa. inponitur et pedum callo clavisque. nam cum oleo vetere ac pice decocto polline condylomata et alia omnia sedis vitia quam maxime calido mirabilem in modum curantur. pulte corpus augetur. farina[*](totam § 127 farina—efficaciter om.VGd.) , qua chartae glutinantur, sanguinem excreantibus datur tepida sorbenda efficaciter.

Alica res Romana est et non pridem excogitata; alioqui[*](alioquin dv. a. H.) non tisanae potius laudes scripsissent Graeci. nondum arbitror Pompei Magni aetate in usu[*](in usu—19 uix om.R.) fuisse, et ideo vix quicquam de ea[*](eo E. eos R.) scriptum ab Asclepiadis schola. esse quidem eximie utilem nemo dubitat, sive eluta detur ex aqua mulsa sive in[*](in sorbitione—siue om.R.) sorbitione[*](sorbitione ego. cfr. § 89. 105. 116. XX 148. -nem Vd. -nes rv.) decocta sive in pulte[*](pulte V2dv. polte V1Gf. puhe E. pube R. pultem C.). [*](Diosc. II 118. Pl. iun. p. 42, 14.)eadem in alvo sistenda torretur[*](torretur—cera om.R.) , dein favorum cera coquitur , ut supra diximus. peculiariter tamen longo morbo[*](116) ad[*](addREv. aut r.) tabitudinem redactis subvenit ternis eius cyathis in sextarium[*](sextario margo Dal. cfr. § 75.) aquae sensim decoctis, donec omnis aqua consumatur , postea sextario lactis ovilli aut caprini addito

per[*](lac. indicavit S. excidit fortasse III. cfr. Pliniana p. 36 et Plin. iun.) continuos dies..., mox adiecto melle. tali genere sorbitionis emendantur syntexis.

[*](Diosc. II 119. Pl. iun. p. 110, 12.) Milio sistitur alvus, discutiuntur tormina, in quem usum torretur ante. nervorum doloribus et aliis fervens in sacco inponitur, neque aliud utilius, quoniam levissimum mollissimumque[*](mollissimumque REv. que VG.om.dT.) est et caloris[*](caloris Gdv. -ores V. doloris r.) capacissimum. itaque talis usus eius est ad omnia, quibus calor profuturus est. farina eius cum pice liquida serpentium et multipedae plagis inponitur.

[*](Diosc. II 120. Pl. iun. p. 47, 15.) Panicum Diocles medicus mel frugum[*](melian frugem coni. Dal. e Theophr. melinen Diosc.) appellavit . effectus habet quos milium. in vino potum prodest dysintericis. similiter his, quae vaporanda sunt, excalfactum inponitur. sistit alvum in lacte caprino decoctum et bis die haustum. sic prodest et ad tormina.

[*](Diosc. II 121. Celsus V 28, 2.) Sesima[*](sessama R. sesama v. a. S.) trita in vino[*](in uino dv. in ouo VG.om. r.) sumpta[*](sumpta om.RE.\) inhibet vomitiones. aurium inflammationi inlinitur et ambustis. eadem efficit et dum in herba est. hoc amplius oculis inponitur decocta in vino. stomacho inutilis in cibis[*](in cibisRS. cibis VGE. cibus dv.) et animae gravitatem facit. stellionum morsibus resistit, item ulceribus, quae cacoëthe vocant, et auribus oleum, quod ex ea fit, prodesse diximus.[*](Diosc. IV 151. 150. (Th. H. IX 9, 2).) sesamoides[*](sesamoidest R. -odides Vd.) a similitudine nomen ac-[*](23,95) cepit, grano amaro, folio minore[*](folia minora (-nara E1)RE.). nascitur in glareosis[*](glareosis v. glariosis RE.glor- r.). detrahit[*](dist. ego coll. Diosc.) bilem in aqua potum semen, inlinitur igni sacro, discutit panos. est etiamnum aliud sesamoides[*](sesamoydes d. -oid est R.), Anticyrae[*](antiquire Vd.) nascens, quod ideo aliqui Anticyricon[*](antiquiricon Vd.) vocant, cetera simile[*](similia d.) erigeronti herbae, de qua dicemus suo loco, grano[*](25,167)

sesamae. datur in vino dulci ad detractiones quantum tribus digitis capitur[*](an capiatur?). miscent ibi et ellebori albi unum et[*](et om.V. ibi et om. v. a.. S.) dimidium obolum, purgationem eam adhibentes maxime insaniae[*](insanaeREv. a. G.) melancholicae[*](melancholiae v. a. G.),comitialibus, podagris. et per se drachmae pondere exinanit[*](exinanit REDal. -niuit r Ven. G. -niunt Verc.).

[*](Diosc. II 108. Pl. iun. p. 83, 18.) Hordeum optimum quod candidissimum. sucus decocti in aqua caelesti digeritur in pastillos, ut infundantur exulceratis interaneis et vulvis[*](uuluis REv. biblis VG. bilis d.). cinis eius ambustis inlinitur et carnibus, quae recedunt ab ossibus, et eruptionibus pituitae, muris aranei morsibus. idem adsperso sale ac melle candorem dentibus[*](dentibus et dv. a. S. om.RE.), suavitatem oris facit. [*](Pl. iun. p. 82, 12. Diosc. IV 43.)eos, qui pane hordeacio utuntur, morbo pedum temptari negant. novem granis furunculum[*](furunculis R.) si quis. circumducat, singulis ter manu sinistra, et omnia in ignem abiciat, confestim sanari aiunt. est et herba phoenice[*](phoenice S e Diosc. phynice (phin- R)VdTfR. -cea E.phoenicea v.) appellata[*](appellatur Vdf.) a[*](a dfEv. ad V.om.RG.) Graecis, nostris[*](nostris VdfRG. a nostris Ev.) vero hordeum murinum; haec trita e vino pota praeclare ciet menses.

[*](Hippocr. de victu in morb. ac. II p. 30. Diosc. II 108.) Tisanae[*](tipsanae d.), quae ex hordeo fit, laudes uno volumine [*](uolumine - quae om.V.) condidit Hippocrates, quae nunc omnes in alicam transeunt. quanto[*](quanto VdTfS. contra quantorv.) innocentior[*](innocentior VREH. -tiore dT (an recte?). -tior est v.) alica! Hi p p o c r ates tamen[*](tamen ll. H. tantum v.) sorbitionis gratia laudavit[*](laudabit V. -abat dT.), quoniam lubrica ex facili hauriretur, quoniam sitim arceret[*](arceret v. arcet ll.), quoniam in alvo non intumesceret[*](intumescere V.), quoniam facile redderetur et. adsuetis

hic cibus solus[*](solus cibus Vdv. a. S.) in febri bis[*](febri bis dG. -ribus rv.) die posset[*](possitVdG.) dari, tantum remotus ab istis, qui medicinam fame exercent. sorbitionem tamen dari totam vetuit aliudve quam sucum tisanae; item vetuit, quamdiu pedes frigidi essent, tune quidem nec potionem dandam. fit et ex tritico glutinosior arteriaeque exulceratae utilior.

[*](Diosc. II 123. Pl. iun. p. 60, 10. 101, 4.) Amylon[*](amylon v. amoelon (amae- E) RE. hamoelon (-melon d)r.) hebetat oculos, et gulae inutile, contra quam creditur. item alvum sistit, epiphoras oculorum inhibet et ulcera sanat, item pusulas et fluctiones sanguinis. genas duras emollit. datur cum ovo[*](ouo his dC (iis v). opto his V. opidiis R. opi dis E.) iis, qui sanguinem reiecerint, in vesicae vero dolore semuncia amyli cum ovo et passi tribus ovis subfervefacta a balineo. quin et avena cea[*](auenacea G. auenaeta E. auenetiaeta R. aue- nae fv. auinae V. anenae d.) farina decocta in aceto naevos tollit.

[*](Diosc. II 107. Pl. iun. p. 47, 17. Celsus II 30.) Panis hic ipse, quo[*](qui RE.) vivitur, innumeras paene continet medicinas. ex aqua et oleo aut rosaceo mollit collectiones [*](dist. ego.); ex aqua mulsa ad[*](ad ego. om. ll. v.) duritias valde mitigandas[*](mitigat. datur v. -gans. dant S.), ex vino ad discutienda[*](dis cutienda fG. (-enda ualens v). -endam ll.) aut quae praestringi opus sit et, si magis etiamnum, ex[*](ex dv. om. r.) aceto, adversus acutas[*](acutas Rv. occultas r.) pituitae fluctiones , quas Graeci rheumatismos vocant, item ad percussa, luxata[*](luxataque dT.), ad omnia autem fermentatus, qui vocatur autopyrus , utilior. inlinitur[*](inlinuntur (illi- R)RE..) et paronychiis et callo pedum[*](pedum in Vdv dentum in E. dentium R.) in aceto. vetus aut[*](uetus aut REG. uetus V. ueteri dTv.) nauticus[*](uticus RE.) panis tusus atque[*](atqueVdv. accedit r.) iterum coctus sistit alvum.[*](Pl. iun. p. 102, 6. (Celsus VI 6, 31). 72, 18.) vocis studiosis et contra destillationes siccum esse primo cibo utilissimum[*](utilissimus RE.) est. sitanius, hoc est

e[*](edG. et r. ex D. om. v.) trimestri[*](trimestris v. a. G.), incussa in facie aut desquamata cum melle aptissime curat. candidus aegris aqua calida frigidave madefactus levissimum cibum praebet. oculorum tumori ex vino inponitur; sic et pusulis capitis aut[*](aut om.Vf.) adiecta arida myrto. tremulis panem ex aqua esse ieiunis statim a balineis [*](ab alienis V.) demonstrant. quin et gravitatem odorum in cubiculis[*](in cubiculis—7 et om.R.) ustus emendat et vini in saccos[*](saccas additos RE. (saccis vet. Dal. cfr. XX 185).) additus.

Et[*](etom.RE.) faba auxiliatur. namque solida fricta fervensque in acre[*](acre G. hacre V. acro r. acri (aceto) v.) acetum coniecta torminibus medetur. in cibo fresa[*](fressa dv. a. S.) et cum alio[*](&lio R.) cocta contra deploratas tusses[*](tussi R.) suppurationesque pectorum cotidiano cibo sumitur, et commanducata ieiuno ore et ad furunculos maturandos discutiendosve [*](et discutiendosueRE.) inponitur, et in vino decocta ad testium tumores, ad genitalia.[*](Pl. iun. p. 36, 18. 63, 19. Diosc. II 127. Pl. iun. p. 47, 18.) lomento quoque ex aceto decocto[*](decocta et testium RE.) tumores maturat atque aperit, item livoribus, combustis medetur. voci eam prodesse auctor est M. Varro. fabalium etiam siliquarumque cinis ad coxendices[*](coxen dicis RED.), ad nervorum veteres dolores cum adipis suilli vetustate prodest. et per se cortices [*](corticis RED.) decocti ad tertias sistunt alvum.

[*](Diosc. II 129. Pl. iun. p. 47, 19. 46, 14. 76, 12–17. 21, 17. 80, 14: 79, 2.) Lens optima quae facillime coquitur et ea, quae maxime aquam absorbet[*](sorbet d. obsolbet R.). aciem quidem oculorum obtundit et stomachum inflat, sed alvum sistit in cibo magisque caelesti aqua discocta; eadem solvit minus percocta. pusulas ulcerum rumpit; ea[*](et ea f. eaque dEv. a. S.), quae intra os[*](hos V. ossa d.) sunt, purgat et adstringit[*](abstergit fS.). collectiones omnes inposita sedat maximeque exulceratas et rimosas; oculorum autem epiphoras cum

meliloto[*](meliloto v e Diosc. melito RE. milito r.) aut cotoneo. contra suppurantia cum polenta inponitur . decoctae sucus ad oris[*](odoris V.) exulcerationes et genitalium adhibetur, ad sedem cum rosaceo aut cotoneo, in iis, quae acrius remedium exigant, cum putamine[*](petamine VdR.) punici melle modico[*](modico Vv. -icae E. -ce dR.cfr. XX 131. XXVIII 195. 258. XXIX 42. XXXII 39, contra XXII 55. XXIII 92. XXV 164. XXVII 22. XXVIII 223.) adiecto. ad id demum[*](demum ll. v. an remedium?), ne celeriter inarescat [*](inarescant VdE.), adiciunt et betae folia. inponitur et strumis, panis vel maturis vel maturescentibus ex aceto discocta, rimis[*](uel—rimis om.RE.) ex aqua mulsa et gangraenis cum punici[*](punici—9 cum om.d.) tegmine[*](germineREv. a. C.); item podagris cum polenta et vulvis et renibus, pernionibus, ulceribus difficile cicatricem trahentibus.[*](Diosc. II 129. Pl. iun. p. 98, 3. 35, 3. 83, 18. 68, 14.) propter dissolutionem stomachi XXX grana lentis devorantur. in choleris[*](choleris v. cholcris R. choloris E. choris r.) quoque et dysinteria efficacior est in tribus aquis[*](aquis ll. v. aquae cyathis D. at cfr. Diosc.) cocta, in quo usu[*](usum (om. quo) Vf.) melius semper eam[*](eam om.V.) torrere ante[*](ante et dTH. et ante V. ante r.aut v.) et tundere[*](tendere RE.), ut quam[*](quam om.RE.) tenuissima detur vel per se vel cum cotoneo malo aut piris[*](pyris Vv. a. H. phyris R.) aut myrto aut intubo erratico aut beta nigra aut plantagine. pulmoni[*](pulmoni est v. -onis VE. -oni d.)est inutilis et capitis dolori[*](dolorisVE.) nervosisque omnibus et felli, nec somno[*](conno E.) facilis, at[*](at D. ad ll. v.) pusulis[*](pusulis ED. -las Vdv.) utilis ignique sacro et mammis in aqua marina decocta, in aceto autem duritias et strumas discutit. stomachi quidem causa polentae modo potionibus inspergitur. quae sint[*](sint V. sunt dEv.) ambusta, aqua semicocta curant[*](curant ego. curat ll. v.), postea trita et per cribrum[*](cribum V.) effuso furfure, mox procedente curatione addito[*](aditum V.) melle. ex posca coquitur ad guttura. est et palustris lens,
per se nascens in aqua non profluenti[*](fluenti E. fluente v. profi- H.), refrigeratoriae naturae, propter quod collectionibus inlinitur et maxime podagris et per se et cum polenta. glutinat et interanea procidentia.

[*](Th. H. VI 2, 5. Diosc. III 35.) Est[*](est et TVerc.) silvestris elelisphacos[*](elelisphacos Verc. (et eleli- v). etelispacus V. elisphacos dT. ethelisph- E.) dicta a[*](a del. S cum Salm.) Graecis, aliis sphacos[*](sphacos H. cfr. index et Theophr. facos d. faces V. faenacos E. phacos v.) dicta[*](dicta ll. J.del. S. est ea G. ea est v. aliis—dicta uncis inclusit D.), sativa[*](satim ualente E.) lente leviore[*](leuiore ll. -ior v. cfr. Theophr.) et folio minore atque sicciore[*](sicciore dv. -or r.) et odoratiore[*](odoratiore v. -ior Vd. -ionē E.). est et alterum genus eius silvestrius[*](siluestriusll. H. -ris v (an. recte?).), odore[*](dist. Salm.) gravi; haec[*](haec minor coni. Dal.) mitior folia habet cotonei mali effigie, set minora et candida, quae cum ramis decocuntur. menses [*](menses dv.meses r.) ciet et urinas, et pastinacae marinae[*](marinae om.EH.) ictus sanat, torporem autem obducit percusso loco. bibitur cum absinthio et dysinteriae.[*](Diosc. III 35.) cum vino eadem commorantes menses[*](meses VE.) trahit, abundantes sistit decocto eius poto. per se inposita herba vulnerum sanguinem cohibet. purgat[*](purgat VdfS. pugna E. sanat v.) et serpentium morsus et, si in vino decoquatur, pruritus testium sedat. nostri, qui nunc sunt, herbarii elelisphacum[*](elelisphacum S (-con v). lelisphacum (-spacum E) ll.) Graece, salviam Latine vocant, mentae similem, canam, odoratam. partus emortuos ea adposita extrahunt, item vermes ulcerum [*](ulcera V.) auriumque.

[*](Diosc. II 126.) Cicer et silvestre est, foliis simile[*](satiuo simile v. a. J. cfr. § 154. XX 231.), odore gravi. si largius sumatur, alvus solvitur et inflatio contrahitur et tormina.tostum salubrius habetur. cicercula etiamnum magis in alvo proficit. farina utriusque ulcera manantia capitis sanat[*](sanant E.), efficacius silvestris, item comitiales

et iocinerum tumores et serpentium ictus. ciet menses et urinas, grano maxime. emendat[*](emendant E.) et lichenas[*](licenas E. silicenas V.) et testium inflammationes, regium morbum, hydropicos. laedunt omnia haec genera exulceratam vesicam et renes. gangraenis utiliora cum melle et his, quae cacoëthe vocantur. verrucarum in omni genere prima luna singulis granis singulas tangunt, eaque[*](easque V.eas quae E.) grana in linteolo deligata[*](delicata posse obiciunt E.) post se abiciunt, ita fugari vitium arbitrantes.[*](Pl. iun. p. 60, 13. 97, 5.) nostri praecipiunt arietinum in aqua[*](aqua dEv. a V.) cum [*](cum sale om.E.) sale discoquere[*](discoquere om.Vd.), ex[*](ex Vdv. ex aqua ex E.) eo bibere cyathos binos in difficultatibus urinae; sic et calculos pelli[*](pelli v. cfr. Plin. iun. pellit ll. G.).morbumque regium. eiusdem[*]( an eiusdem e foliis?) foliis sarmentisque decoctis aqua[*](aquam V.) quam maxime calida[*](calidam V.) morbos pedum lenit[*](lenit VdTfS. mollit EG.tolli v.), et ipsum calidum tritumque inlitum. columbini decocti aqua horrorem tertianae et quartanae minuere creditur. nigrum autem cum gallae dimidio[*](dimidio v. -dium ll.) tritum oculorum ulceribus ex passo medetur[*](miscetur Vf.).

[*](Diosc. II 131. Pl. iun. p. 110, 13. 55, 18. 100, 22. 76, 17. 82, 22. 79. 3. 66; 5. 16, 11.) De ervo quaedam in mentione eius diximus,[*](18,139) nec potentiam ei[*](eiv. om. ll.) minorem [*](minores VE.) veteres quam brassicae[*](brasicae VE.) tribuere contra serpentium ictus ex aceto[*](ex aceto om.d.), ad[*](ad VEv. ac d.) crocodilorum hominumque morsum[*](morsus d.). si quis ervum cotidie ieiunus edit[*](edit VfEJ. edat (?) dv.), lienem eius absumi certissimi auctores adfirmant. farina[*](farinam VE.) eius varos[*](uarro E. ut ait Varro v. a. H.) , sed et[*](sed et TEH. sede V. sedem d.om. v.) maculas[*](maculas cutis VdTfS. -la eiusE. -las v.) cutis toto corpore emendat. serpere ulcera[*](ulcera Verc. cfr. Plin. iun. uulnera ll. v (J).) non patitur, in mammis efficacissimum. carbunculos rumpit ex vino. urinae difficultates, inflationem[*](inflationis d.),

vitia iocineris, tenesmon[*](tenesmos d.) et quae cibum non sentiant[*](sentient EG.), atropha appellata, tostum et in nucis abellanae magnitudinem [*](magnitudine V. -inae E.) melle[*](melle om.E.an e melle?) collectum devoratumque corrigit[*](colligit Vd.); item impetigines ex aceto coctum[*](an coctum et inlitum? cfr. XXVIII 222.) et quarto[*](quarta E.) die solutum. panos in melle inpositum suppurare prohibet. aqua decocti perniones et pruritus sanat fovendo. quin et universo corpori , si[*](si qui VS.) quis cotidie ieiunus biberit, meliorem fieri colorem existumant[*](existimat V. -tumat E.). cibis idem hominis alienum[*](alienus d.). vomitiones movet, alvum turbat, capiti et stomacho onerostim; genua quoque degravat. sed madefactum pluribus diebus mitescit , bubus iumentisque utilissimum. siliquae eius virides prius, quam indurescant, cum suo caule[*](succo caule Vf.) foliisque contrit ae[*](contritae v. -itum ll) capillos nigro colore inficiunt.

[*](Diosc. II 133. 132.) Lupini quoque silvestres sunt, omni modo minores [*](minores satiuis v. a. J. cfr. § 148.) praeterquam amaritudine. ex omnibus, quae eduntur, sicco nulli minus ponderis est nec plus utilitatis. mitescunt cinere aut aqua calidis[*](calida v. a. Bas.). colorem hominis frequentiores[*](frequentatiores d.) in cibo exhilarant, amari[*](armari Vd.) contra aspidas valent. ulcera atra aridi decorticatique triti supposito linteolo ad vivum corpus redigunt. strumas, parotidas in aceto cocti discutiunt. [*](Pl. iun. p. 80, 14. 20, 3. 55, 5. Diosc. II 132. Pl. iun. p. 100, 8. 76, 19.)sucus decoctorum cum ruta et pipere[*](ex pipere dT.) vel[*](uel Ev. ue Vd.) in febri datur[*](febrituVfE.an febribus? cfr. XXVII 97.) ad ventris animalia pellenda minoribus XXX annorum, pueris vero etiam inpositi in ventrem ieiunis prosunt, et alio genere tosti vel in defruto poti vel[*](uel in VTS. et inEv. iidem d.) ex melle sumpti. iidem aviditatem cibi faciunt, fastidium detrahunt. farina eorum aceto subacta papulas pruritusque in balneis inlita cohibet et per se siccat ulcera. livores emendat, inflammationes cum

polenta sedat.[*](Diosc. II 132. Pl. iun. p. 83, 2. 79, 5. 87, 2.) silvestrium efficacior vis contra coxendicum [*](coxendicum dv. -cium rD.) et lumborum debilitatem. ex iisdem decocta[*](an decocto?) lentigines et cutem foventium corrigunt, si vero ad mellis crassitudinem [*](uncos ego posui.) decoquantur, vel [sativi] vitiligines nigras et lepras emendant[*](emendant v. -dat Vom. r.). sativi quoque rumpunt carbunculos inpositi , panos, strumas minuunt aut maturant cocti ex aceto[*](dist. H. cfr. Plin. iun.), cicatricibus candidum colorem reddunt; si vero caelesti aqua discoquantur, sucus ille zmegma[*](zmegma S. (smegma v). zmegam Vd. -ganE.) fit, quo fovere gangraenas, eruptiones pituitae, ulcerum[*](ulcerum VfS. -era rv. cfr. XXIII 18. 9. 10 dist. J.) manantia expediat[*](expellat E. utilissimum. Expedit v. a. J. an expedit et?), ad lienem bibere et cum melle haerentibus menstruis .[*](Diosc. II 132.) lieni crudi cum fico[*](ficu VdTf.) sicca[*](sicca triti dv. sicca trici E. cicatrici Vf.) triti ex aceto inponuntur . radix quoque in aqua decocta urinas pellit. medentur pecori cum chamaeleone[*](chamaeleonte v. a. H. cfr. ad § 45.) herba decocti[*](decocta VdT.), aqua in potum colata[*](colata S cum man. Dal. collecta ll. f. collata v.). sanant et scabiem quadripedum omnium in amurca decocti vel utroque[*](utro que EB. nitro quo d. uitro V. nitro eo v. an nitroque (del.uel)? cfr. XXXI 109.) liquore postea[*](potestea E.) mixto. fumus crematorum culices necat.

[*](Diosc. II 187.) Irionem inter fruges sesamae similem esse diximus[*](18,96) et a Graecis erysimon vocari, Galli velam appellant. est autem fruticosum, foliis erucae, angustioribus paulo, semine nasturtii, utilissimum tussientibus cum melle et in thoracis[*](coracis Vd.) purulentis excreationibus. datur et regio morbo et lumborum vitiis, pleuriticis[*](pleu reticis Vdv. a. Bas.), torminibus, coeliacis. inlinitur vero parotidum et carcinomatum malis, testium ardoribus ex aqua, alias cum melle, infantibus quoque utilissimum, item sedis vitiis et articulariis morbis cum

melle et fico[*](ficu d.), contra[*](contra Vdv. con E.) venena etiam[*](etiam—3 addatur om.E.) efficax potu. medetur et suspiriosis, item fistulis cum axungia vetere ita[*](ueteri ita dG. ueteri v.), ne intus addatur.

[*](Diosc. III 135.) Horminum[*](orminum VEv. a. C.) semine, ut diximus, cumino simile[*](18,96) est, cetero[*](an cetera?) porro, dodrantali altitudine, duorum generum: alteri semen nigrius et oblongum—hoc ad venerem stimulandam et ad oculorum'.argema, albugines—, alteri[*](altera E.) candidius[*](candidus V. -idum dT.) semen et rotundius. utroque tuso extrahuntur aculei ex[*](ex dv. et r.) corpore per se inlito[*](inlito uel ego. cfr. Diosc. inlitum (illi- Vd)ll. v. -ito H.)vel ex aqua, folia ex aceto inposita panos per se vel cum melle discutiunt, item furunculos , priusquam capita faciant[*](faciunt E.), omnesque acrimonias.

[*](Verg. Geo. I 153. [Diosc. II 122 = XXII 125].) Quin et ipsae frugum pestes in aliquo sunt usu[*](sumptus uim felix V.). infelix[*](est om.dT.) dictum est a Vergilio lolium[*](lollium E.), hoc tamen molitum, ex aceto coctum inpositumque sanat inpetigines celerius, quo saepius mutatum[*](mutata V.) est. medetur et podagrae aliisque doloribus cum oxymelite[*](oxymeuE.). ratio[*](curatio v. a. S.) haec: aceti[*](aceti VdTfS. a ceteris E. a ceteris differt. Aceti v.) sextario uno diluuntur[*](dilui v. a. J.) mellis unciae duae[*](uncias duas v. a. J.). iustum est[*](dist. J.) ita temperatis[*](temperatis Vdv. -ati ED.) sextariis[*](lacunam indicavit J. duobus v. ii D. an temperari (cfr. § 117).. de coctae farinae lolii sextarium. calidumque?) tribus decoctae[*](decoctae ll. -ta v. decoqui D cum P.) farinae[*](farina v. a. J.) lolii[*](lolliis E.) sextarios[*](sextariis v. a. J.).... usque ad crassitudinem, calidumque inponi dolentibus membris. eadem farina extrahit ossa fracta.

[*](Diosc. II 116.) Miliaria appellatur herba, quae[*](quaeom.E.) necat milium. haee trita et cornu cum vino[*](cum in uino E2.) infusa podagras[*](podagris E.) iumentorum dicitur sanare.

Bromos semen est spicam ferentis herbae. nascitur

inter vitia segetis avenae genere[*](genere om.V. graecae genere v.a.G.), folio[*](folia VTfS.) et stipula triticum imitatur[*](imitantur VTfS.); in cacuminibus dependentes parvolas veluti locustas habet. semen[*](semen om.Vd. ad quae vet. Dal. 1 (J). atque ll.v. aeque ut vet. Dal. 2 (S). aeque atque coni.H (D). an ceu? (aeque ut semel, sed coniectura non certa, legitur XXXIV 165, aeque ac XXX 9, plerumque aeque quam, ut II 180. 96. VIII 102. XXI 61. XXVII 144)) utile ad cataplasmata, ad quae hordeum et similia. prodest tussientibus sucus.

[*](II 171.) Orobanchen[*](orobachen VE.) appellavimus necantem ervum et[*](18,155) legumina; alii cynomorion[*](cynomorion V.) eam appellant a similitudine canini genitalis. cauliculus est sine[*](sine Vdv. sine san guine EH.) foliis, pinguis[*](pinguis om.EH.), rubens. estur et[*](estur et dTv. est urens V. aestu et E.) per se et[*](et Tv(H).om.r G.) in patinis[*](pastinis d.), cum tenera[*](tener VTS.) est, decocta[*](decoctus TS.).

Et leguminibus innascuntur[*](innascuntur v. nascuntur ll.) bestiolae venenatae, quae manus pungunt[*](punguntur E.) et periculum vitae adferunt, solipugarum [*](solifugarum V2v.a.H.) generis. adversus has omnia eademmedentur, quae contra araneos et phalangia demonstrantur. et frugum quidem haec sunt in usu medico.

[*](II 109. Col. X 116. Herodot. II 77. Diodor. I 34, 4. 2. Florus I 34, 12. Isidor. XX 3.) Ex iisdem fiunt et potus, zythum[*](zythum v. zytum E. gytum r.) in Aegypto, caelia[*](celia dEC.) et cerea[*](cerea dTES. ceria C. cereae V.ea v.) in Hispania, cervesia[*](ceruisia v.a.S.) et plura genera in Gallia aliisque provinciis, quorum omnium spuma cutem feminarum in facie nutrit. nam quod ad potum ipsum attinet, praestat[*](praestet VfS.) ad vini transire mentionem atque a vite[*](a quite v. auide V. uite r.) ordiri medicinas arborum.