Naturalis Historia

Pliny, the Elder

Pliny, the Elder, creator; Mayhoff, Karl Friedrich Theodor, 1841-1914, editor

His adiecere[*](adiecere MD. addidere rv mangones Mv. -oriis r) mangones quam Daphnidis[*](daphnidis MJ. -phanidis (-dos E) r. -phnoiden C. -des v) vocant, cognominatam isocinnamon[*](isocanamon F. -cananom E) , pretiumque ei faciunt[*](faciunt Mv. -iant r) $X$ CCC. adulteratur styrace et propter similitudinem corticum[*](corticem FE1. -ce va.G) laurus

tenuissimis surculis. quin et in nostro orbe seritur, extremoque in margine imperii[*](marginem perii F. -nem (-ne E2z) per id Ez), qua[*](quae E. quod z) Rhenus adluit, vidi[*](uidi M (vet. Dal.) D. -dit rv. uiuit Verc.) in alvariis apium satam[*](satam (vet. Dal.) D. -tum M. -ta rv). color abest ille torridus sole et ob id simul idem odor.

Ex confinio casiae cinnamique[*](caseae cannamque ei FE) et cancamum ac tarum invehitur, sed per Nabataeos[*](nabasa eos FEa) Trogodytas[*](Trogodyticas M. -tasque va.G), qui consedere [*](con- sedere MVerc.(J). -sideret r. -re v(C)) ex Nabataeis.

Eo comportatur et serichatum et gabalium, quae intra se consumunt[*](consumunt v. -mit ll) Arabes, nostro orbi tantum nominibus cognita, sed cum[*](cum v. eum ll cinnamū E2) cinnamo casiaque[*](cassiaque F2E1) nascentia. pervenit tamen aliquando serichatum et in unguenta additur ab aliquis[*](aliquibus va.S(D)). permutatur in libras $X$ VI.

[*](Diosc. IV 157. Th. IV 2, 6. (Martial. XIV 57).) Myrobalanum Trogodytis et Thebaidi[*](thebaidis E2) et Arabiae, quae[*](que Fa. an qua?) Iudaeam ab Aegypto disterminat, commune est, nascen s id[*](nascens id ego. -entib. ll. -ens v) unguento, ut ipso nomine[*](nomine D2v. -ni r) apparet, quo item indicatur et glandem esse. arbor[*](arbor ē ego. -orē a. -orem (-ore D2D) ll. -ris B. -ri v) est heliotropio[*](theliotropio F. eli- a), quam dicemus[*](22,57) inter herbas, simili folio, fructus magnitudine abellanae nucis. ex his in Arabia nascens Syriaca appellatur et est candida, contra in Thebaide[*](thebaiden F. -dē a) nigra. praefertur illa bonitate olei quod exprimitur, sd copia Thebaica. inter haec Trogodytica vilissima est. Sunt qui Aethiopicam his praeferant, glandem nigram nec[*](ac C) pinguem[*](pinguem v. -gue DFa. -guę E. (glande nigra ac pingui coni. Dal.)), nucleoque gracili, sed liquore qui exprimitur odoratiore[*](odoratiore D2D. -ori v. -oris a. -or. is E. -onis r), nascentem in campestribus. Aegyp-

[*]((6. 7) Th. IV 2, 6. Diosc. IV 157. —) tiam piuguiorem esse et crassiore cortice rubentem et, quamvis in palustribus nascatur[*](nascatur D2v. -citur r), breviorem siccioremque; e diverso Arabicam viridem ac tenuiorem et, quoniam sit montuosa[*](sit montosa va. H. (an amet montuosa? cfr. XIII 28. XVI 73)), spissiorem[*](aspissiorem F. ac spissiorē a. -or ē E); longe autem optimam Petraeam[*](pretream E2) ex quo diximus oppido, nigro cortice, nucleo candido. Unguentarii[*](6,144) autem tantum cortices premunt, medici et[*](et ego e Diosc. om. ll. v. de mendo (ci = et) cfr. nota ad VI 55 extr.) nucleos, tundentes adfusa paulatim calida aqua.

[*](Diosc. I 148. Sol. 32, 36. —)

Myrobalano in[*](myrobalancin in E1a. -lani in E2) unguentis similem proximumque usum habet palma in Aegypto quae vocatur adipsos, viridis, odore mali cotonei[*](atonei Ea), nullo intus ligno. colligitur aut umno[*](autumno ego e Diosc. (τῆς κατὰ τὴν ὀπώραν ἀκμῆς). aut enim FEa. ////enim Dd. autem v) paulo ante quam incipiat maturescere. quod si relinquatur , phoenicobalanus vocatur et nigrescit vescentesque inebriat. myrobalano pretium in libras $X$ II.[*](II MJ. bini RsG. -nis r. -nas v) institores et faecem unguenti hoc nomine appellant.

[*](Th. IX 7, 1. 2. Sol. 52, 52. —) Calamus quoque odoratus in Arabia nascens[*](nascitur M) communis Indis[*](Indis — omnes om.Rs) atque Syriae est, in qua vincit omnes[*](omnis ll.S). a nostro maria CL[*](CL MRsF2B e Th. Ci F1E. (alac.). C D2v. 0 D1) stadiis inter Libanum montem aliumque ignobilem (non, ut quidam existimavere, Antilibanum[*](antelibanum MD2. cfr. V 77. 80) ) in convalle modica iuxta lacum, cuius palustria aestate siccantur , tricenis ab eo stadiis calamus et iuncus odorati[*](odorate Ea. -rat F) gignuntur . saneenim dicamus et de iunco, quamvis alio herbis dicato[*](tantum P) volumine, quoniam tamen hic unguentorum materia[*](21,120) tractatur.[*](Th. IX 7, 2. Diosc. I 17.) nihil ergo a ceteris sui generis differunt aspectu[*](aspectus FEa), sed calamus praestanti[*](praestanti MD. -ior rv. cfr. luc. p. 91) odore[*](odori M) statim e longinquo invitat,

mollior[*](mellior (om. tactu melior) Rs) tactu, meliorque[*](melioreque M. quae Rs qui om.M) qui minus fragilis et qui assulose[*](minus — assulose (a solo se v) MRsB. om. r) potius quam qui[*](qui MRsv(S). om. r Bas.) raphani modo frangitur.[*]((2) cfr. Isid. VII 8, 13. —) inest fistulae araneum , quod vocant florem[*](flore M), praestantiore[*](praestantiore (abl. abs. sc. eo) MD1Fa. -orem RsD2. -or est Ev) cui[*](cui om.M) numerosius[*](nu- merosi quis Rs). reliqua[*](relinquā FEa) probatio ut nige??? sit — damnantur[*](damnantur RsS. -atus M. -atur rv) albi[*](albi MRsS. alibi rv. -iubi C. albi. iuncus Müller em. II p. 23. (loc. corr.)) —, melior, quo[*](quod FEa) brevior crassiorque, et lentus in frangendo. calamo pretium in libras singulas[*](singulas MD. om. rv) $X$ I, iunco $X$ V. traduntque iuncum odoratum et in Campania inveniri.

[*]((10–17) Diosc. III 88. — (10. 12) Sol. 27, 47. —) Discessimus a terris oceanum spectantibus ad convexas [*](conuexa M) in nostra maria. ergo Aethiopiae subiecta Africa[*](africa e M) hammoniaci lacrima[*](lacrimam va.J. an lacrimas, ut XI 14. XX, 254?) stillat in harenis[*](inhaerens M) suis; inde nomen[*](nomen ego. -mine ll.v) etiam Hammonis oraculo, iuxta quod gignitur arbore[*](arbore (Fels p 44) D. -orē MRs. -or rv) quam metopon[*](metopona Rs. -pion va.S e Diosc. cfr. § 123. criumetopon D2. me- lopos Sol.) appellant[*](appellat Rs. uocant va.S), resinae modo aut cummium[*](commium FE1a. gumm- E2. -mmi va.S). genera eius duo: thrauston[*](thlauston B e Diosc. ranstron M. thas- mum thon Rs. traston rv) masculi turis similitudine[*](similitudine Mv. -nem r), quod maxime probatur[*](pzrobatum M), alterum pingue et resinosum, quod phyrama[*](phyrama B e Diosc. -ram M. -ranma Rs. pyram r. -ama v) appellant . adulteratur harenis velut nascendo adprehensis; igitur quam minimis[*](quamuis minim Rs) glaebis probatur et quam purissimis. pretium optimo[*](optimo MRsS. -mū r. -mi v) in libras asses XXXX.

[*]((18. 412, 1. 4) Diosc. I 20. cfr. Pl. XVI 33.) Sphagnos[*](sphagnos (index) B e Diosc. sfagnos a. sphacnos FE. spagnos Rsv. -achnos M) infra eos situs in Cyrenaica provincia

maxime probatur; alii bryon[*](briom M. brion a. ibr- va.B) vocant. secundum locum optinet Cyprius, tertium Phoenicius. fertur et in Aegypto nasci, quin et in Gallia; nec dubitaverim: sunt enim hoc nomine cani[*](carni FEa) arborum villi, quales in quercu[*](quer- cum Ea. -re cum F) maxime videmus, sed odore praestantes. laus prima candidissimis atque latissimis [*](latissimis MRsS. alt- rv), secunda rutilis[*](rutilis Mv. rum tulis Rs. ratilis FE1a. grat- E2), nulla nigris[*](nigri M). et in[*](in om.M) insulis petrisque nati improbantur omnesque quibus[*](quibusque FE) palmarum atque non suus odor sit[*](sit MRsG(S). it F. est Eav(H)).

[*](cfr. Diosc. I 124. (165).Pl. XXIII 90. XXIV 74. —) Cypros in Aegypto est arbor, ziziphi foliis, semine coriandri, candido, odorato. coquitur hoc in oleo premiturque postea, quod cypros vocatur. pretium ei in libras $X$ V. optimum e Canopica in ripis Nili[*](nili MRsv. li r) nata, secundum Ascalone Iudaeae, tertium in[*](in ego. om. ll.v. cfr. § 133. VIII 226. XIII 4. 5. 10. 33. XV 82. XIX 94. (CFW Müller p. 21)) Cypro insula. odoris suavitas [*](suauitate va. J) quaedam[*](quaedam MJ(et dist.). Quid- rv) . hanc esse dicunt arborem quae in Italia[*](italiam Fa) ligustrum[*](ligostrum FEa) vocetur.[*](Diosc. I 19. cfr. Pl. XXIV 111. 112. — (17–19) Ar. probl. 12, 3. cfr. Th. C VI 17, 7. Pl. XVII 39.XXI 39. — (20) cfr. Th. de od. 57.) in eodem tractu aspalathos[*](aspal//- thus E2 (item v. 18. 19)) nascitur [*](in — nascitur om.Rs), spina[*](spinae Rs) candida magnitudine arboris modicae, flore rosae. radix unguentis expetitur. tradunt in quocumque frutice curvetur arcus caelestis, eandem quae[*](eandemque Fa. -que que E) sit aspalathi suavitatem odoris exsistere; sed si[*](si om.Mva. H) in aspalatho, inenarrabilem quandam. quam quidam[*](quam (so. spinam) M.om. rv) erysisceptrum[*](erytrisceptrum M. emerysi- DFEa. eum erysi- Rs (?)v. eriscepton vel iriscepton Salm. p. 282aD ex Hesych.) vocant, alii sceptrum[*](uocant —sceptrum om.Rs). probatio[*](que om.Rs) eius[*](eius MRG. est rv) in colore rufo vel igneo tactuque spisso et

odore castorei[*](castorei MG. -re Rs. -ria FE1a. -rio E2. -reo v).[*](cfr. Diosc. III 42. Th. de od. 7, 33. — (5) Th. IX 6, 1. Diosc. I 18 init. Strabo XVI 763. Iustin. XXXVI 3, 1. 2. Tac. H V 6 init. — (6) Sol. 35, 5 —) permutatur in libras $X$ V. in Aegypto nascitur et maron[*](maro Rs), peius quam Lydium, maioribus foliis ac variis; illa brevia ac minuta et odorata.

Sed omnibus odoribus praefertur balsamum, uni[*](uni om.Rs) terrarum Iudaeae concessum, quondam in duobus tantum hortis[*](ortis FEa. hores Rs), utroque regio, altero iugerum viginti non amplius , altero[*](alterum Rs) pauciorum[*](paucorum M. -ciorem Ea { arborum ego. -butum (-tam Rs) ll.J. -busculum v). ostendere arborum bane urbi Imperatores [*](imperatoris FEa) Vespasiani, clarumque dictu, a Pompeio Magno in triumpho arbores quoque duximus[*](diximus EaVen.) .[*]((12.14) Iustin. ib. 4. Sol. ib. Isid. XVII 8, 14. — (16) Th. IX 6, 1. Diosc. I 18. —) servit[*](seruis F. -ui Ea) nunc haec ac tributa[*](ac tributa MRsS. attri- a. atri- FE1. ad tri- E2. el; tri- v) pendit cum sua gente, in[*](in om.Rs) totum alia natura quam nostri externique prodiderant. quippe viti similior est quam myrto. malleolis seri didicit[*](didicit M(P)S. dicit D1FEa. -tur Rs (?)D2v) nuper, vincta[*](uincta MRsD2C. dicta r. iuncta v) ut vitis[*](uictis FE1a), et inplet colles vinearum modo. quae sine adminiculis se ipsa[*](ipse FE1a. -sę E2va.J) sustinet[*](sustinent Eava.J), tondetur[*](tundetlur Ea) simili???er fruticans[*](fructificans FEa) ac rastris[*](astris FEa. rastri Rs) nitescit properatque nasci, intra tertium annum fructifera. folium proximum[*](proximae DFE. -me a) tuburi[*](tuburi MRs. -beri rv. rutae B. rutae. fructus proximus tuburi (coni. J)D. cfr. n. luc. p. 16), perpetua coma. saeviere in eam udaei sicut in vitam quoque suam; contra defendere Romani, et dimicatum pro[*](pro om,FEa) frutice est; seritque nunc eum[*](ea Rs. eam va.H) fiscus[*](ficus FEa), nec umquam fuit numerosior. proceritas[*](proceritas MRsJ. -cerior a. -cerior proceritas r (praem. aut) v) intra bina cubita subsistit .[*](Diosc. I 18 post init.) arbori tria genera: tenue[*](tenue MRsS. -ui v. tribui r) et capillacea[*](capelleocea FEa) coma quod vocatur

eutheriston[*](eutheriston B e Diosc. entheristeum D1. -trum FEa. epen- theristion M. henthefiscum Rs. aentheristum D2. anthericeum v fruticosum Mav. fructi- RsE. fructifi- F); alterum scabro aspectu, incurvum, fruticosum , odoratius; hoc trachy[*](trachy MB. thracy Rs. tracy DF. -ci Ea. stracū dv) appellant, tertium eumeces, quia est reliquis procerius, levi cortice. huic secunda bonitas , novissima eutheristo[*](eutheristho D. enth- F. -isto MRE1. -istro E2. (alac.) anthericio va.B).[*]((6–11) Sol. 35, 6. cfr. Th. IX 6, 2. Diosc. I 18. Strabo XVI 763. —) semen eius[*](eius MRsD2d2G(S). est r H. eius est v) vino[*](uino — 5 peius om.Rs) proximum gustu, colore rufum, nec sine pingui. peius in grano quod levius atque viridius. ramus[*](ramos FE1. -mo E2. -mis a) crassior quam myrto. inciditur vitro, lapide osseisve cultellis; ferro laedi vitalia[*](uitalia laedit (om. odit) Rs) odit, emoritur[*](moritur MEa) protinus, eodem[*](eadem va.S) amputari supervacua[*](superba (-bae E2) qua FEa) patiens. incidentis manus libratur artifici[*](artificii M. -cem FEa) temperamento, ne quid[*](nequit F. neque Rs) ultra corticem violet. sucus e plaga manat quem opobalsamum vocant, suavitatis[*](dist. ego n. luc. p. 18) eximiae. sed tenui gutta[*](tenuis guttae zS. gutta damn. J) ploratu[*](proloratu D1F. ploratus D): lanis parva colligitur in cornua, ex iis novo[*](noua F) fictili conditur, crassiori similis oleo et in musto candida[*](candidus D) ; rufescit[*](rubescit Eava.S. cfr. § 95) deinde simulque durescit e tralucido.[*](Th. IX 6, 2. 4. 2. 3. Diosc. ib. Strabo ib.) Alexandro Magno res ibi gerente toto die aestivo unam concham impleri iustum erat, omni vero fecunditate e maiore horto[*]((e om.) maior horreo (-eto E. -et a) FEa) congios senos, e minore[*](se (sę E) minore FEa. min- va.S) singulos, cum et[*](cum et ll.zS. cum aG. et cum v) duplo rependebatur argento[*](argento v. -tum ll.zH. cfr. CFW Müller p. 7), nunc etiam singularum arborum largior[*](largior MRsv. long- r) vena. ter omnibus percutitur aestatibus[*](annis aestatibus M), postea deputatur.[*]((4) Sol. 35, 6. —) et sarmenta[*](sarmentis Rs) quoque in merce sunt. DCCC[*](DCCCMRsv(S). DCC r H)
HS[*](HS MRsH. III r. cm. v) amputatio ipsa surcalusque[*](surculisque FE1a. e sure- E2) veniere[*](uenire FEa. -iit H. -it v) intra quintum devictae [*](deuinctae M. –ictua & Rs. demum va.H)Iudaeae[*](Iudaeae CFW Müller p. 7. om. ll.v) annum; xylobalsamum vocatur et coquitur in unguentis. pro suco ipso[*](ipsa D1. -sum va.J) substituere officinae[*](substituere (inuere D1FEa) officinae om.MRs). corticis etiam ad medicamenta pretium est. praecipua autem gratia lacrimae, secunda semini[*](femini F. femina M), tertia cortici, minima ligno.[*](Diosc. I 18. —) ex hoc buxosum optimum[*](optimum MRsJ. est oot- rv(D)), quod et[*](et MRsS. est rv) odoratissimum[*](odoratissim M), e[*](e MRsS. et r. om.a. ex B. e — 7 maximum om. v) semine autem maximum et ponderosissimum[*](et ponderosissimum om.Mva.B), mordens gustu fervensque in ore. adulteratur Petraeo hyperico, quod[*](quod om.Rs) coarguitur [*](fo arguitur D1F. fuo (fuco E2. fua z) arg- Eaz) magnitudine, inanitate, longitudine, odoris ignavia, sapore piperis.[*](cfr. Diosc. I 18.) lacrimac probatio ut sit e[*](e om.Eava.S ) pingui[*](pinguis va.S) tenuis[*](tenuis MRsv. -uir) ac modice rufa et in fricando odorata[*](odora MJ D. cfr. § 134). secundus[*](secundo Rs 2. -da D2D. (sc. sucus, ut in sqq.)) candidi[*](candidi MJ. -dida D2D. -dido (amcalido Rs) rv) coloris[*](coloris ego. colos ll.v), peior viridis[*](uiridiq. F. -di a) crassusque, pessimus niger, quippe ut oleum senescit. ex omni incisura[*](inclusura FEa) maxime probatur quod ante semen fluxit. et alias adulteratur seminis suco[*](semini suco Ea. -ne suco (suo C) va. H), vixque maleficium[*](maleficium — 16 lenis MRsv. om. r) deprehenditur gustu amariore; esse enim[*](enim om.M) debet lenis, non subacidus, odore tantum austerus. vitiatur et oleo rosae[*](aut oleo roseo M), cypri, lentisci, balani, terebinthi, myrti, resina, galbano, cera Cypria, prout quaeque res fuit, nequissime autem[*](dist. ego n. luc. p. 70) cummi: quoniam arescit[*](arescit MRsD2S. inare- D1Fv. marce- Ea. inhaere- C), in manu inversa et in aqua sidit, quae probatio eius[*](eius Rsv(S). ē FE1. om.E2aH) gemina est. debet et sincerum[*](et sincerum ego l. l. p. 71. sincerum et FEv. -rum RsaS)
arescere[*](arescere ego. marce- a. inare- rv (Brot.). inhaere- C. (an potitus debet sincerum item arescere?)), sed hoc cummi[*](hoc cummi RsS. haec commi (gummi D2) D. haec omnia (om???a) r. hoc et (e H) gummi v) addita[*](addita Rsv(S). -to D2. arescere addita r H) fragili[*](fragili Rsv. -le r D) crusta evenit. et gustu deprehenditur, carbone vero quod cera resinaque adulteratum[*](adulteratum Rsv. -atur r) est, nigriore flamma. nam melle mutatum[*](mutatur RsD2D. an uitiatum?) statim in manu[*](in manu RsH. mann r. om. v) contrahit muscas.[*]((7) Diosc. I 18. —) praeterea sinceri[*](sinceri RsBas. -re rv. -ra Verc.) densatur in tepida aqua gutta sidens ad ima vasa, adulterata olei modo innatat et, si metopio[*](metopia Rs) vitiata[*](uitiata RsG. uitia r. (alac.). -atū v) est, circulo candido cingitur. summa est probatio ut lac coagulet, in[*](et in Eva.G) veste maculas non faciat. nec manifestior alibi[*](alibe D1F. in album Rs) fraus, quippe milibus denarium sextarii, empti vendente fisco trecenis[*](trecenis FdaG. -ntis EH. tricenis RsS. CCC v) denariis, veneunt: in[*](an in delendum? cfr. vol. V p. 495 ad XXXIV 108) tantum expedit augere liquorem[*](augere (-ri a) liquorem DFEav. alicere auctorem liquorē Rs. licere auctorem JD. -re liquorem U. -re auctorem in liquore Müller em. II p. 25). xylobalsamo pretium in libras $X$[*](X om. va.H) VI[*](VI Rsv. V r H).

[*](Diosc. I 79. Strabo XII 570. cfr. Isid. XVII 8, 5.) Proxima Iudaeae[*](praxuma iudea & Rs) Syria supra Phoenicen styracem gignit[*](gigni FEa) circa Gabala et Marathunta et Casium Seleuciae montem . arbor est eodem nomine, cotoneo[*](coto nec FE. coto a) malo similis, lacrimae ex austero iucundi odoris[*](iucundi odoris RsS. -ndioris rv. de mendo cfr. § 105. XI 38. XIII 118. XX 36); intus similitudo harundinis, suco praegnans. in hanc circa canis ortus advolant pinnati vermiculi erodentes, ob[*](ob om.a) id[*](id D2dTJ. ids D1. yd F2. yde F1. idy in E. in a. id in v) scobe sordescit. styrax laudatur post[*](dist. Salm.) supra dicta ex Pisidia [Side[*](side DFD. id e Rs. sydone Ea. Sid- v. damn. Salm.)], Cypro, Cilicia, Creta, minime ex Amano Syriae medicis, sed unguentariis magis.

colos in quacumque natione praefertur[*](praeferuntur RsS) rufus et pinguiter lentus, deterior furfurosus et cano situ obductus. adulteratur cedri[*](cedris FE1a) resina vel cummi, alias[*](gummi (cu- S) alias RsD2v. cū millias (mili- F1) D1F. cum milia Ea) melle[*](mille Ea. uelle Rs) aut amygdalis amaris[*](amoris FEa). omnia ea deprehenduntur gustu. pretium optimo $X$ XVII[*](X. XVII S. XXVII Rs. XVIII r. X. VIII H. XIX v). exit et in Pamphylia, sed aridior[*](aridor RsG. arior DF. acrior Eav) minusque[*](minorque FEa) sucosus.[*](Diosc. III 87. fr. Isid. XVII 9, 28. — (10) Nic. ther. 52. cfr. Pl. XXIV 22. —) dat et galbanum Syria in eodem Amano monte e[*](e RsB. et rv) ferula[*](ferula B. -lae RsD. -le r. -lam v), quae[*](quae D2. om.a. que r. quam v)[*](dist. ego) eiusdem nominis, resinae modo; stagonitim[*](stago- niti FEa) appellant. quod maxime laudant[*](appellans ... landat Rs), cartilaginosum[*](cartaginosum FEa), purum ad similitudinem hammoniaci minimeque lignosum. sic quoque[*](siccoque Rs) adulteratur faba[*](faba a. taba FE) aut sacopenio[*](sacopenio D (ed pr.) Brot. -pemo MFEa. -p//ino Rs. sagapeno v). sincerum, si uratur, fugat nidore serpentes[*](dist. ego). permutatur iu libras $X$ V.[*](Th. IX 7, 2 med. 9, 2 extr. 15, 7. Diosc. III 48. cfr. Pl. XXV 30. 31. (Isid. XVII 9, 28).)

medicinae hoc tantum, panacen[*](panacem FEava.D) et unguentis eadem gignit, nascentem et in Psophide[*](psophide MBas. pro- Rs. ipso fide (finde a) D1Fa. ipso fine D2Ev) Arcadiae circaque Erymanthi fontem[*](fontem MD. -tes rv) et in Africa et in Macedonia, ferula[*](an e ferula?) sui generis quinque cubitorum, foliis primo quaternis, mox senis in terra iacentibus, ampla magnitudine rotundis, in cacumine vero[*](uero om.M) oleagineis, semine[*](semine ego. -ne uero M. -ne in rv. cfr. XV 115) muscariis dependente[*](dependentib. M) ut ferulae[*](ferula M). excipitur sucus inciso caule messibus, radice[*](radicem Rs. -ce in Eva.J) autumno. laudatur candor eius coacti [*](candore fusco ac si M); sequens pallido[*](pallidus D2) statera[*](statera DFEav. sta Rs. om.M. (loc. corr.)), niger colos inprobatur. pretium optimo in libras $X$ II[*](XII Rs. denaris II M. X. bini r H. bini asses v).[*](Diosc. III 80. —) ab hac ferula differt quae

vocatur spondylion foliis tantum, quia sunt minora et platani[*](platini FEa) divisura. non nisi in opacis gignitur. semen eodem nomine sills speciem habet, medicinae tantum utile.[*](cfr. Hor. od. II 7, 8. Diosc. I 11. (Ps-Arrian. per m. Erythr. 56 post med.). cfr.Pl. XXIII 93. —) dat et malobathrum Syria[*](syriae Rsva.C), arborem folio[*](arido (-di a) folio Ea. -do colore va.S) convoluto, colore[*](colore om. va.S) aridi folii, ex quo premitur oleum ad unguenta, fertiliore[*](fertiliorem M1Rs. -ra a) eiusdem Aegypto[*](aegyptos M). laudatius tamen ex India venit. in[*](in—7 gigni om.Rs) paludibus ibi[*](ubi Ea) gigni tradunt lentis modo, odoratius croco, nigricans scabrumque, quodam salis gustu[*](gustum Fa). minus probatur candidum . celerrime situm in vetustate[*](uenustate FEa) sentit[*](sentii F. -tu E.om.a). sapor eius nardo similis esse debet sub lingua. odor vero in vino subfervefacti [*](subferuefacti MS. suff- rv) antecedit[*](antecedit MD2v. -d& r) alios. in pretio quidem prodigio simile est, a denaris[*](a denaris MD. a XI Rs. om.a. aX rH.av) singulis[*](singulis om.Rs) ad $X$ CCC[*](ad dendrios CCCC Rs) pervenire libras, folium[*](folium — 13 libras om.M)[*](fo- lium ll.v(S). oleum B) autem ipsum in libras $X$ LX.

[*](Diosc. I 29. cfr. Pl. XXIII 7. 79. Diosc. V 6.) Oleum et omphacium est. fit duobus generibus et totidem modis, ex olea et vite, olea[*](et uitae olea Ea. t uita olea F.om.Rs) adhuc alba expressa , deterius ex druppa[*](d///ruppa E. ru- Rs). ita vocatur prius quam cibo[*](cibo RsD2v. -bu M. -bum r) matura[*](maturo Rs. matu M (hie deficiens)) sit, iam tamen colorem mutans; differentia quod hoc viride[*](uiridis (om. hoc) Rs) est, illud candidum. e vite psithia[*](psithia FEJ. -tia Rs. (alac.). psythia L. -tiav) fit aut aminnea[*](amin- nea J. (cfr. Verg. G II 97). -nnia RsD1. -inea D2v(S). amm- L. uminnia FE). cum[*](dist. D) sunt[*](sunt RsS. sint D2v. sit r) acini ciceris magnitudine, ante canis ortum, in prima[*](iuba FEa) lanugine demetitur uva eiusque melligo. reliquum corpus sole coquitur — nocturni rores caventur in fictili

conditae[*](conditae RsE. -te Fa. -ta D(?)v. dist. ego)—; melligo coligitur[*](colligitur Rsv. collitur DF. colitur Eaz) subinde et[*](et RsS. om. rv. an et in?) Cyprio aere servatur . optima quae rufa acriorque et aridior. pretium omphacio[*](omphaco Ea. -ago F) in libras $X$ VI. fit et alio modo, cum in mortariis uva inmatura teritur siccataque in sole postea digeritur in pastillos.

[*](Diosc. I 20. cfr. Pl. XXIV 27. — (8–12) Diosc. V 5. cfr. Pl. XXIII 8. 9. —)

Eodem et bryon[*](brion FEa. irion va.B) pertinet, uva populi[*](pupili FEa) albae. optima circa Cnidum[*](nidum Rs. gni- rva.S) aut Cariam in sitientibus[*](instituentibus FEa) aut siccis asperisque, secunda in Lyciae[*](Lycia e P. -cia va.G) cedro. eodem et oenanthe pertinet; est autem vitis labruscae uva[*](uue Rs); colligitur, cum floret[*](floret RsG. -re r (om. id est v)), id est cum optime olet, siccatur in umbra substrate linteo atque ita[*](ita om.Rs (?) va.S(J)) in cados conditur. praecipua ex Parapotamia, secunda ab Antiochia atque Laudicea[*](laudice as a. -cae as DFE. laodicesa Rs. -cie as D2. -cea v) Syriae, tertia ex montibus Medicis; haec utilior medicinae. quidam omnibus his[*](his Rsd2S. om. r H. is v) praeferunt eam quae in Cypro insula nascitur. nam quae in Africa fit, ad medics tantum pertinet vocaturque massaris [*](massaris (index) C. masa- d2v. massia- (in marg. masia-) F2. masya, - RsD2. massiris F1. masyris r) . omnis[*](omnis Rsv(S). -ibus r H) autem ex alba labrusca praestantior quam e nigra.

[*](Diosc. I 150.) Est praeterea arbor ad eadem unguenta pertinens, quam alii elaten[*](elatent FE) vocant — quod[*](Quod Rs) nos abietem — alii palmam , alii spatham[*](spatham damnat Rs. spatam r. -then va.D). laudatur Hammoniaca maxime, mox[*](mox RsD2v. om.a. ex r) Aegyptia, dein Syriaca, dumtaxat in locis sitientibus odorata [*](odoratia av. ado- FE. odora RsS. cfr. § 120), pingui lacrima, quae in unguenta[*](ungui ita FEa) additur ad domandum oleum.

[*](cfr. Th. IX 7,2 extr. —) In Syria gignitur et cinnamum[*](comacum F2in marg. v (Brot.) ex ind. comma- Rs. cama- rH. caryopum B. (cfr. Th., quem Plin. parum recte intellexit)) quod comacum appellant. id[*](id Rs. hic rv. cfr. infra v. 15) est sucus nuci expressus, multum a suco illo[*](a suco illo (P)S. a su- sculo Rs. a surc- v. masc- r. a suco H) veri[*](ueri Rsv(S). -ro rH lib. Tam??? Rs) cinnami differens, vicina tamen gratia. pretium in libras asses XXXX[*](ad XXXX add. Hactenus in odoribus praecia (pretia Rs) habent silua (silliae Rs) ll).