Ab urbe condita

in Samnio quoque, quia decesserat inde Fabius, novi motus exorti. Calatia et Sora praesidiaque, quae in iis Romana erant, expugnata, et in captivorum corpora militum foede saevitum.

itaque

primo ita omnia opportuna loca hostes inter consulum castra interceperunt, ut pervadere expeditus nuntius non posset

et per aliquot dies incerti rerum omnium suspensique de statu alterius uterque consul ageret Romamque is metus manaret, adeo ut omnes iuniores sacramento adigerentur atque ad subita rerum duo iusti scriberentur exercitus.

ceterum Hernicum bellum nequaquam pro praesenti terrore ac vetusta gentis gloria fuit.

nihil usquam dictu dignum ausi, trinis castris intra paucos dies exuti, triginta dierum indutias ita, ut ad senatum Romam legatos mitterent, pacti sunt semestri stipendio frumentoque et singulis in militem tunicis.

ab senatu ad Marcium reiecti, cui senatus consulto permissum de Hernicis erat, isque eam gentem in deditionem accepit. et in Samnio alter consul superior viribus, locis inpeditior erat.

omnia itinera obsaepserant hostes saltusque pervios ceperant, ne qua subvehi commeatus possent; neque eos, cum cotidie signa in aciem consul proferret, elicere ad certamen poterat,

satisque apparebat neque Samnitem certamen praesens nec Romanum dilationem belli laturum.

Adventus Marci, qui Hernicis subactis maturavit collegae venire auxilio, moram certaminis hosti exemit.

nam ut qui ne alteri quidem exercitui se ad certamen credidissent pares, coniungi utique passis duos consulares exercitus nihil crederent superesse spei, advenientem inconposito agmine Marcium adgrediuntur.

raptim conlatae sarcinae in medium, et, prout tempus patiebatur, instructa acies. clamor primum in stativa perlatus, dein conspectus procul pulvis tumultum apud alterum consulem in castris fecit;

isque confestim arma capere iussis raptimque eductis in aciem militibus transversam hostium aciem atque alio certamine

si alterum exercitum utriusque victoriae conpotem sinerent fieri nec ad se sui belli vindicarent decus. qua impetum dederat,

perrumpit aciemque per mediam in castra hostium tendit et vacua defensoribus capit atque incendit.

quae ubi flagrantia Marcianus miles conspexit et hostes respexere, tum passim fuga coepta Samnitium fieri; sed omnia obtinet caedes, nec in ullam partem tutum perfugium est.

iam triginta milibus hostium caesis signum receptui consules dederant colligebantque in unum copias in vicem inter se gratantes, cum repente visae procul hostium novae cohortes, quae in supplementum scriptae fuerant, integravere caedem.

in quas nec iussu consulum nec signo accepto victores vadunt, malo tirocinio inbuendum Samnitem clamitantes.

indulgent consules legionum ardori, ut qui probe scirent novum militem hostium inter perculsos fuga veteranos ne temptando quidem satis certamini fore. nec eos opinio fefellit; omnes Samnitium copiae,

veteres novaeque, montes proximos fuga capiunt. eo et Romana erigitur acies, nec quicquam satis tuti loci victis est, et de iugis, quae ceperant, funduntur; iamque una voce omnes pacem petebant.