Ab urbe condita

dictator omnes luce prima extra portam Collinam adesse iubet. quibuscumque vires subpetebant ad arma ferenda, praesto fuere.

signa ex aerario prompta feruntur ad dictatorem. quae cum agerentur, hostes in loca altiora concessere. eo dictator agmine infesto subiit nec procul Nomento signis conlatis fudit Etruscas legiones; conpulit inde in urbem Fidenas

sed neque scalis capi poterat urbs alta et munita, neque obsidione vis ulla erat, quia frumentum non necessitati modo satis, sed copiae quoque abunde ex ante convecto sufficiebat.

ita expugnandi pariter cogendique ad deditionem spe amissa dictator in locis propter propinquitatem notis ab adversa parte urbis maxime neglecta, quia suapte natura tutissima erat, agere in arcem cuniculum instituit.

ipse diversissimis locis subeundo ad moenia quadrifariam diviso exercitu, qui alii aliis succederent ad pugnam, continenti die ac nocte proelio ab sensu operis hostes avertebat,

donec perfosso a castris monte erecta in arcem via est, intentisque Etruscis ad vanas a certo periculo minas clamor supra caput hostilis captam urbem ostendit.

eo anno C. Furius Pacilus et M. Geganius Macerinus censores villam publicam in campo Martio probaverunt; ibique primum census populi est actus.