In C. Verrem

ac ne forte ea, quae remota de medio atque erepta nobis sunt, omnia ita condita fuisse atque ita abdita[*](abdite Cbd, fort. recte) latuisse videantur ut haec[*](haec CO: hac p rell.) diligentia, quam ego a me exspectari maxime puto, nihil eorum investigare[*](investigari Cb), nihil adsequi potuerit, —quae consilio aliquo aut ratione inveniri potuerunt inventa sunt, iudices: manifestis in rebus hominem iam teneri videbitis[*](teneri videbitis pb vulg. (prob. Ziel. l.c.): videbitis teneri CO). nam quod in publicanorum causis vel plurimum aetatis meae versor vehementerque illum ordinem observo, satis commode mihi videor eorum consuetudinem usu tractandoque cognosse.

itaque ut hoc comperi, remotas esse litteras societatis, habui rationem eorum annorum per quos iste in Sicilia fuisset; dein[*](dein C (domi O): deinde p rell.) quaesivi, quod erat inventu facillimum, qui per eos[*](eos CO: eosdem p rell.) annos magistri illius societatis fuissent, apud[*](apud CO: et apud pq al.) quos tabulae fuissent. sciebam enim hanc magistrorum qui tabulas haberent consuetudinem esse, ut, cum tabulas novo magistro traderent, exempla litterarum ipsi habere non nollent. itaque ad L. Vibium, equitem Romanum, virum primarium, quem reperiebam magistrum[*](magistratum CO) fuisse eo ipso anno qui mihi maxime quaerendus erat, primum veni. sane homini praeter opinionem improviso incidi. scrutatus sum quae potui et quaesivi omnia: inveni duos solos libellos a L. Canuleio missos sociis ex portu Syracusis, in quibus erat scripta ratio[*](scripta ratio codd.: ratio scripta b vulg.) mensuum[*](mensuum qk: mensum Cp (prob. Luterbacher): mensium Ob edd. (§§184, 188)) complurium rerum exportatarum istius nomine sine portorio: itaque obsignavi statim.

non[*](Non addidi (ante verum tantum l. 20): nec Hotom.) erat haec[*](erat haec (sc. ratio) scripsi: erant haec Cb: erat (om. haec) O) ex eodem[*](ex eodem (exeo dē Cp) genere COp al.: ex eo gen. b: ex eo quidem genere Halm) genere quod ego maxime genus ex sociorum litteris reperire cupiebam; verum tantum inveni, iudices, quod apud vos quasi exempli causa proferre possem. sed tamen quicquid erit in his libellis, quantulumcumque[*](quantulum CO1: quantulumque pk) videbitur esse, hoc quidem certe manifestum erit: de ceteris ex hoc coniecturam facere debebitis. recita mihi, quaeso, hunc primum libellum, deinde illum alterum. LIBELLI CANVELIANI. non quaero unde cccc amphoras mellis habueris, unde tantum Melitensium[*](tantum Melitensium cO: tantam Melitensem vestem p rell.), unde L tricliniorum lectos, unde tot candelabra; non, inquam, iam quaero unde haec habueris, sed quo tantum tibi opus fuerit, id quaero. omitto[*](Omitto O1q: mitto p rell.) de melle, sed tantumne[*](tantumne p rell.: tantum O) Melitensium, quasi etiam amicorum uxores, tantum lectorum, quasi omnium istorum villas ornaturus esses?

et[*](Et O1: om. rell.) cum haec paucorum mensuum[*](mensum C: mensium edd.) ratio in his libellis sit, facite ut vobis trienni totius veniat in mentem. sic contendo, ex his parvis libellis[*](libellis parvis O) apud unum magistrum societatis repertis vos iam coniectura adsequi posse cuius modi praedo iste in illa provincia fuerit, quam multas cupiditates, quam varias, quam infinitas habuerit, quantam pecuniam non solum numeratam, verum etiam in huiusce modi[*](in huiuscemodi p (eius- O): in huiusmodi qr: huiuscemodi in edd.) rebus positam confecerit; quae vobis alio loco planius explicabuntur.

nunc hoc attendite. his exportationibus quae recitatae sunt scribit HS cx[*](HS DC cO1) socios perdidisse ex vicensima portori Syracusis. pauculis igitur mensibus, ut hi pusilli et contempti libelli indicant, furta praetoris, quae essent HS ZZZcc[*](ċ∞ċccċ cO: duodecies p rell.), ex uno oppido solo exportata sunt. cogitate nunc,—cum illa Sicilia sit, hoc est insula quae undique exitus maritimos habeat,—quid ex ceteris locis exportatum putetis, quid Agrigento, quid Lilybaeo, quid Panhormo, quid Thermis, quid Halaesa, quid Catina, quid ex ceteris oppidis, quid vero Messana, quem iste sibi locum maxime tutum esse[*](esse O: om. rell.) arbitrabatur, ubi animo semper soluto liberoque erat, quod sibi iste Mamertinos delegerat ad quos omnia quae aut diligentius servanda aut occultius exportanda erant deportaret. his inventis libellis ceteri remoti et diligentius sunt reconditi; nos tamen, ut omnes intellegant hoc nos sine cupiditate agere, his ipsis libellis contenti sumus.

nunc ad sociorum tabulas accepti et expensi, quas removere honeste nullo modo potuerunt, et ad amicum tuum Carpinatium revertemur. inspiciebamus Syracusis a Carpinatio confectas tabulas societatis, quae significabant multis nominibus eos homines versuram a Carpinatio fecisse qui pecunias Verri dedissent; quod[*](quod cO1: om. rell.) erit vobis luce clarius, iudices, tum[*](iud. tum Opq: tum om. d) cum eos ipsos produxero qui dederunt; intellegetis enim illa tempora per quae, cum essent in periculo, pretio sese redemerunt cum societatis tabulis non solum consulibus verum etiam mensibus convenire.

cum haec[*](haec p vulg.: hoc O (ex hec, credo, §189 infra)) maxime cognosceremus et[*](et Opq: et iam vulg.) in manibus tabulas haberemus, repente aspicimus lituras eius modi[*](eius modi Ern., Schuetz. auctt. secl. Kayser) quasi quaedam vulnera tabularum recentia. statim suspicione offensi ad ea ipsa nomina oculos animumque transtulimus. erant acceptae pecuniae C. VERRVCIO[*](C. Verrucio O: a C. Verr. p rell.) C. F.[*](C. F. cO: om. p rell.), sic tamen ut usque ad alterum R litterae constarent integrae, reliquae omnes essent in litura; alterum, tertium, quartum, permulta erant eiusdem modi[*](eiusdem modi cO: om. rell.) nomina. cum manifesto[*](manifesto scripsi (manif. teneretur: cf. Cluent. §20): manifesta codd.) res flagitiosa[*](flagitiosa O: tum (tam?) flagit. rell., cum flagit. Hotom.) litura[*](litura cO: om. rell.) tabularum atque insignis turpitudo teneretur[*](Sed v. Cl. Rev. xviii. 25. Coniecerat Mueller Cum manifesto res flagitiosa atque insignis turp. teneretur fort. recte), quaerere incipimus[*](incepimus O) de Carpinatio quisnam is esset Verrucius quicum tantae pecuniae rationem haberet. haerere homo, versari[*](versari cO: aversari, advers. rell.), rubere. quod lege excipiuntur tabulae publicanorum quo minus Romam deportentur, ut res quam maxime clara et[*](et O: ac p vulg.) testata esse posset, in ius ad Metellum Carpinatium voco tabulasque societatis in forum defero[*](defert cO1). fit maximus concursus hominum, et, quod erat Carpinati nota cum isto praetore societas ac faeneratio, summe exspectabant omnes quidnam[*](quidnam cO: quid p rell.) in tabulis teneretur.

rem ad Metellum defero, me tabulas perspexisse sociorum; in his tabulis magnam rationem C. Verruci permultis nominibus esse, meque hoc perspicere ex consulum mensuumque[*](mensumque c (§184 supra)) ratione, hunc Verrucium neque ante adventum C. Verris neque post decessionem quicquam cum Carpinatio rationis habuisse; postulo ut mihi respondeat qui sit is[*](is Op: iste edd.) Verrucius, mercator an negotiator[*](an negotiator cO: om. rell.) an arator an pecuarius, in Sicilia[*](in Sic. VcO1: ex Sic. p rell.) sit an iam decesserit. clamare omnes ex conventu neminem umquam in Sicilia fuisse Verrucium. ego instare ut mihi responderet quis[*](quis (qui O) esset ubi esset VcO: ubi esset quis esset p rell.) esset, ubi esset, unde esset; cur servus societatis qui tabulas conficeret[*](conficeret O1: confecerit p rell.) semper[*](semper om. V) in Verruci nomine certo ex loco mendosus esset.

atque haec[*](hoc O (§187 supra)) postulabam, non quo illum cogi putarem oportere ut ad ea[*](ad ea V: ea rell.) mihi responderet invitus, sed ut omnibus istius furta, illius flagitium, utriusque audacia perspicua esse posset. itaque illum in iure metu conscientiaque peccati mutum atque exanimatum ac vix vivum relinquo, tabulas in foro summa hominum frequentia exscribo; adhibentur in scribendo[*](scribendo V Arus. Mess.: exscribendo p rell.) ex[*](ex V: et O: de p vulg. (ii §24: Am. J. Ph. xxvi, p. 420)) conventu viri primarii, litterae lituraeque omnes adsimulatae et[*](et V: om. p rell.) expressae de tabulis in libros transferuntur.

haec omnia summa cura et diligentia recognita et collata et ab hominibus honestissimis obsignata sunt. si Carpinatius mihi tum respondere noluit, responde tu mihi nunc[*](tu mihi nunc O: tu om. V: mihi nunc tu pb ed. Rom.: nunc tu mihi r), Verres, quem esse hunc tuum paene gentilem Verrucium putes. fieri non potest ut, quem video te praetore in Sicilia fuisse et quem ex ipsa ratione intellego locupletem fuisse, eum tu in tua provincia non cognoveris[*](cognoveris O1: cognoris Vp rell.). atque adeo, ne hoc aut[*](ne hoc aut VcOp: hoc ne b rell.) longius aut obscurius esse possit, procedite in medium atque[*](atque VcO: om. p rell.) explicate descriptionem imaginemque tabularum, ut omnes mortales[*](mortales om. V) istius avaritiae non iam vestigia sed ipsa cubilia videre possint. Liber explicetur[*](Liber explicetur c: liber explicatur pq, punctis subscr. r: om. Vb: del. edd.).

videtis Verrucium? videtis primas litteras[*](litteras primas V) integras? videtis extremam partem nominis[*](extr. part. nominis del. Hartman), codam[*](codam Vcp: quodam Ob: caudam k) illam Verrinam[*](Verrinam Maius e V (Verrisnam): Verris p rell.) tamquam in luto demersam esse in litura? sic habent se tabulae, iudices, ut videtis. quid exspectatis, quid quaeritis amplius? tu ipse, Verres, quid sedes, quid moraris? nam aut exhibeas nobis Verrucium necesse est aut te Verrucium esse fateare. laudantur[*](Laudentur V) oratores veteres, Crassi illi et Antonii, quod crimina diluere dilucide, quod copiose reorum causas defendere solerent[*](solerent cO: solebant p rell.): nimirum illi non ingenio solum his patronis, sed fortuna etiam praestiterunt. nemo enim tum ita peccabat ut defensioni locum non relinqueret; nemo ita[*](tum ita p rell.: ita tum O: ita om. b) vivebat ut nulla eius vitae pars summae turpitudinis esset expers; nemo ita in manifesto peccato[*](peccatu Gell.) tenebatur ut, cum impudens fuisset in facto, tum impudentior videretur si negaret.

nunc vero quid faciat Hortensius[*](Hortensius patronus O; sed v. Gell. vii. 16)? avaritiaene crimina frugalitatis laudibus deprecetur? at hominem flagitiosissimum libidinosissimum nequissimumque defendit. an ab hac eius[*](illius O1) infamia nequitia[*](ac nequitia Muell.: infam. nequissima k) vestros[*](nostros O) animos in aliam partem fortitudinis commemoratione traducat? at homo inertior, ignavior, magis vir inter mulieres, impura inter viros muliercula proferri non potest. at mores commodi. quis contumacior, quis inhumanior, quis superbior? at haec sine cuiusquam malo. quis acerbior, quis insidiosior, quis crudelior umquam fuit? in hoc homine atque in eius modi causa quid facerent omnes Crassi et Antonii? tantum, opinor, Hortensi: ad causam[*](ad causam cO1: ad hanc causam p rell.) non accederent neque in alterius impudentia sui pudoris existimationem amitterent. liberi enim ad causas solutique veniebant, neque committebant[*](neque committebant p2 s.l.) ut, si impudentes in defendendo esse noluissent[*](voluissent cOq al.), ingrati in deserendo existimarentur.