In C. Verrem

atque ego hoc non vereor, ne quid horum non modo impulsu verum omnino adventu meo factum esse videatur. omnia ista ante facta sunt non modo quam ego Siciliam, verum etiam quam iste Italiam attigit. dum ego in Sicilia sum, nulla statua deiecta est: posteaquam illinc decessi[*](decessi C: discessi pb edd. (Div. §2: ii §172: v §7)), quae sint[*](sint C: sunt pb edd.) gesta cognoscite.Centuripinorum senatus decrevit populusque iussit ut, quae statuae Verris[*](Verris C: C. Verris rell. edd. (Am. J. Ph. xxvi. 412)) ipsius et patris eius[*](eius CO1: om. rell.) et filii essent, eas quaestores demoliendas locarent, dumque ea demolitio[*](molitio CO1 ne minus triginta COq: xxx ne (non b) minus pbk) fieret, senatores ne minus triginta adessent. videte gravitatem civitatis ac dignitatem. neque eas in urbe sua statuas esse voluerunt quas inviti per vim atque imperium dedissent, neque eius[*](eius om. p) hominis in quem ipsi cum gravissimo testimonio publice, quod numquam antea, Romam mandata legatosque misissent; et id[*](id om. CO) gravius esse[*](esse CO: om. rell.) putarunt si publico consilio, quam si

per vim multitudinis factum esse videretur. cum hoc consilio statuas Centuripini publice sustulissent, audit Metellus; graviter fert; evocat ad se Centuripinorum magistratus[*](Centuripinum magistratum codd. praeter CO) et decem primos; nisi restituissent statuas, vehementer minatur[*](minatur COb: his minatur p). illi ad senatum renuntiant: statuae, quae istius causae nihil prodessent, reponuntur; decreta Centuripinorum, quae de statuis erant facta, non tolluntur[*](decreta... tolluntur CO: om. p rell.). hic ego aliud alii concedo: Metello, homini sapienti, prorsus non possum ignoscere si quid stulte facit. quid? ille hoc putabat Verri criminosum fore, si statuae eius[*](stat. eius CO: eius stat. pb edd.) essent deiectae, quod saepe vento aut aliquo casu fieri solet? non erat in hoc neque crimen ullum neque reprehensio. ex quo igitur crimen atque accusatio nascitur? ex hominum iudicio et voluntate.

ego, si Metellus statuas Centuripinos reponere[*](Centur. reponere CO: rep. Centur. pb vulg.) non coegisset, haec[*](haec Cp: hoc Ob) dicerem, videte, iudices, quantum et quam acerbum dolorem sociorum atque amicorum animis inusserint istius iniuriae, cum Centuripinorum amicissima ac[*](ac pqb: om. CO: et vulg.) fidelissima civitas, quae tantis officiis cum populo Romano coniuncta est ut non solum rem publicam nostram, sed etiam in quovis homine privato nomen ipsum Romanum[*](Romanum CO: -orum p rell.) semper dilexerit, ea publico consilio atque auctoritate iudicarit C. Verris statuas esse in urbe sua non oportere. recitarem decreta Centuripinorum; laudarem illam civitatem[*](laudarem illa decreta civitatem CO1: fort. laudarem illa decreta, laudarem illam civitatem), id quod verissime possem; commemorarem decem milia civium esse[*](civium esse CO: esse civium p: esse om. bd) Centuripinorum, fortissimorum fidelissimorumque sociorum; eos omnis hoc statuisse, monumentum istius in sua civitate nullum esse oportere.

haec tum dicerem, si statuas Metellus non reposuisset: velim quaerere nunc ex ipso Metello, quidnam sua vi et auctoritate mihi ex hac oratione praeciderit. eadem opinor omnia convenire. neque enim, si maxime statuae deiectae essent ego eas[*](ego eas CO: eas ego p vulg.) vobis possem iacentis ostendere; hoc uno uterer, civitatem tam gravem iudicasse statuas[*](iudicasse statuas COp: stat. iud. b edd.) C. Verris demoliendas. hoc mihi Metellus non eripuit; haec[*](hoc Ob) etiam addidit, ut quererer, si mihi videretur, tam iniquo iure sociis atque amicis imperari ut iis ne in suis quidem beneficiis libero iudicio uti liceret, vos rogarem[*](vos rogarem CO: ut vos rog. p rell.) ut coniecturam faceretis qualem in his[*](his codd.: iis edd. post Gruterum) rebus in me L. Metellum fuisse putaretis, in quibus rebus[*](rebus om. CO: ego seclusi) obesse mihi posset, cum in hac re tam aperta cupiditate fuerit, in qua nihil obfuit. sed ego Metello non irascor neque ei suam vacationem[*](vacationem CO: vagat. pq rell.: purgationem Naug. Iord.) eripio, qua ille apud omnis utitur, ut nihil malitiose neque consulto fecisse videatur.

iam igitur est ita perspicuum ut negare non possis nullam tibi statuam voluntate cuiusquam datam, nullam pecuniam statuarum nomine nisi vi expressam et coactam. quo quidem in crimine non illud solum intellegi volo, te ad statuas HS viciens[*](HS viciensut §141 supra: HS ∞ ∞ C: HS ċcxxċ milia p) coegisse, sed multo etiam illud magis, quod simul demonstratum[*](demonstratum CO: -andum p rell.) est quantum[*](est quantum om. CO1) odium in te[*](in te CO: om. pb vulg.) aratorum, quantum omnium Siculorum sit et fuerit. in quo quae vestra defensio futura sit coniectura adsequi non queo.

'oderunt Siculi; togatorum enim causa multa feci.' at hi[*](At hi p edd.: At hii C: Ali V) quidem acerrimi inimici[*](inimici CO: inimicissimique p rell.) sunt. 'inimicos habeo civis Romanos, quod sociorum commoda ac iura defendi.' at socii in hostium numero sese[*](numero sese (se b) abs COb: numeros se abs V: numero (s) abs pk) abs te habitos queruntur. 'aratores inimici sunt propter decumas.' quid? qui agros immunis liberosque arant[*](erant VO), cur oderunt? cur Halaesini, cur Centuripini, cur Segestani, cur Halicyenses? quod genus hominum, quem numerum, quem ordinem proferre possum[*](possis bd) qui te non oderit, sive civium Romanorum sive Siculorum? ut, etiamsi causas[*](causas VCO: causam (causa p) p rell.) cur te oderint non possim[*](possim COp al.: possum V) dicere, tamen illud dicendum putem, quem omnes mortales oderint, eum vobis quoque[*](vobis quoque COp al.: quoque vobis Vb) odio esse oportere.

an hoc dicere audebis, utrum de te aratores[*](utrum negotiatores post aratores add. Garaton.: cf. ll. 17, 23 (§188 infra)), utrum denique Siculi universi bene existiment, aut[*](aut edd.: an CO (§144 supra)) quo modo existiment[*](aut (an) quo modo existiment CO: om. V rell.), ad rem id non pertinere? neque tu hoc dicere audebis, nec si cupias[*](cupias CO: cupies Vp rell.) licebit; eripiunt enim[*](enim CO: om. Vpb) tibi istam orationem contemnendorum Siculorum atque aratorum[*](contemnendorum... aratorum Garat. auct. secl. Muell.) statuae illae equestres, quas tu paulo ante quam ad urbem venires poni inscribique iussisti, ut omnium inimicorum[*](inimicorum V rell.: iniquorum CO (fort. recte; cf. i, §19; v, §177)) tuorum animos accusatorumque tardares.

quis enim tibi molestus esset aut quis appellare te[*](appellare te V: appellaret C: appellare rell.) auderet, cum videret statuas ab negotiatoribus[*](a negot. Vb), ab aratoribus[*](ab arat. Vpb: om. COq), a communi Siciliae[*](Sicilia VC (corr. -ae) O (§§114, 145, 154 supra)) positas[*](positas V: om. COp rell.)? quod est aliud in illa provincia genus hominum? nullum. ergo ab universa provincia, generatimque a[*](a COpb: ab Vqr) singulis eius partibus, non solum diligitur, sed etiam ornatur. quis hunc attingere audeat? potes[*](Potest VC) igitur dicere nihil tibi obesse oportere aratorum, negotiatorum, Siculorumque[*](que om. V) omnium testimonia, cum eorum nominibus in statuarum inscriptione oppositis omnem te speraris[*](speraris VCO: sperabis rell.) invidiam atque infamiam tuam posse exstingere? an, quorum tu auctoritate[*](tu auct. VCO: auct. tu p rell.) statuas cohonestare tuas conatus es, eorum ego dignitate accusationem meam comprobare non potero?

Nisi forte quod apud publicanos gratiosus fuisti, in ea re spes te aliqua consolatur. quae gratia ne quid tibi prodesse posset ego mea diligentia perfeci; ut etiam obesse deberet tu tua sapientia curasti.etenim rem totam, iudices, breviter cognoscite. in scriptura Siciliae pro magistro est quidam L. Carpinatius, qui et sui quaestus causa, et fortasse quod sociorum interesse arbitrabatur, bene penitus in istius familiaritatem sese dedit. is cum praetorem circum omnia fora sectaretur neque ab eo umquam discederet, in eam[*](eam om. CO) iam venerat familiaritatem consuetudinemque[*](consuetudinem CO: familiaritatem consuetudinemque p rell.) in[*](in om. (post -em) CO) vendendis istius decretis et iudiciis transigendisque negotiis, ut prope alter Timarchides numeraretur;

hoc erat etiam capitalior, quod idem pecunias iis[*](his COpb) qui ab isto aliquid mercabantur faenori dabat. ea autem faeneratio erat eius modi[*](huius modi Cb), iudices, ut etiam is quaestus huic cederet; nam quas pecunias ferebat iis[*](iis p: is Cb: his O) expensas quibuscum contrahebat, eas[*](eas C (aea O): om. rell.) aut scribae istius aut Timarchidi aut etiam isti ipsi[*](isti ipsi COb: ipsi isti p rell.) referebat acceptas. idem praeterea pecunias istius extraordinarias grandis suo nomine faenerabatur.

hic primo[*](primo om. CO) Carpinatius, antequam in istius familiaritatem tantam[*](fam. tantam CO: tant. fam. p rell.) pervenisset[*](perveniret p), aliquotiens ad socios litteras de istius iniuriis miserat; Canuleius vero, qui in portu Syracusis operas dabat, furta quoque istius permulta nominatim ad socios perscripserat, ea quae sine portorio Syracusis erant exportata; portum autem et scripturam eadem societas habebat. ita factum est ut essent permulta quae ex societatis litteris dicere in istum et proferre possemus.

verum accidit[*](accedit CO1 (ii, i, §4)) ut Carpinatius, qui iam cum isto summa consuetudine, praeterea re ac ratione coniunctus esset, crebras postea litteras ad socios de istius summis officiis in rem communem beneficiisque mitteret. etenim cum iste omnia quaecumque Carpinatius postulabat facere ac decernere solebat, tum ille etiam[*](ille etiam CO1b: etiam ille pr) plura scribebat ad socios, ut, si posset, quae antea[*](ante C) scripserat, ea plane[*](ea quae... ea plane CO) exstingueret. ad extremum vero, cum iste iam decedebat, eius modi litteras ad eos misit: ut huic frequentes obviam prodirent, gratias[*](gratias CO1: gratiasque p rell.) agerent, facturos se[*](se CO: esse p rell.) si quid imperasset studiose pollicerentur. itaque socii fecerunt vetere instituto publicanorum, non quo istum ullo honore dignum arbitrarentur, sed quod sua interesse putabant se memores gratosque existimari: gratias isti egerunt, Carpinatium saepe ad se de eius officiis litteras misisse dixerunt.

iste cum respondisset ea se libenter fecisse operasque Carpinati magno opere[*](magno opere C: magnopere pb al. (i, §27: ii, §28)) laudasset, dat amico suo cuidam negotium, qui tum magister erat eius societatis, ut diligenter caveret atque prospiceret ne quid esset in litteris sociorum quod contra caput suum aut existimationem[*](caput suum aut exist. CO1: suum caput atque exist. pb rell.) valere posset. itaque ille multitudine sociorum remota decumanos convocat, rem defert. statuunt illi atque decernunt ut eae[*](eae C: he Opqb) litterae quibus existimatio C. Verris laederetur removerentur, operaque daretur ne ea res C. Verri fraudi esse posset.

si ostendo hoc decrevisse[*](decrevisse COb: decresse pk) decumanos, si planum facio hoc decreto remotas esse litteras, quid exspectatis amplius? possumne magis rem[*](magis rem COp al.: rem magis b edd.) iudicatam adferre, magis reum condemnatum in iudicium adducere? at quorum iudicio condemnatum! nempe eorum quos ii qui severiora iudicia desiderant arbitrantur[*](arbitrentur (arbitrarentur b) res iudicari codd. praeter CO) res iudicare oportere publicanorum iudicio[*](publ. iud. secl. Bake (Ziel. p. 194)); quos videlicet nunc populus iudices poscit, de quibus, ut eos iudices habeamus, legem ab homine non nostri generis, non ex equestri loco profecto, sed nobilissimo

promulgatam videmus; decumani, hoc est principes et quasi senatores publicanorum, removendas de medio litteras censuerunt. habeo ex iis[*](ex his COb) qui adfuerunt quos producam, quibus hoc committam, homines honestissimos ac locupletissimos, istos ipsos[*](istos ipsos CO: istos p rell.) principes equestris ordinis, quorum splendore vel maxime istius[*](istius C rell.: illius edd.) qui legem promulgavit oratio et causa nititur[*](nititur CO: nitetur p rell.). venient[*](Venient edd.: veniunt Cp rell.: veniant Ob (sed dicent codd. omnes)) in medium, dicent quid statuerint; profecto, si recte homines novi, non mentientur; litteras enim communis de medio removere potuerunt, fidem suam et religionem removere non possunt. ergo equites Romani, qui te suo iudicio condemnarunt, horum iudicio condemnari[*](Romani qui... condemnari CO1: mance rell. Romani te suo iudicio condemnari, mediis omissis)[*](condemnari CO1: mance rell. Romani te suo iudicio condemnari, mediis omissis) noluerunt: vos[*](vos om. CO) nunc utrum illorum iudicium an voluntatem sequi malitis, considerate.

at[*](At C rell. praeter Ob (ac)) vide quid te amicorum tuorum studium, quid tuum consilium, quid sociorum voluntas adiuvet. dicam paulo promptius[*](promptius CO: amplius p rell.); neque enim iam vereor ne quis hoc me magis accusatorie quam libere dixisse arbitretur. si istas litteras non decreto decumanorum magistri removissent, tantum possem in te dicere quantum in litteris invenissem: nunc decreto isto facto litterisque remotis tantum mihi licet dicere quantum possum, tantum iudici suspicari quantum velit. dico te maximum pondus auri argenti eboris purpurae, plurimam vestem Melitensem, plurimam stragulam, multam Deliacam supellectilem, plurima vasa Corinthia, magnum numerum frumenti, vim mellis maximam Syracusis exportasse; his pro rebus quod portorium non esset datum, litteras ad socios misisse L. Canuleium, qui in portu operas daret. satisne magnum crimen hoc[*](crimen hoc CO: hoc crimen p rell.) videtur?

nullum, opinor, maius. qui defendet[*](qui defendet CO: quid defendit p rell.: qui id def. edd. recc. (i; §116)) Hortensius? postulabit ut litteras Canulei proferam? crimen eius modi nisi litteris confirmetur inane esse dicet? clamabo litteras remotas esse de medio, decreto sociorum erepta mihi esse istius indicia ac monumenta furtorum. aut hoc contendat numquam esse factum, aut omnia[*](omnium CO: omnia mea H. A. Koch) tela excipiat necesse est. negas esse factum? placet ista mihi[*](ista mihi Cp: mihi ista Ob rell.) defensio, descendo; aequa enim contentio[*](contentio COp: conditio p corr. et rell.), aequum certamen proponitur. producam testis, et producam pluris eodem tempore[*](eo tempore CO); quoniam tum cum actum est una fuerunt, nunc quoque una sint[*](una sint Cpq al.: una adsint O1 edd.); cum interrogabuntur, obligentur non solum iuris iurandi atque existimationis periculo, sed etiam communi inter se conscientia.

si planum fit hoc ita quem ad modum dico esse factum, num[*](num Cp (unum O1): non b rell.) poteris dicere, Hortensi, nihil in istis fuisse litteris quod Verrem laederet? non modo id non dices, sed ne illud quidem tibi dicere licebit, tantum quantum ego dicam non fuisse. ergo hoc vestro consilio et gratia perfecistis, ut, quem ad modum paulo ante dixi, et mihi[*](et mihi Cp rell.: mihi O1) summa facultas ad accusandum daretur, et iudici[*](et iudici p: iudici CO1) libera potestas ad credendum[*](cernendum CO1).

quod cum ita sit, nihil fingam tamen. meminero me non sumpsisse quem accusarem, sed recepisse quos[*](quos CO: quod p rell.) defenderem; vos ex me causam non a me prolatam, sed ad me delatam audire oportere; me Siculis satis esse facturum si quae cognovi in Sicilia, quae accepi ab ipsis, diligenter exposuero, populo Romano si nullius vim, nullius[*](vim nullius om. CO) potentiam pertimuero, vobis si facultatem vere atque honeste iudicandi fide et diligentia mea fecero, mihimet si[*](mihimet si COpq: mihi in eo si rell.) ne minimum quidem de meo curriculo vitae, quod mihi semper propositum fuit, decessero.

quapropter nihil est quod metuas ne quid in te confingam: etiam quod laetere habes. multa enim quae scio a te[*](a te CO: abs te p rell.) esse commissa, quod aut nimium turpia aut parum credibilia sunt, praetermittam. tantum agam de hoc toto nomine[*](nomine codd.: crimine Bake, Cobet ut iam scire possis CO: ut eam scire possitis p rell.) societatis. Vt iam scire possis, quaeram decretumne sit. cum id invenero[*](quaeram.... invenero s.l. p2), quaeram remotaene sint litterae. cum id quoque constabit, vos iam hoc me[*](iam hoc me p: hoc om. b (vos iam me): me iam hoc CO) tacito intellegetis: si illi qui hoc istius causa decreverunt equites Romani[*](et 17 eq. Rom. secl. Bake, Kays.) nunc idem in eum iudices essent, istum sine dubio condemnarent, de quo litteras eas quae istius furta indicarent et ad se missas et suo[*](missas esse suo CO) decreto remotas scirent esse. quem igitur ab iis equitibus Romanis, qui istius causa cupiunt omnia, qui ab eo benignissime tractati sunt, condemnari necesse esset, is a vobis, iudices, ulla via[*](via Cpq: vi rell.) aut ratione absolvi potest[*](potest pb vulg. (prob. Ziel. p. 194): potuit CO: poterit Halm (§105 supra))?