De Libero Arbitrio

Φῂς τοίνυν ἄποιον ὕλην συνυπάρχειν τῷ θεῷ, ἐξ ἡς τὴν τοῦ κόσμου γένεσιν ἐδημιούργησεν;

ΟΥΑΔ. οὕτω μοι δοκεῖ.

ΟΡΘΟΔ. Οὐκοῦν εἰ ἄποιος ἐτύγχανεν ἡ ὕλη, γἐγονεν Τε κόσμος πρὸς τοῦ θεοῦ, ἐν δὲ τῷ κόσμῳ αἱ ποιότητες, τῶν ποιοτήτων γἐγπμεμ ποιητὴς ὁ θεος;

ΟΥΑΔ. Οὕτως ἔχει.

ΟΡΘΟΔ. Ἐπεὶ δέ σου καὶ λέγοντος πρόσθεν ἤκουον ὡς ἀδύνατον [*](3 Tert. Adv. Hermog. 10 — 5 vgl. Plato Pol. Vni, 533 C — 13 Plato Pro- tag. 320 B) [*](F E C D Ph (von Ζ. 6 an) Ezn (bis Ζ. 5)) [*](1 φῂς] nach φ ist das Folgende bis τοιαύτης ὑ erloschen in F: ἔφησθα E Ι εἶναι nach ὑπον. in Ε 2 Ι θεοῦ εἶναι CD (nicht Dr) Ι τῆς ὑπον. ὑπόν. < D Ι ποιαύτ.] τῆς C 1 f διὰ τοῦτο« »Numehr« Ezn 2 τοῦτ' Ε | τούτων] ταύτην Ε 2 Ι ἔρχεσθαι] ἄρχεσθαι C Ι μοι δοκῶ: μοι δοκεῖ F, δοκεῖ C, δοκῶ D: »ist es nötig« Ezn φανεροῦ — κακά Ζ. 3: »und zu zeigen, woher das Böse kommt« Ezn γὰρ < C 3 γενομένου ED, γενομ. μοι E 2, γινομένου γὰρ C Ι τῷ λόγῳ Md: τοῦ λόγου Textzeugen Ι ἔσται C, εἰσὶν w. e. seh. F 3f ὐχ οἷόν τε < Ezn 4 αἴτιον FOD (nicht D r); aber vgl. 8, 2 ὐδ' οὕτως ἀναίτιον τῶν κακῶν δυνατὸν εἰπεῖν τὸν θεόν Ι εἰπεῖν schon nach ἐστιν D 5 ὑποτιθ. . . ὑπόν. ἀναιρ. auch PI Ι τὴν — δοκεῖ < Ezn Ι μοι < Ε 2 Ι δοκεῖ: νόει Ε 2: ὅτι εἰ μὴ οὔσας ἐδημιούργησεν ὁ θεὸς καὶ τὰς οὐσίας ὁμοίως + F. wohl aus einer auf das Folgende sich beziehenden Randbemerkung 6 ἔφης (ais Dr): Ph S. 305 a, 36 — 305b, 13 λέγε δὲ κ. ὦδε. φῂς Ι φῂς — ἐχέτω S. 163, 12 anders Ezn Ι ἄποιον < Dr 6f τὴν τοῦ F E 10 C D Ph: τὴν τοῦδε τοῦ Ε 2 (vgl. 10, 4), τοῦ ’ 8 OYA F, ΑΓΔΑΟΦΩΝ C, < immer E Ι οὕτως CPhb Ι δοκεῖ] φημί D. D + S. 150, 12 — 152, 2 ἐξ ἀνάγκης καὶ χωρητὸν λέγειν etc. wie oben VI, 1. 2 etwas ürzt bis ἀνάγκη M 9 ορθ wie fortan stets F, ΜΕΘΟΔΙΟΣ C, < stets E < D 10 f γέγονεν ποιότης F C, ποιητὴς ποιότης 12 ΟΥΑΔ.: F C wie Ζ. 8 Ι οὕτως ἔχει < D 13 FC wie Z. 9 Ι ἐπειδὴ ἔμπροσθεν ἥκουον ἤκουσα Ε 2) E Ι Ἐπεὶ — ἥκουον: ἐπειδὴ δέ σου ἀκούω ταῦτα λέγοντος PI Ι σου — ἤκουον] σοι δοκεῖ καὶ Ph Ι σου κ. λώγ.] ἀναγιγνωσκομένου D)

ΟΓΑΛ. Δοκεῖ.

ΟΡΘΟΔ. Ἕτερον δέ τι παρὰ τὰς οὐσίας ὑπάρχειν αὐτάς;

ΟΓΑΛ. Οὕτως ἔχει.

ΟΡΘΟΔ. υὐκοῦν εἰ μήτε ἐξ ὑποκειμένων ποιοτήτων τὰς ποιότητας ἐδημιοόργησεν ὁ θεὸς, μήτε ἐκ τῶν οὐσιῶν ὑπάρχουσιν, τῷ μηδὲ οὐσίας αὐτὰς εἶναι, ἐκ μὴ ὄντων αὐτὰς ὑπὸ τοῦ θεοῦ γεγονέναι ἀνάγκη εἰπεῖν. ὅθεν περιττῶς ἐδόκεις μοι λέγειν ἀδύνατον εἶναι δοξάζειν ἐξ οὐκ ὅντων γεγονέναι τι πρὸς τοῦ θεοῦ.

ἀλλ’ ὁ μὲν περὶ τούτου λόγος ὧδε ἐχέτω. καὶ γὰρ παρ’ ἡμῖν ὁρῶμεν ἀνθρώπους ἐξ οὐκ ὄντων ποιοῦντάς τινα, εἰ καὶ τὰ μάλιστα δοκοῦσιν οὑτοι ποιεῖν ἴν τινι. οἶον ἐπὶ τῶν ἀρχιτεκτόνων τὸ παράδειγμα λάβωμεν· καὶ γὰρ καὶ] οὗτοι ποιοῦσιν πόλεις οὐκ ἐκ πόλεων καὶ ναοὺς ὁμοίως οὐκ ἐκ ναῶν.

εἰ δ’, ὅτι τούτοις οὐσίαι ὑπόκεινται, οἴει ἐξ ὄντων αὐτοὺς ταῦτα ποιεῖν, σφάλλῃ τῷ λόγῳ. οὐδὲ γὰρ ἡ οὐσία ἐστὶν ἡ ποιοῦσα τὴν πόλιν ἢ αὖ πάλιν τοὺς ναούς, ἀλλ' ἡ περὶ τὴν οὐσίαν τέχνη· ἡ δὲ τέχνη οὐκ ἐξ ὑποκειμένης τινὸς ἐν ταῖς οὐσάις τέχνης [*](14 Tgl. De autex. 11, 6 S. 174, 9f) [*](F (bis Z. 16) E C D (bis Ζ. 11) Ph Ezn (von Ζ. 12 an)) [*](1 τι γίνεσθαι D Ι γενέσθαι C Ι τὴν 1 < F Ι ἐρώτ.] ἀπόκρισιν D D r) Ι ἀπόκρινε Ph Ι τὴν ἐμήν < Ph 2 δοκεῖς μοι Ε 1 Ι π. τοῦ κ. 2f γεγ. ποιοτ. Ph 4 F wie S. 162, 8 Ι δοκεῖν Ε 1 5 Γε τι < D 6 OF οὕτως ἔχει] ἔτερόν <τι> παρὰ τὰς οὐσίας λέγω D 7 οὐκοῦν εἰ μήτε: εἰ τι Ε 10) οὖν μὴ E, οὐκοῦν εἰ μη C 8 ὑπάρχουσιν < E Ι τῷ] τὸ C 9 μηδὲ] D Ι τοῦ < FDPh | γέγονεν Ph 10 εἰπεῖν ἀναγκαῖον Ε Ι ὅθεν — εἶναι] περιττὸν ἄρα τὸ Pb Ι περιττῶς . . λέγειν] vgl. 10, 2 ; Plat. Legg. I, 645 C περιττὸν εἰρημένον Ι ἐδόκεις μοι] δοκεῖς 11 ἐξ — τι] ὡς οὐδὲν ἐξ οὐκ ὄντων γίνεται Ph Ι γεγόνετε D Ι πρὸς πρὸ Ε 1i Ι ἀλλ’ ὁ μὲν] es endet D S. 152, 16 ff Ι περὶ C 143 v 12 καὶ γὰρ etc. wieder Ezn Ι ἡμῖν: »den « Ezn Ι ὁρῶ ὁρῶμεν] θεωροῦμεν E 13 εἰ καὶ — τινι Ζ. 14 < Ph E10 Ezn | τὰ] ὅτι E 14 ἐπὶ — οὖτοι Ζ. 15 Baumeister; Ezn Ι ἀρχιτεκτονικῶν Ph Ι τὸ < C Ι παράδ. λάβ.] unten 11 Ι λαμβάνομεν C 14 κ. γὰρ] εἰ γὰρ Ph 15 καὶ + F Ι αὐτοὶ für οὗτοι C ὁμοίως < PhEzn 16 ναῶν] es endet F am SchluB der Handschrift Ι εἰ — λόγῳ Ζ. 17 anders Ezn Ι οίη C Ι οὐκ ὄντων Ph a 17 αὐτὰς Ph, < E 10 Ι τῷ λόγῳ σφάλλῃ Ph 18 αὖ πάλιν < Ph, πάλιν < Ε 10 Ι 19 δὲ τέχνη < Ph Ι οὐκ < Ε 1i Ι τέχνης vor ἐν in Ph, τέχνη C)

ἀπαντήσειν δέ μοι δοκεῖς οὕτω τῷ λόγῳ, ὅτι ὁ τεχνίτης ἐξ ἡς ἔχει τέχνης τὴν ἐν τῇ οὐσίᾳ τέχνην ποιεῖ. πρὸς δὲ τοῦτο λέγεσθαι τοῦτ’ εὐ ἔχειν μοι δοκεῖ, ὅτι οὐδὲ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ ἕκ τινος ὑποκειμένης τέχνης προσγίνεται. οὐδὲ γὰρ ἔνεστιν αὐτὴν ἐφ’ ἐαυτῆς οὖσαν δοῦναι τὴν τὴν τῶν γὰρ συμβεβκότων ἐστὶ καὶ τῶν τότε τὸ εῖναι λαγχανόντων, ὁπόταν ἐν ούσίᾳ τινὶ γένηται.

ὁ μὲν γὰρ ἄνθρωπος κοὶ χωρὶς τῆς άρχιτεκτονικῆς ἔσται. ἡ δ’ οὐκ ἔσται, ἐὰν μὴ πρότερον ἄνθρωπος ᾖ. ὅθεν τὰς τέχνας ἐξ οὐκ ὄντων εἰς ἀνθρώπους πεφυκέναι γίνεσθαι λέγειν ἀναγκαῖον.

εἰ τοίνυν τοῦτο οὕτως ἔχον ἐπ’ ἀνθρώπων ἐδείξαμεν, πῶς ούχὶ προσῆκε τὸν θεὸν μὴ μόνον ποιότητας ἐξ οὐκ ὄντων φάναι δύνασθαι ποιεῖν άλλὰ καὶ οὐσίας; τῷ γὰρ δυνατὸν φανῆναι γίνεσθαί τι ἐξ οὐκ ὄντων τὸ καὶ τὰς οὐσίας οὕτως ἔχειν δείκνυται.