De Libero Arbitrio

<ΟΥΑΛ.> Χθὲς τὸ δειλινὸν περιπατῶν, ὡ φίλε, παρὰ τὸν τῆς θαλάσσης αἰγιαλὸν καὶ ὀξέως πως ἀτενίζων εἰς αὐτήν, ἑώρων ὑπερβολήν τινα θείας δυνάμεως καὶ σοφῆς ἐπιστήμης τέχνην, εἴ γε [*](1 vgl. Ignat. Ad Ephes. 4, 1 — vgl. Orig. In Ezech. hom. 2, 2 — 5f Joh. 1, 18 — 10 vgl. Symp. S. 5, 14f. 6, 8f — 13 Gen. 4, 5 — vgl. Symp. S. 59, 16. 134, 5ff. De res. I, 32, 4. 37,6 — Gen. 27, 41 — 15 Gen. 37, 8 — 17 vgl. Jak. 3, 14 FS) [*](1 μυστικῶς < S | zu μυστ. ἀπηγγ. vgl. Orig. latenter significata 3 κἀγὼ S: καὶ F 5 πνεύματι < S 7 σωτηρίας S ν 11 ἀκουόντων: ᾀδόντων od. ὑμνούντων od. φωνούντων S Ι συνᾳδόντων] ἡμῖν + S 12 θαρρῶν S, od. »wagend« druzaja aus »wage« druzaju Ι παντὸς F: πάντες S Ι φθόνου] »neidloses « = Μόνους καὶ übersetzt S 13f τοῦ ἠσαῦ F 14 τοὺς + Md 16 in μακρὰν d. 2. α corr. v. 1. Hd. aus ο: μακρὸν Ausgg. Ι ὑμῶν] ἡμῶν F Ι τὰ < S 17 νομίζεται λέγων S Ι ὑμῖν F: ἡμῖν S 18 τοῦ ἀδελφοῦ? S Ι δεδιδαγμένοις SMd: δεδειγμένοις F Ι ἀκροατηρίου] »Zuhörerschaft« poslusanii, »Ungehorsam« neposlusanii S 19 πνευμ. ἐδεσμ.] »geistiger « S 20 δικαίως: δικαίοις F: < S Ι ἄν εὐξαίμην Md 21 ΟΥΑΛ. + Ausgg., am Rd. von F Spuren von ορθ Ι δειληνὸν F Ι φίλε F: φίλοι S 22 πῶς immer F: S 3 23 ἐπιστήμης = vedenie: videnie S 23f εἴ γε κ. τ. a. ob. Rand in Sa)

οὕτω μοι καὶ χθὲς γεγονέναι δοκεῖ. κορυφαῖς γὰρ ὀρέων παραπλήσια ἑώρων κύματα, καὶ ὡς λόγον εἰπεῖν αὐτοῦ ἐφικνούμενα τοῦ οὐρανοῦ. τὸ δ' ἐντεῦθεν οὐδὲν ἕτερον προσεδόκων ἢ ἅπασαν ἐπικλυσθήσεσθαι τὴν γῆν, καί μοι φυγῆς ἐν τῷ νοὶ ἀνέπλαττον τόπον καὶ τὴν τοῦ Νῶε ἀνέπλαττον κιβωτόν. τὸ δ' οὐκ ἦν ὅ ἐνόμιζον.

ἀλλ’ ὅπου ἀνεκυρτώθη ἡ θάλασσα πάλιν ἀνελύετο εἰς ἑαυτήν, οὐχ ὑπερβαίνουσα τὸν οἰκεῖον τόπον, ὡς ἔπος εἰπεῖν θεῖόν τι πρόσταγμα πεφοβημένη.

καὶ καθάπερ πολλάκις τῶν οἰκετῶν τις, ἄκων τι πρὸς τοῦ δεσπότου πράττειν ἀναγκαζόμενος, < μὲν προστάγματι διὰ τὸν φόβον πείθεται, ὅ δὲ πάσχει, πράττειν μὴ θέλων, λέγειν [ὅτι] οὐ τολμᾷ, δὲ ἐν ἑαυτῷ, θυμοῦ τινος πληρούμενος, οὕτω μοί πως ἐφαίνετο καὶ τὴν θάλασσαν, ὡσπερεὶ θυμουμένην καὶ ἐν ἑαυτῇ φράττουσαν τὴν ὀργήν, κρατοῦσάν τε ἑαυτῆς, οὐ βουλομένην τῷ δεσπότῃ φανερὸν [*](1 Ilias 9, 4 — 13 vgl. Hiob 38, 11) [*](FS 1 τ. τ.: τοῦτο S 3 ἄνεμοι: av ἐμοὶ »mir« S Ι δύο < S Ι ὀρίνετον: ὁρῶντες »welche «) S 4 τώ τε : τ(ότ’ ἐκ F Ι Ζέφυρος — ἄητον] »Ostwind « S 5 ἄμυδις — κορθύεται Z. 6: »Eine Welle stolz sich erhoben habend (? vucelsisja) und β geworden « S 6 πολλὸν — ἔχευαν: »fast bis zum Himmel βend« übers. S Ι ἔχευον F 7 κορυφαῖς F 194 Ι παραπλήσιον F Ι ἔδοξεν? S 8 λόγον εἰπεῖν] 003E; wie Ζ. 13 S εἰπεῖν < S) Ι λόγος F 10 καί μοι μὲν (od. δὴ) mne ubo S Ι ἀνέπλαττον < Ausgg. 11 ἀνέπλαττον F Ausgg.: richtig »suchte«, ἐζήτουν od. ἀνεζήτουν S Ι ὡς ἐνό- μιζον S Ι ἀλλ’ — θάλασσαν Ζ. 12 mit S: ἀλλὰ γὰρ ἅμα κυρτωθῆναι τὴν θά λασσαν F; vielleicht ist zu lesen ἀλλ’ ὁπότ' ἀνακυρτωθείη ἠ θάλασσα 13 οἰ- κεῖον] »bestimmten« S, aber ὡρισμένον las schwerlich S Ι πεφοβ. S ν 14 καὶ καθάπερ] »Denn « καθ’ ἅ, καθὼς oder καθάπερ γὰρ S 16 ὅτι F: < S, τι Ausgg. 16f τον θρύζει δε F 17 τινος] »irgendwie« S, schwerl. las S πως Ι πῶς F: < S 18 ὡσπερι F 19 κρατοῦσάν τε: κρατῆσαι od. κρατήσασθαι, es mit οὐ βουλ. verbindend, S »sich nicht irgendwie wollend «) S Ι τε: τι S Ι τῷ: πως w. e. seh. S)

ταῦτα οὕτως γινόμενα σκοπῶν ἀτενίζειν ἠρχόμην, καὶ τὸν οὐρανὸν καὶ τὸν κύκλον αὐτοῦ τῷ νοῒ καταμετρεῖν ἤθελον, πόθεν τε ἄρχεται καὶ ποῦ καταπαύει ἀνεζήτουν ἐγώ, ποίαν τε κίνησιν ἔχει, πότερον τὴν μεταβατικήν, τουτέστιν τὴν ἀπὸ τόπου εἰς τόπον, ἤ τὴν κύκλῳ φοράν, πῶς δὲ καὶ τὴν ἐπίμονον βάσιν ἔχει.

ἀλλά μοι καὶ περὶ τοῦ ἡλίου ζητεῖν ἐδόκει, τίς τε ὁ τρόπος αὐτοῦ τῆς ἐν οὐρανῷ θέσεως, τίς δὲ καὶ ἡ περίοδος τοῦ δρόμου, ποῦ δὲ καὶ μετ’ ἀλίγον χωρεῖ, καὶ ὅτι μηδὲ οὗτος παρέρχεται τὸν οἰκεῖον δρόμον, ἀλλὰ καὶ αὐτός, ὡς ἔνεστιν εἰπεῖν. ἐντολήν τινα φυλάττει χρείττονος, καὶ φαίνει μὲν τότε παρ' ἡμῖν ὅτε ἔξεστιν αὑτῷ, ἀπέρχεται δὲ ὡς καλούμενος.

καὶ τούτων τοίνυν τὴν ἐξέτασιν ποιούμενος ἑώρων παυόμενον μὲν τὸ τοῦ ἡλίου φέγγος, ἐπιλεῖπον δὲ καὶ τῆς ἡμέρας τὸ φῶς, εὐθέως δὲ γινόμενον σκότος, καὶ σελήνην διαδεχομένην τὸν ἥλιον, καὶ τὰ μὲν πρῶτα ἀνιοῦσαν μείονα, μετέπειτα δέ, προκόπτουσαν τῷ δρόμῳ, φαντασίαν παρέχουσαν μείζονος. οὐκ ἐπαυόμην δὲ καὶ περὶ ταύτης ζητῶν, καὶ τὴν αἰτίαν τῆς ἀφαιρέσεως καὶ τῆς προσθέσεως ἐνηρεύνων, ὅτι τε καὶ αὐτὴ τηρεῖ τὸν κύκλον τῶν ἡμερῶν.

καί μοι ἐδόκει τὸ ἐντεῦθεν ὡς θεία τις ὑπάρχει οἰκονομία καὶ δύναμις κρειττόνων ἡ συνέχουσα τὰ ὅλα, ἥν καὶ θεὸν δικαίως ὄν εἴποιμεν. καὶ τὸ λοιπὸν τὸν δημιουργὸν ἐπαινεῖν ἠρχόμην, τήν τε γῆν πεπηγυῖαν ὁρῶν καὶ ζῴων διαφορὰς καὶ ποικίλα φυτῶν τὰ ἐξανθήματα.

οὐχ ἵστατο δέ μοι ἐπὶ τούτοις καὶ μόνοις ὁ νοῦς, ἀλλὰ τὸ λοιπὸν ὅθεν ταῦτα τὴν σύστασιν ἔχει ζητεῖν ἠρχόμην, πότερον ἒκ τινος συνόντος ἀεὶ τῷ θεῷ ἢ ἐξ αὐτοῦ καὶ μόνου, συνυπάρχοντος [*](FS 1 ποιοῦσαν S Ι ταῦθ' οὕτω Jh Ι σκοπῶν F S, vgl. S. 2, 5 ἑώρων: Vind. gr. 49 und Ausgg. σιωπῶν 2 καὶ vor τ. οὐρ. < S 5 βάσιν: »Festigung u. « βάσιν καὶ κίνησιν S 7 τίς δὲ καὶ] koe li 003E; S Ι τοῦ δρ. S 4 8 οὗτος F: οὕτως S 9 ἀλλὰ < S Ι ἐντολήν »Gesetz« zapovedj: lepovedj S 10 μὲν < S Ι ἔξεστιν] »ziemt« »zusteht« S Ι δὲ πάλιν ὡς S 11 τοίνυν < S μὲν < S 13 εὐθέως δὲ F: »und « S 14f προκόπτ. τῷ δρ. F 194v: »höher « S 15 φαντασίαν μοι S Ι μείζονα S 18 καί μοι — ὠς: »Und es schien mir nun aber «, etwa καὶ ἐδόκει δέ μοι τοῦτο oder τοίνυν τοῦτο S Ι ὑπάρχειν S 19 κρείττονος S 20 τὸ λοιπὸν ktomu: tomu S Ι ἐπαινεῖν] »Lob « 003E; pochvalenie S 21 κ. ποικ. S 4v 22 ἵστα. ται »bleibt «) S Ι ἀλλὰ] no: ni S 23 τ. λ. ktomu: ktoze Sb Ι ὅθεν otkudu: ottudu S Ι ταῦτα πάντα S Ι ζητῶν S 24 καὶ < S)