Refutatio Omnium Haeresium (= Philosophumena)

Οὕτως Ἡράκλειτος ἐν ἴσῃ μοίρᾳ τίθεται καὶ τιμᾷ τὰ ἐμφανῆ τοῖς ἀφανέσιν, ὡς ἕν τι τὸ ἐμφανὲς καὶ τὸ ἀφανὲς ὁμολογουμένως ὑπάρχον. »εστι γὰρ«, φησίν »ἁρμονίη ἀφανὴς φανερῆς κρείττων«, καὶ »ὅσων ὄψις, ἀκοή, μάθησις« — τουτέστι τὰ ὄργανα —, »ταῦτα«, φησίν, »ἐγὼ προτιμέω«, οὐ τὰ ἀφανῆ προτιμήσας.

τοιγαροῦν οὐδὲ σκότος οὐδὲ φῶς, οὐδὲ πονηρὸν οὐδὲ ἀγαθὸν ἕτερόν φησιν εἶναι ὁ Ἡράκλειτος, ἀλλὰ ἓν καὶ τὸ αὐτό. ἐπιτιμᾷ γοῦν Ἡσιόδῳ, ὅτι ἡμέραν [*](4 Heraklit Fr. 52 D. — 7 Heraklit Fr. 53 D. — 9 Heraklit Fr. 51 — 11 Heraklit Fr. 54 D. — 13f öm. 1, 19. 20? — 14 Heraklit Fr. 55 D — 17 Heraklit Fr. 56 D. — 24 —26 = 11. 14. 15) [*](1 ἄπειροι εἰσὶν Ρ, verb. Wordsworth 2 ὁκοίων Her. διήγευμαι διερέων Ρ 3 ὅκως Her. 5 ὁ <πόλεμος> oder τῖς δὲ ἐστιν Miller 6 γενητὸς γενητῶν Ρ 7 ἀκούωμεν Miller 9 ücke Miller, etwa ἁρμονία, ἐν τούτοις λέγει We. 10 ὁ ݲ We.: 3 Lettern unlesbar Ρ, ἔστιν Miller ὁ < 12 <ἐν οἷς> ἐπαινεῖ Diels 14 ἂν ἐξευρετὸς Ρ ὅσον Ρ 16 ücke Miller, etwa ταῦτὸ δὲ καὶ We. 20 ἐλάβομεν Bernays: κατελάβομεν Ρ ἀπελίπομεν Cruicc 24 ἔστι Miller: τις Ρ, τί Bernays ἀρμονίη Wordsworth vgl. Ζ. 11 ἁρμονία ἡ Ρ 26 οὐ] ὁ Wordsworth 26. 27 οὔτε viermal Sauppe)

καὶ ἀγαθὸν καὶ κακόν· »οἱ γοῦν ἰατροί«, φησὶν ὁ Ἡράκλειτος, »τέμνοντες, καίοντες, πάντῃ βασανίζοντες κακῶς τοὺς ἀρρωστοῦντας, ἐπαιτέον ται μηδὲν ἄξιοι μισθὸν λαμβάνειν παρὰ τῶν ἀρρωστούντων, ταὐτὰ ἐργξόμενοι, τὰ ἀγαθὰ καὶ τὰς νόσους.« καὶ εὐθὺ δέ, φησί,

καὶ στρεβλὸν τὸ αὐτό ἐστι. »γναφείῳ«, φησίν, ὁδὸς εὐθεῖα καὶ σκολιή« — ἡ τοῦ οργάνου τοῦ καλουμένου κοχλίου ἐν τῷ γναφείῳ περιστροφὴ εὐθεῖα καὶ σκολιή· ἄνω γὰρ ὁμοῦ καὶ κύκλῳ περιέρχεται — »μία ἐστί«, φησί, καὶ ἡ αὐτή.« καὶ τὸ ἄνω καὶ τὸ κάτω ἔν ἐστι καὶ τὸ αὐτό· »ὁδὸς ἄνω κάτω μία καὶ ὡυτή«.

καὶ τὸ μιαρόν φησιν καὶ τὸ καθαρὸν ἓν καὶ ταὐτὸν εἶναι, καὶ τὸ πότιμον καὶ τὸ ἄποτον ἓν καὶ τὸ αὐτὸ εἶναι· »θάλασσα«, φησίν, »ὕδωρ καθαρώτατον καὶ μιαρώτατον,, ἰχθύσι μὲν πότιμον καὶ σωτήριον, ἀνθρώποις δὲ ἄποτον καὶ ὀλέθριον.«

λέγει δὲ ὁμολογουμένως τὸ ἀθάνατον εἶναι θνητὸν καὶ τὸ θνητὸν ἀθάνατον διὰ τῶν τοιούτων λόγων· »ἀθάνταοι θνητοί, θνητοὶ ἀθάνταοι, ζῶντες τὸν ἐκείνων θάνατον, τὸν δὲ ἐκείνων βίον τεθνεῶτες.« λέγει δὲ καὶ σαρκὸς ἀνάστασιν ταύτης <τῆς> ἐν ᾑ γεγενήμεθα, καὶ τὸν θεὸν οἶδε ταύτης τῆς ἀναστάσεως αἴτιον οὕτως λέγων· »ἔνθα δ’ ἐόντι ἐπανίστασθαι καὶ φύλακας γίνεσθαι ἐγερτὶ ζώντων καὶ νεχρῶν«.

λέγει δὲ καὶ τοῦ κόσμου κρίσιν καὶ πάντων τῶν ἐν αὐτῷ διὰ πυρὸς γίνεσθαι λέγων οὕτως· »τὰ δὲ πάντα οἰακίζει κεραυνός«, τουτέστι κατευθύνει, κεραυνὸν τὸ πῦρ λέγων τὸ αἰώνιον. λέγει δὲ καὶ φρόνιμον τοῦτο εἶναι τὸ πῦρ καὶ τῆς διοικήσεως τῶν ὄλων αἴτιον· καλεῖ δὲ αὐτὸ »χρησμοσύνην καὶ κόρον‘· χρησμοσύνη δέ ἐστιν ἡ διακόσμησις κατ᾿ αὐτόν, ἠ δὲ ἐκπύρωσις [*](2 Heraklit Fr. 57 D. — 4 Heraklit Fr. 58 D. — 8 Heraklit Fr. 59 D. — 12 Heraklit Fr. 60 D. — 14 Heraklit Fr. 61 D. — 16 Heraklit Fr. 63 D. — 19—21. 22. 23 Martin, TU XXXTX 4 S. 15ff vergleicht mehrere Stellen Commodian — 23 Heraklit Fr. 64 D. — 24f vgl. Matth. 25, 41 — 26 Heraklit Fr. 65 D.) [*](1 <οὐκ> οἶδεν? ö. 3 εὐφρόνην Miller: εὐφροσύνην Ρ 5f μηδὲν ἄξιον μισθω≡ Ρ, verb. Bernaye 6 ταῦτα Ρ 8 γναφείῳ Bernays: γραφέων Ρ, γναφέων ö. 9 γραφίω Ρ 10 περιέρχεται Roeper: περιέχεται Ρ, περιέλκεται Bernays 12 μίη ö. ὠυτῆ Ρ 19 + τῆς Diels, Vorsokr. I3 90 φανερῶς Zeller, Philos. der Griechen I5 S. 712 3 21 ἐνθάδ᾿ ἐόντας Bernays in Bunsen Analecta I 367, ἔνθα διὰ θεόν τε Bernays in der Epist. crit. (= Ges. Abh. 1 324) 22 ἐγερτιζόντων Ρ, verb. Bernays 26 καλεῖς Ρ)

ἅμα δὲ καὶ τὸν τῆς Νοητοῦ αἱρέσεως, <ὃν> δι᾿ ὀλίγων ἐπέδειξα ὄντα Χριστοῦ ἀλλὰ Ἡρακλείτου μαθητήν. τὸν γὰρ ποιητὸν κόσμον αὐτὸν δημιουργ[ον καὶ ποιητὴν ἑαυτοῦ γινόμενον οὕτω λέγει· ὁ θεὸς ἡμέρη εὐφρόνη, χειμὼν θέρος, πόλεμος εἰρήνη, κόρος λιμός« — τἀναντία ἅπαντα· οὗτος ὁ νοῦς· — »ἀλολοιοῦται δὲ ὅκωσπερ <πῦρ>

ὁκόταν συμμιγῇ θυώμασιν, ὀνομάζεται καθ’ ἡδονὴν ἑκάστου.« φανερὸν δὲ πᾶσι τοὺς <ἀ>νοήτους Νοητοῦ διαδόχους καὶ τῆς αἱρέσεως εἰ καὶ Ἡρακλείτου λέγοιεν ἑαυτοὺς μὴ γεγονέναι ἀκροατάς, ἀλλά γε τὰ Νοητῷ δόξαντα αἱρουμένους ἀναφανδὸν ταὐτὰ ὁμολογεῖν. λέγουσι γὰρ οὕτως· ἴνα καὶ τὸν αὐτὸν θεὸν εἶναι πάντων δημιουργὸν καὶ πατέρα, εὐδοκήσαντα δὲ πεφηνέναι τοῖς ἀρχῆθεν δικαίοις ὄντα ἀόρατον· ὅτε μὲν γὰρ οὐχ

ὁρᾶται ἦν ἀόρατος, <ὅτε δὲ ὀρᾶται ἀχώητος δὲ ὅτε μὴ χωρεῖσθαι θέλει, χωρητὸς δὲ ὅτε χωρεὶται· οὕτως κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον ἀκράτητος καὶ κρατητός, ἀγένητος <καὶ γενητός> ἀθάνατος καὶ θνητός. πῶς οὐχ τοιοῦτοι δειχθήσονται μαθηταί, <εἰ καὶ> μὴ τῇδε τῇ λέξει διαφθάσας ἐφιλοσόφησεν ὁ σκοτεινός; ὅτι δὲ καὶ τὸν αὐτὸν υἱὸν εἶναι λέγει καὶ πατέρα οὐδεὶς ἀγνοεῖ.

λέγει δὲ οὕτως· ὅτε μὲν οὖν μὴ <γε>γένητο ὁ πατήρ, δικαίως πατὴρ παοσηγόρευτο· ὅτε δὲ ηὐδόκησε γένεσιν ὑπομεῖναι, γενηθεὶς ὁ υἱὸς ἐγένετο αὐτὸς ἑαυτοῦ, οὐχ ἑτέρου. οὕτως γὰρ δοκεῖ μοναρχίαν συνιστᾶν, ὲν καὶ τὸ αὐτὸ φάσκων ὑπάρχειν [*](1 Heraklit Fr. 66 D. — 3f vgl. S. 241, 9. 13f — 5 Heraklit Fr. 67 D. vgl. V 21, 2. 3 — 12 — S. 245,12 vgl. X 27, 1 E. 1) [*](3 + ὃν ö. ἐπέδειξε Bernays 4 ποιητὸν Bernays: πρῶτον Ρ 6 εὐφράνθη Ρ 7 Heidel, Proceedings of the Am. Acad. XLVllI S. 707 f schreibt ὡυτός und findet auch in der Parenthese Worte Heraklits (opposites quite, hut Um setis is the same) + πῦρ Diels, + μύρον Heidel S. 704 ff 8 ὁπόταν Ρ 9 νοητοὺς Ρ, verb. Bernays (Filastrius C. 53 insetisati cuiusdam nomine Noeti) 10 λέγοιεν Miller: λέγοισαν Ρ λέγοις ἂν αὐτοὺς Bernays 11 τὰ] τῶ Ρ ταῦτα Ρ 13 πεφηκέναι Ρ 14 ἦν] ἐστὶν Cruice <> ö., vgl. Η 16 καὶ κρατητός Bernays Wordsworth): ἀκράτητος Ρ, > Miller ἀγέννητος ö. 17 <> Bernays Wordsworth) <οὖν> οὐχ We. 18 εἰ καὶ μὴ τῇδε τῇ λέξει We.: μὴ τῆ λέξει Ρ, μὴ αὐτῇ τῇ λέξει als Frage Miller ἰδίᾳ δὲ φθάσας We. 20 γένητο Ρ 21 προσηγορεύετο Wordsworth 22 γεννηθεὶς ö. ὁ > oder <πατὴρ> We.)

τοῦτον πάθει ξύλου προσπαγέντα καὶ ἑαυτῷ τὸ πνεῦμα παραδόντα, ἀποθανόντα καὶ μὴ ἀποθανόντα καὶ ἑαυτὸν τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἀναστήσαντα, τὸν ἐν μνημείῳ ταφέντα καὶ λόγχῃ τρωθέντα καὶ ἥλοις καταπαγέντα, τοῦτον τὸν τῶν ὅλων θεὸν καὶ πατέρα εἶναι λέγει Κλεομένης καὶ ὁ τούτου χορός, Ἡρακλείτειον σκότος ἐπεισάγοντες πολλοῖς.