Historia ecclesiastica (fragmenta ap. Photium)

Philostorgius

Philostorgius. Kirchengeschichte. Bidez, Josef, editor. Leipzig: Hinrich, 1913.

14. Ὅτι προστάξας, φησίν, Ἰουλιανὸς τὰ Ἱεροσόλυμα ὡς ἂν τὰς περὶ αὐτῶν δεσποτικὰς προρρήσεις ἀκύρους ἐλέγξῃ, τοὐναντίον ἅπαν ὡν ἐσπούδασεν ἐξειργάσατο. ἄλλα τε τέρατα ὑπερφυῆ τὸ ἔργον κατασκήψαντα ἐπέσχεν καὶ δὴ καὶ τῶν θεμελίων εὐτρεπιζομένων εἷς τῶν λίθων, τῶν εἰς τὴν ἐσχάτην κρηπῖδα τεταγμένων, κινηθεὶς στόμιον ἄντρου τινὸς παρέδειξεν ἐνειργασμένου τῇ πέτρᾳ. ὡς δ᾿ ἄπορον ἦν διὰ τὸ βάθος ἰδεῖν τὰ ἔνδον, βουλόμενοι γνῶναι τὸ σαφὲς οἱ τοῖς ἔργοις ἐφεστῶτες καθιᾶσί τινα τῶν ἐργατῶν σχοίνου μακρᾶς ἐκδησάμενοι. ὁ δὲ καθιμηθεὶς ὕδωρ μὲν εὑρεν εἰς μέσας κνήμας κατὰ τὸ ἄντρον συνεστηκός· πανταχῆ δὲ περιελθὼν καὶ τῶν τοίχων ἐφαψάμενος, τετράγωνον μὲν το ἄντρον ἔγνω, ἀναστρέφων δὲ καὶ κατὰ τὸ μέσον γεγονώς, ἐντυγχάνει στήλῃ τινὶ βραχὺ διεχούσῃ τοῦ ὕδατος· ᾗ τὴν χεῖρα ἐπιβαλὼν εὑρίσκει βιβλίον αὐτῇ ἐπικείμενον, λεπτοτάτῳ καὶ καθαρωτάτῳ περιειλημένον ἡμιτυβίῳ. ἀνελόμενος δὲ ὡς εὗρεν τὸ βιβλίον, σημαίνει δεῖν αὐτὸν ἀνακομίζειν

Ἀνακομισθεὶς δὲ ἐπιδείκνυσι τὸ βιβλίον καὶ εἰς θάμβος ἅπαντας ἄγει, μάλιστα δ’ ὅτι καὶ νεουργὸν καὶ Μιγῆ παρεῖχε τὴν θέαν, καὶ ὡς ἐν ἐκείνω ἀνευρεθὲν τῷ χωρίω. τὸ δὲ ἄρα τὸ βιβλίον (ὃ καὶ πλέον Ἑλληνιστὰς καὶ Ἰουδαίους κατέπληξεν) εὐθὺς κατ ἀρχὰς ἀναπτυχθὲν μεγάλοις ἔλεγε γράμμασιν· ἐν ἀρχῇ λόγος, καὶ ὁ λόγος ἦν πρὸς τὸν θεόν, καὶ θεὸς ἠν ὸ λόγος.‘ καὶ ἁπλῶς ὁλόκληρον ἡ γραφὴ τὸ εὐαγγέλιον ἐδείκνυ, ὅπερ ἡ θεολόγος τοῦ μαθητοῦ καὶ παρθένου εὐηγγελίσατο γλῶσσα. ἐδήλου δὲ ἄρα μετὰ τῶν ἄλλων παραδόξων ἔργων ἃ κατ᾿ ἐκεῖνο καιροῦ οὐρανόθεν ἐπεδείχθη, μὴ ἄν ποτε διαπεσεῖν τὴν δεσποτικὴν ἀπόφασιν, ἥτις τὴν εἰς τέλος ἐρήμωσιν τοῦ νεὼ προανεῖπεν. καὶ γὰρ θεόν τε ἐθεολόγει τὸ βιβλίον τὸν ταῦτα προτεθεσπικότα καὶ

[*](5–8 s. ob. S. 95 — 24 ff u. 31 f Joh. 1, 1 u. 3 — 29 f vgl. ob. S. Matth. 24, 15. Mark. 13, 14. Luk. 21, 20. Dan. 9, 27)[*](* 9–S. 100, 8 Niceph. H. E. X 33 PG 146, 541 D 3)[*](6/7 vgl. Theodorefc III 20, 1: τὴν δεσποτικὴν . . . πρόρρησιν διελέγχειν | 9 τῶν2 > ed. 11 ἄπορον Νic. ἄποροσ B | 12 καθιῶσί ed. | 14 πανταχοῖ ed. | 18 καθαροτάτῳ ed. | 20 δὲ] δὲ] ed. 1 21 δ’ ὅτι] ob διότι oder γ’ ὅτι? | 22 ἂν εὑρεθὲν ed. | τὸ δὲ B, ob τόδε oder ἄρα [τὸ]? | 29 τὴν > ed. | 30 B)
100
[*](Phot.)

δημιουργὸν ἁπάντων καὶ ἔλεγχος ἦν τοῦ μάτην ἐκείνους περὶ τὴν οἰκοδομὴν πονεῖσθαι, τῆς θείας καὶ ἀμεταθέτου ψήφου τὸν εἰς τέλος τοῦ νεὼ ἀφανισμὸν καταψηφισαμένης.

Τὰ μέντοι Ἱεροσόλυμα Ἰεβοὺς πρότερον ἐκαλεῖτο, τῶν τῆς Βενια- μίτιδος φυλῆς ταύτην ἐνοικούντων, πρὶ ἢ Δαυΐδ ὁ βασιλεύς, ὑποσχέσει στρατηγίας ἑλὼν αὐτὴν διὰ τοῦ Ἰωάβου, ἐκείνῳ τε τὴν ὑπόσχεσιν ὡς ὑπεδέξατο δίδωσι καὶ αὐτὸς πόλιν ἐν αὐτῇ δειμάμενος μητρόπολιν τοῦ παντὸς ἔθνους τῶν Ἑβραίων ἀπειργάσατο.

15. Ὅτι, τοῖς πανταχόθεν χρησμοῖς τῶν Ἑλλήνων ὁ παραβάτης ἀναπεισθεὶς ὡς ἄμαχον ἕξει τὸ κράτος, κατὰ Περσῶν γέρων δέ τις τῶν παρὰ Πέρσαις τῆς στρατείας ἀφειμένων ἤδη ἀπέστη· μετέρχεται τὸν παραβάτην ἐν Περσίδι στρατευόμενον καὶ ἐρημίαις ἐκτόποις καὶ ἀμηχάνοις συγκλείσας ἀπορίαις, ἐν οἷς τὸ πλεῖστον τοῦ

[*](4 Jos. 15, 8 u. 18, 28. Rieht. 19, 10 f. 1 Chron. 11, 4 f — 4 f Jos. 18,28. Riebt. 1, 21 — 4—8 vgl. Euseb. Onomastic. S. 106, 3 ff — 5—8 I Chron. 11, 4 ff. Vgl. Jud. VII 63 ff — 9 f vgl. Theophan. 52, 19. Theodoret H. E. III 21, 1 ff. Gregor. Nazianz. Orat. V 9 u. 25. Socrat. III 21, 6. Eunap. Fragm. 27. Malalas 327, 6. Ge- dichte des Ephräm übersetzt von Bickell, Zeitschr. f. kath. Theol. 1878 II S. — 11—S. 101, 2 vgl. Gregor. Nazianz. Orat. V 11 f. Sozomen. VI 1, 10 f. m 22, 9. Vita Athanas. 27 PG 25 S. CCIX B u. GCXLIV A. Job. Chrys. De S. Babyla c. Julian. 23. Hieronym. Chronic, a. Abr, 2379. Ruf. Fest. 28)[*](* 9 f Niceph. H. E. X 34 PG 146, 545 A 10)[*](2 πονεῖσθαι Nie. ποιεῖσθαι B | b δαδ B | 5/6 ὑποσχέσει στρατηγίας s. dieselben Worte bei Joseph. | 6 Ἰοάβου ed. | 11 ἀπέστη (nur vor diesem Wort interpungiert) B ἀπιστίᾳ Val., aber ἀπάτῃ wäre viell. besser, oder ist etwa ἤδη in ὡς δὴ ἀποστάς zu ändern? | 12 στρατευόμενον] μετερχόμενον B | 13 ἐκτόποις] ἐν τόποις ed. | man erwartet ἐν αἱς)

15a. Artemii Passio 69 [unmittelbar nach πόλεσιν ob. S. 96, 34]: Ὁ δὲ Ἰουλιανὸς ἀπάρας ἀπὸ τῆς Ἀντιοχείας σὺν παντὶ τῷ στρατεύματι ἐπὶ τὴν Περσίδα γῆν ἐπορεύετο· καὶ τὴν Κτησιφῶντα πόλιν καταλαβὼν ἐδόκει τι μέγα διαπραξάμενος ἔργον ἐφ’ ἕτερα μεταβαίνειν κρείττονα. ἔλαθεν δὲ ἑαυτὸν ἐξαπατηθεὶς ὁ παμμίαρος· ἔρωτα γὰρ διαβολικὸν τῆς εἰδωλομανίας ἐγκτησάμενος καὶ ἐλπίσας διὰ μὲν τῶν ἀθέων θεῶν αὐτοῦ πολυχρόνιον τὴν βασιλείαν ἕζειν καὶ νέον γενέσθαι

[*](34 f vgl. Socrat. UI 21, 7. Liban. Orat. XVIII 260)[*](15a fehlt in TSymeon | 29 Ὁ δὲ—S. 103, 19 ῥάνας πρὸς fehlt in V | Ὁ δὲ — 31 ἔργον fehlt in S 1 80 κτισιφῶντα R | 31 vgl. Vita Athan. S. CCIX B 8: τι μέγα καὶ λαμπρὸν; s. auch Gregor. Naz. Orat. V 9 Ende | 32 αὐτὸν R I 33 ἐνκτησάμενοσ HSS | 34 θεῶν αὐτοῦ] αὐτοῦ καὶ βεβήλων θεῶν S | τὸν > M)
101

λαοῦ διεφθάρη, ἕτοιμον θήραμα τοὺς πολεμίους τοῖς ὁμοφύλις [*](Phot.) παρεχεται.

Τὸ δὲ Περσικὸν ἐπελαύνει κατ᾿ αὐτῶν, συνεπαγόμενον καὶ τοὺς ὑποσπόνδους κοντοφόρους Σαρακηνούς· ὡν εἷς ἐπὶ τὸν Ἰουλιανὸν τὸ δόρυ ἐκτείνας πλήττει μὲν αὐτὸν έν ἰσχύϊ κατὰ τὸ περιτόναιον, ἅμα δὲ τῇ αἰχμῇ ἐξελκομένῃ καὶ κόπρος τις ἐπηκολούθησε συνεπισπωμένη τῷ αἵματι. εἶτα τὸν μὲν βαλόντα Σαρακηνὸν εἷς τῶν δορυφόρων ἐπελθὼν τῆς κεφαλῆς ἀποτέμνει. τρωθέντα δὲ καιρίαν τὸν Ἰουλιανὸν οἱ οἰκεῖοι διὰ τάχους ἀναλαβόντες ἐπ᾿ ἀσπίδος, εἰς τὴν σκηνὴν ἀπεχώρουν. καὶ τοῖς πολλοῖς, διὰ τὸ ἀθρόον καὶ δι᾿ ὀλίγου συμβῆναι τὴν πληγὴν καὶ μηδ᾿ ὅθεν ἰδεῖν ἠνέχθη, παρὰ τῶν οἰκείων ἐνομίσθη τὸ πάθος προελθεῖν.

4 ff vgl. unt. S. 102. Ruf. Fest. 28. Lydus De mens. IV 118. Gregor. Nazianz. Orat. V 13. Sozomen. VI 1, 13. Theodoret H. E. III Τοι 5 f. Liban. Orat. XXIV 6 u. dazu Crusius, Philologus LI S. 735 ff — 9 f vgl. Zosim. III 29, 1 — 11 f vgl. Gregor. Nazianz. u. Theodoret ebd. Sozomen. VI 1, 14. Socrat. III 21, 13. Rufin H. E. X 37

[*](* —12 Niceph. H. E. X 34 PG 146, 549 A 2)[*](5 ἐν ἰσχίῳ »id est in « Val., wenig wahrscheinlich | 8 καιρίαν bei Gregor. Naz. 1. 1. PG 35, 680 B 8 u. Sozomen. | 10 ἀνεχώρουν ed.)

Ἀλέξανδρον περιγενέσθαι δὲ καὶ τῶν Περσῶν καὶ τὸ τῶν Χριστιανῶν [*](Art. P.) ἐξαλείφειν εἰς ἅπαν γένος καὶ ὄνομα, ἐξέπεσε τῆς ὑπερηφάνου διανοίας. γέροντι γὰρ ἐντυχὼν Πέρσῃ καὶ παρ᾿ αὐτοῦ αὐτοῦ ἀπατηθείς, ὥστε τὰ βασίλεια τῶν Περσῶν καὶ πάντα τὸν πλοῦτον αὐτῶν ἀμογητὶ παραλήψεσθαι, ἐνέβαλεν αὐτὸν ἐπὶ τὴν Καρμανίτην ἔρημον εἰς ἀνοδίας καὶ βάραθρα καὶ εἰς ἐρήμους καὶ ἀνύδρους πόπους μετὰ παντὸς τοῦ στρατεύματος· καὶ δίψῃ καὶ λιμῷ πιέσας αὐτοὺς καὶ πᾶσαν τὴν ἵππον ἐναποκτείνας, ὡμολόγησεν ὁ Πέρσης ἑκουσίως αὐτοὺς πεπλανηκέναι, ὡς ἂν διαφθαρεῖεν ὑπ᾿ αὐτοῦ καὶ μὴ τὴν ἑαυτοῦ πατρίδα πορθουμένην ὑπὸ τῶν ἐχθίστων θεάσοιτο. τοῦτον μὲν οὖν παραυτίκα μεληδὸν κατακόψαντες τῷ θανάτῳ παρέπεμψαν· εὐθέως εὐθέως καὶ μετὰ τῆς τηλικαύτης ταλαιπωρίας προσπίπτουσιν ἄκοντες τῷ τῶν Περσῶν στρατεύματι καὶ συμβολῆς γενομένης, αὐτὸς ὁ Ἰουλιανὸς τῇδε κἀκεῖσε

[*](21 εἰς > S | ὄνομα vgl. Gregor. Naz. 1. 1. PG 35, 696 A 3 | ὑπερηφάνου + αὐτοῦ S | 22 γὰρ] γάρ τινι S | ob ὥστε <οἴεσθαι> ? aber zu Z. 22 22 s. z. B. unt. Anm. zu S. 107, 32 24 ff ähnliche ücke bei Sozomen. VI 1, 12 ἐνέβαλλον τόποις . . . ὡμολόγησεν . . . τεταλαιπωρηκόσι | 24 καρμαρίτην Ρ, s. Register | 26 f vgl. Vita Athan. 1.1. S. GCIX B 14 f: ἀνύδρου u. λιμῷ τε καὶ δίψει πιέσας | δίψει M | 29 μὲν > Ρ 31 προσπίπτοντεσ R | 32 γεναμένησ R | ὁ > RM | κακεῖ R; vgl. Gregor. Naz. 1. 1. PG 35, 680 A 6: ᾄττοντα τῇδε κἀκεῖσε)
102
[*](Phot.)

Ἀλλ’ ὅ γε δείλαιος Ἰουλιανὸς τοῦ τραύματος ταῖς χερσὶν ὐποδεχόμενος τὸ αἷμα πρὸς τὸν ἥλιον ἀπέρραινεν, διαρρήδην πρὸς αὐτὸν

1 ff vgl. Sozomen. VI 2, 11. Malalas 333, 4. Chronic. Paschal. a. 863 S, 551, 10. Zonar. XIII 13, 30

[*](* 2–S. 103, 7 Niceph. H. E. Χ 35 PG 146, 553 CD)[*](2–S. 103; 8 hier hatte wahrscheinlich Philostorgius von Julians gesprochen; vgl. Artemii Passio § 47 ’ Rede an Julian]: ὑπὲρ δὲ ἀσπάζῃ τὸν ἥλιον καὶ ὅρκον αὐτὸν βασίλειον τίθεσαι· ἄνω τε καὶ κάτω κἀν ταῖς ἐπιστολαῖς κἀν τοῖς λόγοις [z. B. Orat. VII 222 C] κἀν ταῖς προσαγορεύσεσιν πολὺ τὸ μὰ τὸν ἥλιον«; s. auch ob. S. 81,. 26 u. Sozomen.: οἱ δέ φασιν ὡς πρὸς τὸν ἥλιον ἀγανακτῶν ὅτι Πέρσαις ἐπήμυνεν ἢ αὐτὸν οὐ διέσωσεν, ἔφορος ὢν αὐτοῦ γενέσεως κατά τινα τοιαύτην ἀστρονομικὴν θεωρίαν, τῇ χειρὶ τὸ αἷμα ἐπιδείξας εἰς τὸν ἀέρα ἠκόντισεν; vgl. Eunap. fr. 24 u. 26)[*](Art. P.)

διατρέχων καὶ διαταττόμενος περιπίπτει δόρατι, ὡς μέν τινες φάσκουσι, στρατιώτου· ὡς δὲ ἄλλοι, Σαρακηνοῦ τῶν μετὰ Περσῶν· ὡς δ᾿ Χριστιανῶν λόγος ὁ ἀληθὴς καὶ ἡμέτερος, τοῦ δεσπότου Χριστοῦ ἀντιταξαμένου αὐτῷ. τόξον γὰρ ἀθρόως ἀπὸ τοῦ ἀέρος ἐνταθὲν καὶ βέλος ἐπ’ αὐτὸν ὡς ἐπὶ σκοπὸν ἀφιὲν καὶ διὰ τῶν λαγόνων ὁρμῆσαν διαμπερὲς ἔτρωσεν αὐτὸν εἰς τὰ ὑποχόνδρια.

Καὶ ἀνοιμώξας βαρύ τε καὶ δυσηχὲς ἔδοξε τὸν κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν

[*](14 f vgl. Ammian. Marcellin. XXV 3, 5 — 20 f vgl. Sozomen. VI 2, 10. Acta Sanct. Octobr. Χ 45)[*](15 παρακινοῦ R | μετὰ > PR | 15/16 Philostorgius ähnte wie die anderen Kirchenhistoriker, mehrere Versionen [vgl. ob. Ζ. 14 f u. S. 101, 4–12]; doch, bei dem Hagiographen, ist viell. ὁ Χριστιανῶν λόγος eine zweite Quelle, der Philostorgius contaminiert wird; vgl. z. B. Acta Sanct. Octobr. X 45 u. s. Prolegomena 1 16 λόγος > R | ὁ > P | 17 ἐκταθὲν Μ ἐνταλθὲν S | 18 Mendelssohn, s. Register ὁρμάω | 20 ff »in diesem Passus scheint bloß das aus Philostorgius öpft zu sein, daß der Kaiser das aus Blut in der Hand auffing und gegen Himmel warf mit den Worten: »»Sättige «« und dabei seinen Göttern fluchte« Batiffol, s. ob. Anm. zu 20 ἀνωμόξασ PRS | δυσαχθὲσ P δυστυχὲσ S | κύριον > P)

[zu Ζ. 14 ff u. ob. S. 101,5] Vgl. Cedren. I 538, 16: [Εἶτα δι' ἐρημίας καὶ ἀνωμάλων χωρίων τὴν πορείαν ποιούμενος ἐφ’ ἱκανόν, πάντων ἀπολελοιπότων τῶν χρειωδῶν καὶ τῶν ἀναγκαίων, καὶ πολλὰ ταλαιπωρησάντων τῶν μετ’ αὐτοῦ, ἐπειδὴ καιρὸς τοῦ πολέμου ἀφίκετο = Leo Grammaticus 93, 14 ff] περιερχόμενος ἀνὰ τὸ στρατόπεδον καὶ διατασσόμενος ἐπλήγη δόρατι ἀφανῶς εἰς τὰ ὐποχόνδρια, ὥστε ἀνοιμῶξαι αὐτόν.

103

λέγων· »κορέσθητι«. ναὶ δὴ καὶ τοὺς ἄλλους θεοὺς κακούς τε καὶ [*](Phot.) ὀλετῆρας ἐκάλει.

Ἰατρῶν μέντοι γε ἄριστος ὁ Λυδὸς Ὀριβάσιος αὐτῷ συνῆν ὁ ἐκ Σάρδεων· ἀλλ’ ἡ πληγὴ πᾶσαν χλευάζουσα θεραπείαν διὰ τριῶν ἡμερῶν τὸν Ἰουλιανὸν ἀπαλλάττει τοῦ βίου, ἐν μὲν τῷ τοῦ Καίσαρος σχήματι πέντε ἐνιαυτούς, ἐν δὲ τῷ διαδήματι μετὰ τὸν Κωνσταντίου θάνατον δύο καὶ ἥμισυ διανύσαντα ἔτη.

Καὶ οὗτος μὲν εἰς τὸν ἥλιον ἀπορραίνειν τὸ αἷμα καὶ τοὺς θεοὺς κακολογεῖν, οἱ δὲ πλεῖστοι τῶν ἱστορούντων εἰς τὸν κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν ἀληθινὸν θεὸν ἑκάτερον γράφουσιν ἐναπορρίψαι.

[*](3f vgl. Lydus De mens. IV 118 S. 157, 6 ed. ünsch 5— 7 vgl. Zonar. XIII 13, 22. Socrat. III 21, 18 – 9–11 9–1 οἱ πλεῖστοι s. imt. Ζ. 23 f Anm. zu 19ff)[*](4 σαρδέων B, corr. M | 8 αὑτοῦ ed. | 8 ff daraus folgt nicht notwendig, daß Philostorgius nur die von ihm vorgezogene Version erwähnte; vgl. 4–12 u. 102, 14 f | 9 κακολογεῖν Gothofred. κακολογῶν Β)

Χριστὸν ἐνώπιον αὐτοῦ ἑστάναι καὶ ἐπεγγελᾶν αὐτῷ. ὁ δὲ σκότους [*](Art. P.) καὶ μανίας πλησθεὶς δεξάμενος τῇ χειρὶ τὸ ἴδιον αἷμα καὶ εἰς τὸν ἀέρα ῥάνας, πρὸς τῇ ἐκπνοῇ γενόμενος, ἀνέκραξε λέγων· »νενίκηκας, Χριστέ· χορτάσθητι, Γαλιλαῖε«. καὶ οὕτως τὸν δεινὸν καὶ ἔχθιστον θάνατον καταλαβὼν κατέστρεψε τὸν βίον τοὺς αὐτοῦ θεοὺς πολλὰ λοιδορησάμενος.

[*](19 ff vgl. Sozomen. VI 2, 10. Acta Sanct. Octobr. X 45 u. Theodoret H. E. HI 25, 7. üttner- Wobst, Philologus LI S. 575 ff)[*](19 nach γενόμενος + ὁ δείλαιοσ S | ἔκραξε M | 20 δεινὸν καὶ > RS ἔχθιστον] αἴσχιστον? Mendelssohn | 21 f vgl. ebd. § 66 PG 96, 1313 C 5: ὁ δὲ . . . βασιλεὺς πεσεῖται ἐν Περσίδι, σφάγιον γενησόμενος τοῖς ἀκαθάρτοις δαίμοσιν οὕς ἐθεράπευεν καὶ οὓς ἐτίμα, τοιαύτην ἀντιμισθίαν παρ’ αὐτῶν κομισάμενος | 21 vor καταλαβὼν + ὁ τρισάθλιοσ καὶ ταλαίπωροσ S)

[καὶ τῇ χειρὶ τοῦ αἵματος λαβόμενος ἔρραινεν εἰς τὸν ἀέρα λέγων· »νενίκηκας, Cedr. χριστέ· κορέσθητι, Ναζωραῖε.« καὶ οὕτως τὴν μιαρὰν αὐτοῦ ψυχὴν ἀπέρρηξε = ebd. 93, 18ff] πολλὰ δυσφημήσας εἰς τοὺς ἑαυτοῦ θεούς, ἀπατεῶνας καὶ καὶ ψεύστας ἀποκαλῶν.

S. auch Zonar. XIII 13, 16 ff u. dazu Patzig, Byz. Zeitschr. VI 334 f

104
[*](Phot.)

1. Ὅτι τῇ ἐπαύριον τοῦ διαφθαρῆναι τὸν ἀποστάτην ἀνίστησιν ὁ στρατὸς Ἰωβιανὸν βασιλέα. ὁ δὲ οὐ γὰρ ἦν ἄλλως διασωθῆναι, εἰς δέκατον μέρος τῆς ὅλης στρατιᾶς ἀπολεπτυνθείσης) τριακοντούτεις τίθεται πρὸς τὸν Πέρσην σπονδάς, τῆς τε Νισίβεως αὐτῷ ὑπεκστὰς καὶ τῶν φρουρίων ὅσα Ῥωμαίοις ἐπὶ Πέρσας ἄχρι τῆς Ἀρμενίας οἱονεὶ τεῖχος προὐβέβλητο.

Τὸν δὲ νεκρὸν Ἰουλιανοῦ Μεροβαύδης καὶ οἱ σὺν αὐτῷ ἐν Κιλικίᾳ κομίσαντες, οὐ κατὰ πρόνοιαν, κατὰ δέ τινα περιφορὰν ἀντικρὺ τοῦ τάφου ὃς τὰ Μαξιμίνου συνεῖχεν ὀστᾶ κατέθεντο, λεωφόρου μόνης ἀπ’ ἀλλήλων τὰς θήκας αὐτῶν διατειχιζούσης.

[*](1—9 vgl. Malalas 334 ff. Theophan. 53, 26. Zonar. XIII 14, 1 ’. Ammian. MarcelHn. XXV 5 ff. Zosim. III 30 ff. Theodoret H. E. IV If. Sozomen. VI 3 u. 7, 10. Socrat. III 22. Rufin H. E. XI 1. Hieronym. Chronic, a. Abr. 2379 f. Gregor. Na- zianz. Orat. V 15 ff. Job. Chrys. De S. Babyla c. Julian. 23 S. 576)[*](* 8—11 Niceph. H. E. X 43 PG 146, 584 B 5)[*](1 Titel rot geschrieben B | 3 vgl. Gregor. Naz. 1. 1. PG 35, 684 A 1 : τοῦ διασώσασθαι τὸν στρατόν | 4/5 τριακοντούτεις σπονδὰς auch bei Theodoret So- zomen. Zosim. | 5 αὐτῷ Bidez αὐτ(οῦ) B αὐτῆς Gothofred.; vgl. Zonar. XIII 14, 5 τῆς γὰρ Νισίβεως . . . ἐξέστη αὐτοῖς; Zosim. III 31, 1: συνεδόκει δὲ Ῥωμαίους . . . ἐκστῆναι τοῖς Πέρσαις . . . τῶν . . . φρουρίων | 6 ἁρμενίασ B)

1α. Artemii Passio 70 [unmittelbar nach λοιδορησάμενος ob. S. 103, 22]: Τοῦ δὲ παραβάτου πεσόντος ἐν τῷ μεταιχμίῳ τοῦ στρατοπέδου, Ἰοβιανὸς ἀναγορεύεται βασιλεὺς ὑπὸ τοῦ στρατοπέδου. καὶ σπονδὰς πρὸς τὸν Πέρσην εἰρηνικὰς ποιησάμενος, τὴν Νίσιβιν παραδοὺς τοῖς Πέρσαις ἄνευ τῶν οἰκητόρων, ἐξῆλθεν ἐκεῖθεν. ὁ γὰρ στρατὸς λιμῷ καὶ λοιμῷ διεφθείρετο.

[*](la fehlt in TSymeon | 23 nach παραβάτου + ἰουλιανοῦ S | 23/24 so interpungieren HSS | 24 Ἰοβιανὸς — στρατοπέδου>Ρ | ἰουβιανὸσMV | 25 νήσιβην P | 26 vgl. Malal. 330, 4: ἄνευ ἀνδρῶν τῶν οἰκούντων αὐτήν)
105

2. Ὅτι Εὐζώϊος, φηςί, καὶ οἱ σὺν αὐτῷ τ]ν μὲν ὑπὲρ Ἀετίου [*](Phot.) καὶ τοῦ δόγματος τόμον ἐξέθεσαν, οὐ μήν γε περαίνειν ταῦτα διανέστησαν. διὸ οἱ περὶ Ἀέτιον καὶ Εὐνόμιον ἐν Κωσταντινουπόλει διατρίβοντες καθ᾿ ἑαυτοὺς ἤδη τῶν πραγμάτων προΐσταντο, τά τεἄλλα ὡς αὐτοῖς ἐδόκει πρὸς τὸ ἄριστον τιθέμενοι καὶ δὴ καὶ ἐπισκόπους καθίστασαν. ὧν Κάνδιδος μὲν καὶ Ἀρριανὸς ταῖς κατὰ Λυδίαν καὶ Ἰωνίαν ἐκκληςίαις ἐφίστανται, Παλαιστίνης δὲ ὁ ἀπὸ Χαιρατόπων Θεόδουλος ἐπεσκόπησεν. ἐν δὲ Κωνσταντινοῦπόλει (καὶ γὰρ Εὐδοξίου καί τινων ἄλλων αἱρέσεων ἀπορρυὲν οὐκ ὀλίγον πλῆθος τὴν περὶ Ἀέτιον καὶ Εὐνόμιον μοῖραν ἐπηύξησεν) χειρτονοῦσι πρῶτον τῆς καθ᾿ ἑαυτοὺς ἐκκληςίας Ποιμένιον ὄνομα. ὃ καὶ τὸ Εὑδόξιον, μέχρι τότε τὰς πρὸς αὐτοὺς τῆς ἑνώσεως ἐλπίδας ὑποτρέφοντα, εἰς τὸ βεβαίως ἀντίπαλον μετεστήσατο. Ποιμενίου δὲ μετ᾿ οὐ πολὺν ἀποβιώσαντος χρόνον, ἀντικαθιστῶσι Φλωρέντιον, εἰς δὲ τὴν Λέσβον, τοῦ ταύτης ἀποιχομένου ποιμένος, χειροτονοῦσι Θάλλον. τῇ δὲ πρὸς τῷ Πόντῳ Γαλατίᾳ καὶ Καππαδοκίᾳ Εὐφρόνιον προχειρίζονται· τὴν δὲ Κιλικίαν Ἰουλιανὸς ἐγχειρίζεται. πρὸς δὲ τὴν ἐν τῇ κοίλῃ Συρίᾶ Ἀντιόχειαν μετ᾿ οὐ πολὺν χρόνον ἐθελοντὴν ἀφικνεῖται Θεόφιλος ὁ Ἰνδός, ἐφ᾿ ᾧ τὸν Εὐζώϊον μὲν κατὰ τὸ προηγούμενον ἀναστῆσαι εἰς τέλος ἀγαγεῖν τὰ ὐπὲρ Ἀετίου ἐγνωσμένα· εἰ δὲ μή, αὐτός γε καθηγήσεσθαι τοῦ ἐκεῖσε πλήθους ὅσον τὴν ἐκείνου γνώμην ἠσπάζετο. ἑκατέρας δὲ Λιβύιης καὶ ὅσον ἐν τῇ Αἰγύπτῳ τὸ αὐτῶν διέσωζε φρόνημα, τοῖς ἀμφὶ Σέρραν τε καὶ Στέφανον καὶ Ἡλιόδωρον ἔμελεν.

Τούτους μὲν οὖν ἅπαντας ὁ Φιλοστοόργιος ἐπαίνοις οὐκ ἔχει κόρον διακοσμεῖμ, τήν τε δύναμιν τῶν λόγων ἀνυμνῶν και τὸν βίον ἀποθειάζων.

3. Ὅτι θεοδόσιόν τινα τῶν ἐπισκόπων θερμὸν ἐραστὴν τὴς αὐτοῦ αἱρέσεως εἰσάγει, καὶ πρὸς τὰς διὰ τῶν γυναικῶν ἡδονὰς ἀποκλῖναι, καὶ ἄλλα τε δυσσεβῆ τῇ ἀρχαίᾳ δόξῃ συνάψαι καὶ δὴ καὶ ὡς ὁ Χριστὸς τρεπτὸς μὲν τῇ γε φύσει τῇ οἰκείᾳ, ἐπιμελείᾳ δὲ τῶν ἀρετῶν ἀνυπερβλήτῳ εἰς τὸ ἄτρεπτον ἀνυψωθῆναι· καὶ ὅτι μηδὲ φθέγγοιτο μηδ᾿ ἀκούοι τὸ θεῖον, ἐπεὶ χεῖρες ἂν αὐτῷ καὶ ἀκοαὶ [*](1 f s. ob. S. 86, 2 f) [*](2/3 διανέστησαν vgl. ob. S. 13, 16 u. ἀναστῆσαι unt. Z.19 | 8 ἐπισκόπησεν Β, corr. Migne | 12 ὑποστρέφοντα ed. | 15 ταύτης Val. ταύτην Β | 16 Πόντῳ Holstein ποντίω Β | Eὐφρόνιον Val. εὐφράνιον Β | 23 ἔμελεν Bochart ἔμελλεν Β | 27 θεοδώσιν Β, corr. M | 28 <πρὸς> Val., vgl. unt. S. 106, 4 ff | 29 καὶ 3 >ed. | 32 φθέγγοιτο Μ φθέγοιτο Β | ἀκούοι τὸ] ἀκούοιτο τὸ Β, ich corrigiere)

106
[*](Phot.) συμπλασθήσονται· καὶ ἄλλα δὲ τοιουτότροπά φησιν αὐτὸν δυσσεβῆσαι.

4. Ὅτι Ἀέτιος μὲν πρὸς τὴν Λυδίαν ἀφίκετο τὸν Κάνδιδον καὶ Ἀρριανὸν ταῖς ἐκκλησίαις ἐνιδρῦσαι· ὁ δὲ προειρημένος Θεοδόσιος, ἀνδρῶν ἐκείνων τὸν βίον ἔλεγχον τοῦ οἰκείου ὑπειδόμενος, δἰ ἔχθρας καθίσταται τῷ Ἀετίῳ, καίτοι γε μὴ ἀνασχόμενος πρὶν εἰς τὸν κατ’ κατ᾿ αὐτοῦ τόμον χειρογραφῆσαι. ἀλλὰ τῷ γε Φόβῳ δὲ καὶ οὑτος ἠν τῶν οὐχ ἑλομένων καταψηφίσασθαι Ἀετίου, φίλον δ᾿ αὐτὸν παλαιά τε συνήθεια ἐποίει καὶ τῆς ἐκθέσμου πολιτείας ἀπαράλλακτον), οὑτοι δὴ καὶ Αὐξιδιανὸν ἑταιρισάμενοι ἐπίσκοπος δ’ ἦν καὶ οὗτος ὥσπερ κἀκεῖνοι), κατὰ δὴ τοῦ Ἀετίου καὶ τῶν περὶ Κάνδιδον συσκευάζονται. καὶ δὴ καὶ ἑτέρους ἓξ τῶν ἐπισκόπων συναγειράμενοι καὶ συνέδριον καθίσαντες, κοινῇ ψήφῳ γράμμα τοῖς περὶ Εὐδόξιον καὶ Μάριν διαπέμπονται.

Τὸ δὲ γράμμα τήν τε χειροτονίαν Ἀετίῳ ἐπεκάλει ὡς παρὰ θεσμὸν γεγενημένην μάλιστά γε καὶ ὅτι μετὰ τὴν καθαίρεσιν τῆς διακονίας, τῶν καθελόντων αὐτὸν οὐ λυσαμένων τὴν ψῆφον, ὁ δὲ καθελκόμενος ἐκεῖθεν ὅμως καὶ πρὸς βαθμὸν ἀνεπήδησε μείζονα· καὶ μὴν καὶ τὰς περὶ Κάνδιδον χειροτονίας ἀπεδοκίμαζεν ὡς παρὰ τὴν κοινὴν νεωτερισθείσας γνώμην, ἀλλὰ γὰρ καὶ τὰς ἄλλας ὃς οἱ περὶ Ἀέτιον ἐτελέσαντο.

Δεξάμενος δὲ τὴν ἐπιστολὴν ἄσμενος ὁ Εὐδόξιος, τῶν μὲν οὓς Εὐνομίῳ ὀμώμοστο καὶ τῶν πρὸς Εὐζώïon γραμμάτων καὶ τῶν πολλῶν αὐτοῦ καὶ ποικίλων ὑποσχέσεων, τούτων οὐδὲν ἐπὶ ἐλάμβανεν· ἀντιγράφει δὲ πρὸς τοὺς περὶ Θεοδόσιον, αὐτοὺς εἰς τὴν πρᾶξιν, μᾶλλον δ’ ὑποτιθέμενος χωρεῖν κατὰ τῶν παρασχόντων ἢ τῶν δεξαμένων τὰς χειροτονίας.

5. Ὅτι ὁ βασιλεὺς Ἰωβιανὸς εἰς τὸν ἀρχαῖον κόσμον ἀποκαθίστησι

[*](15 ff s. ob. S. 84, 6 ff — 19 ff s. ob. S. 105 — 28–S. 107, 3 vgl. Theophan. 53, 33. Malalas 337, 3. Sozomen. VI 3, 4 ff. Theodoret H. E. IV 4. Rufin H. E. XI 1. Histor. acephala 12. Job. von Nikiou 81)[*](3 ὁ Ἀέτιος ed. | 7 τῷ Val. τό B | φόβω B Φοίβῳ Gotbofred., vgl. Epipban. Haer. 73, 26 PG 42, 453 B 5: Φοῖβος ἐπίσκοπος Πολυχαλάνδου τῆς Λυδίας, u. Socrat. II 40, 45: Φοῖβον | 14 μάρριν, zvreites ρ gestricben, B | 15 ὡς παρὰ Gotbofred. ὥσπερ B | 16 nach μάλιστά γε interpungiert B | 17 αὐτὸν > ed. | ὁ δὲ B in ὁ δεὸν (sic) falscb von Cod. Bern, interpretiert, wober ὅ θέον ob ὁ δὴ, oder ὅδε? s. Register ὁ δὲ | 19 »Κάνδιδον <καὶ Ἀρριανὸν> vgl. S. 107, 5 u. den Plural χειροτονίας. Loofs | παρὰ Bocbart περὶ B | 28 εἰς > ed.)
107

τὰς ἐκκλησίας, πάσης αὐτὰς ἀπαλλάξας ἐπηρείας ὅσην αὐταῖς ὁ [*](Phot.) ἀποστάτης ἐπήνεγκεν. ἀνακαλεῖται δὲ καὶ οὕς ἐκεῖνος τῆς οὐ μεθιεμένους ἐφυγάδευσεν· τούτων καὶ Οὐαλεντινιανὸς ἠν, ἀπὸ Θηβῶν τῶν Αἰγυπτίων ἀνακομισόμενος.

6. Ὅτι, φησίν, οἱ περὶ Κάνδιδον καὶ Ἀρριανόν, προσγενεῖς ὄντες τῷ βασιλεῖ, πρὸς αὐτὸν ἐν Ἐδέσῃ παραγίνονται καὶ τῷ Ἀθανασίῳ ἐξοικειώσασθαι τὸν βασιλέα σπουδάζοντι ἐμποδὼν ἵστανται· πλὴν ὅ γε βασιλεύς, εἰς δίαιταν κοινὴν τὰ παρ’ ἑκατέρου μέρους λεγόμενα ἀναθέμενος, ῥοπὴν οὐδετέροις τέως παρέσχεν ἐπίδηλον.

7. Ὅτι Εὐδόξιος κατὰ Κανδίδου καὶ Ἀρριανοῦ πρὸς Εὐζώïον γράφει. ὁ δὲ ἠχθέσθη μέν, συμπαραλαβὼν δὲ καὶ Ἐλπίδιον ἀντιγράφει, μεμφόμενός τε τὴν συμβουλήν, ἀποσχέσθαι δὲ κἀκεῖνον μᾶλλον ἀντιπαραινῶν τῆς τοιαύτης γνώμης· ἐν ταὐτῷ δ᾿ ἠρέμα πως ἐπῃτιᾶτο τὴν μακρὰν ἀναβολὴν τῶν διομολογηθέντων ὑπὲρ Ἀετίου Εὐνομίῳ.

8. Ὅτι Ἰωβιανὸς ὁ βασιλεὺς πρὸς τὴν Κωνσταντινούπολιν ἀπαίρων καὶ γεγονὼς ἐν Ἀγκύρᾳ θάτερον τῶν ἑαυτοῦ παίδων Οὐαρονιανόν, κομιδῇ νέον ὄντα, ἐπιφανέστατον ὃ παρὰ τὸν νωβελλίσιμον δύναται) ἀναγορεύει. ἐκεῖθεν δὲ σφοδροτάτου χειμῶνος ἐπικειμένου οὺν τῷ στρατῷ χωρεῖ ἐπὶ τὰ πρόσω. καὶ πολλοὶ

[*](3 f vgl. Sozomen. VI 6, 7 — 5 ff vgl. Socrat. III 25, 4 — 16–S. 108 Theophan. 54, 15. Malalas 337, 8. Sozomen. VI 6, 1. Socrat. III 26. Theodoret H. E. lY 5. Hieronym. Chronic, a. Abr. 2380. Ammian. Marcellin. XXV 10. Zosim. III 35)[*](* 16–S. 16—S. 108 7 Niceph. H. E. X 43 PG 146, 584)[*](1 ταῖς ἐκκλησίαις ed.; vgl. Artemii Passio § 66 [untnittelbar nach κομισάμενος ob. S. 103, 28]: καὶ βασιλεύσει ἕτερος äml. ὁ Ἰοβιανὸς) ἀντ’ αὐτοῦ, καὶ θεοφιλέστατος, καταθραύων καὶ κατασπῶν πάντα τὰ τῶν εἰδώλων σεβάσματα· ὁ δὲ λαὸς τοῦ θεοῦ εὐφρανθήσεται, καὶ πᾶσαι αἱ ἐκκλησίαι ἐλευθερωθήσονται τῆς εἰδωλομανίας, καὶ βαθεῖα εἰρήνη τὴν οἰκουμένην ἅπασαν καταλήψεσαι usw. | 19 νωβελίσιμον ed.)

6a. Artemii Passio 70 [unmittelbar nach διεφθείρετο ob. S. Ἐλθόντι δὲ αὐτῷ (näml. τῷ Ἰοβιανῷ) ἐπὶ τῆς τῶν Ῥωμαίων τῶν Ἀνομοιητῶν αἱρέσει προσετέθη ἤγουν Εὐνομιανῶν.

8 a. [ebd. Folge] Φθάσαντος δὲ αὐτοῦ τὴν Γαλατικὴν ἐπαρχίαν,

6a u. 8a fehlen in T Symeon | 32 ἐλθόντι δὲ αὐτῶ HSS, syntaktisch nicht zu redressieren; hier scheint der Bericht besonders ässig u. zu sein | 34 vgl. Malal.: κατέφθασε usw. | γαλακτικὴν P

[zu Ζ. 16—S. 108, 8] Vgl. Zonar. XlII 14, 10—12 γεγονὼς (näml. ὁ Ἰοβιανὸς) κἀκεῖθεν ἀπάρας καὶ σταθμὸν προελθὼν εἰς

108
[*](Phot.)

μὲν κατὰ τὴν όδὸν διαφθείρονται, αὐτὸς δὲ μετὰ τοὺς ὑπολειφθέντας καταλαμβάνει τὰ Δαδάστανα. ἔν τινι δὲ καταλύσας σταθμῷ καὶ τροφῆς μετασχών, ἐν οἰκήματί τινι ἄρτι κεκονιαμένῳ κατακλίνεται πρὸς ὕπνον. πυρὸς δ’ ἀναφθέντος ὥστε ἀλέαν ἐγγενέσθαι τῷ οἰκήματι, νοτὶς μὲν τῶν νεοχρίστων τοίχων ἀνεδίδοτο· ἠρέμα δὲ διὰ τῶν ῥινῶν παραδυομένη καὶ τοὺς αναπνευστικους πορους επιφραττουσα καὶ ἀποπωιγουσα διαφθείρει τὸν βασιλέα, διανύσαντα ἐν τῇ βασιλείᾳ μῆνας ἐγγὺς δέκα.

Ἀλλ’ ὁ μὲν τούτου νεκρὸς εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν ἄγεται· ὁ δὲ στρατὸς κατὰ Νίκαιαν γεγονώς, ἡμερῶν διαγενομένων δώδεκα,

[*](9—S. S. 109, 7 vgl. Chronic. Paschal. a. 364. Malalas 337, 12. Theophan. 54, 21. Cedren. I 540, 23. Socrat. IV 1. Sozomen. VI 6, 2 u. 7. Zonar. XIII 14, ff. Synops. 57, 30. Ammian. Marcellin. XXVI 1 f . Zosim. HI 36)[*](1 μετὰ τῶν ὑπολειφθέντων Val., wohl richtig | 4,5 ἀλέαν usw.: vgl. ahn liehe Ausdrücke bei Sozomen. 1. 1. | 5 τῶ νεοχρίστω τοίχων (sie) B, corr. Gothofred.; ἐκ τῶν νεοχρίστων τοίχων Nie.)[*](Art.P.)

αὐτόθι ἐν Δαδαστάνοις, ἔν τινι χωρίῳ οὕτω καλουμένῳ, ἄφνω κατα- στρέφει τὸν βίον.

Καὶ μένει ὁ λαὸς ἀβασίλευτος ἡμέρας τεσσαράκοντα, ἄχρις οὖ

19 τεσσαράκοντα HSS, δώδεκα Photius; vgl. Ammian. Marcell. XXVI 1,5: diebtis decem nuUus imperii tenuit gubemacula; viell. ist der ganze Passus ungefähr so her- zustellen: καὶ μένει ὁ λαὸς ἀβασίλευτος <ἡμέρας δώδεκα st. δέκα?> ἄχρις οὗ ἐλθόντες ἐν Νικαία Οὐαλεντινιανὸν ἀνηγόρευσαν τῇ πρὸ πέντε καλανδῶν μαρτίων. ὁ δὲ Οὐαλεντινιανὸς τὸν ἴδιον ἀδελφὸν ἀναγορεύει βασιλέα μετὰ τριάκοντα καὶ δύο ἡμέρας τῆς αὐτοῦ βασιλείας καὶ τεσσαράκοντα <καὶ . . ?> τῆς Ἰοβιανοῦ τελευτῆς; vgl. Chron. Pasch. S. 555, 18: καὶ ἐπήρθη Οὐαλεντινιανὸς Αὔγουστος ἐν Νικαίᾳ Βιθυνίας μηνὶ περιτίῳ πρὸ έ καλανδῶν μαρτίων. τούτῳ τῷ ἔτει ἐπήρθη Οὐάλης Αὔγουστος ὁ ἀδελφὸς Οὐαλεντινιανοῦ εἰς Κωνσταντινούπολιν ἐν τῷ Ἑβδόμῳ ὑπὸ Οὐαλεντινιανοῦ Αὐγούστου μηνὶ δούστρῳ πρὸ δ' καλανδῶν ἀπριλίων [s. Chron. mm. I 240 ed. Mommsen]; vgl. auch Ammian. Marcell. XXVI 4, 3 u. Socrat. III 26 f

[*](Zouar.)

Δαδάστανά τε καταλύσας αἰφνίδιον τετελεύτηκεν ὡς μὲν ἔνιοι συνεγράψαντο, ἀρτιφυεῖς μύκητας δηλητηρίους φαγών, ἦν γὰρ λιτὸς περὶ δίαιταν]· ὡς δ’ ἕτεροι, χειμῶνος ὄντος ἐν οἰκήματι κατέδραθε νέον ἐμπεπλασμένῳ κομίᾳ, καὶ διὰ τὸ του ψύχους πολὺ ἀνθάκων ἀναφθέντων ἐντὸς ἀτμὶς ἐκ τῆς κονίας πυρουμένης ἀνεδόθη πολλή, καὶ δι’ αὐτῆς ἀπεπνίγη κοιμώμενος.

Cedren. I 540, 17: φθάσας δὲ (näml. ὁ Ἰοβιανὸς) ἐν προαστείῳ Δαδαστανᾶ ἐκοιμήθη ἐν οἰκίσκῳ νεωστὶ κενονιαμένῳ· τῆς δὲ ἀσβέστου βαρὺν ἀτμὸν ἀναδιδούσης, aiqpvibiov ἐτελεύτησεν, dTToirviYei? ἀπὸ τῆς καύσεως.

109

τὸν Οὐαλεντινιανὸν ἀναγορεύει βασιλέα, Δαμιανοῦ μὲν τοῦ πατρικίου [*](Phot.) ἐκ Γαλατίας τὴν βουλὴν γράμμασιν εἰσηγησαμένου (ἐν αὐτῇ γὰρ διά τε γῆρας καὶ τὸ τοῦ χειμῶνος ὑπελέλειπτο μέγεθος), συνεφαψαμένου δὲ τῇ πράξει Σεκούνδου τε τοῦ ἐπάρχου καὶ Ἀρινθαίου τοῦ στρατηγοῦ καὶ Γλαΐφου τῶν δομεστίκων οὑτος ἡγεῖτο).

Τοῦ δὲ στρατοῦ κατ’ αὐτὴν τὴν ἀναγόρευσιν ἐπὶ τῆς ἀσπίδος ἐποχούμενον τὸν βασιλέα προσλαβεῖν κοινωνὸν εἰς τὴν βασιλείαν ἀξιοῦντος, τῇ χειρὶ μὲν σιγᾶν αὐτοὺς ἐπιτρέπει, ἀτρέμα δὲ καὶ βασιλικῷ τῷ φρονήματι ἔφη· »βασιλέα μὲν ἐμὲ ποιεῖν ἐξ ἰδιώτου ἡ ὑμετέρα ψῆφος τὸ κῦρος ἐπεῖχεν· ἐκεῖθεν δὲ τὸ πρακτέον σκοπεῖν καὶ διευθετεῖν οὐχὶ τῶν βασιλευομένων, τοῦ δὲ βασιλεύοντος ἡ κρίσις ὑπάρχει.«

Ἐπιβὰς δὲ τῇ Κωνσταντινουπόλει, κοινωνὸν μὲν τῆς βασιλείας τὸν ἀδελφὸν Οὐάλεντα ποιεῖται· συμπαραλαβὼν δ’ αὐτὸν μέχρι Σερμίου, ἐπὶ τὴν Ἑσπέραν ἀπαίρει. ἐν δὲ τῷ Σερμίῳ τὰ τῆς βασιλείας πρὸς αὐτὸν διανειμάμενος ὁπόσα εἰς κόσμον καὶ τὴν ἄλλην ἐτέλει θεραπείαν, τὸν μὲν εἰς Κωνσταντινούπολιν ἀποπέμπει, τῆς Ἑῴας

[*](7—S. 110, 2 vgl. Sozomen. YI 6, 8 f. Theodoret H. E. IV 6, 2 f. cellin. XXVI 2 u. 4 f. Zonar. XIU 15, 3 u. 7. Theodos. Meliten. 69, 4. Cedren. I 541, 11. Leo Grammatic 96, 19 — 13—S 110, 2 vgl. Synops. 58, 16. Paschal. a. 364. Socrat. IV 1, 4. Zosim. lY 1, 2 u. IV 3)[*](* 1–11 Niceph. H. E. XI 1 PG 146, 588 B13)[*](4 ob τῆς πράξεως? | 5 γλαίφου B Δαγαλαΐφου verlangt Gothofred., s. Register | 6 αὐτὴν aus αὐτοῦ corr. B | 7 f s. ähnliche ücke bei Theod. | 10 vgl. Sozomen.: τὰ πρακτέα σκοπεῖν | 13/14 vgl. Theodoret: τὸν ἀδελφὸν . . . κοινωνὸν ποιεῖται τῆς βασιλείας | 17 ob τὴν ἑῴαν? vgl. unt. S. 110, 1 f; Zonar.: τὴν ἑῴαν μοῖραν αὐτῷ πιστεύσας υ. Synops.: πάντα τὰ τῆς Ἑῴας; s. auch Zosim. IV 3, 1 u. ob. S. 29 f)

ἐλθόντες ἐν Νικαίᾳ Οὐαλεντινιανὸν ἀνηγόρευσαν. ὁ δὲ Οὐαλεντινιανὸς [*](Art. P.) τὸν ἴδιον ἀδελφὸν ἀναγορεύει βασιλέα τῇ πρὸ πέντε καλανδῶν μαρτίων, μετὰ τριάκοντα καὶ δύο ἡμέρας τῆς αὐτοῦ βασιλείας.

Οὐαλεντινιανῷ τοίνυν ἐντυχόντες οἱ ἐπίσκοποι τῆς καθαρᾶς καὶ ὀρθῆς πίστεως ᾐτήσαντο γενέσθαι σύνοδον. καὶ ἀπεκρίθη αὐτοῖς ὅτι ἐμοὶ μὲν ἔδωκεν ὁ θεὸς ἄρχειν τῶν τοῦ κόσμου πραγμάτων, ὑμῖν δὲ τῶν ἐκκλησιῶν. ἐγὼ τοίνυν εἰς τοῦτο τὸ πρᾶγμα οὐδὲν ἔχω· ὅπου

[*](32–S. 110, 4 vgl. Sozomen. VI 7, 1 f [u. 21, 7]. Ambros. Epist. 21, 2 u.)[*](31 μαρτίω P | 32 nach τοίνυν + τῶ βασιλεῖ S | οἱ > S | 33 ὀρθῆς] ὀρθοδόξου S | σύνοδον ἁγίων πατέρων· ὁ δὲ ἀπεκρίθη αὐτοῖς λέγων ἅτι S 34 ὁ θεὸς ἔδωκεν ∾ RS | 35 ἐκκλησιῶν] ἁγίων ἐκκλησιῶν τοῦ θεοῦ S)
110
[*](Phot.)

μοῖραν ἐγχειρίσας ὅσης ὁ Κωνστάντιος ἐπῆρχεν· αὐτὸς δὲ τὰς λοιπὰς δύο τὰς κατὰ Δύσιν ἀποκληρωσάμενος τῆς Ἑσπέρας ἐβασίλευε πάσης.

[*](1 μοῖραν in μοίρασ corr. B)[*](Art.P.)

οὐν δοκεῖ ὑμῖν συνελθόντες, τὴν σύνοδον ποιήσατε«. ταῦτα οὐν εἴρηκεν ἔτι ὀρθὸν ἔχων τὸ φρόνημα καὶ μήπω διαφθαρέν. συναχθέντες δὲ οἱ ἐπίσκοποι ἐν Λαμψάκῳ (πόλις δέ ἐστι τοῦ Ἑλλησπόντου) ἀνακεφαλαιοῦνται τὰ τῆς πίστεως ὀρθὰ δόγματα· καὶ παραθέντες τὴν πίοτιν Λουκιανοῦ τοῦ μάρτυρος, ἀνεθεμάτισαν τὸ ἀνόμοιον· καὶ ὑπογράψαντες τῇ πίστει τῇ προεκτεθείσῃ ὑπὸ τῶν ἁγίων πατέρων τῶν έν Νικαίᾳ, εἰς πάσας τὰς ἐκκλησίας διεπέμψαντο. οὐ μετ οὐ πολὺ δὲ ὑπαχθέντος τοῦ βασιλέως Οὐάλεντος τῇ αἱρέσει τοῦ ἀνομοίου, ἤρξαντο πάλιν οἱ ἐπίσκοποι ἐλαύνεσθαι καὶ ἐξορίζεσθαι, Εὐδοξίου σὺν Ἀετίῳ καὶ Εὐνομίῳ καὶ τῶν λοιπῶν αἱρετικῶν, τῶν τὸ ἀνόμοιον πρεσβευόντων, στρατηγούντων.

[*](5—14 vgl. Sozomen. VI 7, 3–7 [u. daraus Exe. Tripart. 55, 9. Polydeukes 388, 6. Libell. Synod. Mansi III 449 D]. Socrat. IV 4)[*](4 ff dieser entstellte Bericht bietet echt Philostorgianische, anderswo nicht zu findende Angaben; z. B. Ζ. 7 παραθέντες — 8 τοῦ μάρτυρος vgl. Sozom. VI 7, 5 τὴν ἐν Σελευκείᾳ — τῆς ἐν Ἀντιοχείᾳ ἐκκλησίας] mit dems. Sozom. VI 12, 4 u. 5, 9 combiniert; s. auch De Trinit. dial. III PG 28, 1204; Z. 9 ὑπογράφοντες — 10 ἐν Νικαίᾳ vgl. Socrat IV 12, 11 [= Sozom. VI 11, 2], 24 f u. 41 [u. dazu Loofs Eustatbius v. Seb. 59], vgl. auch ob. III 16 u. IV 9 | 5 εἴρηκεν > RSMV nach διαφθαρὲν + ἔφη R | 6 δὲ1] οὖν RS, beachtenswert; viell. Ζ. 4 ταῦτα (ohne οὖν εἴρηκεν) — 5 διαφθαρέν ünglich Randbemerkung, s. unt. Anm. Ζ. 11 | οἱ] οἱ ὀρθόδοξοι S | ἐλισπόντου PRS | 8 λουκιανῶ τῶ P | ἀναθεμάτισαν PRM | τὸ] μὲν τὸ RMV μὲν τὸν S | καὶ > RSMV | 9 τῇ πίστει > P | παρεκτεθείση P, ob eine Lücke: παρατεθείσῃ <. . . . .> προεκτεθείσῃ? der Hagiograph meinte jedenfalls eine Zustimmung zum Nikaenum zu berichten, s. ob. S. 109, 32 f | nach τῶν + τριακοσίων δέκα καὶ ὀκτὼ S | 10 nach Νικαία + συνελθόντων S | εἰς] καὶ εἰσ RSMV | nach τὰς + ἁγίασ τοῦ θεοῦ S | διεπέμψατο Μ | οὐ μετ’ — 14 στρατηγούντων > R | μετ’ — 11 ὑπαχθέντος] ὑπαχθέντοσ δὲ μετὰ ταῦτα S ὑπαχθέντοσ δὲ MV Οὐάλεντος > Ρ u. so viell. der Urtext, woher eine Verwechselung mit Valentinian, die eine ümliche Randbemerkung ob. Z. 4 f ührt hat? | — 14 στρατηγούντων fehlt in S | 13 f anders Philostorgius unt. IX 34 | 14 στρατηγούντων MV > P | nach στρατηγούντων + ταῦτα μὲν τοῦ τὰ πρὸσ τὸ θεῖον ληρήματα· καὶ τοιαῦτα αὐτοῦ, τὰ θεόλεστα (so MV, st. θεόλετα?) πτώματα. οὕτω δὲ καὶ οἱ τῆσ εὐσεβείασ ὑπέρμαχοι· παρὰ τῶν τότε ταῖσ ἐξορίαισ καθυπεβάλλοντο· οὓσ διορθώσοιτο κύριοσ ὁ ἀεὶ usw. MV)
111

μετ’ οὐ πολὺ δὲ παῖδα Γρανιανὸν ἔτι μειράκιον ἐπιβιβάσας τῇ βασιλείᾳ Phot. εἰς τὸν ἑαυτοῦ συνήσκει τρόπον.

9. Ὅτι οὖτος Ὑπατίαν τὴν Θέωνος θυγατέρα παρὰ μὲν πατρὸς ἐξασκῆσαι λέγει τὰ μαθήματα· πολλῷ δὲ κρείττω γενέσθαι τοῦ διδασκάλου, καὶ μάλιστά γε περὶ τὴν ἀστροθεάμονα τέχνην, καὶ καθηγήσασθαι δὲ πολλῶν ἐν τοῖς μαθήμασιν. λέγει δ᾿ ὁ Θεοδοσίου τοῦ νέου βασιλεύοντος διασπασθῆναι τὸ γύναιον ὑπὸ τὸ ὁμοούσιον πρεσβευόντων.

10. Ὅτι κατὰ Οὐάλεντα καὶ Οὐαλεντινιανὸν ἱστορεῖ τὸν Φιλοστόργιον γενέσθαι, ὃς ἄριστος ἰατρῶν ὑπῆρχεν, καὶ παῖδας φῦσαι Φιλάγριόν τε καὶ Ποσειδώνιον. Μάσασθαι δὲ τὸν Ποσειδώνιον ἰατρικῇ διαπρέποντα. λέγειν δ᾿ αὐτὸν ὅμως οὐκ ὀρθῶς οὐχὶ ἐπιθέσει τοὺς ἀνθρώπους ἐκβακχεύεσθαι, ὑγρῶν δέ τινων κακοχυμίαν τὸ πάθος ἐργάζεσθαι. μηδὲ γὰρ εἶναι τὸ παράπαν ἰσχὺν ἀνθρώπων φύσιν ἐπηρεάζουσαν. εὐδοκιμεῖν δὲ καὶ Μάγνον έν Ἀλεξανδρείᾳ τὴν αὐτὴν τέχνην μεταχειριζόμενον.

11. Ὅτι καὶ ἄκων ὁ δυσσεβὴς Βασίλειόν τε τὸν μέγαν καὶ

[*](1 f vgl. Zonar. XIII 15, 8. Synops. 58, 18. Theophan. 55, 1. Chronic. Paschal. a. 367. Socrat. IV 11, 3. Sozomen. VI 10, 1 — 3–8 vgl. Hesychius bei Suidas s. v. Ὑπατία. Socrat. VII 15. Theophan. 82, 16. Anthol. Palat. IX 400. Malalas 359, 12 — 12 f vgl. Posidonius bei Aet. Amid. VI 12 — 15 f vgl. Eunap. Vit. Sophist. S. 497 f — 17 ff s Asmus, Byz. Zeitschr. IV 40 f — 17 ff vgl. Zonar. XIII 12, 22. Sozomen. V 18. Socrat. IV 26)[*](* 1 f Niceph. H. E. XI 1 PG 146, 588 D 5 — 3 f ebd. XIV 16)[*](3/4 ob παρὰ μὲν τῷ πατρὶ? (oder ἐξησκῆσθαι??) vgl. Suidas 1313,14: τὴν δὲ φύσιν γενναιοτέρα τοῦ πατρὸς οὖσα, οὐκ ἠρκέσθη τοῖς διὰ τῶν μαθημάτων παιδεύμασιν ὑπὸ τῷ πατρί, ἀλλὰ καὶ φιλοσοφίας ἥψατο τῆς ἄλλης usw.)

? 9a. Suidas s. v. Ὑπατία 1313, 4: Αὕτη διεσπάσθη παρὰ τῶν Ἀλεξανδρέων καὶ τὸ σῶμα αὐτῆς ἐνυβρισθὲν καθ’ ὅλην τὴν πόλιν διεσπάρη. τοῦτο δὲ πέπονθε διὰ φθόνον καὶ τὴν ὑπερβάλλουσαν σοφίαν καὶ μάλιστα εἰς τὰ περὶ ἀστρονομίαν, ὡς μέν τινες, ὑπὸ Κυρίλλου.

11a. Suidas s. v. Ἀπολινάριος Λαοδικεύς 615, 13 [=Suid.; ähr Notiz wiederholt Suidas s. v. Βασίλειος 958,8 = Suidb., u. s. v. Γρηγόριος 1143, 11 = Suidg.; dasselbe wie Suidg. im Cod. Mosqu. 65 (s. Prolegomena) = Mosqu.]:

Τοῦ δέ γε Ἀπολιναρίου καὶ Φιλοστόργιος μνήμην τῇ κατ’ αὐτὸν ἱστορίᾳ καί φησιν·

Ἀπολινάριος γὰρ ἤκμαζε κατ’ ἐκείνους τοὺς χρόνους ἐν τῇ

[*](35 Τοῦ — S. 112, 8 Καππαδοκίας so Suid.] Τοῦ δέ γε Βασιλείου καὶ Φιλοστόργιος μνήμην πεποίηται ἐν τῇ κατ’ αὐτὸν ἱστορίᾳ γράφων οὕτω· Βασίλειος γὰρ)
112
[*](Phot.)

τὸν θεολόγον Γρηγόριον ἐπὶ σοφίᾳ θαυμάζει. Ναδιανδὸν δὲ τὴν Ναζιανζὸν ἐξονομάζει. τὸν μέντοι γε Λαοδικείας Ἀπολινάριον, ὅσα γε τὰ εἰς τὴν ἱερὰν μάθησιν ἑκατέρου προτάττει. φησὶ δὲ ὡς

[*](1 τὴν] καὶ ed. | 2 Ἀπολλινάριον ed., u. so immer | 3 τὰ > ed. | προτάττει 5 corr. Bc aus πράττει B)[*](Suid.)

Λαοδαμείᾳ τῆς Συρίας, καὶ Βασίλειος ἐν Καισαρείᾳ τῆς Καππαδοκίας, καὶ Γρηγόριος έν τῇ Ναδιανδῷ· σταθμὸς δὲ οὑτος ὁ τόπος ἐστὶ τῆς αὐτῆς Καππαδοκίας. τρεῖς δὴ οὑτοι ἄνδρες τότε τοῦ ὁμοουσίου προὐμάχουν κατὰ τοῦ ἑτεροουσίου, μακρῷ πάντας παρενεγκόντες τοὺς Πρότερον καὶ ὕστερον ἄχρις ἐμοῦ τῆς αὐτῆς αἱρέσεως προστάντας, ὡς παῖδα παρ’ αὐτοὺς κριθῆναι τὸν Ἀθανάσιον. τῆς τε γὰρ ἔξωθεν καλουμένης παιδεύσεως ἐπὶ πλεῖστον οὑτοι προεληλύθεισαν καὶ τῶν 1 ἰερῶν γραφῶν, ὁπόσα εἰς ἀνάγνωσιν καὶ τὴν πρόχειρον μνήμην ἐτέλει, πολλὴν εἶχον τὴν ἐμπειρίαν, καὶ μάλιστά γε αὐτῶν ὁ Ἀπολινάριος· οὖτος γὰρ δὴ καὶ τῆς Ἑβραΐδος διαλέκτου ἐπαΐειν οἶός τε ἠν. καὶ

[*](ἤκμαζε κατ' ἐκείνους τοὺς χρόνους ἐν Καισαρείᾳ τῆς Καππαδοκίας καὶ Γρηγόριος ἐν τῇ Ναδιανδῷ (so vor Corr. A ναζιανζῶ [ναζιανζῶν Β] die übr. HSS u. nach Corr. Α)· σταθμὸς δὲ οὗτος ὁ τόπος Καππαδοκίας· καὶ Ἀπολινάριος ἐν τῇ Λαοδικείᾳ τῆς Συρίας Suidb. Τοῦ δὲ Γρηγορίου τούτου καὶ φιλοστόργοις ὁ Ἀρειανὸς ἐν τῇ κατ’ αὐτὸν ἱστορίᾳ μνήμην πεποίηται (μν. πεπ.] μέμνηται Mosqn.) καί φησι· Γρηγόριος γὰρ (γὰρ > Mosqu.) ἤκμαζε κατ’ ἐκείνους τοὺς χρόνους ἐν τῇ Ναδιανδῷ (so Mosqu. Ναζιανζῷ Suidg.)· σταθμὸς δὲ οὖτος ὁ τόπος Καππαδοκίας (σταθμὸς — Καππαδοκίας> Mosqu. u. Suidg. Cod. V)· καὶ Βασίλειος ἐν Καισαρείᾳ τῆς Καπ- παδοκίας καὶ Ἀπολινάριος ἐν τῇ Λαοδαμείᾳ τῆς Συρίας Suidg. u. Mosqu. | 7 Ναδιανδῷ schreibe ich wie Mosqu. u. Suidb. Cod. A vor Corr. (s. ob. Ζ. 17 u. 21 f) ναζιανζῶ Said. HSS | σταθμὸς—8 Καππαδοκίας > Tu (aber TU haben diese Wörter hei Suidb.) | τότε > Mosqu. | 11 αὐτοὺσ Mosqu. αὐτοῖς Suid. u. Suidbg. | 12 προεληλύθεσαν Suidb. | 14 Ἀπολινάριος — 15 οἶός τε ἦν] Βασίλειος Suidb. Γρηγόριος Suidg. u. Mosqu.; vgl. ob. Ζ. 2 f)

11 b. Nicetas Thesaur. V 38 P G 139, 1395 D [griechisch Mai, Spicileg. Rom. IV 424]: Ἀλλὰ καὶ ὁ δυσσεβὴς φιλοστόργοις ἐν τῷ όγδόῳ τῆς ἱστορίας λόγῳ τὸν δυσσεβέστατον τοῦτον Εὐνόμιον ἐπαινῶν φησιν

[*](31 f vgl. Photii Bibliotheca Cod. 137 S. 97b 2f)[*](31 καὶ > L)
113

Βασίλειος μὲν Ἀπολιναρίου λαμπρότερος ἦν. τῷ δὲ Γρηγορίῳ καὶ [*](Phot.) παρ᾿ ἀμφοτέροις ἐξεταζομένῳ μείζω βάσιν εἰς συγγραφὰς ὁ λόγος· καὶ ἦν εἰπεῖν Ἀπολιναρίου μὲν ἁδρότερος, βασιλείου δὲ σταθερώτερος.

[*](1 u. unt. S. 114, 33 vgl. Photii Bibliotheca Cod. 137 S. 97 b 5 f)[*](2 ἀμφοτέροις B, aber s. unt. Ζ. 10 u. 31 | μείζων B, corr. Bochart)

μὴν καὶ συγγράφειν ἕκαστος αὐτῶν ἐς τὸν ἑαυτοῦ τρόπον ἠν ἱκανώτατος. Suid. τῷ μέν γε Ἀπολιναρίῳ τὸ ὑπομνηματικὸν εἶδος ἄριστα εἶχε, Βασίλειος δὲ πανηγυρίσαι λαμπρότατος ἦν. τῷ δέ γε Γρηγορίῳ καὶ παρ’ ἀμφοτέρους ἐξεταζομένῳ μείζω βάσιν εἰς εἶχεν ὁ λόγος· καὶ ἦν εἰπεῖν Ἀπολιναρίου μὲν Βασιλείου δὲ σταθερώτερος. τοσαύτης δὲ αὐτοῖς ἐν τῷ λέγειν γράφειν δυνάμεως οὔσης, καὶ τὸ ἠθος οὐδὲν ἡττον οἱ ἄνδρες παρείχοντο πρὸς τὴν τῶν πολλῶν θέαν ἐπαγωγότατον· ὥστε καὶ οἶς ὡρῶντο καὶ οἶς ἔλεγον καὶ ὁπόσα γράφοντες διεδίδοσαν, διὰ πάντων ᾕρουν εἰς τὴν ἑαυτῶν κοινωνίαν τοὺς καθ᾿ ὁτιοῦν αὐτῶν ἁλίσκεσθαι δυναμένους.

Τοσαῦτα περὶ αὐτῶν ὡς ἐν παραδρομῇ Φιλοστόργιος ὁ Ἀρειανὸς εγραψεν.

[*](8 τοῦ — ἀπολιναρίου Mosqu. | Ἀπολιναρίῳ — 9 ἦν] Βασιλείῳ τὸ εἶδος τοῦ λόγου μακρῷ (+ τινι TU) ἄριστα εἶχεν· ἦν γὰρ πανηγυρίσαι λαμπρότατος· ὁ δέ γε Ἀπολινάριος ἐν τῷ ὐπομνηματικῷ εἴδει τῆς λέξεως καὶ αὐτὸς ἄριστα εἶχε Suidb. | 10 ἀμφοτέρουσ Mosqu. u. Suid. Cod. S ἀμφότερα Suidb. Codd. BE ἀμφοτέροισ die übr. HSS überall | 11 καὶ ἦν — 17 ἐνισταμένους > Suidb. | 12/13 καὶ γράφειν u. 13 οἱ ἄνδρες > Μοsqu. | 14 ἐπαγωγόν Mosqu. | 15 — 17 δυναμένους] πάντασ εἰσ τὴν αὑτῶν ᾕρουν κοινωνίαν Mosqu. | 16 αὐτῶν näml. «qualibet istarum «] ob αὐτοῖς? Loofs | 18 ὡς ἐν παραδρομῇ] ὁ Mosqu. | ὁ Ἀρειανὸς] καὶ ταῦτα Ἀρειανὸς ὢν Suidg. u. Mosqu. | 19 ἔγραψεν > Mosqu.)

ὡς ὁ Ἀπολινάριος τὸ ὑπομνηματικὸν εἶδος τῆς λέξεως ἄριστα εἶχε, Nicet. Βασίλειος δὲ πανηγυρίσαι μόνον λαμπρότατος ἦν. τῷ δὲ Γρηγορίῳ ἑκάτερα παρ᾿ ἀμφοτέρους ἐξεταζομένῳ μείζω βάσι εἰς εἶχεν ὁ λόγος· καὶ ἦν εἰπεῖν Ἀπολιναρίου μὲν ἁδρότερος, δὲ σταθηρότερος.

11c. Psellus Λόγος πρὸς Πόθον 6 ed. A. Papadopoulos-Kerameus, Journal du Ministere Russe de l'Instr. Publ., Janvier 1910, Partie class. S. 8: Κἂν Φιλοστόργιος δέ τις ἐν τοῖς κρείττοσι τοῦτον (näml. Gregor v. Nazianz) ἠρίθμησε, μείζονα τῶν ἄλλων τὴν βάσι αὐτῷ τῶν λόγων φάμενος, οὐ πάνυ τῇ μαρτυρίᾳ γέγηθα.

114
[*](Phot.)

12. Ὅτι οὐ μόνον τὸν μέγαν Βασίλειον, ἀλλὰ καὶ τὸν Ἀπολινάριον λέγει πρὸς τὴν ἀπολογίαν Εὐνομίου ἀντιγράψαι. εἶτα πάλιν Εὐνομίου ἐν πέντε λόγοις συμπλακέντος Βασιλείῳ, ἐντυχεῖν ἐκεῖνον τῷ πρώτω̣ καὶ βαρυθυμήσαντα λιπεῖν τὸν βίον· οὕτως αὐτῶ̣ τὸ ψεῦδος ἐπὶ πολλῷ τῆς ἀληθείας τετίμηται.

13. Ὅτι τῶν εἰρημένων ἁγίων ἀνδρῶν, Βασιλείου καὶ Γρηγορίου,

[*](1 f Basil. C. Eunom. PG 29, 497 ff. Hieronym. De viris illustr. 120 — 2 Eunom. Liber apologet. PG 30, —868. Vgl. Photii Bibliotheca Cod. 137. Gregor. Nyss. C. Eunom. 1 PG 45, 268 B 9 u. 269 B 7 — 2 ff vgl. (iregor. Nyss. Epist. ad Petr. Sebast. u. C. Eunom. I PG 45, 237, 249 u. 268 B. Photii Bibliotheca Cod. 138)[*](2/3 εὐνόμιον — συμπλακέντα B, corr. Val. | 3 ἐκεῖνοσ B, corr. Gothofred. 4 αὐτῷ äml. ασιλείῳ? s. Prolegomena u. Eunom. bei Greg. Nyss. C. Eun. I PG 45, 272 Dl. 280 A 4. 281 D 2 u. vgl. ob. S. 46, 18 f | 4/5 ob ἐπὶ πλεῖον? oder ἐπὶ πολὺ — x003E; vgl. unt. 8. 115, 7 u. ob. S. 6, 9)

12a. Nicetas Thesaur. ebd., Folge des Citats aus Philostorgius [unmittelbar nach σταθηρότερος ob. S. 113, 33]: Ὁ μὲν οὖν Ἀπολινάριος καὶ ὁ Βασίλειος κατὰ τῆς ἀπολογίας ἡς Εὐνόμιος ἐξήνεγκεν ἐγραψάτην· τοῦ δὲ Γρηγορίου (καὶ τοῦτό τις εἰς συνέσεως ἀπόδειξιν οὐχ ἥκιστα λάβοι) διαγνόντος ὁπόσον αὐτῷ πρὸς ἐκεῖνον ἠν τὸ τῆς δυνάμεως μέσον καὶ τὴν ἡσυχίαν ἀσπασαμένου, μόνον δέ τινα τῶν Εὐνομίου κεφαλαίων ἐν τῷ Περὶ υἱοῦ λόγῳ ἀνατρέψαντος ὡς ἐν εἴδει τῆς πρὸς Ἀνομοίους ἀντιρρήσεως, ὁ δὲ Εὐνόμιος Ἀπολινάριον μὲν οὐδὲ ἀντιρρήσεως ἠξίωσε (καὶ γὰρ τῷ ὄντι πλαδαρὸς εἰς ταῦτα ἀπήντησε καὶ ἀουστρεφής), Βασιλείῳ δὲ ἀντεῖπεν ἐν πέντε λόγοις. ὦν τοὺς δύο τοὺς προεκδοθέντας δεξάμενος Βασίλειος ὑπὸ τῆς δυσθυμίας τὸν βίου ἀπέλιπε. κα περὶ μὲν Εὐνομίου τοσαῦτα.

[*](21 Gregor. Nazianz. Orat. XXIX f PG 36, 73 u. 104)[*](22 δὲ s. Register | 25 τῆσ V > LP)

12 b Photii Bibliotheca Cod. 40, ob. S. 3, 5 ff: ὑτος δὲ ὁ φιλοστόργιος, καίτοι κατὰ τῶν ὀρθοδόξων λυσσῶν, Γρηγορίου μὲν τοῦ θεολόγου καθάψασθαι οὐκ ἐτόλμησεν, ἀλλὰ καὶ τὴν παιδείαν καὶ ἄκων συνομολογεῖ. Βασιλείου δὲ τοῦ μεγάλου ἐπεχείρησεν ὑφᾶναι μῶμον, δι’ οὖ λαμπρότερον ἔδειξεν. τὴν μὲν γὰρ ἰσχὺν καὶ τὸ κάλλος τῆς ἐν ταῖς πανηγύρεσιν ὁμιλίας ὑπ' αὐτῆς τῆς τῶν πραγμάτων ἐναργείας ἐβιάσθη συμφθέγξασθαι, θρασὺν δὲ αὐτὸν ὸ δείλαιος άποκαλεῖ καὶ ἀντιλογικῶν λόγων ἄπειρον, ὅτι, φησίν, άπετόλμησεν Εὐνομίου ταῖς συγγραφαῖς ἀντιτάξασθαι.

[*](31 f vgl. ob. S. 112, 11 ff f 33 ff vgl. ob. S. 113 | 35 θρασὺν wie Eunom. bei Gregor. Nyss. C. Eunom. 1 PG 45, 272 D 2; zu Ζ. 35 f vgl. auch ebd. 280 A)
115

περιφανῶς καὶ ἀναίδην καταψεύδεται· μὴ γὰρ λέγειν αὐτοὺς ἄνθρωτον [*](Phot.) γεγενῆσθαι τὸν υἱόν, ἀλλ’ ἐνοικῆσαι ἀνθρώπῳ, καὶ ταύτῃ διαζυγῆναι τὸν Ἀπολινάριον τῆς μοίρας αὐτῶν. αἰτιᾶται δὲ κἀκεῖνον, οὐκ ἐφ’ οἶς τοῖς εὐοεβἐσι παρέσχεν αἰτίαν, ἀλλ’ εἰς ἑτέραν αὐτὸν κατασύρειν εἰσάγει σπουδήν. λέγει δὲ μετὰ τῶν ἄλλων ὅτι καὶ τὴν τῶν σωμάτων ἀνάστασιν ἀπεκήρυξεν.