Historia ecclesiastica (fragmenta ap. Photium)
Philostorgius
Philostorgius. Kirchengeschichte. Bidez, Josef, editor. Leipzig: Hinrich, 1913.
1. Ὄτι τῶν Μακκαβαϊκῶν φησι τὸν συγγραφέα ὂστις ποτέ ἐστιν Phot. ἀφνοεῖν. πλὴν τὸ μὲν πρῶτον βιβλίον ἀποδοχῆς ἀξιοῖ, συνᾀδοντα δινγούμενον ταῖς τοῦ Δανιὴλ προφητείαις, καὶ ὅτι λίαν προμηθῶς διέξεισιν ὅπως τε ἀνδρῶν μοχθηρία τὰ Ἰουδαίων ἤλασεν ἐπ' ἔσχατον κακῶν, ὅπως τε πάλιν ἀνδρῶν ἀνήνεγκεν ἀρετή, καὶ τότε κατὰ τῶν πολεμίων ἐπανείλοντο κράτος καὶ ὁ νεὼς τῶν Ἑλληνικῶν ἀνεκαθάρθη μολυσμάτων. τὸ δεύτερον δὲ μὴ τὸν αὐτὸν μέν φησι ἐνδείκνθσθαι συγγραφέα· σύνοψιν δὲ εἶναι τῶν ὑπὸ Ἰάσονος τοῦ Κυρηναίου ἐν πέντε λόγοις ἀναγεγηραμμένων ἂ τὸν πόλεμον ἀπαγγέλλει ὂν Ἰούδας ὁ Μακκαβαῖος πρὸς Ἀντίοχόν τε τὸν ἐπιφανῆ καὶ τὸν αὐτοῦ παῖδα τὸν ἐπίκλην Εὐπάτορα διεπολέμησεν. τὸ δὲ τρίτον ἀποδοκιμάζει, τερατῶδες καλῶν καὶ οὐδὲν ὅμοιον τῷ πρώτῳ διεξερχόμενον. τὸ μέντοι γε τέταρτον ὑπὸ Ἰωσήπου γεγράφθαι καὶ αὐτὸς συνομολογῶν, οὐχ ἱστορίαν μᾶλλον ἤ ἐγκώμιον εἶναί φησι, τὰ περὶ τὸν Ἐλεάζαρου καὶ τοὺς παῖδας παῖδας τοὺς Μακκαβαίους διηγούμενον.
[*](8—11 II Makk. 2, 19 f — 13 f vgl. Euseb. H. E. III 10, 61 vor dem Cap. 1 als Titel Ἐκ τῆς πρώτης ἱστορίας Gothofred., fehlt in B | τὸν συγγραφέα ὂστίσ Μ τὸν συγ . . . φε . . πστὀσ B | 2/3 συνάδοντα διηγούμενον Μ συναδο . . . . ηγουμε . . . B | 4 ἀνδρῶν μοχθηρία Μ ἀνδ . . . . . θ. . . . . B, ob μοχθηρίᾳ u. Ζ. 5 ἀρετῇ? | ἐπ' ἔσχατον de Boor ἐπεσχάτων B, vgl. S. 44, 11 1 5 ἀρετὴ καὶ τὸ τε M ἀρ . . . . . . . B, ob τό τε ? | 9 ὰ] ἢ ed. | 14 τὰ Bidez τὸ Bla Suidas s. V. Θλέγων 1513, 18: Τούτου τοῦ Φλέγοντος, ὥς φησι Θιλοστόργιος, † ὂσον τὰ κατὰ τοὺς Ἰουδαίους συμπεσόντα διὰ πλείονος ἐπεξελθεῖν τοῦ πλάτους, Φλέγοντος καὶ Δίωνος βραχέως ἐπιμνησθέντων καὶ παρενθήκην αὐτὰ τοῦ οἰκείου λόγου ποιησαμένων· ἐπεὶ τῶν γε εἰς εὐσέβειαν καὶ τὴν ἄλλην ἀρετὴν ἑλκόντων οὐδ' ὁτιοῦν οὐδ' οὗτος δείκνυται πεφροντικώς, ὅνπερ οὐδ' ἐκεῖνοι τρόπον. τούβαβτίον μὲν οὖν ὁ Ἰώσηπος καὶ δεδοικότι ἔοκε καὶ εὐλαβουμένῳ ὡς μὴ προσκρούσειεν Ἒλλησι.)[*](23/24 ὢς] φησι Θιλοστόργιος Ἰώσηπον (oder Ἰοῦστον) τὰ κατὰ usw. venuutet Val.: »certe scriptoris historici [qui Phlegonti et Dioni opponatur' Küster] nomen prorsus hie desideratur. Aut igitur lusti (Tiberiensis) nomen hie substituendum est, aut losepi. Quae sequuntur Philostorgii verba id potius suadere nobis vi- dentur ut losepi nomen substituamus. Sequitur enim: ὐναντίον μὲν μὲν ὁ Ἰώσηπος etc. Ex quibus verbis coUigitur paulo antea sermonem fuisse de losepo . . . Porro hoc fragmentum Philostorgii depromptum est ex prooemio ejus Historiarum, Quo in loco scriptores omnes historiae sacrae commeraorabatc. Val.)2. Ὂτι τά τε ἄλλα καὶ ὂσα πρὸς ἱστορίας ἥκει λόγον ὁ Θιλοστόργιος τὸν Παμφίλου Εύσέβιον ἐπαινῶν, περὶ τὴν εὐσέβειαν διαμαρτάνειν φησί. καὶ τὸ ἁμάρτημα ὁ δυσσεβὴς διηγούμενος, διότι ἄγνωστον τὸ θεῖον καὶ ἀκτάληπτον ἡγοῖτο, ἀλλὰ καὶ ἄλλα τοιαῦυτά φησιν αὐτὸν πλημμελεῖν. καταπαῦσαι δὲ αὐτὸν τὰς οἰκείας τῆς ἱστορίας μνήμας μνήμας τῆς τῶν παίδων διαδοχῆς τοῦ μεγάλου Κωνσταντινου συνεπιμαρτυρεται.
3. Ὂτι οὖτος ὁ δυσσεβής φησι τὰς ψήφους τῆς ἀρχιερωσύνης ἐπ Ἄρειον φερομένας αὐτὸν μᾶλλον ἀλέξανδρον προτιμήσαντα ἑαυτοῦ, περιελθεῖν αὐτῷ ταύτας καταπράξασθαι.
4. Ὂτι Ἀλέξανδρόν τινα πρεσβύτερον Βαύκαλιν ἐπονομαζόμενον, τὸ τὸ σαρκὸς ὑπερτραφους ὄγκον ὑπὸ τῶν μεταφρένων αυτου σεσωρευμένον ἄγγους ὀστρακίνου ἐκμιμεῖσθαι σχῆμα, ἂπερ οὐν βαυκάλας ἐπιχωρίως Ἀλεξανδρεῖς Ἀλεξανδρεῖς ὀνομάζειν, τοῦτόν φησιν τὴν δευτέραν τάξιν μετ’ Ἄρειον ἔχοντα ἄρξαι τῆς αἰτίας ἐξ ἡς ἡ διαφορὰ Ἀλεξάνδρῳ τῷ ἐπισκόπῳ καὶ Ἀρείῳ συνερράγη, καὶ τὴν τοῦ ὁμοου- σίου ἀνακήρυξιν ἐκεῖθεν ἐπιτεχνασθῆναι.
5. Ὂτι, φησί, Κωνστάντοις, ὁ τοῦ μεγάλου Κωνσταντίνου πατήρ, κατ' ἀνδραγαθίαν τῶν ἄνω Γαλατιῶν, ἐν αἶς καὶ αἱ καλούμεναι Ἄλπεις, βασιλεὺς ἀπεδείχθη. δυσέμβολα δὲ τὰ χωρία ταῦτα καὶ δυσπρόσοδα· τὰς δὲ Γαλατίας οἱ νῦν Φαλλίας ἐπονομάζουσιν. ἡ δὲ τελευτὴ Κωνστάντίου κατὰ Βρετανία γἐγονεν, τὴν Ἀλουΐωνος καλουμένην. ἐν ᾔ καὶ νοσοῦντα καταλαβὼν αὐτὸν Κωνσταντῖνος ὁ παῖς, φυγὼν παραδόξως τὴν ἐπιβουλὴν Διοκλητιανοῦ, τελευτῶντα ἐκήδευσε, καὶ τῆς βασιλείας κατέστη διάδοχος.
[*](5—7 Euseb. V. C.IV Ende — — 25 vgl. Euseb. V. C. I 20 [s S. 4, 15 Heikel]. Zonar. XII 32—33 S. 643 B u. 645 AB. Cedrenus I 471, 5 ff. Zosim. II 8 f. Suidas s. Κωνσταντῖνος)[*](* 11—17 Niceph. H. E. VIll 5 PG 146, 25 D)[*](2 ἐπαινέσας ed. | 10 κατεπράξατο B καταπράξασθαι (oder αὐτὸς μᾶλλον Ἀλέξανδρον Ἀλέξανδρον Val. | 12 τὸ] τὸν ed. | σαρκὸς — ὄγκον Fibrom oder Lipom | ὑπ' B u. Nie. ὑπὲρ Val.; ὑπὸ steht äufig st. ὑπὲρ in B (s. unt. S. 46, 16 u. 48, 7), aber τῶν μεταφρένων ist vielleicht in τῷ μεταφρένῳ zu corrigeiren: vgl. unt. S. 52, 17 | 12/13 σεσωρευμένον Nie. ἐσωρευμένον B | 13 ἐκμιμῆσθαι ed. | 18 über Konstantins Geburt s. unt. S. 27, Amu. zu 25 f | 22 ἀλλουιῶνοσ, ιῶνοσ in ίωνοσ corr., B)6. Ὂτι τὴν τοῦ μεγάλου Κωνσταντίνου μεταβολὴν ἐκ τῆς Ἑλληνίδος [*](Phot.) θρησκείας εἰς τὸν Χριστιανισμὸν καὶ οὑτος τοῖς ἄλλοις <συμ> αἰτίαν γενέσθαι ἀναγράφει τὴν κατὰ Μαξεντίου νίκην· καθ’ ἢν καὶ τὸ τοῦ σταυρου σημενῖον κατὰ ἀνατολὰς ἐπὶ μήκιστον ὤφθη διῆκον, αἴγλης αὐτὸν καταπληττούσης διατυπουμένης, καὶ ἀστέρων αὐτὸν κύκλῳ περιθεόντων ἴριδος τρόπῳ καὶ πρὸς γραμμάτων καρακτῆσα ῥυθμιζομένων· τὰ δὲ ἄρα Ῥωμαίων ἔλεγε φωνῇ· »ἐν τοὐτῳ νίκα.«.
[*](3—7 vgl. Chronic. Paschal. a. 311. Euseb. V. G. I 28f. Socrat. I 2, 4. I3 — 4 κατὰ ἀνατολὰς vgl. Rufin. [Euseb.H. E.] IX 9, 1)[*](* 3—7 Niceph. H. E. VTII 3 PG 146, 16 B)[*](1 ob τῆς — μεταβολῆς | 2 οὐτος > Val. | φθεγγόμενοσ B, ich corrigiere; s. S. 3, 10 | hatie Philostorgius die heidn. Version ähnt? s. S. 14, Anm. zu 28 14 ἐπιμήκιστον B | 5 καταπληττούσης] καταπληκτικῶς Val.; vgl. Χ 9 u. III 26)6a. [zu Z. 1 — 7] Artemii Passio 45 [Artemius' Rede an Julian]: Ἀπέκλινε δὲ ὁ Κωνσταντῖνος) πρὸς τὸν Χριστόν, οὐρανόθεν ἐκείνου καλέσαντος, ὂτε τὴν πρὸς Μαξέντιον δριμεῖάν τε καὶ βαρυτάτην διηγωνίσατο μάχην, δείξας αὐτῷ τὸ τοῦ σταυροῦ σημεῖον μεσούσης ἡμέρας, ὑπὲρ τὸν ἢλοιν ταῖς αὐγαῖς ἐξαστράπτον, καὶ γράμμασιν ἀστεροτύπως Ῥωμαϊκοῖς διασημήνας αὐτῷ τὴν τοῦ πολέμου νίκην· ἡμεῖς ἡμεῖς τε γὰρ αὐτοὶ τὸ σημεῖον ἐθεασάμεθα τῷ πολέμῳ παρόντες, καὶ τὰ γράμματα ὑπανέγνωμεν· ἀλλὰ καὶ τὸ στρατόπεδον ἄπαν τεθέατο, καὶ πολλοὶ τούτου μάρτυρες ἐν τῷ σῷ στρατοπέδῳ τυγχάνουσιν, εἴ γε ἄρα ἐρωτῆσαι θελήσειας. Dies aus Euseb. V. C. 1 28 vom Hagiographen öpft??]
[*](15—23] S fehlt | 15 τὸν > Τ | 16 τὴν πρὸς Μαξένντιον] πρὸσ τὴν ΜVSymeon | 17 vor ἡμέρας + τῆς V | 18 ἐξατράπτοντα ἀστράπτον Τ 18/19 ἀστροτύπωσ R αστροτύποισ P ἐξ ἀστέρων TSymeon | 19 Ρωμαϊκοῖς > TSymeon | διασημάνασ P διασημαίνων T διασημαῖνον Symeon | αὐτοῦ R > T | 21 τεθέατε Τ | 22 ἐν τῶ στρατοπέδω τῶ σῶ TSymoen)[zu 6a Ζ. 17 ff] Vgl. Bios di Costantino ed. Guidi 322, 8: Διατρίβοντι γὰρ αὐτῷ ἴν τινι πεδίῳ σὺν τῷ στρατῷ καὶ λιπαρῶς ἱκετεύοντι καὶ ἀγωνιῶντι θεοσημία τις ἐπιφαίνεται κατὰ τὰς μεσημβρινὰς τῆς ἡμέρας ὢρας = Euseb. V. C. S. 21, 8ff · ἀκτινοβοία γάρ τις ὑπὲρ τὸν ἢλιον ἐξαστράπτουσα κατὰ τὸν ἀέρα εἰς σταυροῦ τύπον μετασχηματισθεῖσα, γράμμασι Ῥωμαϊκοῖς δι’ ἀστέρων ἀστέρων τυπωθεῖσιν toutlu νίκα« τῷ βασιλεῖ Κωνσταντίνῳ διηγόρευε. Vgl. Μνημεῖα ἁγιολογικά ed. Θεόφιλος Ἰωάννης S. 178.
Zonar. XllI 1, 10: Ἀγωνιῶντι γοῦν διὰ ταῦτα τύπος αύτῷ σταυρικὸς μεσούσης ἡμέρας δι’ ἀστέρων ἐφάνη κατ’ οὐρανὸν καὶ γραξὴ περὶ τὸν σταυρὸν Ρωμαϊκοῖς στοιχείοισ, δι’ ἀστέρων καὶ αὐτοῖς τυπουμένοις καὶ φράζουσιν· »ἐν τούτῳ νίκα«.
S. auch Cedren. 1 474, 14. Synops. 42, 7. Theophylact. Bulg. Passio XV Martyr. 3 PG 126, 157 B 6. Symeon Vita Nicol. PG 116, 336 B. Byz. Zeitschr. I 308 u. Χ 493
7. Ὄτι καὶ πρὸ τῆς ἐν Νικαίᾳ συνόδου οὐτος τὸν Αλεξανδρείας φησὶν Ἀλέξανδρον καταλαβόντα τὴν Νικομήδειαν καὶ Ὁσίῳ τε τῷ Κουδρούβης ἐντυχόντα καὶ τοῖς σὺν αὐτῷ ἐπισκόποις, συνοδικαῖς
[*](3 συνοδικαῖς Val. συνοδικοῖς B)7a Vita Constantini Cod. Angelic. A f. 15ν [Franchi ’ Cav. 93]: Τοῦ τοίνυν Ἀρείου καὶ τῶν ἀμφ’ αὐτὸν κύκλῳ διά τε Παλαιστίνης ἐόντων καὶ Φοινίκης καὶ τῇς ἄλλης Συρίας καὶ Κιλικίας καὶ τῶν ἐφεφῆς Μνῶν ὁπόσα προποδὼν ἡν σφίσιν ἐπὶ τὴν Βιθυνίαν καὶ τὸν βασιλέα πορευομένοις τοῦτον γὰρ ἔσπευδον ἀφικόμενοι διδάξαι τε] περὶ τῶν γενομένων, τὰς παρὰ τῶν ἐπισκόπων ψήφους τε καὶ μαρ- τυρίας ἐπενεγκάμενοο), τούτους οὐν αὐτῶν πάντας ἐπιπαρίέναι κύκλῳ κροαιρουμένων καὶ διατριβῆς οὐκ ὀλίγης ἐκ τούτου περὶ τὴν πορείαν αὐτοῖς γινομένης, ὁ Ἀλέξανδρος ἄρας ἀπὸ τῆς Ἀλεξανδρείας ἔπλει τὴν ταχίστην ἐπὶ τὴν Προποντίδα καὶ τὴν Νικομήδους· ἔνθα παραγενόμενος καὶ τοῖς περὶ τὸν Ὂσιον Κουδρούβης εἰς λόγους καταστάς, πέθει τῆς αὐτοῦ συνεπίστασθαι γνώμης καὶ κυρῶσαι τὸ ὁμοούσιον, λόγοις δικαιοτάτοις αὐτοὺς ὑπαγόμενος.
Ἀνεδίδασκεν δὲ καὶ τὴν Ἀρείου βλασφημίαν τε κοὶ κακόνοιαν, τοιαῦτα λέγων πρὸς ἅπαντας· »δεινόν, ὡ φίλοι, δεινὸν καὶ μεγάλης φυλακῆς ἄξιον τὴν γνώμην ἁπλῶς ἅπασαν ἀνεῖσθαι τοῖς πέλας, κἂν ἄλλως τινὲς τῶν ἐπιτηδειοτάτων εἶναι δοκῶσιν. αἱ γὰρ τοι παρὰ τὴν ἀξίαν τιμαὶ τοὺς πολλοὺς οὐκ εἰς εἴνοιαν ἄρα τῶν τιμώντων ἐπάγονται μᾶλλον ἢ πρὸς τὸ κατ' αὐτῶν ἐγεορουσι θράσος. καὶ ταῦτα μὲν ἔτι, καίπερ ὄντα τοιαῦτα καὶ οἱα μὴ φέρειν, φέρειν ὅμως ἐγίγνμσκον. τὸ γὰρ ἄκρως ὄντα πονηρὸν Ἄρειον ἔτι δοκεῖν ὑπολείπειν ἑαυτῷ τινα χώραν τῆς ἐπὶ τὸ πρόσω κακίας, οἰστὸν ἡγεῖσθαι παρεσκεύαζεν, ὡς ἂν μήπω γε αὐτῷ πρὸς ἅπαν τὸ οἰκεῖον ἄκρον τῆς πονηρίας ἀφικομένης. ἀλλ’ οὔτι καταπροίξεται, ἴστω τοῦτό γε σαφῶς, οὐδὲ χαιρήσει ταῦτα κατ’ ἐμοῦ θρασυνόμενος Ἄρειος. εἰσεται γὰρ ὂτι καὶ γέροντες ἔχουσι νεῦρον εἰς ἔκπραξιν δίκης. τοιγαροῦν ἐκκεκηρύχθω πᾶσιν ἡμῖν καὶ κοινὸν ἀνάθεμα κείσθω καὶ ἀποτροπαιον αὐτός τε Ἂρειος καὶ πάντες καὶ] ὂσους ὁ κοινὸς δαίμων συναπέστησεν τῆσδε τῆς ἱερᾶς ἐκκλησίας ἐξελασάμενος.«
Τῶν οὖν ἐπισκόπων τότε πρὸς πολλὰς διαμεριζομένων δόξας, [*](10—11 vgl. Sozomen, I 15, 8 f. Theodoret H. E. I 4—6. Socrat. I 6 (luan bemerke § 41: τοῦτο πρόφασις γέγονεν ἀπολογίας ταῖς νῦν ἐπιπολαζούσαις αἱρέσεσιν . . . Εὐνομιανῶν dazu Batiffol Byz. Zeitschr. YII 270)) [*](9 τε] Bidez | 10 παρὰ Bidez] περὶ A | 11 ἐπιπαριέναι Bidez επιπεριέναι A ἐπιπεριιέναι Franchi | 16 ob τὴν — γνώμην, oder συνεφίστασθαι? | 32 καὶ] Bidez)
8. Μετ᾿ οὐ πολὺν δὲ χρόνον καὶ τὴν ἐν Νικαίᾳ συστῆναι σύνοδον ἐν ᾗ μετὰ τῶν ἄλλων ἀρχιερέων θεοῦ καὶ Βασιλέα τὸν Ἀμασείας ἐπί- σκοπον παρεῖναι καὶ Μελέτιον τὸ Σεβαστουπόλεως.
9. Ὅτι καὶ αὐτὸς συνομολογεῖ πάντας ὁμοφρονῆσαν τῷ ἐν Νικαίᾳ
[*](6 πάντας, nämlich τοὺς ἐπισκόπους; s. unten S. 10, 2f)ἔδοξεν τῷ Κωνσταντίνῳ βασιλεῖ σύνοdον ἐν Νικαίᾳ πάντων τῶν ἐπι- [*](Vit.C.) σκόπων ποιῆσαι καὶ τὸν πρὸς ἀλλήλους διαπληκτισμὸν καταπαῦσαι.
8a. Nicetas Thesaur. V 7 PG 139, 1368 BC: Φιλοστόργιος δέ φησιν ἐν τῷ πρώτῳ λόγῳ τῆς ἑαυτοῦ ἱστορίας ὅτι Ἀρεόφρονες ἦσαν ἐκ μὲν τῆς ἄνω Λιβύης Σεντιανὸς Βορείου, Δάχιος Βερονίκης, Σεκοῦνδος Τευχείρων, Ζώπυρος Βάρκης, Σεκοῦνδος ἕτερος Πτολεμαΐδος, Θεωνας Μαρμαρικῆς· ἐκ δὲ Θηβῶν τῶν Αἰγυπτίων Μελίτιος· ἐκ δὲ Παλαιστίνης Πατρόφιλος Σκυθοπόλεως, Εὐσέβιος Καισαρείας ὁ Παμφίλου ἐπιγαλούμενος· ἐκ δὲ Φοινίκης Παυλῖνος Τύρου, Ἀμφίων Σναζάρβου, ἐκ δὲ Κιλικίας Νάρκισσος Εἰρηνουπόλεως, Ἀθανάσιος Ἀναζάρβου, Ταρκονδίματος Αἐγῶν· ἐκ δὲ Καππαδοκίας Λεόντιος, Λογγιανὸς καὶ Εὐλάλιος· ἐκ δὲ Πόντου Βασιλεὺς Ἀμασείας, Μελίτιος Σεβαστουπόλεως· ἐκ δὲ Βιθυνίας Θἐογνις Νικαίας, Μάρις Χαλκηδόνος, Εὐσέβιος τῆς Νικομήόους ὁ μέγας ἐπίκλην Λουκιανοῦ τοῦ μάρτυρος ὁμιλητὴς καὶ περίοπτος ἐν τοῖς μάλιστα τὴν ἀρετήν, ἀρετήν, ἀφ᾿ οὗ καὶ ὁ μέγας ἔλαβε τὴν ἐπωνυμίανι
[*](11 ἀρειανόφρονεσ LP | 12 βερνίκησ in βέρασ νίκησ corr. V | 13 θέων ΡV | 16 καλούμενοσ LP | σιδῶνοσ, ῶ durch Corr., V σιγηδῶνοσ P σιγηδόνοσ L)9a. [zu Z. 6 ff] Vita Constantini Cod. Angelic. A f. 17 r [unmittelbar nach καταπαῦσαι oben 7a Ende]: Ἐπεὶ δὲ ἡ κυρία τε ἧικεν ἡμέρα καὶ αὐτοὶ συνῆλθον τὴν ἑαυτῶν ἕκαστος ἀποφαινόμενοι γνώμην, βασιλεὺς μὲν ἐν μέσοις ἦν, περιμένων δὲ ὅμως ὅ τι τὸ κοινὸν ἐπικρίνειεν. οἱ δὲ περὶ τὸν Ὅσιον ὃ καὶ Ἀλέξανδρον παρεσκεύασαν ἕτοιμον εἶναι τὸ βιβλίον ὃ πάντας ἐχρῆν ὑπογράφειν.
Ἔστιν δὲ αὐτοῦ ἡ σύνταξις ἐπ᾿ αὐτῶν λέξεων ἥδε·
>Ἐν Νικαίᾳ μητροπόλει Βιθυνίας ἔδοξε τῷ καλλινίκῳ Κωνσταν- >πίνῳ τῷ Αὐγούστῳ σύνοδον ποιήσασθαι τῶν ἁγίων ἐπισκόπων τῆς >ἁγίας καθολικῆς καὶ ἀποστολικῆς ἐκκλησίας.
[*](33 ff vgl. unter anderem Gelas. Cyz. 11 26 S. 40, 15)[*](30 ἀλἐξανδρον, ν in σ corr., A)τῆς πίστεως ὅρῳ, πλὴν Σεκούδου τοῦ Πτολεμαίδος, ᾡ καὶ Θεωνᾶς ὁ τῆς Μαρμαρικῆς ἠκολούθησεν. τὸ δὲ ἄλλο στιφος τῶν Ἀρειανῶν ἐφόρων, Εὐσέβιός τε, φημί, ὁ Νικομηδείας ὃν οὑτος ἀποθειάζει μέλαν καὶ Θέογνις ὁ Νικαίας, καὶ Μάρις ὁ Καλχηδόνος, καὶ ἡ ἄλλη φάλαξ πρὸς τὴν σύνοδον μετετάξατο· ἐν δόλῳ μέν, καὶ οὑτός φησι, καὶ τὸ ὁμοιούσιόν ἐν τῇ τοῦ ὁμοουσίου φωνῇ ὑποκλέψαντες· πλήν γε συμ-
[*](3 ff vgl. Sozomen. II 16, 4. Socrat. T 14, 3 [= Gelas. Cyz. III 13])[*](1 Θέων ed. | 2 στίφοσ M . . . . . σ B | 3 ἀποθειάζει ed. | 4 θέογνισ Μ . . . γνισ Β | 5 ἐν > ed. 6 ὁμοιούσιον Gotliofred. ὁμοούσιον Β)[*](Vit.C.)Πιστεύομεν εἰς ἔνα θεόν, πατέρα παντοκράτορα, ποιητὴν ουρανου καὶ γῆς, ὁρατῶν τε πάντων καὶ καὶ τὰ ἑξῆς. ποὺς δὲ λέ- γοντας· ἦν ποτε ὅτε οὐκ ἦν, καὶ πρὶν γεννηθῆναι οὐκ ἠν, καὶ ὅτι ἐξ οὐκ ὄντων ἐγἐνετο, ἢ ἐξ ἑτέρας ὑποστάσεως ἢ οὐσίας φάσκοντας εἶναι, ἢ κτιστὸν ἢ τρεπτὸν ἢ ἀλλοιωτὸν τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ, ἀνα- θεματίζει ἡ καθολικὴ καὶ ἀποστολικὴ ἐκκλησία.<
Τοῦτο τοίνυν τὸ βιβλίον ἐκείνων εἰς τὸ κοινὸν ἐνηνοχότων καὶ πάντας ἀξιούντων ἐπιψηφίζειν τῇ γνώμῃ, καὶ κυροῦν ἕκαστον δι’ ὑπογραφῆς οἰκείας ἐβεβαιώσαντο. οἱ δὲ περὶ τὸν Ἄρειον παρῆσαν μὲν αὐτόθι καὶ αὐτοὶ ξύμπαντες. οὐ μὴν δὲ τὴν εὐσεβῆ προσεδέξαντο πίστιν. ὅθεν ὁ βασιλεὺς ἐξέφερε γνώμην εὐσεβεστάτην τοιάνδε· ὡς ἅπαντας ὁπόσοι μὴ συναινέσειαν τῇ κοινῇ τῶν ἐπισκόπων ψήφῳ, εἴτε πρεσβύτεροί τινες εἶεν, εἴτε διάκονοι, εἴτε καὶ εἴ τινες ἄλλοι τοῦ κλήρου, τούτους φυγῇ ζημιοῦσθαι. Φιλούμενος δὲ ἦν ὁ ταῦτα πρὸς ἔργον ἀγαγεῖν πιστευθείς, τιμὴν ἐκ βασιλέως ἔχων ἣν καλεῖν εἰώθασι Ῥωμαῖοι μάγιστρον. οὗτος οὖν τῷ Ἀρείῳ καὶ τοῖς σὺν αὐτῷ τὸ βιβλίον προσενεγκών, ἐκέλευσεν αἱρεῖσθαι ὁπότερα βούλονται, εἴτε ὑπογράψαντες ἄδειαν ἔχειν, εἴτε καὶ ἀνηνάμενοι φυγεῖν. οἱ δὲ φεύγειν ᾑροῦντο καὶ πρὸς τὸν τῆς ἀπωλείας βυθόν, ὥσπερ ἠν αὐτοῖς ἄξιον, καταδύεσθαι.
[*](17 ob καὶ]? | 19/20 οὐ μι)ν δὲ τὴν εὐσεβῆ προσεδέξαντο πίστιν ämlich ὁ Ἄρειος καὶ οἱ σὺν αὐτῷ πρεσβύτεροι, s. Nicetas unten 9c S. 11, 16 | 23 ἦν A)[*](9b. [zu Z. 3] Photii Bibliothcca Cod. 40, oben S. 2, 24 ff: Ἐξαίρει δὲ ὁ Φιλοστόργιος) . . . ἐν τεραστίοις δὲ καὶ βίῳ Εὐσέβιον τὸν Νικομηδείας, ὃν καὶ μέγαν ἀποκαλεῖ.)[*](9 c [zu Z. —S. 11. 3] Nicetas Thesaur. V 8 PG 139, 1369 AB: Φιλοστόργις δὲ πρὸς μὲν τῷ τέλει τοῦ πρώτου λόγου φησὶν ὅτι τῶν)φρονεῖν τοῖς συνοδικοῖς ψηφίσμασιν ἀναδεξάμενοι, Κωνσταντίνας τῆς [*](Phot.) τοῦ Κωνσταντίνου βασιλέως ἀδελφῆς εἰσηγησαμένης αὐτοῖς τὴν εἰς τοῦτο παραίνεσιν.
10. Λέγει δὲ καὶ Σεκοῦνδον ὑπεροριζόμενον εἰπεῖν πρὸς Εὐσέβιον· »Εὐσέβιε, ὑπέγραψας ἵνα μὴ ἐξορισθῇς. πιστεύω τῷ θεῷ, δι᾿ ἐμοῦ σε δεῖ ἀχθήσεσθαι ἀπαγόμενον«. καὶ γεγονέναι τῷ Εὐσεβίῳ τὸν ἐξοστρακισμὸν μετὰ μῆνας ἀπὸ τῆς συνόδου τρεῖς, καθὰ καὶ Σεκοῦνδος προεῖπεν, πρὸς τὴν ἰδίαν κατὰ τὸ προφανὲς ἀσέβειαν ἀναστρέψαντι,
[*](1 κωνσταντίνασ B in Κωνσταντίας wohl zu corrigieren | 5 ἐμοῦ] ἐνιαυτοῦ Gothofred., wohl öglich; δίμηνον [st. δι’ ἐμοῦ] vermutet Loofs; ob ἀντ’ ἐμοῦ? vgl. unt. II 1 u. Ib | 8 ἀναστρέψαντι Migne ἀνατρέψαντι B)ὑπογραψάντων εἰς τὴν ἐν Νικαίᾳ πίστιν οἱ μὲν ἄντικρυς τοῦ ὁμοουσίου [*](Nicet.) τὴν φωνὴν ταῖς ἐαυτῶν ὑπογραφαῖς ἐνετίθεσαν, οἱ δὲ γε περὶ Εὐσέβιον σοφιζόμενοι τὴν βλασφημίαν ἀντὶ τοῦ ὁμοουσίου τὸ ὁμοιουσιον ἐνέγραψαν, πλὴν Σεκούνδου καὶ Θεωνᾶ οἳ καὶ εἰς Ἰλλυριοὺς ἐφυγαδεύθησαν ἅμα Ἀρείῳ καὶ τοῖς σὺν αὐτῷ πρεσβυτέροις.
[*](14 τὸ] τὴν L | 15 θεωνᾶ, ᾶ ausgewischt, P | 16 σὺν > L)1. Ὄτι ὁ φιλοψευδὴς οὐτος Κακοστόργιος, μετὰ τὴν οικουμενικὴν σύνοδον καὶ τὴν ἐκ προδήλου τῶν περὶ τὸν Εὐσέβιον πρὸς τὴν ἀσέβειαν παλινῳδίαν, τὸν βασιλέα φησὶ Κωνσταντῖνον τούτους μὲν δίκην εἰστπράξασθαι ἀνθ' ὡς ἄλλα φρονοῦντες τῷ ὁμοουσίῳ ὑπεσημήναντο· τοὺς δὲ περὶ Σεκοῦνδον ἀνακαλέσασθαι· καὶ γράμματα πανταχοῦ διαπέμψαι τὸ μὲν ὁμοοὐσιον διασύροντα, κρατύνοντα δὲ
[*](I Titel rot geschrieben B | 4 εὐσέβειαν ed.; was Photius hier τὴν . . . πρὸς τὴν ἀσέβειαν παλινῳδίαν nennt, heißt Reue bei Philostorgius unt. Ib; auch unt. II 15)1 a. [zu S. —13] Vita Constantini Cod. Angelic. A f. 22 r [Franchi de' Cav. 94]: Εὐσέβιος δὲ ὁ τῆς Νικομηδείας ἐπίσκοπος, τῇ τῶν ἑτεροουσιαστῶν αἰρέσει πάνυ πάνυ κατισχυμένος, εἰς Χαλκηδόνα παραγενόμενος μετὰ καὶ Θεόγνιδος κοινῇ συνῆλθον περὶ τῶν πρακτέων βουλεύσασθαι· οἳ καὶ συγγίνονται τῷ Μάριδι. καὶ οἱ τρεῖς ἤδη σὺν ἀλλήλοις ἒν τινι τῆς ἐκκλησίας παστάδι συγκαθεζόμενοι λόγους
[*](11 — S. 13, 15 ährend dieser äche wurde wahrscheinlich die Reue durch ein Wunder erweckt und die offene ückkehr zum Arianismus [Photius ΙΙ 1 u. 15] entschieden; s. 8. 13 Ζ. 17 ἐφ’ οἷς — μετεβουλεύοντο | 13 κατισχημένοσ A, ich corrigiere)1b. Nicetas Thesaur. V 8 ebd. [unmittelbar nach πρεσβυτέροις ob. S. 11, 16]: Ἐν δὲ τῇ ἀρχῇ τοῦ δευτέρου λόγου φησὶν ὁ Θιλοστόργιος) ὅτι Εὐσέβιος καὶ Θέογνις καὶ Μάρις μετάμελοι γεγονότες ἐφ’ οἶς ὅλως ὑπέγραψαν, προσῆλθον τῷ βασιλεῖ λέγοντες· »ἠσεβήσαμεν, βασιλεῦ, ὑπογράψαντες τῇ ἀσεβείᾳ δέει τῷ σῷ«. ὁ δὲ ὁργισθεὶς τούτους μὲν ἐξώρισεν εἰς Γαλλίας ἤτοι Γαλατίας τὰς ἑσπεριους, τοὺς δὲ περὶ Ἄρειον ἀποκαταστῆναι ταῖς οἰκείαις πατρίσι προσέταξε.
[*](22—27 vgl. Sozomen. III 19, 2, und ebd. IV 12, 2 eine Äußerung des über die Palinodie des Arius, die Philostorgius vielleicht verschwiegen hat)[*](24 ὄλως > LP)τὸ ἑρεροούσιον. οἶς γράμμασι καὶ τὸν Ἀλεξανδρείας Ἀλέξανδρον Phot. ὑπογράφαι, καὶ διὰ τοῦτο συνελθεῖν αὐτῷ καὶ τοὺς περὶ Ἄρειον· τοῦ δὲ ἐκ βασιλέως ἠρεμήσαντος φόβου, τὸν μὲν Ἀλέξανδρον ἐπὶ τὴν οἰκείαν ἀναδραμεῖν γνώμην, τὸν δὲ Ἄρειον πάλιν αὐτοῦ τε καὶ τῆς ἐκκλησίας σὺν τοῖς ὁμόφροσιν ἀποστηναι.
2. Ὂτι τὸν Ἄρειον ἀποπηδήσαντα τῆς ἐκκλησίας φησὶ ᾄσματά τε ναυτικὰ καὶ επιμὐλια καὶ ὁδοιπορικὰ γράψαι, καὶ τοιαῦθ' ἒτερα συντιθέντα, είς μελῳδίας ἐντεῖναι ἃς ἐνόμιζεν ἑκάστοις ἁρμόζειν, διὰ τῆς ἐν ταῖς μελῳδίαις ἡδονῆς ἐκκλέπτων πρὸς τὴν οίκείαν ἀσέβειαν τοὺς ἀμαθεστέρους τῶν ἀνθρώπων.
[*](1 Ἀλέξανδρον Ἀλεξανδρείας ~ ed. | 2 αύτῷ] αὐτὸν ed.)ἐποιοῦντο περὶ τῶν προκειμένων, καὶ τὰ περὶ τῆς αὐτῶν κεατε- Vit. C. φληνάφουν αἱρέσεως. τῆς οὖν γνώυης αὐτῶν μεριζομένης, ἐφαπιναίως σεισμός τε γίνεται μέγας περὶ αὐτοὺς καὶ μόνον· καὶ ζόφος ἐπέσχε βαθὺς περὶ τρίτην που τῆς ἡμέρας ὥραν· καὶ ἔκπληξις ἀμήχανος ἠω.
Αλλ' οὐδὲ οὕτως συναίσθησιν οἱ τρισαλιτήριοι λαβεῖν ἠθέλησαν, οὐδὲ διαν- έστησαν, ὡς ἄρα τὸ θεῖον, ἐφ’ πἶς κακῶς καὶ ἀθέως μετεβουλεύντο χαλεπαῖνον καὶ ἀπαρεσκόμενον, τὴν ἄψυχον ἐμάστιζε γῆν, τῇ περὶ ταύτην πληγῇ τὴν ἐκείνων, εἰ καὶ μηδὲ οὕτως σωφρονεῖν, σωφρονεῖν, διελέγχων καὶ καταστρέφων τόλμαν τε καὶ ἀπόνοιαν. τὸ γὰρ περὶ μηδένα μὲν τῶν ἄλλων τὸ πάθος γενέσθαι, αὐτοὺς δὲ μόνους οὒς εἶχεν ἡ τῆς δυσφημίας μελέτη περιλαβεῖν, πῶς οὐ φανερὸν τὸν ἔλεγχον οὐ παρέχεται τῆς κατ’ αὐτῶν ἀνακινηθείσης θείας ὀργῆς; βαβαὶ τῆς τοῦ Σατανᾶ πωρώσεως ᾗ συνεσχέθη τὸ τῶν αἱρετικῶν ἅπαν ἄθροισμα.]
2α. [ebd. Folge] Ὁ δὲ Ἄρειος ἐξεληλυθὼς τοῦ εὐσεβεστάτου συλλόγου καὶ πανταχόθεν παρὰ τῶν ὀρθοδόξων ἀποκλειόμενος καὶ οὐκ ἔχων ὂπως ἔτι τοῖς πλήθεσιν ὁμιλοίη καὶ διδάσκοι περὶ τῶν προκειμένων, ἐπὶ τὸ γράφειν ἐχώρει ψαλμούς τέ τινας ὅπως ἠδύνατο συντιθεὶς καὶ ᾄσματα ναυτικά re Kai επιμὺλια καἰ οἲοις οἱ ἐν ταῖς ὁδοιπορίαις οἱ τοὺς ὄνους ἐλαύνοντες εἰώθασιν χρῆσθαι.
['Αλλὰ χάριν μὲν οὖτος τῶν βλασφημιῶν ἐν καιρῷ τῷ προσήκοντι τιμωρίαν τὴν πρέπουσαν ἐπισπάσεται· Κρίστος δὲ usw. = unt. 4a]
[*](14 äre καὶ μόνον in μόνους zu corrigieren? s. Z. 20 f | 16 ff der Philo- storgianische Bericht ist hier stark entstellt | 18 ταύτην Loofs ταύτην A 19 man erwartet διελέγχον καὶ καταστρέφον | 22 ob [οὐ]? | 23 ἢ A | 29 οἱ A οἲ <ρε> Franchi)