Panarion (Adversus Haereses)

Epiphanius

Epiphanius. Epiphanius, Volume 1-3. Holl, Karl, editor. Leipzig: Hinrichs, 1915-1933.

63. Ταῦτα μέν ἐστιν ἅ ἀπὸ μέρους καθ’ εἱρμὸν <ἐκ> τῶν ὑπὸ τοῦ μακαρίτου Μεθοδίου, τοῦ καὶ Εύβουλίου, περὶ τοῦ προειρημένου Ωριγένους καὶ τῆς αὐτοῦ διὰ σοφιστικῆς πλάνης κακοπιστίας ἐν τῷ αὐτῷ περὶ ἀναστάσεως λόγῳ *, ἃ ἐνταῦθα παραθέμενοι ἱκανῶς ἔχειν ἐνομίσαμεν πρὸς τὰς ἐκείνου φλυαρίας καὶ τὴν αὐτοῦ ἀνατροπὴν τῆς τῶν ἀνθρώπων ζωῆς δι᾿ ἐπιπλάστου ἐξ Ἑλληνικῆς δεισιδαιμονίας κακοηθείας.

πολλὰ γὰρ καὶ ἕτερα ἐν τῇ περὶ τῆς ὑποθέσεως άκολουθίᾳ τῷ προειρημένῳ Μεθοδίῳ, ἀνδρὶ λογίῳ ὄντι καὶ σφόδρα περὶ τῆς άληθείας άγωνισαμένῳ, εἴρηται, πάντως που καὶ ἐπὶ τοσαῦτα ἓτερα.

ἀλλ᾿ ἐπειδὴ ἐπηγγειλάμεθα καθ᾿ ἑκάστην αἳρεσιν ὀλίγα πρὸς τὴν αὐτῆς ἀνατροπὴν λέγειν οὐ γάρ εἰσιν ὀλίγαι), ἓως ὡδε ἐκ τῆς αὐτοῦ πραγματείας παραθέμενοι ἠρκέσθημεν.

όλίγα δὲ καὶ καὶ ἐκ τῆς ἡμῶν πτωχείας εἰς τὴν αὐτὴν τοῦ ἀνδρὸς φλυαρίαν ἔτι προσθέμενοι καταπαύσομεν τὸν κατ᾿ αὐτοῦ ἀγῶνα, τῷ θεῷ ἀποδεδωκότες τὸ βραβεῖον τῷ νικοοποιῷ καὶ τὴν αὐτοῦ ἐκκλητῆ ἰδία αὐτοῦ αὐτοῦ φιλανθρωπία πάντοτε στέμμασιν ἀμαραντίνοις κατακοσμοῦντι τοῖς τῆς ἀληθείας κηρύγμασιν. λέξομεν τοίνυν καὶ αὐτοὶ πρὸς αὐτὸν κατὰ δύναμιν.

Φάσκεις, ὠ οὗτος, ὡς καὶ ἄνω μοι προδεδήλωται ἐπισκώπτων· μὴ ἄρα βυρσοδέψης ἠν ὁ θεός. ἳνα χιτῶνας δερματίνους τοῖς περὶ τὸν Αδὰμ ποιήσῃ, μηδέπω ζῴων τεθυμένων; εἰ εἰ καὶ ἐτύθη ζῷα, * οὐκ ἦσαν, φησί, χιτῶνες δερμάτινοι, ἀλλὰ τὸ γήϊνον ὃ περικείμεθα [*](19 vgl. oben c. 4, 9; S. 412, 12 u. Ancoratus c. 62, 3; I 74, 12 ff; dazu ep. ad Joh. episc. Hieros. = Hieronymus ep. 51, 5, 2; S. 403, 14ff Hilberg: numquid coriarius aut scortiarius erat dens, ut conficeret pelles animalium et consucret ex eis tunicas pelliceas Adam et Euae? manifestum est ergo, inquit, quod de corporihus nostris loquatur) [*](Μ U 1 <ἐκ> *, vgl. Ζ. 12 2 μακαρίου M 4 * etwa εἰρημένων > ἃ] (Zahl! zu λόγῳ bezogen; M; dem Stil des Epiph. ürde > noch mehr entsprechen * | παραθέμενος M 5 τὴν . . ἀνατροπῆν Com.] τῆς . . ἀνατροπῆς M U 6 * etwa ἀναιροῦντος τὴν ἐλπίδα> * 7 vor κακοηθείας + καὶ 9 vor εἴρηται + etorjutra U | πάντος M 9f καὶ ἐπὶ *] εἄν ἐπὶ M καὶ ἔπη U 12 ἐκ >U 14 καταπαύσωμεν MU 16 vor στέμμασιν + > ? * 1 στέμμασιν] ἀεὶ M 17 λέξωμεν MU 19 φάσκοις Μ ἐπισκωμματίζων U 20 τοῖς Com.] τοὺς MU 21 * etwa οὐκ ἦν ἐκεῖ βυρσεύων. διὸ δὴ τὸ ἐν τῇ γραφῇ ἐπισημανθὲν> *; vgl. auch S. 508, 22f)

501
σῶμα.

καὶ πανταχόθεν ἐλέγχῃ τῇ τοῦ διαβόλου ἐπι<π> νοίᾳ καὶ τῇ τοῦ ὄφεως δολιότητι παρακολουθῶν, φθορὰν ἀπιστίας τῇ ἐργαζομένου καὶ τὴν Εὔαν ἐξαπατήσαντος καὶ ἀεὶ τὰς διανοιας τῶν ἀκεραίων ψυχῶν τῇ πανουργίᾳ † ἐν ταῖς αὐτῶν διανοιαις παραφθείροντος.

ἴδωμεν τοίνυν εἰ δύναται τὰ ὑπὸ σοῦ εἰρημένα ἔχειν στάσιν, ὠ τοσαῦτα μοχθήσας καὶ εἰς μάτην ἐλάσας τὸν περὶ τῆς τοσούτων βίβλων συγγραφῆς ἀγῶνα.

εἰ γάρ ἐστιν ἀληθές, ὂ περὶ σοῦ ᾄδεται, ὅτι ἐξακισχιλίους βίβλους συνεγράψω, ὠ ματαιόπονε, καὶ] τὸν πάντα κάματον εἰς ψόγους καὶ δόλους ματαιότητος ἀναλώσας φραούδως καὶ κενὴν τὴν σὴν ἐργασίαν καταστήσας, διὰ τῶν ἀναγ- καίων πταίσας δι᾿ ὡν παρεχάραξας τὴν ἀνάστασιν, [*](8 ἐξακισχιλίους βίβλους] nach Rufin hat Epiph. diese Angabe später noch bestimmter wiederholt vgl. dessen Brief an Joh. v. Jerus. bei Hieronymus c. Ruf. Ill 23; Migne 23, 474 B hie est ille delirus setiex . . . qui sex milia Origenis lihros te praesente cantavit u. de adult. libr. Orig. XXV 398 Lommatzsch (= Hieronymus c. Ruf. II 21; Migne 23, 445 A) quidam ex ipsis, qui se velut evangelizandi necessitateni . . . habere putat de Origene male loquendi, sex milia lihrorum eins se legisse, quamplurima fratrum midtituddne andiente confessus est; Epiph. hat jedoch diese Behauptung Rufins — anscheinend aber nur den Punkt, ß er selbst die 6000 Bücher alle hätte gelesen haben wollen, vgl. c. Rufin. II 23, 436A — in einem (verlorenen) Brief bestritten vgl. Hieronymus c. Ruf. II, 22 Migne 23, 446 B hahemns epistidam supradicti pontiflcis, in qua huic calumniae tuae, dum adhue esses in Oriente, respondet et apertissimum mendacium libera veritatis fronte confutat. Hieronymus bezweifelt aber auch die Zahl an sich, vgl. c. Ruf. II 22; Migne 23, 446 A quod vero ille non seripsit, quomodo iste legere potuit? numera indices lihrorum eius, qui in tertio volumine Eusehii, in quo seripsit vitam, Paynphili continentur : et non dico sex milia, sed tertiam partem non reperies ep. 82, 7, 2; S. 114, 11 Hilberg; beachte auch ep. 84, 2; S. 130, 24 Hilberg mille et eo amplius tractatus, qiios in ecclesia locutus est edidit) innumcrahiles praeterea commentarios. — Aufgenommen wurde die Zahl bei Cedrenus und Suidas II 1, 1279 Bernhardy; im Abendland ist sie seit Beda zumeist in 5000 entstellt. Zur Sache vgl. Redepenning, Niedners Zeitschr. f. bist. Theol. 1851 S. 66 tf u. Klostermann, Sitz. Ber. Berl. Akad. 1897 S 855 ff,) [*](Μ U 1 ἐλέγχεται U | νοίᾳ * | Μ 3 ἐργαζομένου *] ἐργαζόμε- νος M 4 † ἐν ταῖς αὐτῶν διανοίαις] lies etwa τῆς αὐτοῦ ἐπιπνοίας * 5 παρα- φθείραντος U 6 ὠ Pet.] ὡς M U | τὸν] τῶν U 9 καὶ] * | δόλους] δούπους M 10 φρούδως] σφοδρῶς U | κενὴν *] κενῶς ΜU 11 πταίσας δι <U | τὴν ἀνάστασιν <U)

502
τὴν τῆς ἐμπορίας σου καματουργίαν περιεποιήσω.

εἰ γὰρ οὐκ ἀνίσταται τὸ σῶμα, οὐδὲ ἡ ψυχή τι κληρονομήσει. μία γὰρ κοὶ ἡ αὐτὴ κοιονωνία τοῦ τε σώματος καὶ τῆς ψυχῆς καὶ μία ἐργασία. κάμνουσι δὲ πιστοὶ ἐν σώματι καὶ ψυχῇ διὰ τὴν μετὰ ἀνάστασιν τῆς κληρονομίας ἐλπίδα, ἣτις κατὰ σὲ οὐ γενήσεται. ἄρα ἡ πίστις ἡμῶν <κενή>, κενὴ δὲ καὶ ἡ ἐλπὶς ἡμῶν κατὰ τὸν ἐκ πνεύματος ἀποστολικὸν καὶ ἀληθῆ λόγον.

ἀνάστασιν δὲ παλιμβόλως καὶ αὐτὸς ὁμολογῶν, πεφαντασιασμένην δ΄λοκησιν καὶ οὐκ ἀληθινῶς ἔχων ἀναγκάζῃ μόνον τὸ ὄνομα λέγειν. ἀνάστασις γὰρ ποία ψυχῆς δύναται λέγεσθαι τῆς μὴ πιπτούσης μηδὲ θαπτομένης;

ἀλλὰ δήλη ἐστὶν ἐκ τοῦ ὀνόματος ὃτι τοῦ πεσόντος σώματος καὶ ταφέντος ἡ ἀνά- στασις πανταχοῦ τε καὶ ἐν πάσῃ γραφῇ ἐστιν κηρυττομένη ὑπὸ τῶν υἱῶν τῆς ἀληθείας. εἰ δὲ οὐκ ἀνίσταται, οὐκ ἔνι ἡ διὰ πασῶν γραφῶν κηρυττομένη ἀνάστασις.

εἰ δὲ ἀνάστασις οὐχ ὑπάρχει, ματαία ἡ τῆς τῶν νεκρῶν ἀναστάσεως προσδοκία. οὐ γὰρ ψυχῶν άνάστασις ἐστι τῶν μὴ πεσουσῶν, ἀλλὰ σωμάτων τῶν τεθαμμένων.

εἰ δὲ καὶ μέρος τοῦ σώματος ἐγείρεται, μέρος δὲ ἀποτίθεται, ἄρα τοῦτο τὸ μέρος πῶς ἔσται; οὐ γὰρ δύναται ἐν σώματι εἶναι μέρη ἐγειρόμενα καὶ μέρη ἀποτιθέμενα καὶ καταλιμπανόμενα.

Ὅτι δὲ ἔστι σῶμα ψυχικὸν καὶ ἔστι σῶμα πνευματικόν, οὐκ ἄλλο σῶμα πνευματικὸν καὶ ἄλλο ψυχικόν, ἀλλ’ αὐτὸ ψυχικὸν αὐτὸ πνευ- ματικόν, *.

ὃτε μὲν γάρ ἐσμεν ἐν τῷ κόσμῳ καὶ τὰ σαρκὸς πράττομεν φθαρτὰ ἔργα, σώματα ἔχομεν φυχικά· δουλεύομεν γὰρ τῇ ψυχῇ ἐν τῷ κόσμῳ ἐν ἀτοπίαις, ὡς καὶ σὺ ἔφης ἀπὸ μέρους.

ὃτε δὲ ἐγειρόμεθα, οὐκέτι τῆς ψυχῆς ὴ δουλεία, ἀλλὰ πνεύματος ἡ ἀκολουθία, άτ᾿ ἐντεῦθεν ἤδη ἔχουσα τὸν ἀρραβῶνα διὰ τοῦ εἰρημένου »εἰ ζῶμεν πνεύματι, πνεύ- [*](5f vgl. IKor. 15, 17 — 9 vgl. Ancoratus c. 86, 2; I 106, ff c. 87, 2ff 1107, 19ff Panarion haer. 42, 5, 1ff; II 100, 11ff — 20 vgl. IKor. 15, 44 — 26f Gal. 5, 25; Röm. 8, 13) [*](M U 1 τὴν . . . καματουργίαν] τὸν κάματον U | περιποιησάμενος M 2 οὐδὲ ἡ ψυχή τι] σὺν τῆ ψυχῆ, οὐδέ τι M 4 — 7 κάμνουσι δὲ — ἀληθῆ λόγον <U 6 <κενή> * 7 παλιμβόλως] πάλιν βοᾶς ὡς M παλινβόλως U 8 vor + <? * | ἐπιφαντασιασμένην M | ἔχον U 9 ἀναγκάζῃ μόνον] ἀναγκαζόμενος M | γὰρ *] οῦν MU | ποίας M 9f δύναται λέγεσθαι] οὐ δύνασαι λέγειν M 10 ἐστὶν <M 12 πανταχοῦ] πάντη U 16 τῶν 2 <M 17 τοῦ σώματος *] τῆς ἀναστάσεως MU 18 πῶς] lies ποῦ? * | ἐν] ἓν M 21 ἀλλ’ αὐτὸ] ἀλλὰ τὸ M 22 etwa παντὶ τῷ νοῦν ἐρρωμένον κεκτημένῳ > * 23 ἔχομεν] ἐστιν U 26 εἰ <M)

503
ματι καὶ στοιχῶμεν· εἰ δὲ καὶ πνεύματι στοιχῶμεν, τὰς πράξεις σώματος θανατοῦντες ζήσομεν( οὐκέτι γὰρ γάμοι.

οὐκέτι ἐπιθυμίαι, οὐκέτι ἀγῶνες τοῖς ἐγκράτειαν ἐπαγγελλομένοις, οὐκέτι παραπτώματα ἁγνείας ἀντίπαλα, οὐκέτι ἐνέργειαι αἱ ἐνταῦθα πραττόμεναι, ἀλλ᾿, ὥς φησιν ὁ κύριος, οἱ καταξιωθέντες ἐκείνης τῆς ἀναστάσεως οὔτε γαμοῦσιν οὔτε γαμίσκονται, άλλ΄ ὡς ἄγγελοί εἰσιν.