Panarion (Adversus Haereses)

Σαβέλλιός τις έν χρόνοις ἀνέστη οὐ πολλῷ πρότερον παλαιοτάτοις (πρόσφατος γὰρ οὖτος), ἀφ᾿ οὖπερ οἱ Σαβελλιανοὶ καλούμενοι.

καὶ οὖτος δὲ παραπλησίως τῶν Νοητιανῶν <ἐδίδασκε> πλὴν ὀλίγων τινῶν ὦν ἐπεδογμάτισε.

πολλοὶ δὲ ἐν τῇ μέσῃ τῶν ποταμῶν μῶν καὶ ἐπὶ τὰ μέρη τῆς ῾Ρώμης τοῦ αὐτοῦ δόγματος ὑπόρχουσιν, ἀνοίᾳ τινὶ φερόμενοι.

Δογματίζει γὰρ οὖτος καὶ οἱ ἀπ᾿ αὐτοῦ Σαβελλιανοὶ τὸν αὐτὸν εἶναι πατέρα, τὸν αὐτὸν εἶναι υἱὸν, τὸν αὐτὸν εἶναι ἄγιον πνεῦμα, ὡς εἶναι ἐν μιᾷ ὑποστάσει τρεῖς ὀνομασίας,

ἢ ὡς ἐν ἀνθρώπῳ σῶμα καὶ ψυχὴν καὶ πνεῦμα, καὶ εἶναι μὲν τὸ σῶμα ὡς εἰπεῖν τὸν πατέρα, ψυχὴν δὲ ὡς εἰπεῖν τὸν υἱόν, τὸ πνεῦμα δὲ ὡς ἀνθρώπου, οὔτως καὶ τὸ ἄγιον πνεῦμα ἐν τῇ θεὀτητι.

ἢ ὡς ἐὰν ᾖ ἐν ἡλίῳ, [*](5ff vgl. Hippolyt refut. IX 3. 11ff; S. 240, 1ff. 245, 1ff. 245, 12ff Wendland (Theodoret haeret. fab. II 9) — 8f zu μέση τῶν ποταμῶν vgl. die Erwähnung in den Acta Arch. c. 41, 8; s. 61, 5 Beeson — 12 vgl. Dionysius Rom. bei Athan. de sent. Dion.; III 373 Routh2 ὁ μὲν γὰρ βλασφημεῖ αὐτὸν υἱὸν εἷναι λέγων τὸν πατέρα καὶ ἔμπαλιν Novatian de trin. 12 Christum . . . patrem . . esse — 12f vgl. Athanasius c. Ar. IV 9 u. 25; Aigne 26, 480A u. 505 C τὸν πατέρα εἷναι υἱὸν καὶ ἔμπαλιν τὸν υἱὸν εἷναι πατέρα, ὑποστάσει μὲν ἕν, ὀνόματι δὲ δύο Theodoret haeret. fab. II 9 μίαν ὑπόστασιν ἔφησεν εἷναι τὸν πατέρα καὶ τὸν υἱὸν καὶ τὸ ἅγιον πνεῦμα καὶ ἕν τριώνυμου πρόσωπον — 13ff vgl. Ancoratus c. 81, 4ff; I 101,20ff Panarion haer. 71, 2 — 16ff vgl. die Wiedergabe der orthodoxen Lehre in Cyrilli et Anastasii explic. orth. fid. Migne 89, 1404 C εἰκὼν τοῦ πατρὸς ὁ ἥλιος, ἀκτὶς ἡλίου ὁ υἱός, θέρμη τῆς ἀκτῖνος τὸ παράκλητον πνεῦμα, καὶ οὕτως ἡλιος ὁ πατήρ, ἀκτὶς ὁ υἱός, αἴγλη πυραγὴς τὸ ἅγιον πνεῦμα. καὶ ὁ μὲν ἥλιος οὐδέποτε κατέλιπε τὸν οὐρανόν, υἱὸν δὲ ὡς τὰς ἀκτῖνας ἀπέστειλε τὸ ἀπαύγασμα ἐπὶ γῆς, τὴν δὲ θέρμην τὸ ἅγιον πνεῦμα περιθάλπειν καὶ εὐεργετεῖν τὸν ἄνω καὶ τὸν κάτω κόσμον) [*](Μ U) [*](1 πλὴν καὶ τῷ δρόμῳ καὶ] πλη μώκει, dazwischen Raum gelassen, Vorlage unleserlich M 2 τούτοις *] οὔτω Μ U | ἀπεικασθέντα *]ἀπεικασθέντας Μ U 3 ὤ <Μ | Unterschrift fehlt 4 Überschrift κατὰ Σαβελλιανῶν μݲβݲ ἤ καὶ ξݲβݲ Μ U 6 οὖτος] οὔτως U 7 <ἐδίδασκε>* 8 ὦν <U | ἐπεδογμάτισε] δογματίσας U 9 ἑνυπάρχουσιν Μ 12 εἶναι 2 <U | τὸ αὐτὸ Μ 14 ψυχὴν *] ψυχὴ Μ U 16 ᾖ <Μ)

καὶ εἶναι μὲν τὸ θάλπον εἴπ᾿ οὖν θερμὸν καὶ ζέον τὸ πνεπυμα, τὸ δὲ φωτιστικὸν τὸν υἱόν, τὸν δὲ πατέρα αὐτὸ εἶναι τὸ εἶδος τῆς πάσης ὑποστάσεως.

πεμφθέντα δὲ τὸν υἱὸν καιρῷ ποτε ὥσπερ ἀκτῖνα καὶ ἐργασάμενον τὰ πάντα ἐν τῷ κόσμῳ τὰ τῆς εὐαγγελικῆς οἰκονομίας καὶ σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων ἀναληφθῆναι αὖθις εἰς οὐρανόν, ὤσπερ ὑπὸ ἡλίου πεμφθείσης ἀκτῖνος καὶ πάλιν εἰς τὸν ἤλιον ἀνασραμούσης.

τὸ δὲ ἄγιον πνεῦμα πέμπεσθαι εἰς τὸν κόσμον, καὶ καθάπαξ καὶ καθ᾿ ἔκαστα εἰς ἔκαστον τῶν καταξιουμένων· ἀναζωογονεῖν δὲ τὸν τοιοῦτον καὶ ἀναζέειν, θάλπειν τε καὶ θερμαίνειν ὡς εἰπεῖν διὰ τῆς τοῦ πνεύματος δυνάμεώς τε καὶ συμβάσεως. καὶ ταῦτά ἐστιν ἄ δογματίζουσι.