Panarion (Adversus Haereses)

5. Καὶ γὰρ ἀληθῶς ἔστιν ἰδεῖν ὡς δικαίως ἔκστασιν ταύτην ἡ θεία γραφὴ κέκληκεν. ἐν τῷ γὰρ ὑπνοῦν τὸν ἄνθρωπον μεθίστανται πᾶσαι αἱ αἰσθήσεις, εἰς ἀνάπαυσιν τραπεῖσαι, ὡς οἷον εἰπεῖν παροῦσα ἡ διορατικὴ οὐχ ὁρᾷ· ἀποκέκλεισται γὰρ τὸ ὄμμα καὶ ἡσυχάζει τὸ κινοῦν ἐν τῷ ἀνθρώπῳ πνεῦμα εἴτ᾿ οὖν <ἡ> ψυχή.

δυσοδμίας οὔσης ἐν οὔκῳ ἢ καὶ εὐοδμίας, καίτοι γε παρούσης τῆς ὀσφραντικῆς αἰσθήσεως, οὐκ ἀντιλαμβάνεται· ἐξέστη γὰρ ἡ τοιαύτη αἴσθησις εἰς ἀνάπαυσιν τραπεῖσα.

πικρῶν ὄντων χυμῶν ἐν τῷ στόματι ἢ ἁλμυρῶν ἢ γλυκέων τὸ γευστικὸν οὐκ αἰσθάνεται, ἐπειδὴ γὰρ ἐν ἐκστάσει τῆς ἀναπαύσεως κεῖται μὴ ἐνεργοῦν, ὅπερ ἐν τῷ ὕπαρ ὄντι ἐνήργει.

ἀκοὴ πάρεστιν, ἀλλὰ ἀργεῖ τὸ ἀκουστικὸν κατὰ τὴν αἴσθησιν. καὶ πολλάκις τινῶν λαλούντων ἐν οἴκῳ, εἰ μή τι διυπνισθῇ ὁ ἄνθρωπος, οὐκ ἐπακούει τῶν παρά τινων ῥηθέντων διὰ τὸ ἀποστῆναι τὴν ἐνέργειαν πρὸς τὴν ὥραν.

τινῶν κνωδάλων διερχομένων διὰ τοῦ ἡμετέρου [*](2 Gen. 2, 21; vgl. die Verwertung der Stelle bei Tertullian de anima 21 u. 45 — 12 ff vgl. Tertullians Auseinandersetzungen über das Verhältnis von Traum und Ekstase de anima 45 und Philo de somniis) [*](M U) [*](1 ὅμοιά τινα εἶναι *] ὁμοίαν τινὰ ἕνα M ὁμοίαν τινὰ ἀποτελέσαι U | ἵνα δὴ παραστήσωσιν] παραστήσουσιν, < ἵνα δὴ U | * etwa <ἀπ᾿ αὐτῶν τὴν ἑαυτῶν ψευδολογίαν, ὡς> * 3 ἀλλὰ] καὶ U | τούτω M | εἴη < U | ἐκείνῳ *] ἐκεῖνο M ἐκείνου U 4 ὁ < M 5 τῆς < M 8 ἡ < M 9 κατὰ U 10 διὰ τὸ] τῶ U 10f ἐπενενέχθαι M 13 ὑπνοῖν U | μεθιστῶνται M 15 καὶ < U 16 ἢτουν M | <ἡ> * 17 ἢ < U | εὐωδμίας M 19 τῷ < M | ἀλιαυρῶν M 20 ἐπειδὴ γὰρ] ἐπειδήπερ U 21 ὕπαρ ὄντι *] ὑπάρχοντι M ὕπαρ U | ἐνεργεῖ M 22 ἀλλ᾿ U | vor κατὰ + καὶ M 23 τινῶν] τῶν U 23f οὐκ ἐπακούει] οὐχ ὑπακούει U)

τὸ μὲν γὰρ ὄργανον, φύσεως ὂν γηίνης καὶ περὶ τὴν ψυχὴν ἔχον, διὰ τὸ οὕτως ἐκ θεοῦ [τὸ] χρήσιμον ἡμῖν γεγενῆσθαι ἀποδίδοται αὐτῷ καιρὸς μεθιστῶν αὐτὸ ἀπὸ τῆς ἐναργεστάτης αἰσθήσεως εἰς κατάστασιν ἀναπαύσεως· αὐτὴ δὲ ἡ ψυχὴ οὐκ ἐξέστη τοῦ ἡγεμονικοῦ οὐδὲ τοῦ φρονήματος.

πολλάκις γὰρ φαντάζεται καὶ ὁρᾷ ἑαυτὴν ὡς ἐν ἐγρηγόρσει καὶ περιπατεῖ καὶ ἐργάζεται καὶ ποντοπορεῖ καὶ δημηγορεῖ, καὶ ἐν πλείοσι καὶ ἐν μείζοσι τούτων δι᾿ ὀνειράτων ἑαυτὴν θεωμένη·

οὐ μὴν κατὰ τὸν ἀφραίνοντα καὶ ἐν ἐκστάσει γινόμενον ἐκστατικὸν ἄνθρωπον, τὸν τῷ σώματι καὶ τῇ ψυχῇ ἐγρηγορότα τὰ δεινὰ μεταχειριζόμενον καὶ πολλάκις ἑαυτῷ δεινῶς χρώμενον καὶ τοῖς πέλας· ἀγνοεῖ γὰρ ἃ φθέγγεται καὶ πράττει, ἐπειδήπερ ἐν ἐκστάσει γέγονεν ἀφροςύνης ὁ τοιοῦτος.