Panarion (Adversus Haereses)

13. Φάσκει δὲ πάλινἡ αὐὴ Μαξξίμιλλα, ἡ τῆς παρακολουθίας γνῶσις καὶ διδασκαλία, ἵνα καὶ χλευαστικῶς εἴπω, ὅτι »ἀπέστειλέ με κύριος τούτου τοῦ πόνου καὶ τῆς συνθήκης καὶ τῆς ἐπαγγελίας αἱρετιστὴν μηνυτὴν ἑρμηνευτήν, ἡναγκασμένον, θέλοντα καὶ μὴ θέλοντνα, γνωθεῖν γνῶσιν θεοῦ«.

σκοπήσωμεν οὖν τῆς ἡμῶν ζωῆς τὴν εὐσταθῆ βα΄σιν καὶ τὴν ὁδὸν τοῦ φωτός, ὦ ἀγαπητοίκ, καὶ μὴ σφαλῶμεν διὰ τῶν λόγβν τοῦ δι᾿ ἐναντίας καὶ τοῦ βοσκήματος τοῦ ἀλλοτρίου πνεύματος.

ὅρα γὰρ ἐνταῦθα τ[ον οὕτω λαλήσαντα, ἡναγκασμένονν ἑαυτ[ον ἀποφήναντα, οὐχ ἑκουσίᾳ γνώμῃ. ὁ δὲ κύριος ἡμῶν οὐκ ἄχων ἦλθεν εἰς τὸν [*](1 vgl. Joh. 16,14 — 3 Joh. 15, 26 — 3f Matth. 12,28 — 4f vgl. Joh. 8,26 Joh. 17,18 — 5f vgl. Joh. 17,3 — 11 zu πόνος vgl. Tertullian de monog. 2 ergo, inquis, hac argumentatione quidvis novum et onerosum paracleto udscribi poterit . . . fidem dicente pro eis integritate praedicationis . . . licet onerosis, quia nec nunc sustinentur; zu συνθήκη vgl. Tertullian de birg. vel. 1 iustitia . . . primo fuit in rudimentis . . . dehinc per legem et prophetas promovit in infantiam, dehinc per evangelium efferbuit in iuventutem, nunc per paraeletum componitur in maturitatem de exhort. cast. 6 de monog. 2. 14, zu ἐπαγγελία vgl. den Anonymus bei Eusebius V16, 9; S. 464, 3 τοὺς μὲν χαίροντας καὶ χαυνουμένους ἐπ᾿ αὐτῷ (sc. über Montanus), μακαρίζοντος τοῦ πνεύματος καὶ διὰ τοῦ μεγέθους τῶν ἐπαγγελμάτων ἐκφυσιοῦντος) [*](M U ) [*](4 υἱὸς *]κύριος MU | τοῦ< M 6 γινώσκουσιν M | δοξάσωσι]δοξάζουσι M δοξάσουσι U 10 γνῶσις hinter διδασκαλίας (!) U; γνῶσ<τ>ισ καὶ διδασκαλίας Jül. | καὶ2<U 11 τ. ἐπαγγελίας κ. τ. συνθήκης U 12 μηνυστὴν M | unten S. 238,13f schreibt Epiphanius, wie wenn er gelesen hätte θέλοντας καὶ μὴ θέλοντας; wohl Flüchtigkeitsversehen. Die Prophetin spricht von sich im Masc. wie S. 222,1 | γνωθεῖν] μαθεὶν U. Das dem Zusammenhang genau entsprechende, aber in seiner Bildung höchst ungewöhnliche γνωθεῖν wage ich nicht zu ändern. Verständlicher wäre γνω(σ)τεῖν; das θ scheint jedoch durch die Verballhornung in μαθεῖν geschützt. Sachlich richtig umschreibt Epiph. das Wort S. 238,15 mit διδάσκειν 15 τοῦ1]τῶν τοῦ U 17 οὐχ]οὐκ M)

καὶ ὡς αὐτὸς ἅμα σὺν πατρὶ τὸ θέλειν ἔχει καὶ τὸ οὐχὶ μετὰ ἀνάγκης καὶ τὴν χάριν πὰσι διδόναι, ἀλλὰ δι᾿ ὑπερβολὴν φιλανθρωπίας, οὕτω καὶ οὓς ἐκάλεσε μετὰ προαιρε΄σεως κέκληκεν, οὐκ ἀνάγκην ἐπιβάλλων, οὐ κλοιὸν ἐπιτιθέμενος.

φάσκει γὰρ ὅτι »οἱ διψῶντες ἔλθατε πρὸς με« καὶ πάλιν »εἴ τις θέλει ἔρχεσθαι πρὸς με, ἀρνησάσθω ἑαυτὸνν καὶ ἀκολουθείτω μοι« καὶ διὰ Ἠσαΐου τὸ αὐτὸ φθργγόμενος ἔλεγεν »ἐὰν θέλητε καὶ εἰσακούσητέ μου« καὶ ὕστερον, ἵνα δείξῃ ὁ προξήτης [ὅτι] τὶς ἐστιν ὁ λέγων, ἔφη »τὸ γὰρ στόμα κυρίου ἐλάλησε ταῦτα«.

καὶ ὁρᾷς κατὰ πάντα τρόπον τὴν πρὸς τὸ θεῖον γράμμα τούτων διαφωνίάν καὶ τὴν ἀλλοίαν ὑπόνοιάν τε καὶ ὑπόληψιν παρὰ τὴ τοῦ θεοῦ πίστιν καὶ ἀκολουθίαν;

καὶ γὰρ καὶ Μαξίμιλλα τοὺς θέλοντνας καὶ μὴ θέλοντας ἔλεγεν ἀναγκάζειν, ὡς καὶ ἐξ αὐτοῦ τοῦ ῥητοῦ ψεύσεται ἡ τοιαύτη. οὔτε γὰρ θέλοντας ἐδίδαξε γνῶσιν θεοῦ? ἣν οὐκ ᾔδει οὐδὲ τοὺς μὴ θέλοντας ἠνάγκασεν.

αὐτίκα <γοῦν> οὐ πάντες οἱ ἐν τῷ κόσμῳ οἴδασι τί ἔστιν ὄνομα Μαξιμίλλης οὐδὲ τῶν αὐτῆς λόγων τὸ παράφθεγμα. και κατὰ πάντα τρόπον διέπεσεν ἡ τούτων πεπλανημένη ἐπίνοια, οὐκ οὖσα τῆς τοῦ θεοῦ ἀληθείας.