Panarion (Adversus Haereses)

Ἀπὸ τούτων ἑτέρα πάλιν αἵρεσις ἀνακύπτει τῶν φρυγῶν καλουμένη, λουμένη, σύγχρονος γενομένη τούτοις καὶ αὐτοὺς διαδεχομένη.

οὗτοι γὰρ γεγόνασι περὶ τὸ ἐννεακαιδέκατον ἔτος Ἀντωνίνου τοῦ εὐσεβοῦς τοῦ μετὰ Ἀδριανόν, καὶ ὁ Μαρκίων δὲ καὶ οἱ περὶ Τατιανὸν καὶ οἱ ἀπ᾿ αὐτοῦ διαδεξάμενοι Ἐγκρατῖται ἐν χρόνοις Ἀδριανοῦ καὶ μετὰ Ἀδριανόν.

Οὗτοι γὰρ οἱ κατὰ Φρύγας καλούμενοι δέχονται καὶ αὐτοὶ πᾶσαν γραφὴν παλαιᾶς καὶ νέας διαθήκης καὶ νεκρῶν ἀνάστασιν ὁμοίως [*](7 ff vgl. mit der Darstellung des Epiph. insbes. Eusebius h. e. V 3. 16 – 19 Hippolyt refut. VIII 6. 19 X 25 f; S. 225, 18ff 238, 4 ff 282, 15 ff Wendland Ps. Tertullian adv. omn. Haer. 7 Filastrus hear. 49; dazu Tertullians montanistische Schriften Didymus de trin. III 41; Migne 39, 984 B ff Cyrillus Hieros. cat. 16,8; Migne 33, 928f Hieronymus ep. 41; weiteres bei Labriolle, les sources de l’histoire du Montanisme 1913 — 8 anders (c. 2,7; S. 222, 8 u.) hear. 51,33, 4 f; S. 307, 6 ff. Zur Verteidigung der an unserer Stelle vorliegenden Angabe vgl. Zahn Forsch. V 29 ff Harnack Lit.-Gesch. II 1, 363 ff; in Betracht kommt auch das leider nicht unzweideutige Zeugnis der ep. apost. c. 17; S. 58, 1 u. 59, 1 Schmidt (die Weissagung, daß Christus 120 (150) Jahre nach seiner Himmelfahrt wiederkommen werde, könnte einer der Anlässe für das Auftreten des Montanus gewesen sein) — 10 ff zur Zeitangabe für Marcion vgl. Clemens Al. strom. VII 106, 4 f; III 75, 13 ff Stählin 13 ff vgl. Hippolyt refut. VIII 19, 1 ff; S. 238, 4 ff Wendland ἕτεροι δὲ . . . Φρύγες τὸ γένος προληφθέντες ὑπὸ γυναίων ἠπάτηνται, Πρισκίλλης τινὸς καὶ Μαξιμίλλης καλουμένων, ἃς προφήτιδας νομίζουσιν, . . . καί τινα πρὸ αὐτῶν Μοντανὸν ὁμοίως δοξάζουσιν ὡς προφήτην . . . οὗτοι τὸν μὲν πατέρα τῶν ὅλων θεὸν καὶ πάντων κτίστην ὁμοίως τῇ ἐκκλησίᾳ ὁμολογοῦσι καὶ ὅσα τὸ εὐαγγέλιον περὶ τοῦ Χριστοῦ μαρτυρεῖ Filastrius haer. 49, 1 f; S. 26, 3 ff Marx isti prophetas et legem accipiunt, patrem et filium et spiritum confitentur, carnis resurrectionem expectant, quae et catholica ecclesia praedicat: quosdam autem suos prophetas, id est Montanum nomine et Priscillam et Maximillam adnuntiant) [*](M U) [*](5 Überschrft κατὰ τῶν σκαταφρύγα (!) ἤτοι μοντανιστῶν καλουμένων ἢ καὶ τασκοδρουπτῶν μݲηݲ ἢ καὶ μݲηݲ Μ κατὰ τῶν φρυγαστῶν εἴτουν μοντανιστῶν καλουμένων ἢ καὶ τὰς κοδρουγειτῶν κݲηݲ ἢ καὶ μݲηݲ U 8 οὗτοι] αὐτοὶ Μ 10 τοῦ < U | καὶ ὁ Μαρκίων—Τατιανὸν < Μ 13 κατὰ φρύγα Μ | καὶ αὐτοὶ < Μ 14 παλαιᾶς καὶ νέας διαθήκης *] παλαιὰν καὶ νέαν διαθήκην MU)

περὶ δὲ πατρὸς καὶ υἱοῦ καὶ ἁγίου πνεύματος ὀμοίως φρονοῦσι τῇ ἁγίᾳ καθολικῇ ἐκκληςίᾳ, ἀπέσχισαν δὲ ἑαυτούς, »προςέχοντες πνεύμασι πλάνης καὶ διδασκαλίαις δαιμονίων«, λέγοντες ὅτι »δεῖ ἡμᾶς, φηςί, καὶ τὰ χαρίσματα δέχεσθαι«.

καὶ ἡ ἁγία δὲ τοῦ θεοῦ ἐκκληςία ὁμοίως τὰ χαρίσματα δέχεται, ἁλλὰ τὰ ὄντως χαρίσματα καὶ ἤδη ἐν ἀγίᾳ θεοῦ ἐκκληςίᾳ διὰ πνεύματος ἁγίου δεδοκιμασμένα παρά τε [*](3 anders Hippolyt refut. VIII 19, 3; S. 238, 18 f Wendland τινὲς δὲ αὐτῶν τῇ τῶν Νοητιανῶν αἱρέσει συντιθέμενοι τὸν πατέρα αὐτὸν εἶναι τὸν υἱὸν λέγουσι Χ 26; S. 282, 22 ff Ps. Tertullian adv. omn. haer. 7 privatam autem blasphemiam illi qui sunt kata Aeschinem hanc habent, qua adiciunt etiam hoc uti decant Christum ipsum esse filium et patrem Didymus de trin. III 18. 19. 41; Migne 39, 881 B. 889 Cf. 984 B Hieronymus ep. 41, 3; S. 313, 7 ff Hilberg illi Sabellii dogma sectantes trinitatem in unius personae angustias cogunt. Beachte für die Frage auch Tertullian adv. Prax. 30 hic (sc. filius) interim acceptum a patre munus effudit, spiritum sanctum, tertium nomen divinitatis et tertium gradum maiestatis, unius praedicatorem monarchiae, sed et οἰκονομίας interpretatorem, si quis sermons novae prophetiae eius admiserit — 4 ff der Versuch, eine alte Quelle herauszuschälen, der Epiph. von hier ab oder von S. 221, 10 ff ad wörtlich gefolgt ware (so nach Lipsius zuletzt Voigt, eine verschollene Urkunde des antimontanistischen Kampfes. 1891), scheitert schon an der völligen Gleichartigkeit dieses Abschnitts mit anderen „Widerlegungen“ bei Epiph. Es ist für Epiph. gerade bezeichnend, daß ihm die Sprüche der Propheten der wichtigste Gegenstand der Bekämpfung sind; vgl. z. B. die Anlage der haer. 54 — 4 I Tim. 4, 1; zur frühzeitigen Anwendung des Wortes auf die Montanisten vgl. Tertullian de ieiun. 2 et ideo nos esse iam tunc praenotatos in novissimis temporibus abscedentes a fide, intendentes spiritibus mundi seductoribus, doctrinis mendaciloquorum inustam habentes conscientiam — 5 vgl. Tertullian adv. Praxeam 1 coëgit . . . a proposito recipiendorum charismatum concesare de cor. 1 de fuga 1. 14. de virg. vel. 1 de monog. 1) [*](M U) [*](2 ἐξέτρεψαν Μ 4 αὐτοὺς Μ 5 λέγοντες < Μ 6 δὲ < U | τοῦ < U 7 ἤδη < U | ἐν] τῆ U)

φάσκοντος τοῦ ἀποστόλου Ἰωάννου ἐν τῇ ἐπιστολῇ ὅτι »δοκιμάζετε τὰ πνεύματα, εἰ ἔστιν ἐκ τοῦ θεοῦ« καὶ πάλιν δὲ λέγοντος ὅτι »ἠκούσατε ὅτι Ἀντίχριστος ἔρχεται καὶ νῦν Ἀντίχριστοι πολλοὶ γεγόνασιν. ἐξ ἡμῶν ἐξῆλθον, ἀλλ᾿ οὐκ ἦσαν ἐξ ἡμῶν· εἰ γὰρ ἦσαν ἐξ ἡμῶν, μεμενήκεισαν ἄν μεθ᾿ ἡμῶν· ἀλλ᾿ ἵνα γνωσθῶσιν ὅτι οὐκ ἦσαν ἐξ ἡμῶν. τούτου χάριν γράφω ὑμῖν, τεκνία« καὶ τὰ ἑξῆς.

ἀληθῶς οὖν οὗτοι οὐκ εἰσὶν ἐξ αὐτῶν τῶν ἁγίων. ἐξέβησαν γὰρ τῇ αὐτῶν φιλονεικίᾳ, προσανέχοντες καὶ πνεύμασι πλάνης καὶ μυθολογίαις.