Panarion (Adversus Haereses)

Ὅτῳ φίλον ἐστὶ τὰς τοῦ ἀπατηλοῦ Μαρκίωνος νόθους ἐπινοίας ἀκριβοῦν καὶ τὰς ἐπιπλάστους τοῦ αὐτοῦ βοσκήματος μηχανὰς διαγινώσκειν, τούτῳ τῷ συλλελεγμένῳ πονήματι ἐντυχεῖν μὴ κατοκνείτω.

ἐκ γὰρ τοῦ παρ’ αὐτῷ εὐαγγελίου τὰ πρὸς ἀντίρρησιν τῆς πανούργου αὐτοῦ ῥᾳδιουργίας σπουδάσαντες παρεθέμεθα, ἵν᾿ οἱ τῷ πονήματι ἐντυχεῖν ἐθέλοντες ἔχωσι τοῦτο γυμνάσιον ὀξύτητος, πρὸς ἔλεγχον τῶν ὑπ᾿ αὐτοῦ ἐπινενοημένων ξενολεξιῶν.

ὁ μὲν γὰρ χαρακτὴρ τοῦ κατὰ Λουκᾶν † σημαίνει τὸ εὐαγγέλιον· ὡς δὲ ἠκρωτηρίασται μήτε ἀρχὴν ἔχον μήτε μέσα μήτε τέλος, ἱματίου βεβρωμένου ὑπὸ πολλῶν σητῶν ἐπέχει | τὸν τρόπον.

εὐθὺς μὲν γὰρ έν τῇ ἀρχῇ πάντα τὰ ἀπ᾿ ἀρχῆς τῷ Λουκᾷ πεπραγματευμένα τουτέστιν ὡς λέγει »ἐπειδήπερ πολλοὶ ἐπεχείρησαν« καὶ τὰ ἑξῆς καὶ τὰ περὶ τῆς Ἐλισάβετ καὶ τοῦ ἀγγέλου εὐαγγελιζομένου Μαρίαν τὴν παρθένον, Ἰωάννου τε καὶ Ζαχαρίου καὶ τῆς ἐν Βηθλεὲμ γεννήσεως, γενεαλογίας καὶ τῆς τοῦ βαπτίσματος ὑποθέσεως —

ταῦτα πάντα περικόψας ἀπεπήδησεν καὶ ἀρχὴν τοῦ εὐαγγελίου ἔταξε ταύτην »ἐν τῷ πεντεκαιδεκάτῳ ἔτει [*](9ff vgl. den Eingang von de mens, ac pond. S. 152, Iff Lagarde — 20 Luk. 1, 1 — 24 Luk. 3, 1; vgl. Irenaeus adv. haer. I 27,2; I 216 Harvey venicntem in Judaeam temporibus Pontii Pilati praesidis qui fuit procurator Tiberii Caesaris Hippolyt refiit. VII 31, 5; S. 217, 8f Wendland χωρὶς γενέσεως ἔτει πεντεκαιδεκάτῳ τῆς ἡγεμονίας Τιβερίου Καίσαρος κατεληλυθότα αὐτὸν ἄνωθεν . . . διδάσκειν ἐν ταῖς συναγωγαῖς Tertullian adv. Marc. Ι 19 anno XV Tiberii Christus Jesus de caelo manare dignatus est IV 7 anno XV principatus Tiberiani proponit eum desccndisse in civitatem Galilaeae Capharnaum Adamantius de recta in deum fide 11 3; S. 61, 14f van de Sande Bakhuyzen II 19; S. 102, 23) [*](V M) [*](9 ὅ///τω ans οὕτω V corr 11 συλλελεγμένω, erstes λ auf Rasur V corr 12 αὐτῶ Dind.] αὐτοῦ V M 16 † σημαίνει τὸ εὐαγγέλιον] lies wohl εὐαγγελίου σημαίνει τὸν τύπον *, vgl. S. 123, 19 16f περιέσπασται hinter ἠκρωτηρίασται durchgestrichen V corr 17 ἔχων 21 Μαρίαν τὴν *] τὴν Μαρίαν VM 22 ἐμβηθλεὲμ M | vor γενεαλογίας + <τῆς>?*)

ἐντεῦθεν οὖν οὗτος ἄρχεται καὶ οὐ καθ᾿ εἱρμὸν πάλιν ἐπιμένει, ἀλλὰ τὰ μὲν ὡς προεῖπον παρακόπτει, τὰ δὲ προστίθησιν ἄνω κάτω, οὐκ ὀρθῶς βαδίζων ἀλλὰ ἐρραδιουργημένως τὰ πάντα περινοστεύων, καὶ ἔστιν·

αݲ »Ἀπελθὼν δεῖξον σεαυτὸν τῷ ἱερεῖ καὶ προσένεγκε περὶ τοῦ καθαρισμοῦ σου. καθὼς προσέταξε Μωυσῆς«· »ἵνα ᾖ μαρτύριον τοῦτο ὑμῖν« ἀνθ᾿ οὗ εἶπεν ὁ σωτήρ εἰς μαρτύριον αὐτοῖς«.

βݲ. »Ἵνα δε εἰδῆτε ὅτι ἐξουσίαν ἔχει ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου ἀφιέναι ἁμαρτίας ἐπὶ τῆς γῆς«.

γݲ. »Κύριός ἐστιν ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ σαββάτου«.

δݲ. »Ἰούδαν Ἰσκαριώτην, ὃς ἐγένετο προδότης«. ἀντὶ δὲ τοῦ »κατέβη μετ᾿ αὐτῶν« ἔχει »κατέβη ἐν αὐτοῖς«.

εݲ. »Καὶ πᾶς ὁ ὄχλος ἐζήτει ἄπτεσθαι αὐτοῦ. καὶ αὐτὸς ἐπάρας τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ« καὶ τὰ ἑξῆς.

ςݲ. »Κατὰ τὰ αὐτὰ ἐποίουν τοῖς προφήταις οἱ πατέρες ὑμῶν«.

ζݲ. »Λέγω δὲ ὑμῖν, τοσαύτην πίστιν οὐδὲ ἐν τῷ Ἰσραὴλ εὑρον«.

ηݲ. Παρηλλαγμένον τό »μακάριος ὅς οὐ μὴ σκανδαλισθῇ ἐν ἐμοί«· εἶχε γὰρ ὡς πρὸς Ἰωάννην.

θݲ. »Αὐτός ἐστι περὶ οὗ γέγραπται· ἰδού, ἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου πρὸ προσώπου σου«.

ῑ. »Καὶ »Καὶ εἰσελθὼν εἰς τὸν οἶκον τοῦ Φαρισαίου κατεκλίθη. ἡ γυνὴ στᾶσα ὀπίσω ἡ ἁμαρτωλὸς παρὰ τοὺς πόδας ἔβρεξε τοῖς δάκρυσι τοὺς πόδας καὶ ἤλειψεν καὶ κατεφίλει«. | D316 ῑᾱ Καὶ πάλιν »αὕτη τοῖς δάκρυσιν ἔβρεξεν τοὺς πόδας μου καὶ ἤλειψεν καὶ κατεφίλει«.

ιݲβݲ οὐκ εἶχεν »ἡ μήτηρ αὐτοῦ καὶ οἱ ἀδελφοὶ αὐτοῦ«, ἀλλὰ »ἡ μήτηρ σου καὶ οἱ ἀδελφοί σου«.

ιݲγݲ Πλεόντων αὐτῶν ἀφύπνωσεν· ὁ δὲ ἐγερθεὶς ἐπετίμησε ἀνέμῳ καὶ τῇ θαλάσσῃ«.

ιݲδݲ »Ἐγένετο δὲ ἐν τῷ ὑπάγειν αὐτούς, συνέπνιγον αὐτὸν ὄχλοι. | καὶ γυνὴ ἀψαμένη αὐτοῦ ἰάθη τοῦ αἵματος· καὶ εἶπεν ὁ κύριος· Ö572 τίς μου ἥψατο;« καὶ πάλιν· »ἥψατό μού τις. καὶ γὰρ ἔγνων δύναμιν ἐξελθοῦσαν ἀπ᾿ ἐμοῦ«.

ιݲεݲ. »Ἀναβλέψας εἰς τὸν οὐρανὸν εὐλόγησεν ἐπ᾿ αὐτούς«.

ιݲς.ݲ »Λέγων, δεῖ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου πολλὰ παθεῖν καὶ καὶ μετὰ τρεῖς ἡμέρας ἐγερθῆναι«.

ιݲζ.ݲ »Καὶ ἰδοὺ δύο ἄνδρες συνελάλουν αὐτῷ, Ἠλίας καὶ Μωυσῆς ἐν δόξῃ‘.

ιݲη.ݲ »Ἐκ τῆς νεφέλης φωνή· οὖτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ θησαν ἐκβαλεῖν αὐτό« »καὶ πρὸς αὐτούς· ὦ γενεὰ ἄπιστος, ἕως πότε ἀνέξομαι ὑμῶν;«

κݲ. »Ὁ γὰρ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου μέλλει παραδίδοσθαι εἰς χεῖρας ἀνθρώπων«.

κݲαݲ. »Οὐδὲ τοῦτο ἀνέγνωτε, τί ἐποίησε Δαυίδ· εἰσῆλθεν εἰς τὸν οἶκον τοῦ θεοῦ«.

κݲβݲ. »Ἐὐχαριστῶ σοι, κύριε τοῦ οὐρανοῦ«. οὐκ εἶχεν δέ »καὶ τῆς γῆς«, οὔτε »πάτερ« εἶχεν. ἐλέγχεται δέ· κάτω γὰρ εἶχεν »ναί, ὁ πατήρ«.

κݲγݲ. Εἶπεν τῷ νομικῷ »ἐν τῷ νόμῳ τί γέγραπται;« καὶ ἀποκριθεὶς μετὰ τὴν ἀπόκρισιν τοῦ νομικοῦ εἶπεν »ὀρθῶς εἶπες. τοῦτο ποίει, καὶ ζήσῃ«.

κݲδݲ. Καὶ εἶπεν »τίς ἐξ ὑμῶν ἕξει φίλον, καὶ πορεύσεται πρὸς αὐτὸν μεσονυκτίου, αἰτῶν τρεῖς ἄρτους;« καὶ λοιπόν »αἰτεῖτε καὶ δοθήσεται. τίνα γὰρ ἐξ ὑμῶν τὸν πατέρα υἱὸς αἰτήσει ἰχθὺν καὶ ἀντὶ ἰχθύος ὄφιν ἐπιδώσει αὐτῷ ἢ ἀντὶ ᾠοῦ σκορπίον; εἰ οὖν ὑμεῖς πονηροὶ οἴδατε δόματα ἀγαθά, πόσῳ μᾶλλον ὁ πατήρ;« κݲεݲ. Παρακέκοπται τὸ περὶ Ἰωνᾶ τοῦ προφήτου. εἶχεν γάρ »ἡ γενεὰ αὕτη, σημεῖον οὐ δοθήσεται αὐτῇ«. οὐκ εἶχεν δὲ περὶ Νινευὴ καὶ βασιλίσσης νότου καὶ Σαλομῶνος.

κݲςݲ. Ἀντὶ τοῦ »παρέρχεσθε τὴν κρίσιν τοῦ θεοῦ« εἶχεν »παρέρχεσθε τὴν κλῆσιν τοῦ θεοῦ«.

κݲζݲ. »Οὐαὶ ὑμῖν, ὅτι οἰκοδομεῖτε τὰ μνήματα τῶν προφητῶν καὶ οἱ πατέρες ὑμῶν ἀπέκτειναν αὐτούς«.

κݲηݲ. Οὐκ εἶχεν »διὰ τοῦτο εἶπεν ἡ σοφία τοῦ θεοῦ· ἀποστέλλω αὐτοὺς προφήτας‘ καὶ περὶ αἵματος Ζαχαρίου καὶ Ἄβελ καὶ τῶν προφητῶν ὅτι ἐκζητηθήσεται ἐκ τῆς γενεᾶς ταύτης.

κݲθݲ. »Λέγω τοῖς φίλοις μου· μὴ φοβηθῆτε ἀπὸ τῶν ἀποκτενόντων τὸ σῶμα, φοβήθητε δὲ τὸν μετὰ τὸ ἀποκτεῖναι ἔχοντα ἐξουσίαν | βαλεῖν εἰς γέενναν«. οὐκ εἶχεν δέ »οὐχὶ πέντε στρουθία ἀσσαρίων δύο πωλοῦνται καὶ ἓν ἐξ αὐτῶν οὐκ ἔστιν ἐπιλελησμένον τοῦ θεοῦ«.

λݲ. Ἀντὶ τοῦ »ὁμολογήσει ἐνώπιον τῶν ἀγγέλων τοῦ θεοῦ« »ἐνώπιον τοῦ θεοῦ« λέγει.

λݲαݲ. Οὐκ ἔχει τό »ὁ »θεὸς ἀμφιέννυσι τὸν χόρτον«.

λݲβݲ. »Ὑμῶν δὲ ὁ πατὴρ οἶδεν ὅτι χρῄζετε τούτων«, τῶν δή.

λݲγ. Ζητεῖτε δὲ τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν«.

λݲδݲ. Ἀντὶ τοῦ »ὁ πατὴρ ὑμῶν« »ὁ πατήρ« εἶχεν

λݲςݲ. »Ἥξει ὁ κύριος τοῦ δούλου ἐκείνου καὶ καὶ τὸ μέρος αὐτοῦ μετὰ τῶν ἀπίστων θήσει«.

λݲζݲ. »Μή ποτε κατασύρῃ σε πρὸς τὸν κριτὴν καὶ ὁ κριτὴς παραδώσει σε τῷ πράκτορι«.

λݲηݲ. Ἦν παρακεκομμένον ἀπὸ τοῦ »ἠλθόν τινες ἀναγγέλλοντες αὐτῷ περὶ τῶν Γαλιλαίων, ων τὸ αἱμα συνέμιξε Πιλᾶτος μετὰ τῶν θυσιῶν αὐτῶν« ἕως ὅπου λέγει περὶ τῶν ἐν τῷ Σιλωὰμ δεκαοκτὼ ἀποθανόντων ἐν τῷ πύργῳ, καὶ τό »ἐὰν μὴ μετανοήσητε« καὶ <τὰ ἑξῆς> ἕως τῆς παραβολῆς τῆς συκῆς, περὶ ἧς εἶπεν ὁ γεωργὸς »σκάπτω καὶ βάλλω κόπρια καὶ ἐὰν μὴ ποιήσῃ, ἔκκοψον«.

λݲθݲ. »Ταύτην δὲ θυγατέρα Ἀβραάμ, ἣν ἔδησεν ὁ Σατανᾶς«.

μݲ. Παρέκοψε πάλιν τό »τότε ὄψεσθε Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ καὶ πάντας τοὺς προφήτας ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ θεοῦ«· ἀντὶ δὲ τούτου ἐποίησεν ὅτε πάντας τοὺς δικαίους ἴδητ4 ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ θεοῦ, ὑμᾶς δὲ ἐκβαλλομένους« — ἐποίησε δέ »κρατουμένους« — »ἔξω«, »ἐκεῖ ἐσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων«.

μݲαݲ. Παρέκοψε πάλιν τό »ἥξουσιν ἀπὸ ἀνατολῶν καὶ δυσμῶν ἀνακλιθήσονται ἐν τῇ βασιλείᾳ« καὶ τό »οἱ ἔσχατοι ἔσονται πρῶτοι« καὶ τό »προσῆλθον οἱ Φαρισαῖοι λέγοντες, ἔξελθε καὶ πορεύου, ὅτι Ἡρῴδης σε θέλει ἀποκτεῖναι« καὶ τό »εἶπεν· πορευθέντες εἴπατε τῇ ἀλώπεκι ταύτῃ« ἕως ὅπου εἶπεν »οὐκ ἐνδέχεται προφήτην ἀπολέσθαι λέσθαι ἔξω Ἱερουσαλήμ« καὶ τό »Ἱερουσαλήμ, Ἱερουσαλήμ, ἡ ἀποκτέ- [*](1 Luk. 12, 38 — 2 Luk. 12, 46; vgl. Tertullian adv. Marc. IV 29 reverso clomino qua die non putaverit, hora qua non scierit, ... segregabitur et pars eins ewii infidelibus ponetur — 4 Luk. 12, 581); vgl. Tertullian adv. Marc. IV 29 nam et iudicem, qui mittit in carcerem . . . in persona creatoris obtrectationis nomine disserunt — 6—11 Luk. 13, 1—9 — 12 Luk. 13, 16 — 13 13—17 Luck. 13 adv. Marc. IV 30 ergo erit poena . . . , cum videbunt iustos introeuntes in regnum dei, se vero detineri foris — 18—S. 118, 4 Luk. 13, 29—35) [*](V M 1—23 vgl. S. 139, 18f. 25f 140, 5 f. 14 ff. 29 f 141, 3ff. 28ff) [*](1 keine Ziffer VM; daher von Ζ. 2 an die Zählung wieder in Ordnung | ἐσπερινῇ φυλακῇ S. 139, 18f] ἐσπερινὴν φυλακὴν VM 4 κατασύρῃ] κατακρίνῃ S. 140, 5 9 τό *] ὅτι VM 9f <τὰ ἑξῆς> * 11 vor σκάπτω + καὶ VM 12 ἣν S. 140, 29] < VM 13 τό S. 141, 3] < VM 15 ὅτε Corn. viell. besser ὅταν Jül.] ὅτι VM ebenso S. 141, 5 17 vor ἐκεῖ + καὶ VM | ἐκεῖ am nachgetragen V corr | ἔσται S. 141, 7] ἔστιν VM 19 βασιλείᾳ + μου M 20 οἱ < S. 141, 30 21 εἶπεν < S. 142, 1 22 ὅπου S. 142,2] ὅτου VM 23f ἀποκτέννουσα erstes ν auf Rasur V corr)

μݲβݲ. Πάλιν παρέκοψε πᾶσαν τὴν παραβολὴν τῶν δύο υἱῶν, τοῦ εἰληφότος τὸ μέρος τῶν ὑπαρχόντων καὶ ἀσώτως δαπανήσαντος καὶ τοῦ ἄλλου.

μݲγ.ݲ »Ὁ νόμος καὶ οἱ προφῆται ἕως Ἰωάννου καὶ πᾶς βιάζεται«.

μݲδݲ. Περὶ τοῦ πλουσίου καὶ Λαζάρου τοῦ πτωχοῦ, ὄτι ἀπηνέχθη ὑπὸ τῶν ἀγγέλων εἰς τὸν κόλπον τοῦ Ἀβραάμ.

μݲεݲ. »Νῦν δὲ ὅδε παρακαλεῖται« ὁ αὐτὸς Αάξαρος.

μݲςݲ. Εἶπεν Ἀβραάμ »ἔχουσι Μωυσέα καὶ τοὺς προφήτας, αὐτῶν, ἐπεὶ οὐδὲ τοῦ ἐγειρομένου ἐκ νεκρῶν ἀκούσουσιν«.

μݲζݲ. Παρέκοψε τό »λέγετε ὅτι ἀχρεῖοι δοῦλοί ἐσμεν· ὃ ποιησαι πεποιηκαμεν«.

μݲηݲ. Ὅτε συνήντησαν οἱ δέκα λεπροί. ἀπέκοψε δὲ ἐποίησεν »ἀπέστειλεν αὐτοὺς λέγων, δείξατε ἑαυτοὺς τοῖς ἱερεῦσι« καὶ ἄλλα ἀντὶ ἄλλων ἐποίησε, λέγων ὅτι »πολλοὶ λεπροὶ ἦσαν ἐν [*](5 Luk. 15, 1ff — 8 Luk. 16, 16; vgl. Tertallian adv. Marc. IV 33 lex et prophetae usque ad Joannem, ex quo regnum dei adnuntiatur — 10 Luk. 16, 22 vgl. Tertullian adv. Marc. IV 31 subsequens argumentum divitis apud inferos dolentis et pauperis in sinu Abrahaerequiescentis Adamantius de recta in deum fide II 10; S. 76, 14 ff van de Sande Bakhuyzen — 12 Luk. 16, 25b; vgl. Adamantius a. a. O. S. 76, 30f νῦν δὲ ὅδε παρακαλεῖται, σὺ δὲ ὀδυνᾶσαι — 13 Luk. 16, 29. 31; vgl. Tertullian a. a. O. IV 34 habent illic Moysen et prophetas, illos audiant Adamantius a. a. O. S. 78, 2ff ἔχουσι Μωσέα καὶ τοὺς προφήτας, ἀκουσάτωσαν αὐτῶν . . . . εἰ Μωσέως καὶ τῶν προφητῶν οὐκ ἤκουσαν, οὐδ’ ἄν τις ἐκ νεκρῶν ἀπέλθῃ, ἀκούσουσιν αὐτοῦ — 15 Luk. 17, 10 — 17 Luk. 17, 12. 14 u. 4, 27; vgl. Tertullian adv. Marc. IV 35; S. 539, Kroymann etiam in curatione decem leprosorum quos tantummodo ire iussos ut se ostenderent sacerdotibus . . . . nunc etsi praefatus est multos tunc fuisse leprosos apud Israhelem in diebus Helisei prophetae et neminem eorum purgatum nisi Neeman Syrum) [*](V M 5—9 vgl. S. 142, 13ff. 19f. 25f 143, 3. 6 f. 19 f. 26ff) [*](3 οὑ S. 142, 7] < V M 5 παρέκοψε S. 142, 13] ἀπέκοψε V Μ | πᾶσαν τὸν παραβολὴν S. 142, 13] τὸν παραβολὴν πᾶσαν V M 6 καὶ ἀσώτως δαπανήσαντος S. 142, 14f] < VM 12 ὅδε Zahn] ὧδε VM ebenso S. 143, 3 14 ἐκ] ἀπὸ S. 143, 7 | ἀκούσουσιν S. 143, 8 V] ἀκούουσιν VM 15 ὅτι < S. 143, 19 Epiphanius. II. 8)

μݲθݲ. »Ἐλεύσονται ἡμέραι, ὅταν ἐπιθυμήσητε Ἱδεῖν μίαν τῶν ἡμερῶν τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου«.

νݲ. »Εἶπέ τις πρὸς αὐτόν· διδάσκαλε ἀγαθέ, τί ποιήσας ζωὴν αἰώνιον κληρονομήσω; ὁ δέ· μή με λέγε ἀγαθόν. εἷς ἐστιν ἀγαθός ὁ θεός«· προσέθετο ἐκεῖνος »ὁ πατήρ« καὶ ἀντὶ τοῦ »τὰς ἐντοὰς οἶδας« λέγει »τὰς ἐντολὰς οἶδα«.

νݲαݲ. »Ἐγένετο δὲ ἐν τῷ ἐγγίζειν αὐτὸν τῇ Ἱεριχὼ τυφλὸς ἐβόα· Ἰησοῦ υἱὲ Δαυίδ, ἐλέησόν με. καὶ ὅτε ἰάθη, φησίν· ἡ πίστις σου σέσωκέν σε«.

νݲβݲ. Παρέκοψε τό »παραλαβὼν τοὺς δώδεκα ἔλεγεν· ἰδού, ἀναβαίνομεν εἰς Ἱεροσόλυμα καὶ τελεσθήσεται πάντ τὰ γεγραμμένα ἐν τοῖς προφήταις περὶ τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου. παραδοθήσεται γὰρ καὶ ἀποκτανθήσεται καὶ τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἀναστήσεται«· ὅλα ταῦτα παρέκοψε.

νݲγݲ. Παρέκοψεν τὸ κεφάλαιον τὸ περὶ τῆς ὄνου καὶ Βηθφαγὴ καὶ τὸ περὶ τῆς πόλεως καὶ τοῦ ἱεροῦ, ὅτι γεγραμμένον ἦν »ὁ [*](3. Luk. 17, 22 — 5 Luk. 18, 18. 19. 20; vgl. Tertullian adv. Marc. IV 36; S. 544, 16 Krogmann interrogatus ab illo quodam, praeceptor optime, quid faciens vitam aeternam possidebo . . . S. 544, 10 sed quis optimus nisi unus, inquit, deus Hippolyt refut. VII 31, 6; S. 217, 15f Wendland ὡς αὐτὸς ὁμολογεῖ· τί με λέγετε ἀγαθόν; εἷς ἐστιν ἀγαθός Origenes de princ. II 5, 1 u. 5, 4; S. 133, 13 u. 138, 11 Kötschau nemo bonus nisi unus deus pater Adamantius de recta in deum fide II 17; S. 92, 24ff van de Sande Bakhuyzen — 9 Luk. 18, 35. 38. 42; vgl. Tertullian adv. Marc. IV 36; S. 545, 24ff Kroymann cum igitur praetereuntem illum caecus audisset, cur exclamavit: Jesu, fili David, miserere mei? . . . fides, inquit, tua te salvum fecit Adamantius de recta in deum fide IV 14; S. 200, 22ff van de Sande Bakhuyzen ἐγένετο δὲ ἐν τῷ ἐγγίζειν αὐτὸν εἰς Ἱεριχώ, καί τις τυφλὸς ἐπαιτῶν ἐκάθητο . . . καὶ ἐβόησε λέγων· Ἰησοῦ, υἱὲ Δανίδ, ἐλέησόν με — 12 Luk. 18, 31—33 — 17 Luk. 19, 29ff. 46) [*](V M 3—17 vgl. S. 144, 5f. 11ff. 22ff 145, 1ff. 10ff) [*](1 εἰ μὴ am Rande nachgetragen V corr | Νεεμὰν aus Νεαιμὰν V corr 3 ἰδεῖν < S. 144, 5 6 ὁ δὲ S. 144, 12] < V M | λέγε S. 144, 12] λέγετε aus λέγεται V corr λέγετε Μ 6f ὁ θεὸς S. 144, 13] < V M 7 προσέθετο S. 144, 13] προσέθηκε V M | ἐκεῖνος S. 144, 13] τὸ ὅτι V M 9 αὐτὸν S. 144, 22] < V M | Ἱερ///ιχώ, ι aus ει V corr 14 γὰρ καὶ S. 145, 4] < V M 15 ἀναστήσεται] ἐγερθήσεται S. 145, 4 17 τὸ περὶ S. 145, 10] < V M 18 ὅτι] διότι S. 145, 11)

νݲδݲ. »Καὶ ἐζήτησαν ἐπιβαλεῖν ἐπ᾿ αὐτὸν τὰς χεῖρας καὶ ἐφοβήθησαν«.

νݲεݲ. Πάλιν ἀπέκοψε τὰ περὶ τοῦ ἀμπελῶνος τοῦ γεωργοῖς καὶ τό »τί οὖν ἐστι τό· λίθον ὃν ἀπεδοκίμασαν οἱ οἰκοδομουντες;«

νݲςݲ. Ἀπέκοψε τό »ὅτι δὲ ἐγείρονται οἱ νεκροὶ Μωυσῆς ἐμήνυσε ἐπὶ τῆς βάτου, καθὼς λέγει κύριον τὸν θεὸν Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακώβ. θεὸς δέ ἐστι ζώντων καὶ οὐχὶ νεκρῶν«.

νݲζݲ. Οὐκ εἶχε ταῦτα »ὅτι δὲ ἐγείρονται οἱ νεκροὶ καὶ Μωυσῆς ἐμήνυσε λέγων θεὸν Ἀβραὰμ καὶ θεὸν Ἰσαὰκ καὶ θεὸν Ἰακὼβ θεὸν ζώντων«.

νݲηݲ. Πάλιν παρέκοψε τό »θρὶξ ἐκ τῆς κεφαλῆς ὑμῶν οὐ ἀπόληται«.

νݲθݲ. Πάλιν παρέκοψε ταῦτα »τότε οἱ ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ φευγέτωσαν εἰς τὰ ὄρη« καὶ τὰ ἑξῆς, διὰ τὰ ἐπιφερόμενα ἐν τῷ ῥητῷ »ἕως πληρωθῇ πάντα τὰ γεγραμμένα«.

ξݲ. »Συνελάλησε τοῖς στρατηγοῖς τὸ πῶς αὐτὸν παραδῷ αὐτοῖς«.

λݲαݲ. »Καὶ εἶπεν τῷ Πέτρῳ καὶ τοῖς λοιποῖς· ἀπελθόντες ἑτοιμάσατε ἴνα φάγωμεν τὸ Πάσχα«.

ξݲβݲ. Καὶ ἀνέπεσε, καὶ οἱ δώδεκα ἀπόστολοι σὺν αὐτῷ καὶ εἶπεν· ἐπιθυμίᾳ ἐπεθύμησα τοῦτο τὸ Πάσχα φαγεῖν μαθ᾿ ὑμῶν πρὸ τοῦ με παθεῖν«.

ξݲγݲ. Παρέκοψε τό »λέγω γὰρ ὑμῖν, οὐ μὴ φάγω αὐτὸ ἀπάρτι, ἂν πληρωθῇ ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ θεοῦ«.

ξݲεݲ. »Ἀπεσπάσθη ἀπ᾿ αὐτῶν ὡσεὶ Μου βολὴν καὶ θεὶς τὰ γόνατα προσηυχετο«.

ξݲςݲ. »Καὶ ἤγγισε καταφιλῆσαι αὐτὸν Ἰούδας καὶ εἶπεν«.

ξݲζݲ. Παρέκοψεν ὃ ἐποίησε Πέτρος, ὅτε ἐπάταξε καὶ ἀφείλετο οὐς τοῦ δούλου τοῦ ἀρχιερέως.

ξݲηݲ. »Οἱ συνέχοντες ἐνέπαιζον δέροντες καὶ τύπτοντες καὶ λέγοντες· προφήτευσον τίς ἐστιν ὁ παίσας σε;«

ξݲθݲ. Προσέθετο μετὰ τό τοῦτον εὕρομεν διαστρέφοντα τὸ ἔθνος« καὶ καταλύοντα τὸν νόμον καὶ τοὺς προφήτας«.

οݲ. Προσθήκη μετὰ τό »κελεύοντα φόρους μὴ δοῦναι« »καὶ τὰς γυναῖκας καὶ τὰ τέκνα«.

οݲαݲ. »Καὶ ἐλθὄντες εἰς τόπον λεγόμενον Κρανίου τόπος αὐτὸν καὶ διεμεδρίσαντο τὰ ἱμάτια αὐτοῦ καὶ ἐσκοτίσθη ὁ ἥλιος‘.

οݲβݲ. Παρέκοψε τό σήμερον μετ᾿ ἐμοῦ ἴσῃ ἐν τῷ παραδείσῳ‘.

οݲγݲ. »Καὶ φωνήσας φωνῇ μεγάλῃ ἐξέπνευσεν«.

οݲδݲ. »Καὶ ἰδοὺ ἀνὴρ ὀνόματι Ἰωσήφ, καθελὼν τὸ σῶμα ἐνετύλιξε σινδόνι καὶ ἔθηκεν ἐν μνήματι λαξευτῷ«.

οݲεݲ. »Καὶ ὑποστρέψασαι αἱ γυναῖκες ἡσύχασαν τὸ σάββατον τὸν νόμον«. |

οݲςݲ. »Εἶπαν οἱ ἐν ἐσθῆτι λαμπρᾷ· τί ζητεῖτε τὸν ζῶντα τῶν νεκρῶν; ἠγέρθη, μνήσθητε ὅσα ἐλάλησεν ἔτι ὢν μεθ’ ὑμῶν, ὅτι δεῖ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου παθεῖν καὶ παραδοθῆναι«.

οݲζݲ. Παρέκοψε τὸ εἰρημένον πρὸς Κλεόπαν καὶ τὸν ἄλλον, ὅτε συνήντησεν αὐτοῖς, τό »ὠ ἀνόητοι καὶ βραδεῖς τοῦ πιστεύειν οἷς ἐλάλησαν οἱ προφῆται· οὐχὶ ταῦτα ἔδει παθεῖν;« καὶ ἀντὶ δὲ τοῦ »ἐφ᾿ οἷς ἐλάλησαν οἱ προφῆται« ἐποίησεν »ἐφ᾿ οἷς ἐλάλησα ὑμῖν‘. ἐλέγχεται δὲ ὅτι »ὅτε ἔκλασε τὸν ἄρτον, ἠνεῴχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοὶ καὶ ἐπέγνωσαν αὐτόν«.

οݲηݲ. »Τί τεταραγμένοι ἐστέ; ἴδετε τὰς χεῖράς μου καὶ τοὺς πόδας μου, ὅτι πνεῦμα ὀστέα οὐκ ἔχει, καθὼς ἐμὲ θεωρεῖτε ἔχοντα«.

Ἑτι δὲ καὶ ταῦτα συνάπτομεν κατὰ τοῦ προειρημένου αἱρεσιάρχου ταύτῃ τῇ <παρ᾿> ἡμῶν κατ᾿ αὐτοῦ αὐτοῦ πεπραγματευμένῃ σχέσει, παρ᾿ αὐτῷ πάλιν ἐφεύρομεν, ὡς ἐν ἐθελοδοκήσει τῶν τοῦ ἀποστόλου Παύλου ἐπιστολῶν, οὐχ ὄλων ἀλλ’ ἐνίων ὡν ἐν τῷ τέλει τῆς πάσης πραγματείας αἱ ὀνομασίαι ὑφ᾿ ἡμῶν ἐνετάχθησαν, ὡς παρ᾿ αὐτῷ τὸ ἀποστολικὸν ἐμφέρεται) καὶ αὐτῶν δὲ ἠκρωτηριασμένων συνήθως τῇ

αὐτοῦ ῥᾳδιουργίᾳ, *, ὡς καὶ ἐν τῷ προταχθέντι ὀνόματι εὐαγγελίῳ [*](1 Luk. 24, 5—7; vgl. Tertullian adv. Marc. IV 43; S. 566, 27 Kroymann angeli ad mulieres: rememoramini quac locutits sit vobis in Galilaea dicens, quod oportet tradi filium hominis et crucifigi et tertia die resurgere — 4 Luk. 24, 25. 31; vgl. Tertullian adv. Marc. IV 43; S. 566, 25 Kroymann O insensati et tardi corde in non credendo ominibus quae locutus est ad vos Adamantius de recta in deum fide V 12; S. 198, 5 van de Sande Bakhuyzen tb ἀνόητοι καὶ βραδεῖς τῇ καρδίᾳ τοῦ πιστεύειν ἐπὶ πᾶσιν οἷς ἐλάλησα πρὸς ὑμᾶς — 10 Luk. 24, 38 a. 39; Tertullian adv. Marc. IV 43 S. 567, 11ff Kroymann quid turbati estis . . . videte ynanus meas et pedes quia ego ipse sum, quoniam Spiritus ossa non habet, sieut me videtis habere Adamantius de recta in deum fide V 12; S. 198, 18 ff τί τεταραγμένοι ἐστέ; . . . ἴδετε τὰς χεῖράς μου καὶ τοὺς πόδας μου ὅτι ἐγώ εἰμι αὐτός, ὅτι πνεῦμα ὀστέα καὶ σάρκα οὐκ ἔχει καθὼς ἐμὲ θεωρεῖτε ἔχοντα — 15 f vgl. S. 123, 19ff) [*](V M 1—11 vgl. S. 153, 27ff 154, 9ff 155, 8 8ff) [*](1 ζητεῖτε, τε oben drüber V corr 2 μεθ’ ὑμῶν S. 153, 281] < VM 3 παθεῖν + πολλὰ S. 153, 29, aber vgl. S. 154, 8 5 πᾶσιν < M 6 δὲ < S. 154, 12 7 ἐποίησεν S. 154, 12] < VM 8 ἡνοίχθησαν S. 154,13 | αὐτῶν S. 154, 14] < VM 9 αὐτόν S. 154, 14] < VM 10 μου S. 155, 7] < VM 11 μου S. 155, 8] < VM | ὀστᾶ S. 155,8 13 <παρ᾿> * | μετ’ αὐτοῦ Μ 18 etwa <λείψανα ἔτι τῆς ἀληθείας ἐν αὐταῖς σῳζόμενα>)

ᾱ (κݲηݲ). »Ὅσοι ἀνόμως ἥμαρτον, ἀνόμως καὶ ἀπολοῦνται, καὶ ὅσοι ἐν νόμῳ ἥμαρτον, διὰ νόμου κριθήσονται. οὐ γὰρ οἱ ἀκροαταὶ τοῦ νόμου δίκαιοι παρὰ τῷ θεῷ, ἀλλ’ οἱ ποιηταὶ τοῦ νόμου δικαιωθήσονται«.

βݲ (κݲθݲ). Περιτομὴ μὲν γὰρ ὠφελεῖ, ἐὰν νόμον πράσσῃς· ἐὰν δὲ παραβάτης νόμου ᾖς, ἡ περιτομή σου ἀκροβυστία γέγονεν«.

γݲ (λݲ). »Εχοντα τὴν μόρφωσιν τῆς γνώσεως καὶ τῆς ἀληθείας ἐν τῶ νόμω«.

δݲ (λݲαݲ). »Ἔτι γὰρ Χριστὸς ὄντων ἡμῶν ἀσθενῶν ἔτι κατὰ καιρὸν ὑπὲρ ἀσεβῶν ἀπέθανεν«.

εݲ (λݲβݲ). »Ὥστε ὁ μὲν νόμος ἅγιος καὶ ἡ ἐντολὴ ἀγία καὶ δικαία καὶ ἀγαθή«.

ςݲ (λݲγݲ). »Ἵνα τὸ δικαίωμα τοῦ νόμου πληρωθῇ ἐν ἡμῖν«.

ζݲ (λݲδݲ). »Τέλος γὰρ νόμου Χριστὸς εἰς δικαιοσύνην παντὶ τῷ πιστευοντι«.

ηݲ (λݲεݲ). »Ὀ γὰρ ἀγαπῶν τὸν πλησίον νόμον πεπλήρωκε«. [*](4 Rom. 2, 12f — 8 Röm. 2, 25; vgl. Origenes comment. in ep. ad Rom. 1. VI 136 f Lommatzsch Marcion sane cui per allegoriam nihil placet intelligi, quomodo exponat quod dicit apostolus circumcisionem prodesse, omnino non inveniet — 10 Rom. 2, 20b — 12 öm. 5, 6 — 14 öm. 7, 12; vgl. Tertullian adv. Marc. V 13; S. 622, 7 Kroymann lex sancta et praeceptum eins iustum et honum Adamantius de recta in deum fide II 20; S. 108, 7 van de Sande Bakhuyzen — 16 Röm. 8, 4 — 17 Röm. 10, 4; vgl. Tertullian adv. Marc. V 14; S. 624, 12 Kroymann etenim legis Christus in iustitiayn omni credenti — 19 Röm. 13, 8b; vgl. adv. Marc. V 14; S. 626, 15 Kroymann diliges proximum tanquam te. hoc legis supplementum . . . si vero evangelium Christi hoc praecepto adimpletur) [*](V M 4—19 19 vgl. S. 175, 26ff 176, 16ff. 28f 177, 5f. 14f. 26f 178, 1f. 11f) [*](1 * <εὑρίσκεται> * 4 die zweite, in Klammern beigefügte Zahl, einfach neben die erste gesetzt, bezieht sich auf die Reihenfolge innerhalb von Marcions ἀποστολικόν 5 ἐννόμως V 6 τοῦ < S. 175, 28)

ᾱ (λݲςݲ). »Μνημονεύοντες ὑμεῖς ποτε τὰ ἔθνη, οἱ λεγόμενοι ὑπὸ τῆς λεγομένης περιτομῆς ἐν σαρκὶ χειροποιήτου, ὅτι ἦτε τῷ καιρῷ ἐκείνῳ χωρὶς Χριστοῦ, ἀπηλλοτριωμένοι τῆς πολιτείας τοῦ Ἰσραὴλ καὶ ξένοι τῶν διαθηκῶν τῆς ἐπαγγελίας, ἐλπίδα μὴ ἔχοντες καὶ ἄθεοι ἐν τῷ κόσμῳ· νυνὶ δὲ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ ὑμεῖς οἱ ποτὲ ὄντες μακρὰν ἐγενήθητε ἐγγὺς ἐν τῷ αἵματι αὐτοῦ. αὐτὸς γὰρ ἐστιν ἡ εἰρήνη ἡμῶν, ὁ ποιήσας τὰ ἀμφότερα ἔν« καὶ τὰ ἑξῆς.

βݲ (λζݲ). »Διὸ λέγει· ἔγειρε ὁ καθεύδων καὶ ἀνάστα ἐκ νεκρῶν <καὶ> ἐπιφαύσει σοὶ ὁ Χριστός«.

γݲ (λݲηݲ). »Ἀντὶ τούτου καταλείψει ἄνθρωπος τὸν πατέρα αὐτοῦ καὶ τὴν μητέρα καὶ κολληθήσεται τῇ γυναῖκὶ καὶ ἔσονται οἱ δύο εἰς [*](P 319) σάρκα μίαν« παρὰ τό »τῇ γυναικί«.

<Τῆς> πρὸς Κολασσαεῖς, <παρ᾿ αὐτῷ> ηݲ, παρ᾿ ἡμῖν δὲ ζݲ.

ᾱ (λݲθݲ). »Μὴ οὐν τις ὑμᾶς κρινέτω ἐν βρώσει ἢ ἐν πόσει ἢ ἐν μέρει ἑορτῆς ἢ νεομηνίας καὶ σαββάτων, ὅ ἐστι σκιὰ τῶν μελλόντων«.

Πρὸς Φιλιππησίους, <παρ᾿ αὐτῷ> θݲ, παρ᾿ ἡμῖν δὲ ιݲγݲ ἢ καὶ ιݲδݲ.

Πρὸς Φιλιππησίους <παρ᾿ αὐτῷ> ιݲ, παρ᾿ ἡμῖν δὲ ςݲ.

<Τῆς> πρὸς Λαοδικεῖς <παρ᾿ αὐτῷ>

ᾱ <μ>. »Εἱς κύριος, μία πίστις, ἓν βάπτισμα, εἷς θεὸς καὶ πατὴρ πάντων, ὁ ἐπὶ πάντων καὶ διὰ πάντων καὶ ἐν πᾶσιν«.

Ἀπὸ τῆς πρὸς Γαλάτας, <παρ᾿ αὐτῷ> ᾱ, παρ’ ἡμῖν δὲ δݲ.

ᾱ. »Μάθετε ὅτι ὁ δίκαιος ἐκ πίστεως ζήσεται. ὁσοι γὰρ ὑπὸ ὑπὸ κατάραν εἰσίν· ὁ δὲ ποιήσας αὐτὰ ζήσεται ἐν αὐτοῖς«.

βݲ. »Ἐπικατάρατος πᾶς ὁ κρεμάμενος ἐπὶ ξύλου«. ὁ δὲ ἐκ ἐπαγγελίας, διὰ τῆς ἐλευθέρας«. |

γݲ. »Μαρτύρομαι δὲ πάλιν ὅτι ἄνθρωπος περιτετμημένος ὀφειλέτης ἐστὶν ὅλον τὸν νόμον πληρῶσαι«.

<δ.> Ἀντὶ τοῦ »μικρὰ ζύμη ὅλον τὸ φύραμα ζυμοῖ‘ »δολοῖ«.

<εݲ.> »Ὀ γὰρ πᾶς νόμος ὑμῖν πεπλήρωται· ἀγαπήσεις τὸν σου ὡς σεαυτόν«.

<ςݲ.> »Φανερὰ δέ ἐστι τὰ ἔργα τῆς σαρκός, ἅτινά ἐστι ἀκαθαρσία ἀσέλγεια εἰδωλολατρεία φαρμακεία ἔχθραι ἔρεις ζῆλοι θυμοὶ ἐριθεῖαι διχοστασίαι αἱρέσεις φθόνοι μέθαι κῶμοι, ἃ προλέγω ὑμῖν, καθὼς καὶ προεῖπον, ὅτι οἱ τὰ τοιαῦτα πράσσοντες βασιλείαν θεοῦ οὐ κληρονομήσουσιν‘.

ζ. »Οἱ δὲ τοῦ Χριστοῦ τὴν σάρκα ἐσταύρωσαν σὺν τοῖς παθήμασις«.

ηݲ. »Οὐδὲ γὰρ οἱ περιτεμνόμενοι αὐτοὶ νόμον φυλάσσουσιν«.

<Τῆς> πρὸς Κορινθίους ᾱ ᾱ, παρ᾿ αὐτῷ δὲ Μαρκίωνι βݲ καὶ παρ᾿ ἡμῖν βݲ.

ݲᾱ (θݲ). »Γέγραπται γάρ· ἀπολῶ τὴν σοφίαν τῶν σοφῶν καὶ τὴν σύνεσιν τῶν συνετῶν ἀθετήσω«.

βݲ (ιݲ). »Ἴνα, καθὼς γέγραπται, ὁ καυχώμενος ἐν κυρίῳ καυχάσθω«.

γݲ (ιݲαݲ). »Τῶν ἀρχόντων τοῦ αἰῶνος τούτου τῶν καταργουμένων«.

δݲ (ιݲβݲ). Γέγραπται γάρ· ὁ δρασσόμενος τοὺς σοφοὺς ἐν τῇ πανουγίᾳ αὐτῶν. καὶ πάλιν· κύριος γινώσκει τοὺς διαλογισμοὺς τῶν ἀνθρώπων, ὅτι εἰσὶ μάταιοι«.

εݲ (ιݲγݲ).Καὶ (ιγݲ). »Καὶ γὰρ τὸ Πάσχα ἡμῶν ἐτύθη Χριστός«.

ςݲ (ιݲδݲ). »Οὐκ οἴδατε ὅτι ὀ κολλώμενος τῇ πόρνῃ ἓν σῶμά ἐστιν; ἔσοντα γάρ, φησίν, οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν«.

ζݲ (ιݲεݲ). Μετηλλαγμένως· ἀντὶ γὰρ τοῦ ἐν τῷ νόμῳ« λέγει τῷ Μωυσέως νόμῳ«, λέγει δὲ πρὸ τούτου· »ἢ καὶ ὁ νόμος ταῦτα οὐ λέγει;«.

ηݲ (ιݲςݲ). »Μὴ τῶν βοῶν μέλει τῷ θεῷ;«

θݲ (ιݲζݲ). »Οὐ θέλω γὰρ ὑμᾶς ἀγνοεῖν, ἀδελφοί, ὅτι οἱ πατέρες ἡμῶν ὑπὸ τὴν νεφέλην ἡσαν καὶ πάντες διὰ τῆς θαλάσσης διῆλθον καὶ πάντες τὸ αὐτὸ πνευματικὸν ἔφαγον βρῶμα καὶ πάντες τὸ αὐτὸ πνευματικὸν ἔπιον πόμα. ἔπινον γὰρ ἐκ πνευματικῆς ἀκολουθούσης πέτρας· ἡ δὲ πέτρα ἦν ὁ Χριστός. ἀλλ’ οὐκ ἐν τοῖς πλείοσιν αὐτῶν ηὐδόκησε. ταῦτα δὲ τύποι ἡμῶν ἐγενήθησαν, πρὸς τὸ μὴ εἶναι ἡμᾶς ἐπιθυμητὰς κακῶν, καθὼς κἀκεῖνοι ἐπεθύμησαν. μηδὲ εἰδωλολάτραι γίνεσθε, καθώς τινες αὐτῶν, ὡς γέγραπται· ἐκάθισεν ὁ λαὸς φαγεῖν καὶ πιεῖν καὶ ἀνέστησαν παίζειν. μηδὲ ἐκπειράζωμεν τὸν Χριστόν«, ἕως ὅπου λέγει »ταῦτα δὲ τυπικῶς συνέβαινεν ἐκείνοις, ἐκείνοις, ἐγράφη δὲ ἡμῖν‘ καὶ τὰ ἑξῆς.

ιݲ (ιݲηݲ). »Τί οὖν φημι; ὅτι ἱερόθυτον τί ἐστιν ἢ εἰδωλόθυτον τί ἐστιν; ἀλλ᾿ ὅτι ἃ θύουσι, δαιμονίοις καὶ οὐ θεῷ«. προσέθετο δὲ ὁ Μαρκίων τὸ ἱερόθυτον.

ιݲαݲ (ιݲθݲ). »Ἀνὴρ οὐκ ὀφείλει κομᾶν, δόξα καὶ εἰκὼν θεοῦ ὑπάρχων«.

ιݲβݲ (κݲ). »Ἀλλὰ ὁ θεὸς συνεκέρασε τὸ σῶμα«.

ιݲγݲ (κݲαݲ). Πεπλανημένως ὁ Μαρκίων <μετὰ τό> »ἀλλὰ ἐν ἐκκλησίᾳ θέλω πέντε λόγους τῷ νοΐ μου λαλῆσαι« προσέθετο »διὰ τὸν νόμον«.

ιݲδݲ (κݲβݲ). »Ἐν τῷ νόμῳ γέγραπται ὅτι ἐν ἐτερογλώσσοις καὶ ἐν χείλεσιν ἐτέροις λαλήσω πρὸς τὸν λαὸν τοῦτον‘.

ιݲεݲ (κݲγݲ). »Αἱ γυναῖκες ἐν ἐκκλησίᾳ σιγάτωσαν· οὐ γὰρ ἐπιτέτραπται αὐταῖς λαλεῖν· ἀλλ᾿ ὑποτασσέσθωσαν, καθὼς καὶ ὁ νόμος λέγει«.

ιݲςݲ (κݲδݲ). Περὶ ἀναστάσεως νεκρῶν· »γνωρίζω δὲ ὑμῖν, ἀδελφοί, τὸ εὐαγγέλιον, ὃ εὐηγγελισάμην ὑμῖν«. καὶ ὅτι »εἰ Χριστὸς ἐγήγερται, μάταιον« καὶ τὰ ἐξῆς. »οὕτως κηρύσσομεν καὶ οὕτως ἐπιστεύσατε«, »ὅτι Χριστὸς ἀπέθανε καὶ ἐτάφη καὶ ἐγήγερται τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ«. »ὅταν δὲ τὸ θνητὸν τοῦτο ἐνδύσηται ἀθανασίαν, τότε γενήσεται ὁ λόγος ὁ γεγραμμένος· κατεπόθη ὁ θάνατος εἰς νῖκος«.

Τῆς πρὸς Κορινθίους β, παρ᾿ αὐτῷ δὲ καὶ παρ᾿ ἡμῖν γݲ.

αݲ (κݲεݲ). »Ὄσαι γὰρ ἐπαγγελίαι θεοῦ, ἐν αὐτῷ τὸ ναί· διὸ καὶ δι αὐτοῦ τὸ ἀμὴν τῷ θεῷ«.

βݲ (κݲςݲ). »Οὐ γὰρ ἑαυτοὺς κηρύσσομεν, ἀλλὰ Χριστὸν Ἰησοῦν κύριον, ἐαυτοὺς δὲ δούλους ὑμῶν διὰ Ἰησοῦ, ὅτι ὁ θεὸς ὁ εἰπὼν ἐκ σκότους φῶς λαμψει«.

γݲ (κݲζݲ). »Ἔχοντες δὲ τὸ αὐτὸ πνεῦμα τῆς πίστεως καὶ ἡμεῖς πιστεύομεν, διὸ καὶ λαλοῦμεν«. ἐξέκοψεν δὲ τό κατὰ τὸ γεγραμμένον«.

Αὔτη ἡ νενοθευμένη τοῦ Μαρκίωνος σύνταξις, ἔχουσα μὲν χαρακτῆρα καὶ τύπον τοῦ κατὰ Λουκᾶν εὐαγγελίου, καὶ Παύλου τοῦ ἀποστόλου οὐχ

ὅλον, οὐ πασῶν τῶν αὐτοῦ ἐπιστολῶν, ἀλλὰ μόνον τῆς πρὸς Ῥωμαίους καὶ τῆς πρὸς Ἐφεσίους καὶ <τῆς> πρὸς καὶ τῆς πρὸς Λαοδικεῖς καὶ ἀπὸ] τῆς πρὸς Γαλάτας καὶ τῆς πρὸς Κορινθίους πρώτης καὶ δευτέρας καὶ τῆς πρὸς Θεσσαλονικεῖς πρώτης καὶ δευτέρας καὶ τῆς πρὸς Φιλήμονα καὶ <τῆς> πρὸς Φιλεπ- [*](1 I Kor. 14, 34; vgl. Tertullian adv. Marc. V 8; S. 600, 8 Kroymann praescribens Silentium mulierbus in ecclesia . . . ex lege accipit subiciendae feminae auctoritatem Adamantius de recta in deum fide II 18; S. 96, 12 van de Sande Bakhuyzen — 4—9 l Kor. 15, 1. 17. 11. 3f. 54f — 11 II Kor. 1,20; vgl. Adamantius de in deum fide 11 18; S. 98, 6 van de Sande Bakhuyzen — 13 II Kor. 4, 5. 6a; vgl. Tertullian adv. Marc. V 11; S. 613, 23 Kroymann quoniam deus qui dixit ex tenebris lucem lucescere Adamantius de recta in deum fide II 19; S. 102, 12 van de Sande Bakhuyzen — 16 II Kor. 4, 13 — 20 vgl. die Aufzählung S. 105, 9ff) [*](V M 1—17 vgl. S. 170, 26 ff 171, 14ff 173, 11f 174, 3ff 175, 1ff) [*](1 ἐκκλησίᾳ S. 170, 26] ταῖς ἐκκλησίαις VM 1f ἐπιτρέπεται S. 170, 27 2 ἀλλὰ S. 170, 27 9 εἰς νῖκος < S. 171, 20 11 ὅσαι γὰρ] πᾶσαι γὰρ αἱ S. 173, 11 14 ὁ 1 < S. 174, 4 17 διὸ S. 175, 2] < VM 21 <τῆς> 21f Κολασαεῖς V 22 ἀπὸ] * 24 <τῆς> * | πρὸς 2 Μ 12 13 ὕτι] ὅπου U 14 ὄν < M Ι ὁ < U 15 ἀπὸ τοῦ εἶναι vom der Sterblichkeit S 16 διὰ τοῦ πνεύματος τοῦ ζωοποιοῦντος *] διὰ τὸ πνεῦμα τὸ ζωοποιοῦν M U durch den Geist, < τοῦ ζωοποιοῦντος S | ἐκ τοῦ πνευματικὸν γεγονός *] ἐκ τοῦ πνευματικὸν γεγονέναι Μ U deshalb tveil sie geistig geworden S 17 καὶ τό] und was er sagt, dann aber sagt der Apostel | τις S] < MIT 18 ὑποκείμενον] Leib S 19 εἰ γὰρ] οὐ γὰρ Μ | τηρητέον wetsch] τ ρητέον (5 Buchstaben nach τ freigelassen) Μ ῥητέον U so sollen irir beachten S 20 ἐν τῷ κόκκῳ τοῦ σίτου] im Samen u. im Korn des Weixcns S 21 <τε > * nach S | τοῦ αὐτοῦ] lies τοῦ ὅλου? * )

καὶ τῆς πρὸς Τιμόθεον πρώτης καὶ δευτέρας καὶ <τῆς> πρὸς Τίτον καὶ τῆς πρὸς Ἑβραίους * τῶν ἐμφερομένων παρ᾿ αὐτῷ, ὡς οὐ πληρεστάτων οὐσῶν, ἀλλὰ ὡς ἐν παραχαράξει.

πανταχόθεν δὲ τὴν αὐτὴν σύνταξιν * ἐρρᾳδιουργημένην καὶ ἔν τισι λέξεσιν ἐπιποιήτως προσθήκην ἔχουσαν, οὐκ εἰς ὠφέλειαν, ἀλλὰ εἰς ἥσσονας καὶ ἐπιβλαβεῖς ξενολεξίας κατὰ τῆς ὑγιοῦς πίστεως ἐκ τοῦ αὐτοῦ ἐμβεβροντημένου νοῦ † βοσκήματος.

Τοῦτα δὲ ἡμῖν πεπόνηται καὶ πεπολυπραγμόνηται ἐκ τῆς παρ᾿ αὐτῷ προλελεγμένης γραφῆς, ἀποστόλου τε καὶ τοῦ κατὰ Λουκᾶν εὐαγγελίου, <ὅπως> εἰδέναι ἔχοιεν πάντες οἱ πειρώμενοι ἀντιλέγειν τῇ αὐτοῦ πλάνῃ, ὅτι τὰ μὲν παρηλλαγμένα ῥήματα κατὰ ῥᾳδιουργίαν ἐντέτακται,

ὅσα δὲ οὐκ ἐμφέρεται ἐν τοῖς οἰκείοις τόποις συληθέντα ὑπάρχει ὑπὸ τῆς αὐτοῦ τόλμης· ταῦτα γὰρ ἐδόκει ὁ κτηνώδης μόνα ἐναντία εἶναι [ἀντιλέγειν] τῇ αὐτοῦ ἐπιπλάστῳ διανοίᾳ.

Ἔστιν δὲ τρίτον ἡμῶν τῆς φιλοκαλίας * τὸ συναγαγεῖν ὅσα παρ᾿ αὐτῷ τε καὶ παρ᾿ ἡμῖν ηὕρηται συνᾴδοντα καὶ ἔχοντα ἔμφασιν ἐνσάρκου παρουσίας τῆς τοῦ σωτῆρος καὶ μαρτυρίας συμφωνίας τῆς καινῆς πρὸς παλαιὰν διαθήκην καὶ ὁμολογίας τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ ἐν τῷ εὐαγγελίῳ ὁμολογοῦντος τὸν θεὸν ποιητὴν οὐρανοῦ τε καὶ γῆς, αὐτόν τε λαλήσαντα ἐν νόμῳ καὶ ἐν προφήταις, ἴδιον δὲ τοῦτον εἶναι πατέρα αὐτοῦ.

καὶ αὕτη μὲν τῆς προειρημένης ἡμῶν ὑποθέσεως ἡ σχολιοποιηθεῖσα σύντομος ὑπομνηματικὴ ἐξ ἀντιγράφων τοῦ Μαρκίωνος σύνταξις προς ἔπος ὡς ἐδάφιον ἡμῖν γεγραμμένη.

ἵνα δὲ μὴ τὰ ἐν αὐτῇ δυσνότηα παρά τισι σκοτεινῶς ἀγνοούμενα ἐμφέρηται, αὖτθις πάλιν τοὺς ἀριθμοὺς τῶν ἐπιγραφῶν, πρώτου φημὶ καὶ δευτέρου καὶ τρίτου κεφαλαίου, καθ᾿ εἱρμὸν ἐπιλύσω, δι᾿ ἣν αἰτίαν ἑκάστη λέξις ἀνελέχθη καὶ ἐνταῦθα μετεβλήθη. ἄρξομαι δὲ τοῦ λέγειν οὕτως·

Σχόλιον <αݲ> ἀπὸ τοῦ εὐαγγελίου τοῦ παρ᾿ αὐτῷ τῷ Μαρκίνι.

[αݲ.] »Ἀπελθὼν δεῖξον σεαυτὸν τῷ ἱερεῖ καὶ προσένεγκε περὶ τοῦ καθαρισμοῦ σοῦ, καθὼς προσέταξε Μωυσῆς«· »ἵνα ᾖ μαρτύριον τοῦτο ὑμῖν« ἀνθ᾿ οὗ εἶπεν ὁ σωτήρη »εἰς μαρτύριον αὐτοῖς«.

Ἔλεγχος αݲ. Πῶς ἠδύνατο ὁ κύριος ὁ κατὰ τοῦ νόμου καὶ κατὰ [*](a) τοῦ θεοῦ τοῦ νόμου ἔχων τὴν αὐτοῦ διδασκαλίαν, ὡς σὺ φῄς, λέγειν τοῖς ὑπ᾿ αὐτοῦ θεραπευομένοις, φημὶ δὲ τῷ λεπρῴ· »ἀπελθὼν δεῖξον σεαυτὸν τῷ ἱερεῖ«; »ἱερεῖ« γὰρ λέγων οὐκ ἀθετεῖ τὴν τοῦ νόμου ἱερωσύνην· »καὶ προσένεγκε περὶ τοῦ καθαρισμοῦ σοῦ« κἄν τε ἀποκόψῃς [*](b) »τὸ δῶρον, φανήσεται ἐκ τοῦ προσένεγκε ὅτι περὶ δώρου λέγει· »περὶ τοῦ καθαρισμοῦ σου, καθὼς προσέταξε Μωυσῆς«· εἰ γὰρ τοῦ Μωυσέως τὸ πρόσταγμα συμβουλεύει ενέσθαι, οὐκ ἀθετεῖ οὐδὲ βλασφημεῖ τὸν θεὸν τοῦ νόμου, ἀλλὰ ὁμολγεῖ καὶ ἑαυτὸν καὶ τὸν αὐτοῦ πατέρα θεὸν τὸν νόμον τῷ Μωυσῇ δεδωκέναι. διέστρεψας δὲ [*](d) τὸ ῥητόν, ὦ Μαρκίων, ἀντὶ τοῦ εἰπεῖν »εἰς μαρτύριον αὐτοῖς« »μαρτύριον« λέγων »ὑμῖν«. καὶ τοῦτο σαφῶς ἐφεύσω κατὰ τῆς σαυτοῦ κεφαλῆς. εἰ γὰρ μαρτύριον ὑμῖν ἔλεγεν, ἐμμάρτυρον αὐτὸν ἐποίει ὄτι »οὐκ ἦλθον καταλῦσαι τὸν νόμον ἢ τοὺς προφήτας, ἀλλὰ πληρῶσαι«.

Σχόλιον βݲ. »Ἵνα δὲ εἰδῆτε ὅτι ἐξουσίαν ἔχει ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἀφιέναι ἁμαρτίας ἐπὶ τῆς γῆς«.

Ἔλεγχος βݲ. Εἰ οὖν υἱὸν ἀνθρώπου ἑαυτὸν καλεῖ, οὐκ ἀρνεῖται τὴν ἐνανθρώπησιν ὁ μονογενὴς καὶ μάτην παρὰ σοὶ ᾄδεται τὸ δοκήσει πεφηνέναι. καὶ εἰ ἔχει ἐξουσίαν ἐπὶ τῆς γῆς, οὐκ ἀλλοτρία ἡ γῆ τῶν αὐτοῦ ποιημάτων καὶ τοῦ αὐτοῦ πατρός.

Σχόλιον γݲ. »Κύριός ἐστιν ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ σαββάτου«.

Ἔλεγχος γݲ. Δύο εὐθὺς ἐν ταὐτῷ, καὶ υἱὸν ἀνθρώπου καὶ κύριον σαββάτου ἑαυτὸν ὁ σωτὴρ ὁμολογεῖ διδάσκων, ἵνα μὴ τὸ σάββατον ἀλλότριον τῆς αὐτοῦ ποιήσεως * νομίζηται, κἄν τε <τὸ> ἔσχατον υἱὸς ἀνθρώπου ἀπὸ τῆς ἐνασάρκου παρουσίας κληθῇ.

Σχόλιον δݲ. »Ἰούδαν Ἰσκαριώτην, ὃς ἐγένετο προδότης«. ἀντὶ δὲ τοῦ »κατέβη μετ᾿ αὐτῷ« ἔχει »κατέβη ἐν αὐτοῖς«.

Ἔλεγχος δݲ. Ἰούδας Ἰσκαριώτης, »ὃς ἐγένετο προδότης«. τίνος, [*](a) λέγε. πάντως τοῦ συλληφθέντος, ναὶ μὴν καὶ ἐσταυρωμένου καὶ πολλὰ πεπονθότος. πῶς οὖν συλληφθεὶς σταυροῦται ὁ μὴ ὑπὸ ἁφὴν [*](b) ὑποπίπτων κατὰ τὸν σὸν λόγον, ὦ Μαρκίων; δόκησιν γὰρ εἶναι λέγεις. ἐλεγχθήσεται δὲ ἡ ὑπόνοιά σου ἀπὸ τοῦ γεγράφθαι Ἰούδαν [*](c) προδότην. προέδωκε γὰρ καὶ παρέδωκεν εἰς χεῖρας ἀνθρώπων τὸν ἑαυτοῦ δεσπότην. οὐδὲν δέ σε ὤνησε τὸ »κατέβη ἐν αὐτοῖς« λέγειν [*](d) ἀντὶ τοῦ »μετ᾿ αὐτῶν«. οὐ γὰρ δύνασαι φαντασίαν ὁρίζειν τὸν παρὰ σοὶ καὶ ἀκοντὶ ὕστερον ὑπὸ ἁφὴν πίπτοντα δεικνύμενον.

Σχόλιον εݲ. »Καὶ πᾶς ὁ ὄχλος ἐζήτει ἅπτεσθαι αὐτοῦ. καὶ αὐτὸς ἐπάρας τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ« καὶ τὰ ἑξῆς.

Ἔλεγχος εݲ. Πῶς πάλιν ὁ ὄχλος ἠδύνατο ἃψασθαι τοῦ ἁφὴν μὴ ἔχοντος; ποίους δὲ ὀφθαλμοὺς ἐπῆρεν εἰς οὐρανοὺς ὁ ἐκ σαρκὸς μὴ ἡρμοσμένος; ἀλλ᾿ ἵνα δείξῃ ὅτι μεσίτης θεοῦ καὶ ἀνθρώπων ἄνθρωπος Χριστὸς Ἰησοῦς, ἔχων τὰ ἀμφότερα, ἐξ ἀνθρώπων μὲν τὴν σάρκα, ἐκ δὲ θεοῦ πατρὸς τὴν ἀόρατον οὐσίαν.

Σχόλιον ςݲ. »Κατὰ τὰ αὐτὰ ἐποίουν τοῖς πορφήταις οἱ πατέρες ὑμῶν«.

Ἔλεγχος ςݲ. Εἰ προφητῶν μέμνηται, οὐκ ἀρνεῖται προφήτας· εἰ ἐκδικεῖ τὸν τῶν προφητῶν φόνον καὶ ὀνειδίζει τοὺς πεφονευκότας τε καὶ διώξαντας οὐκ ἀλλότριος προφητῶν τυγχάνει, ἀλλὰ θεὸς αὐτῶν ὑπάρχει, ὁ τὴν σύστασιν αὐτῶν ποιούμενος.

Σχόλιον ζݲ. »Λέγω δὲ ὑμῖν, τοσαύτην πίστιν οὐδὲ ἐν τῷ Ἰσραὴλ ηἧρον«.

Ἔλεγχος ζݲ. Εἰ οὐδὲ ἐν τῷ Ἰσραὴλ τοιαύτην πίστιν εὗρεν ὡς ἐν τῷ ἀπὸ ἐθνῶν ἐλθόντι ἑκατοντάρχῃ, ἄρα οὐ φέγει τὴν τοῦ Ἰσραὴλ [*](1 Luk. 6, 16f — 12 Luk. 6, 19a. 20a — 16 vgl. I Tim. 2, 5 — 19 Luk. 6, 23 c — 25 Luk. 7, 9b) [*](V M 1 f vgl. S. 108, 11f 12f vgl. S. 108, 13f 19f vgl. S. 108, 15 25f vgl. S. 108, 16) [*](1 Ἰσκαριώθ S. 108, 11 1f ἀντὶ τοῦ δὲ S. 108,11 2 ἔχει S.108,12] < V M 3 lies Ἰούδαν Ἰσκαριώτην?* 4 πάντος M 5 συλληφεὶς M 7 ἀπὶ *] ἀντὶ V M 11 καὶ ἀκοντὶ zu κακόν τι verändert, dann getilgt V corr κακόν τι M 13 καὶ τὰ ἑξῆς < S. 108,14 14 ὄχλος] ἔλεγχος u. + οὕτω εὗρον M 16 εἱρμοσμένος V M 25 δὲ S. 108, 16] < V M | τοσαύτην] anders Z. 27)

Σχόλιον ηݲ. Παρηλλαγμένον τὸ »μακάριος ὃς οὐ μὴ σκανδαλισθῇ ἐν ἐμοί«· εἶχε γὰρ ὡς πρὸς Ἰωάννην.

Ἔλεγχος ηݲ. Κἄν τε πρὸς Ἰωάννην ἔχοι, κἄν τε πρὸς αὐτὸν [*](a) τὸν σωτῆρα, μακαρίζει τοὺς μὴ σκανδαλιζοένους, ἤτοι ἐν αὐτῷ ἤτοι ἐν Ἰωάννῃ, ἵνα μὴ ἃ μὴ ἀκούωσι παρ᾿ αὐτοῦ ἑατοῦ ἑαυτοῖς πλάσσωνται. ἔχει δὲ μείζονα θεωρίαν, δι᾿ ἣν φύσει εἴρηκεν ὁ σωτήρ· ἵνα μή τις τὸν μείζονα ἐν γεννητοῖς γυναικῶν ὑπ᾿ αὐτοῦ ταχθέντα Ἰωάννην, καὶ αὐτοῦ τοῦ σωτῆρος μείζονα νομίσῃ διὰ τὸ καὶ αὐτὸν ἐκ γυναικὸς γεγεννῆσθαι, ἀσφαλίζεται καὶ λέγει τό »καὶ μακάριος ὃς ἐὰν μὴ σκανδαλισθῇ ἐν ἐμοί«. ὅθεν λέγει »ὁ δὲ μικρότερος ἐν τῇ βασιλείᾳ μείζων [*](c) αὐτοῦ ἐστιν«. ἦν γὰρ ὁ σωτὴρ τῷ χρόνῳ κατὰ τὴν ἀπὸ σαρκὸς γέννησιν μικρότερος αὐτοῦ ἑξαμηνιαίῳ χρόνῳ, μείζων δὲ ἐν τῇ βασιλείᾳ, δῆλον ὡς θεὸς αὐτοῦ. οὐδὲν γὰρ ἦλθεν ὁ μονογενὴς ἐν κρυφῇ [*](d) λαλῆσαι ἢ καταφεύσασθαί τι τοῦ ἰδίου κηρύγματος. φάσκει | γὰρ ἐστιν, ὡς λέγει »ἐγὼ ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια«. οὐδὲ τοίνυν ἡ ὁδὸς πλάνην ἔχει οὔτε ἡ ἀλήθεια κρύπτουσα ἑαυὴν λαλεῖ τὸ ψεῦδος.

Σχόλιον θݲ. »Αὐτός ἐστι περὶ οὗ γέγραπται· ἰδού, ἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου πρὸς προσώπου σου«.

Ἔλεγχος θݲ. Εἰ ἐπιγινώσκει ὁ μονογενὴς υἱὸς τοῦ θεοῦ τὸν [*](a) Ἰωάννην καὶ προγινώσκει, προγινώσκων δὲ ὑποδείκνυσι τοῖς βουλομένοις εἰδέναι τὴν ἀλήθειανὅτι οὗτός ἐστι περὶ οὗ γέγραπται »ἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου πρὸ προσώπου σου«, ἄρα ὁ γράψας καὶ εἰπών [*](b) »ἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου πρὸ προσώπου σου«, ὁ θεὸς ὁ αἰώνιος, ὁ ἐν τοῖς προφήταις λαλήσας καὶ ἐν νόμῳ, οὐκ ἀλλότριος ἦν τοῦ ἰδίου υἱοῦ Ἰησοῦ χριστοῦ. ἀποστέλλει γὰρ αὐτοῦ τὸν ἄγγελον [*](c) [*](3 Luk. 7, 23 — 5f Epiph. hat hier den Sinn seines εἶχον πρὸς selbst nicht mehr verstanden; vgl. zu s. 108, 17 — 8 vgl. haer. 26, 7, 5f; I 284, 1ff — 9 vgl. Luk. 7, 17 — 12 Luk. 7, 28 — 17 vgl. Joh. 18, 20 — 18 Joh. 14, 6 — 20 Luk. 7, 27 — 26 Mal. 3. 1) [*](V M 3f vgl. S. 108, 17f 13—15 in lat. Übersetzung bei Corderius, Catena in Luk. S. 209 20f vgl. S. 180, 19f) [*](1 ὑπῆρχεν] sc. ἡ πίστις τοῦ Ἰσραὴλ | [καὶ]* 3 παρηλλαμένον M | οὐ μὴ] ἐὰν μὴ Z. 11 u. S. 108, 17 7 ἃ μὴ < M 8 φύσει *] φησὶν V M; vielleicht noch einzuschalten <εἰς ἑαυτὸν>* 11 γεγεννῆσθαι*] γεγενῆσθαι V M 14 ἑξαμηναίω M 15 vor οὐδὲν vielleicht etwas ausgefallen; etwa <ἀσφαλιζόμενος οὖν ἡμᾶς ταῦτα ἔλεγεν ὁ σωτήρ> * 25f ἄρα ὁ — προσώπου σου < M)

Σχόλιον ῑ. »Καὶ εἰσελθὼν εἰς τὸν οἶκον τοῦ Φαρισαίου κατεκλίθη. ἡ δὲ γυνὴ στᾶσα ὀπίσω ἡ ἁμαρτωλὸς παρὰ τοὺς πόδας ἔβρεξε τοῖς δάκρυσι τοὺς πόδας, καὶ ἤλειψεν καὶ κατεφίλει«.

Ἔλεγχος ῑ. Τό »εἰσελθών« σῶμα δείκνυσιν· οἶκον γὰρ δείκνυσι καὶ μέρον σώματος. καὶ τὸ κατακλιθῆναι οὐδενός ἐστιν γὰρ δείκνυσι <ἔχοντος> ὀγκηρὸν τὸ κατακείμενον· καὶ τὸ τὴν γυναῖκα βρέξαι τοῖς δάκρυσι τοὺς πόδας οὐ φαντασίας πόδας, οὐδὲ δοκήσεως· ἤλειψε γὰρ καὶ ἔβρεξε καὶ κατεφίλει, τῆς ἁφῆς τοῦ σώματος αἰσθανομένη.

Σχόλιον ιݲαݲ. Καὶ πάλιν· »αὕτη τοῖς δάκρυσιν ἔβρεξε τοὺς πόδας μου καὶ ἤλειψε καὶ κατεφίλει«.

Ἔλεγχος ιݲαݲ. Ἵνα μὴ νομίσῃς, ὦ Μαρκίων, μόνον νομίζεσθαι παρὰ ἀνθρώποις τὴν ἀμαρτωλὸν γυναῖκα τοὺς πόδας τοῦ σωτῆρος βρέξαι τε καὶ ἀλεῖψαι καὶ καταπεφιληκέναι, αὐτὸς ὁ σωτὴρ ἐπιβεβαιοῖ οὐ κατὰ δόκησιν ταῦτα γεγενῆσθαι διδάσκων, ἀλλὰ ἐξ ἀληθείας, πρὸς ἔλεγχον τοῦ Φαρισαίου καὶ σοῦ τοῦ Μαρκίωνος καὶ τῶν κατὰ σέ, διισχυριζόμενος καὶ λέγων »αὕτη τοὺς πρόδας μου ἤλειψε καὶ κατεφίλει«. πόδας δὲ ποίους ἀλλὰ τοὺς ἐκ σαρκὸς καὶ ὀστέων καὶ τῶν ἄλλων ὑπάρχοντας;

Σχόλιον ιݲβݲ. Οὐκ εἶχεν »ἡ μήτηρ αὐτοῦ καὶ οἱ ἀδελφοὶ αὐτοῦ«, ἀλλὰ μόνον »ἡ μήτηρ σου καὶ οἱ ἀδελφοί σου«.

Ἔλεγχος ιݲβݲ. Κἄν τε ἀνωτέρω παρακόψῃς, ὦ Μαρκίων, τὸ ῥητὸν [*](a) τοῦ εὐαγγελίου, ἵνα ποιήσῃς τὸν εὐαγγελιστὴν μὴ συντιθέμνον τῇ ὑπό τινων ῥηθείῃ λέξει ὅτι »ἡ μήτηρ σου καὶ οἱ ἀδελφοί σου«, οὐ δύνασαι ὑπερβαίνειν τὴν ἀλήθειαν. διὰ τί γὰρ μὴ πολλὰς ἐκάλεσε [*](b) μητέρας; διὰ τί μὴ πολλὰς εἶπε πατρίδας; πόσοι πόσα λέγουσι περὶ Ὁμήρου; ἄλλοι μὲν Αἰγύπτιον φάσκοντες, ἄλλοι δὲ Χῖον, ἄλλοι Κολοφώνιον, ἄλλοι Φρύγα, ἄλλοι Σμυρναῖον, Μέλητος καὶ Κριθηΐδος· [*](4 Luk. 7, 36b. 38 — 12 Luk. 7, 44b — 22 Luk. 89a. 20a — 29 vgl. Anthologia graeca XVI 295. 296. 297. 298, dazu E. Rohde, Kl. Schr. I 1ff) [*](V M 4—6 vgl. S. 109, 1ff 12f vgl. S. 109, 4ff 22f vgl. S. 109, 6ff) [*](2 ᾧπερ *] εἴπερ, aber vorher ὧ getilgt V corr εἴπερ M 3 καὶ getilgt V corr | [αὐτῷ]* 6 τοὺς πόδας S. 109, 3] < V M 7 εἰσελθὼν, ω aus ο V corr εἰσελθὸν M 9 <ἔχοντος> 10 δάκρυσι + <δείκνυσιν>? * 12 f μου τοὺς πόδας S. 109, 4 15 ἁμρτωλὸν aus ἁμαρτωλὴν V corr ἁμαρτωλῶν M 16 βρέξαι τε, αι τε auf Rasur V corr 30 Κριθηΐδος + <υἱόν>? *)

Σχόλιον ιݲγݲ. »Πλεόντων αὐτῶν ἀφύπνωσεν· ὁ δὲ ἐγερθεὶς ἐπετίμησε τῷ ἀνέμῳ καὶ τῇ θαλάσσῃ«.

Ἔλεγχος ιݲγݲ. Τίς ὕπνωσεν, λέγε. περὶ τῆς θεότητος οὐ τολμήσεις [*](a) λέγειν· εἰ δὲ κἂν εἴποις, κατὰ τῆς σαυτοῦ κεφαλῆς, θεήλατε, βλασφημήσεις. παντὶ δέ τῳ δῆλόν ἐστιν ὅτι ὁ ἐν ἀληθείᾳ ἐνανθρωπήσας ὕπνου χρήζων διὰ τὸ σωματικὸν ὕπνωσεν. οἱ γὰρ αὐτὸν διυπνίσαντες [*](b) οὐ δόκησιν εἶδον, ἀλλὰ ἐνανθρώπησιν ἀληθινήν. ἀμέλει χερςὶ κινοῦντες καὶ φωνήσαντες μαρτυροῦσιν ὅτι ἥγειραν. »ἀναστὰς [*](e) γάρ«, φησίν, ὁ κοιμηθεὶς θεὸς σαρκοφόρος, ὁ ἀπ’ οὐρανοῦ κατελθὼν καὶ σάρκα δι᾿ ἡμᾶς ἀμφιαςάμενος, »ἠγέρθη« μὲν ὡς ἄνθρωπος, »ἐπετίμησε« δὲ ὡς θεὸς τῇ θαλάσσῃ καὶ ἐποίησεν <γαλήνην>.

Σχόλιον ιݲδݲ. »Ἐγένετο δὲ ἐν τῷ ὑπάειν αὐτοῦς, συνέπνιγον αὐτὸν οἱ ὄχλοι. καὶ γυνὴ ἁψαμένη αὐτοῦ ἰάθη τοῦ αἵματος, καὶ εἶπεν ὁ κύριος, τίς μου ἥψατο;« καὶ πάλιν »ἥψατό μού τις. καὶ γὰρ ἔγνων δύναμιν ἐξελθοῦσαν ἀπ᾿ ἐμοῦ«.

Ἔλεγχος ιݲδ.ݲ »Ἐν τῷ ὑπάγειν αὐτούς«, καὶ οὐκ εἶπεν »ἐν τῷ [*](a) ὑπάγειν αὐτόν«, ἵνα μὴ ἑτέρως αὐτὸν σχηματίσῃ παρὰ τὴν τῶν ὁδοιπορούντων ἀκολουθίαν. τὸ δέ »συνέπνιγον αὐτὸν οἱ ὅχλοι«, πνεῦμα οὐκ ἠδύναντο συμπνίγειν οἱ ὅχλοι. γυνὴ δὲ ἁψαμένη καὶ ἰαθεῖσα οὐκ ἀέρος ἥψατο, ἀλλὰ ἁφῆς ἀνθρωπείας. ἵνα γὰρ δείξῃ ὅτι οὐχὶ δοκήσει [*](b) μόνον ἡ ἁφὴ τοῦ σώματος αὐτοῦ ὑπὸ τῆς γυναικὸς γεγένηται, διδάσκει γέγων »τίς μου ἥψατο; καὶ γὰρ ἔγνων δύναμιν ἐξελθοῦσαν ἀπ’ ἐμοῦ«.

Σχόλιον ιݲεݲ. »Ἀναβλέψας εἰς τοὺς οὐρανοὺς ηὐλόγησεν ἐπ᾿ αὐτούς«.

Ἔλεγχος ιݲεݲ. Εἰ ἀνέβλεψεν εἰς οὐρανοὺς καὶ ηὐλόγησεν ἐπ᾿ αὐτούς, οὐ δοκήσει εἶχε τῶν τε ὀφθαλμῶν καὶ τὼν ἄλλων μελῶν τὰ σχήματα.

Σχόλιον ιݲςݲ. »Λέγων, δεῖ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου πολλὰ παθεῖν καὶ ἀποκτανθῆναι καὶ μετὰ τρεῖς ἠμέρας ἐγερθῆναι«.

Ἔλεγχος ιݲςݲ. Εἰ υἱὸν ἀνθρώπου καὶ παθεῖν καὶ ἀποκτανθῆναι [*](a) * ἑαυτὸν ὁμολογεῖ ὁ μονογενὴς υἱὸς τοῦ θεοῦ, κατὰ σοῦ ἀξίνη ἐστὶν αὕτη ἐκτέμνουςά σου πᾶσαν τὴν ῥίζαν, ὦ ἐξ ἀκανθῶν γεγεννημένε Μαρκίῶν καὶ νεφέλη ἄνυδρε, δένθρον τε ἄκαρπον καὶ φθινοπωρινόν. καὶ γάρ φησι πάλιν »καὶ μετὰ τρεῖς ἡμέρας ἐγερθῆναι«. τί δὲ τὸ [*](b) ἐγερθέν, ἀλλὰ αὐτὸ τὸ πεπονθὸς καὶ ταφὲν ἐν τῷ μνημείῳ; δόκησις δὲ ἢ ἄνεμος ἢ πνεῦμα ἢ φανταςία κηδείαν καὶ ταφὴν οὐκ ἐνεθέχετο καὶ ἀνάστασιν.

Σχόλιον ιݲςݲ. »Καὶ ἰδού, δύο ἄνδρες συνελάλουν αὐτῷ, Ἠλίας καὶ Μωυςῆς ἐν δόξῃ«.

Ἔλεγχος ιݲςݲ. Τάχα, οἶμαι, διὰ τῶν λόγων τούτων τὸ παρὰ τῷ [*](a) ἁγίῳ Ζαχαρίᾳ δρέπανον κατὰ σοῦ,ὦ Μαρκίων, ἀνατετύπωνται ἐκ- [*](1—4 Luk. 8, 42b. 43a. 44. 45a. 46a — 12 Luk. 9, 16 — 17 luk. 9, 22 — 22 vgl. Jud. 12 — 27 Luk. 9, 30 — vgl. Sach. 5, 1) [*](V M 1—4 vgl. S. 109, 10—13 12f vgl. S. 109, 14 17f vgl. S. 109, 15f 27f vgl. S. 109, 17f) [*](1 δὲ S. 109, 10]< VM | αὐτούζ *, vgl. Z. 5f] αὐτὸν VM u. S. 109, 10 8 αυνπνίγειν V M 12 τὸν οὐρανὸν S. 109, 14 | ἐπ’ S. 109, 14, vgl. Z. 14] < VM 15 μελῶν am Rande nachgetragen V corr 17 λέγων δεῖ] λέγω δὴ V 20 * <μέλλοντα>* 21 γεγενημένε, ε aus οι V corr 24 ἐγερθέν Dind.] ἐγερθῆναι V M 27 δύο S. 109, 17] < V M 29 τὸ U] τῶ V M 30f ἀκτέμνων Μ)

Σχόλιον ιݲηݲ. »Ἐκ τῆς νεφέλης φωνή· οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός«.

Ἔλεγχος ιݲηݲ. Παντί τῳ δῆλόν ἐστιν ὅτι ἡ νεφέλη οὐκ ἔστιν [*](a) ἀνωτάτη οὔτε ὑπὲρ οὐρανὸν ὑπάρχει, ἀλλὰ ἐν τῇ καθ᾿ ἡμᾶς κτίσει, ὅθεν ἡ φωνὴ πρὸς τὸν σωτῆρα ἠνέχθη. εἰ τοίνυν ὁ πατὴρ καὶ ἐν [*](b) νεφέλῃ λαλεῖ, ὑποδεικνύων τοῖς μαθηταῖς τὸν αὐτοῦ υἱόν, οὐκ ἄλλος ἐστὶν ὁ δημιουργός, ἀλλὰ ὁ αὐτός, ὁ καὶ διὰ νεφέλης | τῷ ἰδίῳ υἱῷ μαρτυρήσας καὶ οὐ τῶν ὑπὲρ οὐρανὸν μόνων δεσπόξων, ὡς αὐτὸς φάσκεις.

Σχόλιον ιݲθݲ. »Ἐδεήθην τῶν μαθητῶν σου«. εἶχε δὲ παρὰ τό »οὐκ ἠδυνήθησαν ἐκβαλεῖν αὐτό« »καὶ πρὸς αὐτούς· ὠ γενεὰ ἄπιστος, ἕως πότε ἀνέξομαι ὑμῶν;«

Ἔλεγχος ιݲθݲ. Τό »ἕως πότε« ἐνςάρκου παρουςίας χρόνου ἐστὶν σημαντικὸν καὶ τό »ὦ γενεὰ ἄπιστος«, ὡς τῶν προφητῶν ἐπὶ τῷ ὀνόματι αὐτοῦ θεοςήμεια ἐργασαμένων καὶ πεπιστευκότων, ὡς ὁ Ἠλίας εὑρίσκεται ποιῶν καὶ Ἐλισσαῖος καὶ οἱ ἄλλοι.

Σχόλιον κݲ. »Ὁ γὰρ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου μέλλει παραδίδοσθαι εἰς χεῖρας ἀνθρώπων«.

Ἔλεγχος κݲ. Υἰοῦ ἀνθρώπου καὶ παραδοθησομένου εἰς χεῖρας ἀνθρώπων οὐ δοκήσεως ἡ ἔμφασις οὐδὲ φανταςίας, ἀλλὰ σώματος καὶ μελῶν θεωρία.

Σχόλιον κݲαݲ. »Οὐδὲ τοῦτο ἀνέγνωτε, τί ἐποίησε Δαυίδ; εἰσῆλθεν εἰς τὸν οἶκον τοῦ θεοῦ«.

Ἔλεγχος κݲ.α κݲ. Εἰ οἶκον θεοῦ φάσκει τὸν οἶκον τῆς παρὰ Μωυσέως γενομένης σκηνοπηγίας, οὐκ ἀθετεῖ τὸν νόμον οὐδὲ τὸν θεὸν τὸν λαγήσντα ἐν τῷ νόμῳ. θεὸν γὰρ αὐτὸν φάσκει, ὅς ἐστιν αὐτοῦ πατήρ, * ἢ αὐτὸς ὁ μονογενής. εἴωθεν γὰρ τριάς, πατὴρ καὶ υἱὸς καὶ ἅγιον πνεῦμα, ἐνεργεῖν ἔν τε νόμῳ καὶ προφήταις καὶ εὐαγγελίοις καὶ ἐν ἀποστόλοις.

Σχόλιον κݲβݲ. »Εὐχαριστῶ σοι, κύριε τοῦ οὐρανοῦ«. οὐκ εἶχε δέ »καὶ τῆς γῆς« οὔτε »πάτερ« εἶχεν. ἐλέγχεται δέ· κάτω γὰρ εἶχεν »ναί, ὁ πατήρ«.

Ἔλεγχος κݲβݲ. Εὐχαριστεῖ κυρίῳ τοῦ οὐρανοῦ, κἂν περιέλῃς<τό> [*](a) »<καὶ> τῆς γῆς« κἄν <τε> παρακόψῆς τό »πάτερ«, ἵνα μὴ πατέρα αὐτοῦ ὑποδείξῃς, Μαρκίων, τὸν Χριστὸν λέγοντα τὸν δημιουργόν. μένει γὰρ τῆς ἀληθείας τὰ μέλη ζῶντα. ὥσπερ γὰρ ἐν λειφάνῳ κατὰ λήθην [*](b) εἴασας, ὦ Μαρκίων, τό »ναί, ὁ πατήρ«, *. ἀποδέδεικται τοίνυν ἐξ ἅπαντος τῷ ἰδίῳ πατρὶ εὐχαριστεῖν τὸν Χριστὸν καὶ οὐρανοῦ κύριον αὐτὸν ἀνομάειν. καὶ πολλή σου φρενοβλάβεια, μὴ κατανοοῦσα τῆς ἀληθείας τὴν ὁδοιπορίαν.

Σχόλιον κݲγݲ. Εἶπεν τῷ νομικῷ »ἐν τῷ νόμῳ τί γέγραπται;« καὶ ἀποκριθεὶς μετὰ τὴν ἀπόκρισιν τοῦ νομικοῦ εἶπεν »ὀρθῶν εἶπες. τοῦτο ποίει. καὶ ζήσῃ«.

Ἔλεγχος κݲγݲ. Ἀλήθεια ὢν ὁ ὑἱὸς τοῦ θεοῦ οὐδένα ἐπλάν τῶν [*](a) περὶ ζωῆς ἐρωτώντων· διὰ γὰρ τὴν τῶν ἀνρώπων ζωὴν ἐλήλυθεν. ζωῆς τοίνυν ἐπιμελομένου αὐτοῦ καὶ ὑποδεικνύντος τὸν νόμον τῷ φυλάττοντι [ποιήσαντι] ζωὴν ὑπάρχειν καὶ τῷ κατὰ νόμον ἀποκρι- [*](1 Luk. 9, 44b — 6 Luk. 6, 3 — 14 Luk. 10, 21 — 25—27 Luk. 10, 26. 28) [*](1f vgl. S. 110, 5f 6f vgl. S. 110, 7f 14—16 vgl. S. 110, 9—11 25—27 vgl. S. 110, 12—14) [*](9 γενομένης <Μ 10 ὅς] ὅ Μ 11 * etwa <ἐλάλησεν δὲ ἐν τῷ νόμῳ διὰ τοῦ υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος ὁ πατὴρ>* 17 <τὸ> * 18 <καὶ> * | <τε> * 21 *ergänze etwa nach S. 131,21f <οὕτως καὶ ὁ οὐρανός, οὗ πύριον αὐτὸν ὁμολογεῖς, τῆς καθ᾿ ἡμᾶς κατίσεως ὑπάρχει> * 31 [ποιήσαντι]* | ὑπάρχειν] lies wohl παρέχειν*)

Σχόλιον κݲδݲ. Καὶ εἶπεν »τίς ἐξ ὑμῶν ἕξει φίλον, καὶ πορεύσεται πρὸς αὐτ]ν μεσονυκτίου, αἰτῶν τρεῖς ἔρτους;᾿« καὶ λοιπόν »αἰτεῖτε, καὶ δοθήσεται. τίνα γὰρ ἐξ ὑμῶν τὸν πατέρα υἱὸς αἰτήσει ἰχθὺν καὶ ἀντὶ ἰχθύος ὄφιν ἐπιδώσει αὐτῷ ἢ ἀντὶ ᾠοῦ σκορπίον; εἰ οὖν ὑμεῖς πονηροὶ οἴδατε δόματα ἀγαθά, πόσῳ πᾶλλον ὁ πατήρ;«

Ἔλεγχος κݲδݲ. Ἐλήλεγκται δὲ τοῦ ἀπατηλοῦ ἡ ἐθελοθρῃσεία [*](a) τῆς πολιτείας ἀπὸ τούτου τοῦ ῥητοῦ. οὐ γὰρ παρ’ αὐτῷ δἰ ἐγκράτειαν ἡ πολιτεία οὐδὲ διὰ μισθὸν ἀγαθὸν καὶ ἐλπίδα ἀγῶνος, ἀλλὰ διὰ ἀδέβειαν καὶ κακοτροπίαν κακῆς ὑπονοίας. διδάσκει γὰρ οὗτος [*](b) ἐμψύχων μὴ μεταλαμβάνειν, φάσκων ἐνόχους εἶναι τῇ κρίσει τοῦς τῶν κρεῶν μεταλήπτορας, ὡς ἂν ψυχὰς ἐσθίοντας. ἠλίθιον δέ ἐστι τὸ πᾶν. οὐ γὰρ τὰ κρέα ἡ ψυχὴ ἀλλ᾿ ἐν τοῖς κρέασιν ἡ ψυχή, καὶ οὔτε ψυχὴν φαμὲν εἶναι τὴν ἐν τοῖς ζῴοις ὡς τὴν τῶν ἀνθρώπων τιμίαν, ἀλλὰ ψυχὴν εἰς τὸ ζῇν μόνον τὸ ζῷον. νομίζει δὲ ὁ ἐλεεινὸς οὗτος ἅμα τοῖς οὕτω φρονοῦσιν ὅτι ἡ αὐτὴ ψυχὴ ἐν τοῖς ἀνθρώποις καὶ ζωοις ὑπάρχει. τοῦτο γὰρ παρὰ πολλαῖς τῶν πεπλανημένων [*](d) αἱρέσεων μάτην ὑπολαμβάνεται. καὶ γὰρ καὶ Οὐαλεντῖνος καὶ Κολόρβασος, Γνωστικοί τε πάντες καὶ Μανιχαῖοι καὶ μεταγγισμὸν εἶναι ψυχῶν φάσκουσι καὶ μετ ενσωματώσεις τῆς ψυχῆς τῶν ἐν ἀγνωςίᾳ ἀνθρώπων, ὡς αὐτοί φασιν κατά τινα μυθοποιίαν· ταύτην φαςὶν ἐπιστρέφειν καὶ μετενσωματοῦσθαι εἰς ἕκαστον τῶν ζῴων, ἕως ἂν ἐπιγνῷ καὶ οὕτων καθαρθεῖσα καὶ ἀναλυθεῖσα μεταστῇ εἰς τὰ ἐπουράνια.

Καὶ πρῶτον μὲν ἐλήλεγκται αὐτοῦ ἡ μάταιος πᾶσα τοῦ μύθου [*](e) κατασκευή. τούτων γὰρ τὴν ἀκρίβειαν οὐδεὶς ἄλλος δύναται εἰδέναι [*](6—10 Luk. 11, 5.9a. 11. 12. 13—14 ff vgl. oben 4, 6; S. 100, 7 ff —22f bei Valentin u. Kolorbasos hat Epiph. nichts derartiges erwähnt, dagegen bei den Gnostikern (haer. 26, 9, 4ff; I 285, 24ff), bei den Karpokratianern (haer. 27, 4. 4 u. 5, 4ff; I 305, 5ff u. 306, 18ff) u. bei den Manichäern (haer. 66, 28, 1ff u. 55, 1ff)) [*](V M 6—10 vgl. S. 110, 15—19) [*](5 τι < Μ 8 αἰτήσει S. 110, 18] αἰτήσας V M 9 ἢ S. 110, 18] καὶ V M 11 ἐλήλεγκται aus λέλεκται V corr 19 μόνον + <ἔχειν>? * 20 οὕτω] αὐτῶ Μ 25 κατὰ—φαςὶν < Μ | ταύτην *] ταύτας V M)

ὅς τῶν αὐτῶν ἐπιμελόμενος ἐθεράπευσε σωματικῶς καὶ ψυχικῶς, [*](f) <ὡς> σώματός τε καὶ ψυχῆς δεσπόζων καὶ τῆς ἐνταῦθα ζωῆς παρεκτικὸς ὥν καὶ τῆς μελλούσης· τοῦς μὲν τελευτήσαντας, φημὶ δὲ Λάζαρον καὶ τὸν υἱὸν τῆς χήρας καὶ τὴν θυγατέρα τοῦ ἀρχισυναγώγου ἀπὸ νεκρῶν ἐγείρας, οὐκ εἰς πονηρὸν αὐτοῦς φέρων, ὠς αὐτοὶ τὸ σῶμα φαυλακὴν εἶναι δογματίζουσιν, ἀλλὰ ἀγαθὸν ποιῶν καὶ γινώσκων ὅτι καὶ ἡ ἐνταῦθα ἐν σαρκὶ παραμονὴ ὑπ᾿ αὐτοῦ ὥρισται καὶ ἡ μέλλουσα σαρκὸς καὶ ψυκῆς ἀνάστασις. καὶ εἰ πάλιν ᾔδει ὅτι [*](g) μία ψυχή ἐστιν ἡ ἐν ζῴοις καὶ ἐν ἀνθρώποις, ψυχῆς δὲ ἦλθεν ποιήσασθαι τὴν σωτηρίαν, οὐκ ἔδει αὐτόν, ἔνα καθαρίσαντα δαιμονιῶντα (λέγω δὴ τὸν ἀπὸ τῶν μνημρίων ἐξερχόμενον) κελεῦσαι τοῖς δαίμοσιν ἀπελθεῖν καὶ ἀποκτεῖναι δισκιλίους χοίρους, εἰ ἴσαι ἦσαν αἱ ψυχαὶ τῶν ἀνθρώπων καὶ τῶν χοίρων. πῶς γὰρ μιᾶς ἐπιμελόμενος δισχιλίων ἐποίει ὄλεθρον; εἰ δὲ πάλιν ὡς ὄφις σκολιεύῃ, μηχανώμενος [*](h) καὶ λέγων ὅτι ἔλυσεν αὐτὰς ἀπὸ τῶν σωμάτων, ἴνα ἀνέλθωσιν, ἔδει τὸν Λάζαρον λυθέντα τοῦ σώματος μὴ ἐπιστρέψαι πάλιν εἰς τὸ σῶμα, μᾶλλον δὲ καὶ αὐτὸν τὸν δαιμονιῶτα λῦσαι τοῦ δεσμοῦ τοῦ σώματος. ἀλλ’ αὐκ ἐποίησεν οὔτως· προενόει δὲ μᾶλλον οὕτω τοῦ σώματος εἰδὼς τὸ συμφέρον.

Διέπεσεν ὁ περὶ ψυχῆς σου λόγος, ὦ Μαρκίων, καὶ τῶν ἀπὸ σοῦ [*](i) καὶ τῶν ἄλλων αἱρέσεων ὁμωμένων. καὶ περὶ τῆς προσποιητῆς σου πολιτείας αὖθις ἐρῶ, διὰ τὸ λέγειν σε πονηρὸν εἶναι καὶ ἀθέμιτον τὸ σαρκῶν μεταλαμβάνειν. ἐλέγχει δέ σε ὁ σωτήρ, πλέον σου ἐπιστάμενος [*](Κ) καὶ διδάσκων τὸ κάλλιον ἀπὸ τοῦ τοιούτου ῥητοῦ · λέγε γάρ »τίνα ὁ υἰὸς αἰτήσει ἰχθύν, μὴ ὄφιν αὐτῷ ἐπιδώσει ἤ ἀντὶ ᾠοῦ σκορπίον;« καὶ ὔστερόν φησιν »εἰ οὖν ὐμεῖς πονηροῖ ἤντες οἴδατε δόματα ἀγαθὰ διδόναι τοῖς τέκνοις ὑμῶν, πόσῳ μάλλον ὁ πατὴρ [*](5f vgl. Joh. 11, 1ff Luk. 7, 11 ff Mark. 5, 22 ff — 13 vgl. Mark. 5. 1 ff — 13 f vgl. Mark. 5, 13 — 27 luk. 11, 11f — 28 Luk. 11, 13) [*](VM) [*](4 <ὡς>* 5 τοὺς μὲν τελευτήσαντας Pet.] τοῦ μὲν τελευτήσαντος VM 12f δαιμον///ῶντα, ι ausradiert V corr 13 λέγω δὴ τὸν nachgetragen V corr | ἐξερκόμενο///ν, ο aus ω V corr 16 σκολιεήη, η aus ει V corr σκολιεύη Μ 19 δαιμοv ///ῶντα, ι ausradiert V corr | τοῦ δεσμοῦ *] τοὺς δεσμοὺς VM 22 καὶ τῶν ἀπὸ σοῦ αμ Rande nachgetragen V corr)

Σχόλιον κݲεݲ. Παρακέκοπται τὸ περὶ Ἰωνᾶ τοῦ προφήτου. εἶχεν γάρ »ἡ γενεὰ αὔτη, σημεῖο0ν οὐ δοθήσεται αὐτῇ«. οὐκ εἶχεν δὲ περὶ Νινευὴ καὶ βασιλίσσης νότου καὶ Σαλομῶνος.

Ἔλεγκος κݲεݲ. Καὶ ἐν αὐτοῖς οἶς δοκεῖς παρακόπτειν οὐ δύνασαι, [*](α) ὦ Μαρκίων, λαθεῖν τὴν ἀλάθειαν. κἄν ἀφέλῃς γὰρ <τὸ> περὶ Ἰωνᾶ τοῦ προφίων, ὅ τὴν οἰκονομίαν σημαίνει τοῦ σωτῆρος, ἀφέλῆς δὲ καῖ τὸ περὶ τὴς βασιλίσσης τοῦ νότου καὶ Σαλομπωνος καὶ τῆς Νινευὴ τὴν σωτηριώδη ὑπόθεσιν καὶ τοῦ Ἰωνᾶ τὸ κήρυγμα, αὐτὸς ὁ προκείμενος λόγος τοῦ σωτῆρός <σε> ἐλέγκει. | λέγει γάρ »ἡ γενεὰ αὔτη σημεῖον αἰτεῖ, καὶ σημεῖον οὐ δοθήσται αὐτῇ«,ὡς τῶν πρὸ [*](P 332) ταύτης τῆς γενεᾶς καταξιωθεισῶν σημείων παρὰ θεοῦ ἀπ᾿ οὐρανοῦ· ὡς ὁ μὲν Ἠλίας σημεῖον ἐποίει διὰ τοῦ ἀπ᾿ οὐρανοῦ πυρὸς καταβεβηκότος [*](c ) καὶ λαβόντος τὴν θυσίαν, καὶ Μωυσῆς τέμνει τὴν θάλασσαν καὶ τὴν Ἰησοῦς ὁ τοῦ Ναυῆ ἴστησι τὸν ἥλιον καὶ τὴν σελήνην. καὶ καταὶ πάντα τρόπον, κἄν κρύψῃ τὰ γεγραμμένα ὁ ἀπατεών, οὐδὲν βλάψει τὴν ἀλήθειαν, ἀλλὰ ἐαυτὸν ἀπαλλοτριοῖ τῆς ἀληθείας.

Σχόλιον κݲςݲ. Ἀντὶ τοῦ »παρέρχεσθε τὴν κρίσιν τοῦ θεοῦ« εἶχεν »παρέρχεσθε τὴν κλῆσιν τοῦ θεοῦ«.

Ἔέγλπς κݲςݲ. Πόθεν οὐκ ἐλέγχῃ, πόθεν δὲ <οὐ> κατὰ σοῦ συναχθῇ [*](a) ἡ μαρτυρία; τὰ πρῶτα γὰρ συνᾴδει τοῖς μετέπειτα, ἐλεγχομένης τῆς παρὰ σοῦ ῥᾳδιουργίας. ἐὰν γὰρ εἴπῃ »κατέκετε τὰς παραδόσεις [*](b) τῶν πρεσβυτέρων ὑμῶν καὶ παρέρκεσθε τὸ ἔλεος καὶ τὴν κρίσιν τοῦ θεοῦ«, μάθε ἀπὸ ποίου χρόνου αιτιᾶται αὐτοὺς τοῦτο ἐπιτελοὺν- [*](2 vgl. Tim. 4,3 — 4 Luk. 11, 29 vgl. 30 31 — 12 Luk. 11, 29 — 15 vgl. I Kön. 18, 38 — 16 f vgl. Exod. 14; 17, 6; 16, 13 ff — vgl. Jos. 10, 12f — Luk. 11, 42 — 25 vgl. Luk. 11, 42 (Matth. 23, 23)) [*](V M 4—6 vgl. s. 110, 20–22 21 f vgl. s. 110, 23 f) [*](2 εὐχαριστίας + <ὡς>?* 4 πἒρικέκοπται S. 110, 20 6 Νινευὴ καὶ S. 110, 21] < V M | Σαλο///μῶνος, ο aus α V corr 8 <τὸ> * 9 ἀφέλη V M 10 Σαλομῶντος V M 12 <σε> * 14 ταύτης Jül. Klosterm.] αὐτῆς V M 16 λαβόντος] φαγόντος?* 21 u. 22 παρέρχεσθαι V M 21 εἶχεν S. 110, 23] < V M 23 oὐκ aus οὐχ V corr | <oὐ> Pet. 25 τῆς] τοῖς Μ | παρὰ σοῦ] παρὰ σοὶ?* | κατέχετε αθσ κατέχεται V corr 26 πᾶρέρχεσθε aus παρέρχεσθαι v corr )

Σκόλιον κݲςݲ. »Οὐαὶ ὑμῖν, ὅτι οἰκοδομεὶτε τὰ μνημεὶα τῶν προφητῶν, καὶ πἰ πατέρες ὑμῶν ἀπέκτειναν αὐτούς«.

Ἔλεγκος κݲζݲ Εἰ τῶν προφητῶν ποιε[ται τὴν φροντίδα, τοῦς [*](a) ἀποκτείναντας ὀνειδίζων, οὐκ ἀλλότριοι αὐτοῦ ἦσαν οἱ προφῆται, ἀλλὰ δοῦλοι καὶ ὑπ᾿ αὐτοῦ καὶ τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος προαποσταλέντες προετοιμασταὶ τῆς ἐνσάρκου αὐτοῦ παρουσίας, οἴ καὶ ἐμαρτύρησαν ατῇ καινῇ διαθήκῃ· Μωυςῆς μὲν λέγων »προφήτην [*](b) ὑμῖν ἀναστήσει κύριος ὁ θεὸς ἐκ τῶν ἀδελφῶν ὑμῶν, ὡς ἐμέ«, καὶ πρὸ αὐτοῦ Ἰακὼβ λέγων »ἐκ βλαστοῦ υἱέ μου Ἰούδα ἀνέβης, ἄναπεςὼν ἐκοιμήθης· οὐκ ἐκλείψει ἄρκων ἐκ Ἰοὔδα « καὶ μετ’ ὀλίγα »ἔως ἔλθῃ ᾦ τὰ ἀποκείμενα, καὶ αὐτὸς προσδοκία ἐθνῶν, καὶ ἐπ’ αὐτὸν ἔθνη ἐλπιοῦσιν» Ἠσαΐας δέ »ἰδού, ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἔξει«, Ἰερεμίας δέ »καὶ ἄνθρωπός ἐστιν, καὶ τίς γνώσεται αὐτόν;«, Μιχαίας »καὶ σὺ Βηθλεέμ« καὶ μεθ’ ἔτερα »ἐκ σοῦ μοι ἐξελεύσεται ἡγούμενος« καὶ τὰ ἐξῆς, ὁ δὲ Μαλαχιας »ἐξαίφνης εἰς »ἐξαίφνης εἰς τὸν ναὸν ἥζει κύριος«, ὁ δὲ Δαυίδ »εἶπεν ὁ κύριος τῷ κυρίῳ μου, κόθου ἐκ δεζιῶν μου« καὶ τὰ ἑξῆς. καὶ πολλὰ ἔστιν λέγειν, καὶ αὐτοῦ λέγοντος τοῦ σωτῆρος »εἰ Μωυςῇ ἐπιστεύετε, ἐπιστεύετε ἄν καὶ ἐμοί. ἐκεῖνος γὰρ περὶ ἐμοῦ ἐγραψεν«.

Σχόλιον κݲηݲ. Οὑκ εἶχεν »διὰ τοῦτο εἶπεν ἡ σοφίᾳ τοῦ θεοῦ, ἀποστέλλω εἰς αὐτοὺς προφήτας« καὶ περὶ αἴματος Ζαχαρίου καὶ Ἄβελ καὶ τῶν προφητῶν ὅτι ἐκζητηθήσεται ἐκ τῆς γενεᾶς ταύτης.

Ἔλεγκος κݲηݲ. Καὶ ἐν τούτῳ σοι πολλὴ αἰσκύνη, ὦ Μαρκίων, τοῦ χαρακτῆρος τῆς ἀληθείας σῳζομένου καὶ τῆς παρεκτομῆς τῶν κλεμμάτων σου, τῶν τόπων εὐρισκομένω καὶ τῶν παρὰ σοῶν ἀφαιρεθέντων ἐλεγχομένων.

Σχόλιον κݲθݲ. »Λέγω τοῖς φίλοις μου, μὴ φβηθῆτε ἀπὸ τῶν ἀποχτενόντων τὸ σῶμα, φοβήθητε δὲ τὸν μετα τὸ ἀποκτεῖναι ἔχοντα ἐξουσίαν βαλεῖν εἰς γέενναν«. οὐκ εἶχεν δέ »οὐκὶ πέντε λελησμένον ἐνώπιον τοῦ θεοῦ;«

Ἔλεγκος κݲ.θݲ. Τό »λέγω [ἐγὼ] τοῖς φίλοις μου, μὴ φοβηθῆτε [*](a) ἀπὸ τῶν ἀποκτενόντων τὸ σῶμα, φοβήθητε δὲ τὸν ἔχοντα ἐξουσίαν τοῦ μετὰ τὸ ἀποκτεῖναι τὸ σῶνμα τὴν ψυκὴν γβαλεῖν εἰς γέενναν« ἀναγκάζει σε, ὦ Μαρκίων, καὶ τὰ ἐξῆς τῆς παραβολῆς ὀμολογῆςαικ. ἄνευ γὰρ τοῦ θεοῦ οὐδὲν γίνεται, κἄν ἀπάρῃς τὸ περὶ τῶν στρουθίων. ἀπολόγησαι οὖν περὶ τῶν ἐν τῷ ῥητῷ καταλειφρθέντων [*](b) ὑπὸ σοῦ, ὦ Μαρκί9ων, καὶ ἀπόκριναι ἡμῖν τί διανοῇ περὶ τοῦ ἐξοθσίαν ἔκοντος. εἰ γὰρ φαίης αὐτὸν εῖναι τὸν πατέρα τοῦ χριστοῦ, τὸν παρὰ σοὶ ἀγαθὸν λεγόμενον θεόν, εἰ καὶ κακῶς διαισεῖς, ὄμως, ἐμοντα τὸ κατ’ ἀφίαν. εἰ δὲ οὐ τοῦτον λέγεις, ἀλλὰ τὸν δημιουργὸν τὸν [*](e) παρὰ σοὶ φύσει κριτὴν ᾀδόμενον, λέγε μοι τίς τούτω δέδῳκε τὴν [*](1 Luk. 11, 49 vgl. 51. 50 — 9 Luk. 12, 4a. 5b. 6) [*](VM 1—3 vgl. S. 111, 3–5 9–13 vgl. s. 111, 6—10) [*](1 δὲ ηιντερ εἶχεν getilgt V corr 3 ἐκ s. 111, 5] ἀπὸ VM 6 εὐρισκομένης] lies ἐλεγχομένης?* 7f ἀφαιρεθέντων ////, ἐντων auf Rasur u. nachher noch Rasur von 6 Buchstaben V corr; lies wohl ἀφαιρεθειςῶν μαρτυριῶν * 9 λέγω + δὲ VM < S. 111, 6 vgl. Z. 14 10 f τὸν μετὰ τὸ —βαλεῖν εἰς γέενναν] τὸν ἔχοντα ἐξουσίαν τὸ μετὰ τὸ ἀποκτεῖναι τὸ σῶμα τὴν ψυκὴν βαλεῖν εἰς γέε3νναν Μ 10 ἀποκτεῖναι] ἀποθαεῖν, γετιλγτ u. dafür ἀποκτεῖναι am Rand gesetzt V corr 11 vor ἐξουσίαν + τὴν v 12 πωλοῦνται S. 111,9 14 [ ὲγὼ]* 15 ἀποκτενόντων, v boen drüber v corr 16 τοῦ *] τὸν V τὸ Μ | γέεναν, v oben drüber V corr 18 ἀπάρῃς* ] ἐπάρης VM 19 καταληφθέντων, ει V corr 20 ἀπόκρινε V ἀποκρίνεται Μ 22 vor παρὰ +καὶ Μ ναψηγετραγεν V corr 24 τοῦτον *] τοῦτο VM)

Σχόλιον λݲ. Ἀντὶ τοῦ »ὁμνολογήσει ἐνώπιον τῶν ἀγγέλων τοῦ θεοῦ« »ἐνώπιον τοῦ θεοῦ« λέγει.

Ἔλεγκος λݲ. Παντακόθεν ἐλέγχεται μὴ κατὰ θεὸν πορευόμενος, κἄν τε ἐν βρακυτάτῳ λόγῳ παραλλάξῃ τὴν ἀλήθειαν. ὁ τολμῶν γὰρ τι παραλλάσσειν τῶν γεγραμμένων ἀπ’ ἀρχῆς οὐκ ἐν ὁδῷ ἀληθείας ἵσταται.

Σχόλιον λݲαݲ. Οὐκ ἔκει τό» ὀ θεὸς ἀμφιέννυσι τὸν κόρτον«.

Ἔλεγκος λݲαݲ. Εἰ καὶ μὴ ἐᾷς τὰ γεγραμμένα, ὡς εἶχεν ὑπὸ τοῦ σωτῆρος εἰρημένα, ἀλλ᾿ οὖν γε σῴζονται οἱ τόποι ἐν τῷ εὐαγγελίῳ τῆς ἁγίας ἐκκλησίας, κἂν ἀρνήσῃ σὺ τὸν θεὸν τὸν πάντα πεπιηκότα καὶ πάντων ἐπιμελόμενον τῷ λόγῳ αὐτοῦ ἄχρι καὶ τοῦ χόρτου καὶ ὑπὸι τοῦ σωτῆρος ὁμολογούμενον.

Σλόλιον λݲβݲ. »Ὑμῶν δὲ ὁ πατὴρ οἶδεν ὅτι χρῄζετε τούτων«, τῶν σαρκικῶν δή.

Ἔλεγχος λݲβݲ. Οἶδεν | ὁ πατηρ ὄτι χρῄξουσιν οἱ μαθηταὶ τῶν σαρκικῶν χρειῶν καὶ προνεῖ τῶν τοιούτων. προνοεῖ δὲ οὐκ ἐν ἄλλῳ αἰῶνι ἀλλ’ ἀλλ’ ἐνταῦθα, οὐκ ἐντοῖς ἀλλοτρίοις τὴν πρόνοιαν τῶν ἐαυ τοῦ δούλων ποιούμενος ἀλλὰ ἐν τοῖς ὑπ’ αὐτοῦ ἐκτισμένοις.

Σχόλιον λݲγݲ. Ζητεῖτε δὲ τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ, καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν.

Ἕλεγχος λݲγݲ. Εἰ τῶν ἄλλου τρεφόμεθα καὶ ἄλλος θεὸς τῆς βασιλείας [*](a) τῶν ούρανῶν ὑπάρχει, πῶς ἔτι ὁ λόγος συμφωνήσει; ἤ γὰρ αὐτοῦ ἐστι τὰ ἐνταῦθα καὶ αὐτοῦ ἐστιν ἡ βασιλεία· διὸ προστίθησι πάντα τὰ ἐνταῦθα, ὄντα αὐτοῦ, διὰ τὸν κάματον τοῦ πόθου τῆς αὐτοῦ βασιλείας· ἢ αὐτοῦ μὲν ἡ βασιλεία καὶ ὁ ἐκεῖ αἰών, τοῦ δὲ [*](b) δημιουργοῦ τὰ ἐνταῦθα, καὶ συνεθδοκεῖ ὁ δημιουργὸς τῇ τοῦ ἄνω βασιλείᾳ, ἀντιλαμβανόμενος τῶν τὴν δικαιοςύνην τοῦ ἄνω καὶ βασιλείας ζητούντων. μιᾶς δὲ οὔσης εὐδοκίας καὶ οὐχὶ διαφερομένης [*](e) οὐκέτι δύοἀρχαὶ ἤ τρεῖς· τῷ γὰρ ὄντι εἷς ἐστιν ὁ θεός, ὁ τὰ πάντα ποιήσας, ποιήσας δὲ καλῶς καὶ οὐκ ἐναντίως. ἡμῶν δέ ἐστι τὸ ἁμαρτάνειν καὶ σφάλλεσθαι ἐν τῷ θέλειν καὶ ἐν τῷ μὴ θέλειν.

Σχόλιον λ ݲδݲ. Ἀντὶ τοῦ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ πατήρ εἶχεν.

Ἔλεγχος λݲδݲ. Καὶ ἐν τούτῳ οὐδὲν ἡμπας ἀδικήσεις, ἀλλὰ ἐτι ἐπιβεβαιώσεις. | τὸν γὰρ αὐτοῦ πατέρα προνοεῖν τῶν ἐνταῦθα ὡμολόγησας [*](Ö612) τὸν σωτῆρα εἰρηκέναι.

Σχόλιον λݲεݲ. Ἀντὶ τοῦ δευτέρᾳ ὴ τρίτῃ φυλακῇ εἶχεν ἐσπερινῇ φυλακῇ.

Ἔλεγχος λݲεݲ. Ἐλήλεγκται ὁ κτηνώδης μεταστρέψας τοὺς θείους λόγους ἐνοήτως πρὸς τὴν ἑαυτοῦ ὑπόνοιαν. Οὐ γὰρ ἡμεριναὶ γίνονται φυλακαὶ ἀλλὰ νυκτεριναί, ἀπὸ ἑσπέρας εἰς τὴν πρώτην τὴν προκοπὴν [ψυλακὴν] τῆς ἐπεκτάσεως ἔχουσαι καὶ οὐκ ἀπὸ τῆς ἕω εἰς τὴν ἑσπέραν, ὡς οὗτος ἀλίσκεται ῥᾳδιουργήσας.

Σχόλιον λݲςݲ. Τίς ὁ δικοτομξῶν τὸν δοῦλον; λέγε. Εἰ μὲν ὁ δημιουργὸς[*](a) καὶ τὸ μέρος αὐτοῦ μετὰ τῶν ἀπίστων θήσει.

Ἔλεγχος λݲςݲ Παρὰ σοῦ λεγόμενος θεός ὁ τοῦτο μέλλων πράσσειν, ἄρα αὐτοῦ εἰσιν οἱ πιστοί· ἐπιτιμῶν γὰρ τῷ μὴ καλῶς πράττοντι δούλῳ τὸ μέρος αὐτοῦ μετὰ τῶν ἀπίστων τίθησιν. Εἰ δὲ [*](b) ὁ πατὴρ τοῦ Χριστοῦ ἐστιν ἤ αὐτὸς ὀ Χριστὸς ὁ μέλλων τοῦτο ἐπι- [*](1 Luk. 12, 31 — 14 Luk, 12,32 — 18 f Luk. 12, 38 — 25 Luk. 12,46) [*](V M 1 f vgl. S., 111, 16 14 Vgl. S. 111, 18 f 18 f vgl. S. 112, 1 25 f vgl. s. 112, 2 f) [*](1 δὲ S. 111, 16] < VM 18 ἑσπερινὴν φυλακὴν S. 112, 1`20 ἐλελεγκται, Η drüber Vcorr 22 τὴν πρώτην] ergänze ὥγαν 22 προκόπτην M 23 [ φυλακὴν)

Σχόλιον λݲςݲ. Μή ποτε καταςύρῃ σε πρὸς τὸν κριτὴν καὶ ὁ κριτὴς παραδώσει σε τῷ πράκτορι.

Ἔλεγχος λݲξݲ. Κριτὴν λέγεις τὸν δημιουργόν, πράκτορα δὲ ἕκαστον [*](a) τῶν αὐτοῦ ἀγγέλων, μέλλοντας ἀπαιτεῖν τοὺς ἁμορτωλοὺς τὰ πεπραγμένα. Ποῖα δὲ ἀλλ᾿ ὴ τὰ σφάλματα καὶ ἁμαρτήματα, ἀ καὶ ὁ Ἰησοῦς βδελύσσεται, ἇ καὶ σὺ ἀπαγορεύειν λέγεις; Εἰ τοίνυν ὰ ὁ ἄγαθὸς b θεὸς βδελύσσεται, καὶ ὁ κριτὴς καὶ δημιουργὸς τὰ αὑτὰ βδελύσσεται, εἶς ἐστιι καὶ ὁ αὐτὸς ἀπὸ τοῦ ἔργου δεικνύμενος καὶ τῆς μιᾶς εὐσοκίας.

Σχόλιον λݲηݲ. Ἦν παρακεκομμένον ἀπὸ τοῦ ἦλθόν τινες ἀναυγέλλοντες αὐτῷ περὶ τῶν Γαλιλαίων, ὦν τὸ αἷμα συνέμιξε Πιλᾶτος σετὰ τῶν θυσιῶν αὐτῶν ἕως ὅπου λέγει περὶ τῶν ἐν τῷ Σιλωὰμ δέκα καὶ ὀκτὼ ἀποθανόντων ἐν τῷ πύργῳ, καὶ τό ἐὰν μὴ μετανοήΣητε καὶ τὰ ἐξῆς ἕως τῆς παραβολῆς τῆς συκῆς, περὶ ἧς εἷπεν ὁ γεωργὸς ὅτι σκάπτω καὶ βάλλω κόπρια καὶ ἐὰν μὴ ποιήσῃ, ἔκκοψον.

Ἔλεγχος λݲηݲ. Τούτων πάνων ἐποιήσατο τὴν ἀφαίρεσιν ὁ συλητής, [*](a) κρύψας ἀφ᾿ ἑαυτοῦ τὴν ἀλήθειαν, διὰ τὸ τὸν κύριον συμπεφωνηκέναι τῷ καλῶς δικάσαντι τοὺς τοιούτους Πιλάτῳ καὶ ὅτι καλῶς οἰ ἐν τῷ Σιλωὰμ ἀπέθανον ἁμαρτωλοὶ ὄντες καὶ ὑπὸ θεοῦ οὕτως τιμωρηθέντες. ὅταν δὲ ῥᾳδιουργήσωςίν τινες βασιλικὰ προστάγματα. [*](b) ἀπὸ τῶν ἀρχείων τὰ ἀντίγραφα προφερόμενα ἠσφαλισμένως ἔχοντα [*](Ö614) ἐλέγγει τοὺς ἄφρονας. Οὕτως καὶ ἀπὸ τοῦ βασιλικοῦ οἴκου τουτέστιν τῆς ἁγίας τοῦ θεοῦ ἐκκληςίας προφερόμενον τὸ εὐαγγέλιον ἐλέγχει τοὺς ἀφανιστὰς τῶν καλῶν ἐνδυμάτων μύας.

Σχόλιον λݲθݲ. Ταύτην δὲ θυγατέρα Ἀβραάμ, ἧν ἐδησεν ὁ Σατγανᾶς.

Ἔλεγχος λݲθݲ. Εἰ τῆς θυγατρὸς τοῦ Ἀβραὰμ ἐπιμελεῖται ἐλθὼν ὁ κύριος, οὐκ ἀλλότριος αὐτοῦ ἐστιν ὁ Ἀβαάμ. ὁμολογεῖ γὰρ [*](5f Luk. 12, 58b — 14 Luk. 13, 1—9 — 29 f Luk. 13, 16) [*](V M 5f vgl. S. 112, 4f 14—19 vgl. S. 112, 6—11 29 vgl. S. 112, 12) [*](3 vor τὸν αὐτὸν2 + καὶ M hineingeflickt V corr 4 τὸν 5 καταςύρῃ S. 112, 4] κατακρίνη VM | πρὸς τὸν auf Rasur V corr 11 vor δημιουργὸς + ὁ V 17 τό *] ὅτι V M 18 τὰ ἐξῆς * 19 vor σκάπτιω + καὶ S. 112, 11 25 ἀρχείων Pet.] ἀρχαίων VM (vgl. Zahn zu ign ad philad. 8, 2) 29 ἤν S. 112, 12)

Σχόλιον μݲ. Παρέκοψε πάλιν τό τότε ὄψεσθε Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακὼβ καὶ πάντας τοὺς προφήτας ἀν τῇ βασιλείᾳ τοῦ θεοῦς ἀντὶ δὲ τούτου ἐποίησεν ὅτε πάντας τοὺς δικαίους ἴδητε ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ θεοῦ, ὑμᾶς δὲ ἐκβαλλομένους — ἐποίησε δέ κρατουμένους — »ἔξω«, ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόνρτων.

Ἐλεγχος μݲ. Πῶς τὰ ἴχνη τῆς ἀληθείας φαίνεται. Οὐ γάρ τις [*](a) ὁδὸν δύνται ἀποκρύψαι. Πλανῆσαι μὲν γὰρ ἀνθρώπους δύναται ἐξ αὐτῆς καὶ ἀποκρύψαι αὐτὴν ἀπὸ τῶν ἀγνοούντων, ἀπὸ δὲ τῶν ἐν πείρῳ αὐτῆς γεγονότων ἀδύντον. Οὐ γὰρ δύναται τὴν γῆν, ἔνθα ἦν [*](b) ἡ ὁδός, ἀφανίσαι. Κἄν τε αὐτὴν ἀμαυρώσῃ, τοῦ δὲ τόπου παραμένοντος τῆς ὁδοῦ ὑπὸ τῶν γινωσκόντων ἐλέγχεται ὁ τὴν ὁδὸν ῥᾳσιουργήσας. ὅρα δὴ τὰ ἴχνη τῆς ἀκολουθίας. Τὸν γὰρ λόγον τοῦτον [*](e) πρὸς τίνα ἔλεγεν ἀλλ᾿ ἤ πρὸς τοὺς Ἰουδαίους; Καὶ εἰ πρὸς τοὺς Ἰουδαίους, ἤδη ἔδειξεν αὐτοὺς ἔνδον καὶ ἐκβαλλομένους ἀπὸ τῶν δικαίων. Τίνες δ᾿ ἄν εἶεν οὖτοι ἀλλ᾿ ἤ οἱ αὐτῶν πατέρες, Ἀβραὰμ [*](d) καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἴακὼβ καὶ οἱ προφῆται; Οὐ γὰρ εἶπεν ὄψεσθς, Ἀβραὰμ εἰσερχομένους καὶ ὑμᾶς μὴ εἰσερχομένους, ἀλλά ὄψεθε τοὺς δικαίους ἐν τῇ βασιλείᾳ, ὑμᾶς δὲ ἐκβαλλομένους. Καὶ περὶ μὲν τοῦ ἐκβαλλομένους [*](e) μελλητικῶς ἀπεφήνατο, τοὺς δὲ δικαίους ἤδη ὄντας ἀπέδειξεν οὐκ ἀλλοτρίους τούτων κατὰ τὴν σάρκα οὐδὲ κατὰ τὴν κλῆσιν, ἀλλὰ μετὰ τούτων κληθέντας, ἤδη δὲ δεδικαιωμξένους πρὸ τῆς ἐνςάρκου αὐτοῦ παρουςίας. Εἰ δὲ καὶ ἔξω μένοντας *, ὠς τῶν [*](f) Πατέρων ἔσω ὄντων· πόθεν δὲ βρυγμὸς ὀδόντων γίνεται ἐν τῇ κρίσει, ὦ ἠλίθιε, ἐὰν μὴ ἀνάστασις σωμάτων γένηται;

Σχόλιον μݲαݲ. Παρέκοψε πάλιν τό ἥξουσιν ἀπὸ ἀνατολῶν καὶ δυσμῶν καὶ ἀνακλιθήσονται ἐν τῇ βασιλείᾳ καὶ τό οἱ ἔσχατοι ἔσονται πρῶτοι καὶ τό προςῆλθον οἱ φαρισαῖοι λέγοντες, ἔξελθε [*](3—8 Luk. 13, 28 —28 Luk. 13, 29 — 35) [*](VM 3—8 vgl. S. 112, 13—17 28—S. 142, 7 vgl. S. 112, 18—113, 4) [*](1 εὐηρεστηκέναι, η auf Rasur Vcorr εὐαρεστηκέναι M 3 τό S. 112, 13 5 ὅτε Corn., viell. Besser ὅταν Jül.] ὄτι VM ebenso S. 112, 15 6 ἐποίησε durchgestrichen u. dafür προςέθηκεν am Rand gesetzt V corr προςέθηκεν M 7 vor ἐκεῖ + καὶ S. 112, 16 | ἔστιν S. 112, 17 13 δὲ *] τε VM 16 f καὶ εἰ — Ἰουδαίους Μ 17 αὐτοὺς + γεγενημένους ? * 18 οῡτοι * 19 καὶ 1 Μ 20 ἀλλ᾿ M 24 ἤδη δὲ *] τοὺς ἤδη VM 25 * ergänze etwa τοὺς Ἰουδαίους ἐσήμανεν, ἀλλ᾿ οὖν γε οὐ πάντας * 30 οἱ s. 112, 19 ] VM)

Ἔλεγχος μݲαݲ. Ὅρα τὴν τοσαύτην τόλμαν· πόσην ποιεῖται ἀφαίρεσιν τοῦ εὐαγγελίου; ὡς εἴ τις λάβῃ ζῷον καὶ ἐκτέμῃ αὐτοῦ τὸ ἥμισυ τοῦ σώματος καὶ ἐν τῷ ἡμίσει τοὺς ἀγνοοῦντας πειράσεται πείθειν, τοιοῦτο εἶναι τὸ ζῷον λέγων καὶ μηδὲν ἐπ᾿ αὐτοῦ ἀφαιρεῖσθαι.

Σσχόλιον μݲβݲ. Πάλιν παρέκοψε πᾶσαν τὴν παραβλολὴν τῶν δύο θἱῶν, τοῦ εἰληφότος τὸ μέρος τῶν ὑπαρχόντων καὶ ἀσώτως δαπανήσαντος καὶ τοῦ ἄλλου.

Ἔλεγχος μݲβݲ. Οὐδὲν διοίσει τὸ ἀκόλουθον τῆς ῥᾳδιουργίας ἀπὸ τῶν πρότερον ἑαυτῷ τετολμημένων· ἑαυτῷ δὲ τὸ ἐπιζήμιον ἐπάγεται, σενούσης τῆς κατὰ θεὸν ἀληθείας.

Σχόλιον μݲγݲ. ὁ νόμος καὶ οἰ προφῆται ἕως Ἰωάννου καὶ πᾶς εἰς αὐτὴν βιάζεται.

Ἔλεγχος μݲγݲ. Εἰ νόμον τάσσει καὶ προφήτας ἀποκαλεῖ καὶ οὐκ ἀνομίαν δηλοῖ τὸν νόμον οὐδὲ ψευδοπροφήτας φάσκει τοὺς προφήτας, σαφῶς ὁμολογεῖται μεμαρτυρηκέναι τὸν σωτῆρα τοῖς ροφήταις καὶ δέδεικται ὡς περὶ αὐτοῦ προεφήτευσαν.

Σχόλιον μݲδݲ. Περὶ τοῦ πλουςίου καὶ Λαζάρου τοῦ πτωχοῦ, ὅτι ἀπηνέχθη ὑπὸ τῶν ἀγγέλων εἰ τὸν κόλπον τοῦ Ἀβραάμ.

Ἔλεγχος μݲδݲ. Ἰδού, καὶ ἐν ζῶσι καὶ μακαριζομένοις καὶ ἐν κληρονομίᾳ [*](a) ἀναπαύσεως ὁ Ἀβραὰμ ὑπὸ τοῦ κυρέτι τοίνυν, Μαρκίων, τὸν [*](b) Ἀβρὰμ βλασφήμει, τὸν ἐπιγνόντα τὸν ἐαυτοῦ δεσπότην καὶ εἰπόντα αὐτῷ κύριε ὁ κρίνων πᾶσαν τὴν γῆν. ἰδοὺ γὰρ ὑπ᾿ αὐτοῦ τοῦ [*](13—15 Luk. 15, 11ff —19 Luk. 16, 16 — 25 f Luk. 16, 22 — 31 Gen. 18, 25) [*](V M 13—15 vgl. S., 113, 5—7 19 f vgl S. 113, 8 f 25 f vgl. S. 113, 10 f) [*](1 εἶπεν 112, 21 ]V M 2 ὄπου] ὅτου S. 112, 22 3 καὶ τό Μ 4 ἀποκτένουσα, ν drüber V corr 6 ὑμῶν + ἔρημος M 7 οὐ S. 113, 3 13 ἀπέκψε s. 113, 5 | τὴν παραβολὴν πᾶσαν S. 113, 5 14 f καὶ ἀσώτως δαπανήσαντος S. 113, 6 17 ἐαυτῷ1] αὐτῷ Jül. 28 ö hineingeflickt V corr ἐγκατελέγχθη M)

Σχόλιος μݲεݲ. Νῦν δὲ ὅδε παρακαλεῖται ὁ αὐτὸς Λάζαρος.

Ἔλεγχον μݲεݲ. Εἰ παρακαλεῖται Λάζαρος ἐν κόλποις Ἀβραάμ, οὐκ ἐκτὸς τῆς παρακλήσεως τῆς ζωῆς ὑπάρχει ὁ Ἀβραάμ.

Σχόλιον μݲςݲ. Εἶπεν Ἀβραάμ ἔχουσι Μωυςέα καὶ τοὺς προφήτας, ἀκουςάτωσαν αὐτῶν, ἐπεὶ οὐδὲ τοῦ ἐγειρομένου ἐκ νεκρῶν ἀκούσουσιν·

Ἔλεγχος μݲςݲ. Οὐχ ὡς ἔτι ἐν τῷ κόσμῳ ὼν καὶ ὡς ἡπατημένος Ἀβραὰμ μαρτυρεῖ τῷ νόμῳ Μωυςέως καὶ τοῖς προφήταις οὐδὲ ὠς οὐκ εἰδὼς τὰ ἐκ τούτων ἀποβηςόμενα, ἀλλὰ μετὰ τὸ ἐν πείρᾳ γενέσθαι τῆς ἐκεῖ ἀναπαύσεως. Μετὰ γὰρ τελευτὴν μαρτυρεῖται ὑπὸ κτοῦ [*](b) σωτῆρος ἐν τῇ παραβολῇ τοῖς τοῦ νόμου δόγμασι καὶ προφητῶν τὴν σωτηρίαν κτηςάμενος καὶ ταῦτα πρὸ τοῦ νόμου πράξας. ὁμοίως δὲ καὶ τοὺς μετὰ ταῦτα τὸν νόμον φυλάξαντας καὶ προφήταις ὑπακούσαντας εἰς τὸν κόλπον αὐτοῦ εἶναι καὶ εἰς τὴν ζωὴν μετ ᾿ αὐτοῦ ἀπιέναι· ὧν εἷς ἧν Λάζαρος, ὁ διὰ νόμους καὶ προφητῶ καταξιωθεὶς ζωτικοῦ κόλπου τῆς τοῦ Ἀβραὰμ μακαριότητος.

Σχόλιον μݲξݲ. Παρέκοφε τό λέγετε ὅτι ἀχρεῖοι δοῦλοί ἐσμεν· ὅ ὠφείλομεν ποιῆσαι πεποιήκαμεν.

Ἔλεγχος μݲξݲ. Καὶ τὸ ἀσφαλὲς τῆς τοῦ κυρίου διδασκαλίας οὐ παραδέχεται. ἐπασφαλιζόμενος γὰρ τοὺς ἑαυτοῦ μαθητάς, ἵνα μὴ διὰ τῆς ὑπερηφανίας ἀπολέσωσι τὸν μισθὸν τοῦ ἔργου, ταπεινοφρονεῖν ἐνουθέτει. Οὗτος δὲ οὐ παραδέχεται· τύφῳ γὰρ κατὰ πάντα ἐπήρθη καὶ οὐκ ἀληθείᾳ.

Σχόλιον μݲηݲ. Ὅτε συνήντησαν οἱ δέκα λεπροί. ἀπέκοφε δὲ πολλὰ καὶ ἐποίησεν ἀπέστειλεν αὐτοὺς λέγων, δείξατε ἑαυτοὺς τοῖς ἱερεῦσι καὶ ἄλλα ἀντὶ ἄλλων ἐποίησε, λέγων ὅτι πολλοὶ λεπροὶ ἦσαν ἐν Ἡμέραις Ἐλισσαίου τοῦ προφήτου καὶ οὐκ ἐκαθαρίσθη εἰ μὴ Νεεμὰν ὁ Σύρος.

Ἔλεγχος μݲνݲ. Καὶ ἐνταῦθα προφήτην τὸν Ἐλισσαῖον καλεῖ ὁ κύριος καὶ ἑαυτὸν πληροῦντα τὰ ἱσοτύπως παρ᾿ἐκείνου προγεγενημένα, ἵνα ἐλέγξῃ Μαρκίωνα καὶ πάντας τοὺς ἀθετοῆντας θεοῦ προφήτας.

Σχόλιον μݲθݲ. »Ἐλεύσονται ἡμέραι, ὅταν ἐπιθυμήσητε ἱδεῖν μίαν τῶν ἡμιρῶν τοῦ υἱοῦ ἀνθρώπου«.

Ἔλεγχο μݲθݲ Ελ ἡμίρας ἀριθμεῖ καὶ χρόνων σημαίνει καὶ υἱὸν ἀνθρώπου λέγει ἑαυτόν, ἄρα καὶ μέτρον ἡλικίας ὑπέδειξε καὶ ἡμερῶν τοῦ κηρύγματος † ὑπόδειγμα. οὐκ ἄσαρκος οὖν ὁ Δόγος, ἀλλ᾿ἐν σώμαται ἡ εὐδοκία.

Σχόλιον νݲ. »Εἶπέν τις αὐτόν. διδάσκαλε ἀγαθέ, τί ποιήσας ζωὴν αἰώνιον κληρονομήσω;ὁ δέ. μή με λέγε ἀγαθόν. εἶς ἐστιν ἀγαθὸς ὁ θεός«. προσέθετο ἐκεῖνος »ὁ πατήρ« καὶ ἀντὶ τοῦ »τὰς ἐντολὰς οἶδας« λέγει »τὰς ἐντολὰς οἶδα«.

Ἔλεγχος νݲ. Ἵνα μὴ δείξῃ τὰς ἐντολὰς ἤδη προγεγραμμένας, λέγει »τὰς ἐντολὰς οἶδα«. τὸ δὲ ὅλον κεφάλαιον φανερὸν ὑπάρχει ἀπὸ τῆς ἀκολουθίας. καὶ εἰ πατέρα ἀγαθὸν φάσκει καὶ θεὸν ὀνομάζει, καλῶς ἀπὸ τοῦ νόμου τοῦ πατρὸς αὐτοῦ διδάσκει τὸν βουλόμενον τὴν ζωὴνκληρονομὴσαι καὶ οὐκ ἀθετεῖ οὐδἒ ἀπωθεῖται, ἀλλὰ μᾶλλον ἐπιμαρτυρεῖ τοὺς ἐν νόμῳ πολιτευσαμένους ζωὴν αἰώνιον κεκληρονομηκέναι, Μωσυέα τε καὶ τοὺς ἄλλους προφήτας.

Σχόλιον νݲαݲ. »Ἐγένετο δὲ ἐν τῷ ἐγγίξειν αὐτὸν τῇ Ἱεριχὼ τυφλὸς ἐβόα. Ἰησοῦ υἱὲ Δαυίδ, ἐλέησόν με. καὶ ὅτε ἰαθη, φησίν. ἠ πίστις σου σέσωκέν σε«.

Ἔλεγχος νݲαݲ.Ἐν πίστει οὐκ ἔνι ψεῦδος. εἰ γὰρ ψεύδεται,οὐ [*](a) πίστις. λέγει γοῦν. υἱὲ Δαυίδ, καὶ ἐπαινεῖται καὶ κομίζεται τὸ αἴτημα ὁ τὸ ὄνμα ὁμολογήσας καὶ οὐκ ἐπετιμήθη ὡς ψεύστης, ἀλλὰ ὡς πιστὸς ἐμακαρίσθη. οὐκ ἄραἄσαρκος ὁ διὰ τὴν ἐπίκλησιν τοῦ ὀνόματος [*](b) χαρισάμενος τῷ τυφλῷ τὸ βλέπειν. ἀληθινῶς γὰρ ἦν καὶ οὐ δοκήσει, ἐκκ τοῦ σπέρματος Δαυὶδ κατὰ σάρκα ἀπὸ Μαρίας τῆς ἁρίας παρθένου καὶ διὰ πνεύματος ἁγίου γεγεννημένος.

Σχόλιον νݲβݲ. Παρέκοψε τό »παραλαβὼν τοὺς δώδεκα ἔλεγεν. ἱδού, ἀναβαίνομέν εἰς Ἱεροσόλυμα καὶ τελεσθήσεται πάντα τὰ γεγραμμένα ἐν τοῖς προφήταις περὶ τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου. παραδοθήσεται γὰρ καὶ ἀποκτανθήσεται καὶ τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἀναστήσεται«. ὅλα ταῦτα παρέκοωεν.

Εόγχπς μݲβݲ Ἴνα ἐν μηδενὶ ὀρθοποδήσῃ, μὴ δὲ ἐλέγχηται ῥᾳδιουργῶν κατὰ πάντα τρόπον. ἔκρυψε γὰρ τὰ ἡητά, ἴνα δῆθεν τὰ περὶ τοῦ πάθους ἀρνήσηται. ὕστερον δὲ ὁμολογοῦντι αὐτὸν ἐσταυρῶσθαι εἰς μάταιον αὐτῷ ὁ πόνος τῆς ῤᾳδιουργίας ἔσται.

Σχόλιον νݲγݲ. Παρέκοψεν τὸ κεφάλαιον τὸ περὶ τῆς ὄνου καὶ Βηθφαγὴ καὶ τὸ περὶ τῆς πόλεως καὶ τοῦ ἱεροῦ, διότι γεγραμμένον ἦν »ὁ οἶκός μου οἶκος προσευχῆς κληθήσεται, καὶ ποιεῖτε αὐτὸν σπήλαιον λῃστῶν«.

Ἔλεγχος νݲγݲ.Τὸν ἔλεγχον ἑαυτῆς ἡ κακία οὐχ ὁρᾷ, τυφλώττει [*](a) γάρ. οἴεται δὲ δύνασθαι ἀποκρύπτειν τὴν τῆς ἀληθείας ὁδόν, ὅπερ ἐστὶν ἀδύνατον. εὐθὺς γὰρ ἀνεπήδησε, παραλιπὼν ὅλα τὰ κεφάλαια λαια τὰ προειρημένα διὰ τὸν μαρτυρηθέντα τόπον τοῦ ναοῦ ὅντα αὐτοῦ ἵδιον καὶ εἰς ὅνομα αὐτοῦ ᾠκοδομημένον καὶ ἀπὸ τῆς Ἱεριχὼ [*](c) καταλιπὼν πὰσαν τὴν ἀκοκουθίαν τῆς ὀδοιπορίας, πῶς τε ἦλθεν εἰς Βηθφαγή. φύσει γὰρ λεωφόρος ἦν παλαιά, ἄγουσα εἰς Ἱερουσαλὴμ διὰ τοῦ ὄρους τῶν ἐλαιῶν, οὐκ ἄγνωστος οῦσα τοῖς καὶ τὸν τόπον ἱστοροῦσιν. ἴνα δὲ ἐλεγχθῇ ἀπὸ τοῦ ἰδίου στόματος, φησίν »ἐγένετο ἐ μιᾷ τῶν ἡμερῶν διδάσκοντος αὐτοῦ ἐν τῷ ἱερῷ, ἐζήτησαν ἐπιβαλεῖν ἐπ᾿αὐτὸν τὰς χεῖρας καὶ ἐφοβήθησαν«, ὡς ἔχει τὸ μετὰ τοῦτο κεφάλαιον νݲδݲ. πῶς οὖν ἀπὸ Ἱεριχὼ ἐγένετο ἐν τῷ ἱερῷ, [*](e) ἀπὸ τῆς αὐτῆς ὀδοιπορίας γνωσθήσεται καὶ τοῦ τῆς ὁδοῦ διαστήματος. ἀλλὰ ἵνα ὀφθῇ ὁ ῥᾳδιουργὸς παρακρύψας τὰ ἐν τῇ ὁδῷ γενόμενα καὶ ἐν τῷ ἱερῷ ῥηθέντα ὑπ᾿αὐτοῦ τοῦ σωτῆρος πρὸ τούτου τοῦ λόγου, λέγω δὴ<τό> »ὁ οἶκός μου οἶκος προσευχῆς κληθήσεται« καὶ τὰ ἐξῆς ὡς ἔχει ἡ προφητεία.

Σχόλιον νݲδݲ. »Καὶ ἐζήτησαν ἐπιβαλεῖν ἐπ᾿αὐτὸν τὰς χεῖρας καὶ ἐφοβήθησαν«.

Ἔλεγχος νݲδݲ.Ἐθεωρήθη καὶ ἡρμηνεύθη ἐν τῷ πρὸ τούτου ἐλέγχῳ σὺν τῇ φράσει μετ᾿ἐπιτομῆς τῆς προσηκούσης.

Σχόλιον νݲεݲ. Πάλιν ἀπέκοψε τὰ περὶ τοῦ ἀμπελῶνος τοῦ ἐκδεδομένου γεωργοῖς καὶ τό »τί οὖν ἐστι τό. λίθον ὅν ἀπεδοκίμασαν οἱ οἰκοδομοῦντες;«

Ἔλεγχος νݲεݲ. Οὐδὲν ἡμᾶς ἀδικήσει τοῦτο. κἄν τε γὰρ αὐτὸ περικόψῃ, οὐκ ἀφ᾿ἡμῶν ἀπέκοψεν, ἀλλὰ ἐαυτὸν καὶ τοὺς αὐτοῦ ἐζημίωσεν. ἱκανὸς γὰρ ὁ κατ᾿ αὐτοῦ ἔλεγχός ἐστι διὰ πλειόνων μαρτυριῶν.

Σχόλιον νݲςݲ. Ἀπέκοψε τό »ὅτι δὲ ἐγείρονται οἱ νεκροί, Μωυσῆς ἐμήνυσε ἐπὶ τῆς βάτου, καθὼς λέγει κύριον τὸν θεὸν Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ καὶ Ἰακώβ. θεὸς δέ ἐστι ζώντων καὶ οὐχὶ νεκρῶν«.

Ἔλεγχος νݲςݲ.Θαυμάσαι ἔστιν ἐπὶ τῇ ἀνοίᾳ τοῦ ματαιόφρονος, [*](a) πῶς οὑχὶ νοεῖ ὅτι ἵση αὕτη ἡ μαρτυρία τυγχάνει τῇ τοῦ Δαζάρου τοῦ πτωχοῦ καὶ τῇ παραβολῇ τῶν μὴ συγχωρουμένων εἰς τὴν βασιλέίαν λείαν εἰσελθεὶν· ὧν παραβολῶν τὰ λείψανα εἴασε καὶ οὐ παρέκοψεν, ἀλλὰ ἐπὶ τῇ αὐτοῦ αἰσχύνῃ καταλέλοιπεν τό »ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων«. δακτύλου δὲ ἐμβρεχομένου εἰς ὕδωρ [*](b) μετὰ τὴν ἐντεῦθεν ἀπαλλαγὴν διὰ τὸν Λάζαρον, καὶ βρυγμοῦ ὀδόντων ὁ πλούσιος ἔφη τῷ Ἀβραὰμ διὰ τὸν Δάζαρον, καὶ βρυγμοῦ ὀδόντων καὶ κλαυθμοῦ γινομένου, ἀναστάσεως σωμάτων ἐστὶ σημεῖον, κἂν παρακόψῃ ὁ κτηνώδης τὰ ὐπὸ κυρίου περὶ ἀναστάσεως νεκρῶν ἀληθῶς εἰρημένα.

Σχόλιον νݲςݲ. Οὐκ εἶχε ταῦτα »ὅτι δὲ ἐγείρονται οἱ νεκροὶ καὶ Μωυσῆς ἐμήνυσε λέγων θεὸν Ἀβραὰμ καὶ θεὸν Ἰσαὰκ καὶ θεὸν Ἰακὼβ θεὸν ξώντων«.

Ἐλεγχος νݲζݲ. Διὰ τὸ δευτερῶσαι τὸν σωτῆρα τὴν παραβολήν, διττῶς παρ᾿ ἡμῶν ἐντέψωμέν τι τῶν γεγεραμμένων. ἥδη <δὲ>ἐ τῷ [*](Ö624) ἀνωτέρῳ ἐλέγχῳ γεγένηται ἡ κατὰ τῆς αὑτοῦ ῥᾳδιουργίας ἀντίρρησις.

Σχόλιον νݲηݲ. Πάλιν παρέκοψε τό »θρὶξ ἐκ τῆς κεφαλῆς ὑμῶν οὐ μὴ ἀπόληται«.

<Ἔλεγχος νݲηݲ> . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Σχόλιον νݲθݲ. Πάλιν παρέκοψε ταῦτα »τότε οἱ ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ φευγέτωσαν εἰς τὰ ὄρη« καὶ τὰ ἐξῆς, διὰ τὰ ἐπιφερόμενα ἐν τῷ ῥμτῷ »ἔως πληρωθῇ πάντα τὰ γεγραμμένα«.

Ἔλεγχος νݲθݲ. Δοκεῖ λήθην κεκτημένος τοὺς ἅπαντας ἴσως αὐτῷ [*](a) ἀνοήτους εἶναι καὶ οὐκ οἶδεν ὅτι κἂν μικρὸν ῥητὸν ὑπ᾿αὐτοῦ καταλειφθῇ ἔλεγχον ποιεῖται καὶ πολλῶν ἔκαστον ῥητῶν ὑπ᾿αὐτοῦ παρακοπέντων. οὐδὲν τοίνυν κωλύσει τὸν βουλόμενον ἀντιπαραθεῖναι ταύταις ταῖς παρακεκομμέναις μαρτυρίαις τὰ παρ᾿ αὐτοῦ ὁμολογηθέντα. δειχθήσεται γὰρ σύμφωνα ὅντα τούτοις τοῖς ὑπ᾿ [*](b) ἐπκείνου περικοπεῖσιν* ἐν οἶς ἔλεγεν ὁ Ἀβραὰμ μετὰ τὴν τελευτήν, ὅτι »ἔχουσι Μωυσέα καὶ τοὺς προφήτας, ἀκουσάτωσαν αὐτῶν«. ἃ ἔλεγον γὰρ οἱ προφῆται καὶ Μωυσῆς, ἐκ θεοῦ πατρὸς ἦν καὶ ἐξ αὐτοῦ τοῦ κυρίου υἱοῦ κυρίου υἰοῦ τοῦ θεοῦ καὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος, ἃ ἔδει γεγραμμένα ὄντα πληροῦσθαι.

Σχόλιον ξݲ. »Συνελάλησε τοῖς στρατηγοῖς τὸ πῶς αὐτὸν παραδῷ αὐτοῖς«.

Ἔλεγχος ξݲ Ὦ φρενοβλάβεια τοῦ Μαρκίωνος. »συνελάλησεν«, τίς [*](a) ἀλλ᾿ἢ Ἰούδας;τὸ τί ποιῆσαι ἀλλ᾿ἢ παραδοῦναι τὸν σωτῆρα; παραδιδομένου δὲ τοῦ σωτῆρος οὐκέτι δόκησις ὁ παραδιδόμενος, ἀλλὰ ἀλήθεια. εἰ γὰρ πνεῦμα ἦν μόνον, σαρκικοῖς ἀνθρώποις οὐ παρεδίδοτο. ἀλλὰ ἄνθρωπος ὣν ὑπὸ ἀφὴν γέγονεν, σάρκα<τε> ἐνδυσάμενος εἰς χεῖρας ἀνθρωπίνης φύσεως ἑαυτὸν ἑκὼν παρεδίδου. τἀναντία δὲ [*](b) ἐαυτοῖς ὑπὸ ἀνοίας φθέγγονται. καὶ γὰρ καί ποτε διαλεγόμενός τιαι τῶν αὐτοῦ μαθητῶν Μαρκιωνιστῇ τινι καὶ λέγων ὡς ἐν τῷ εὐαγ- [*](1 Luk. 21, 18 - 5 Luk. 21, 21f - 15 Luk. 16,29 - 19 Luk. 22, 4) [*](V Μ 1f vgl. S. 115,14f 5-7 vgl. S. 115,16–18 19f vgl. S. 115, 19) [*](3 in V kein Anzeichen einer Lücke; in M 3–4 Linien freigelassen 6 τὸ ἐπιφερόμενον u.ἐν τῷ ῥητῷ S. 115,17 7 πάντα S. 115,18] <VM 8 ἴσως*]ἴσους VM 9 ῥητὸν μικρὸν, die Zahlen drüber V corr 9f καταληφθῆ Μ 10 ποιεῖται + πόσω μᾶλλον Μ nachgetragen V corr | ἔκαστον getilgt V corr <M 14 *<τὰ περιλειφθέντα>*| ὁ<V | μετὰ τὴν τελευτήν vgl. S. 143,9 15 ὅτι *]τὸ VM 19 vor τὸ πῶς + καὶ S. 115, 19 24f παρεδίδετο, o drüber V corr 25 ἄνθρωπος*]θεὸς VM | <τε>* 27 διαλεγόμενοι Μ)

Σχόλιονξݲαݲ. »Καὶ εἶπεν τῷ Πέτρῳ καὶ τοῖς λοιποῖς. ἀπελθόντες ἑτοιμάσατε ἵνα φάγωμεν τὸ Πάσχα«.

Ἐλεγχος ξݲαݲ. Νέφος βελῶν κατὰ σοῦ ἐν μιᾷ μαρτυρίᾳ τὸ ῥητὸν [*](a) περιέχει, ὦ Μαρκίων. εἰ γὰρ προστάσσει ἑτοιμάξεσθαι αὐτῷ φαγεῖν τὸ Πάσχα, Πάσχα δὲ πρὸ τοῦ παθεῖν τὸν Χριστὸν ἐπετελεῖτο, πάντως ὅτι ἀπὸ νόμου τῆν σύστασιν εἶχεν. κατὰ νόμον δὲ τοῦ Χριστοῦ [*](b) πολιτευομένου σαφὲς ἦν ὅτι οὐ νόμον ἦλθεν καταλῦσαι, ἀλλὰ πληρῶσαι. εἰ δὲ νόμον βασιλεὺς οὐ καταλύει, οὐκ ἀκαθοσίωτος ἡ ἐν τῷ νόμῳ διάταξις οὐδὲ τῷ βασιλεῖ ἀπειρημένη.λ εὐκαθοσιώτου δὲ ὄντος [*](c) τοῦ νόμου καὶ τῆς διατάξεως ὁμολογουμένης, εἴ τι προσθείη βασιλεὺς τῇ διατάξει ἐπὶ μείζονι δωρεᾷ, κατ᾿ ἐξουσίαν ἡ φαιδρότης γίνεται τῆς προσθήκης. ἑνὸς δὲ καὶ τοῦ αὐτοῦ τῆς νομοθεσίς οὔσης καὶ τῆς κατὰ προσθήκην δωρεᾶς, παντί τῳ δῆλόν ἐστι καὶ σαφὲς ὡς οὐκ ἐναντιοῦται τῷ νόμῳ ὁ τὴν προσθήκην ποιησάμενος. ἀποδέδεικται [*](d) τοίνυν οὐκ ἐναντία τις οὖσα ἡ παλαιὰ διαθήκη τοῦ εὐαγγε- [*](1f Vgl. Matth.4,1– 17 Luk. 22,8 – 23 vgl. Matth. 5, 17) [*](V M 17f vgl. S. 115, 20f) [*](2 <ὁ>* 6 ὁ1 nachgetragen V corr 8 ἄνθρωποι *]ἄνθρωπος V M 10 oἱ oben hinein V corr 13 πάσχων Pet.] πάσχειν V M 14 τὰ oben hinein V corr | [καὶ]* 15 *<ἀναπληρῶν>* 21f πάντος Μ 24 οὐκ ἀκαθοσίωτος]οὐκαθοσίωτος Μ 26 εἴ τι auf Rasur V corr)

Σχόλιον ξݲβ.ݲ »Καὶ ἀνέπεσε καὶ οἱ δώδεκα ἀπόστολοι σὺν αὐτῷ, καὶ εἶπεν· ἐπιθυμίᾳ ἐπεθύμησα τοῦτο τὸ Πάσχα φαψεῖν μεθ᾿ ὑμῶν πρὸ τοῦ με παθεῖν«.

Ἔλεγχος ξݲβ.ݲ Ἀνέπεσεν ὁ σωτήρ, ὦ Μαρκίων, καὶ οἱ δώδεκα [*](a) ἀπόστολοι μετ᾿ αὐτοῦ. εἰ ἀνέπεσε καὶ συνανέπεσον, οὐ δύναται μία λέξις τὴν σημασίαν ἔχειν ἑτέραν καὶ ἑτέραν, κἄν τε τῇ ἀξίᾳ καὶ τῷ τρόπῳ ἔχοι τὴν διαφοράν. ἢ γὰρ δώσεις καὶ τοὺς δώδεκα δοκήσει ἀνπεπτωκέναι ἢ καὶ αὐτὸν ἀληθείᾳ σάρκα ἔχοντα ἀληθινῶς ἀναπεπτωκέναι. καί »ἐπιθυμίᾳ ἐπεθύμησα τοῦτο τὸ Πάσχα φαγεῖν [*](b) μεθ᾿ ὑμῶν πρὸ τοῦ με παθεῖν«, ἵνα δείξῃ Πάσχα πρὸ τοῦ πάθους αὐτοῦ ἐν τῷ νόμῳ προτυπούμενον καὶ γινόμενον τὸ βέβαιον αὐτοῦ τοῦ πάθους καὶ ἐντελέστερον προσκαλούμενον· καὶ ὑποδεικνύων, ὡς καὶ ὁ ἅγιος ἀπόστολός φησι <ὅτι> »παιδαγωγὸς ἡμῖν γέγονεν ὁ νόμος [*](11 vgl. Luk. 22, 19f I Kor. 11, 24f — 16 Luk. 22, 14f — 28 Gal. 3, 24) [*](V M 1—5 u. 6—15 Concil. Nymphaeae hab. Mansi XXIII 303 b (Lemma: Idem in eodem contra Marcionitas in redargutione LXV de littera evangelii, quae redargutio sic incipit: Nubem sagittarum contra te) 16—18 vgl. S. 115, 22—24) [*](1 σαυτοῦ δὲ aus σοῦ τοῦδε Vcorr 3 ἀλλὰ] ἀλλ᾿ ἢ M V corr 4 ἐμψύχων M 12 [καὶ] *, <Conc. Nymph. 13 οὐ<δένα> *, <Conc. Nymph. 14 τουτέστιν et Conc. Nymph. 20 συνανέπεσον, συν vorn angeflickt V corr 21 ἑτέραν καὶ ἑτέραν, ν beidemale angeflickt u. hinter zweitem ἑτέραν Rasur v. 6—7 Buchst. V corr; lies vielleicht ἑτέρᾳ καὶ ἑτέρᾳ ληπτέαν * 26 [γινόμενον]? * 27 ὑποδεκνύο///ν, o aus ω V corr 28 <ὅτι>*)

Σχόλιον ξݲγݲ. Παρέκοψε τό »λέγω γὰρ ὑμῖν, οὐ μὴ φάφω αὐτὸ ἀπάρτι, ἕως ἂν πληρωθῇ ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ θεοῦ«. |

Ἔλεγχος ξݲγݲ. Τοῦτο περιεῖλεν καὶ ἐρρᾳδιούργησεν, ἵνα δῆθεν μὴ [*](a) ποιήσῃ ἐν βασιλείᾳ τοῦ θεοῦ βρωτὰ ἢ ποτά· οὐκ εἰδὼς ὁ κτηνώδης ὅτι ἀντιμίμημα τῶν ἐπιγείων δύναται εἶναι πνευματικὰ καὶ ἐπουράνια, μεταλαμβανόμενα ὡς ἡμεῖς οὐκ οἴδαμεν· μαρτυρεῖ γὰρ πάλιν Ὁ σωτὴρ [*](b) καὶ λέγει ὅτι »καθήσεσθε ἐπὶ τῆς τραπέζης μου, ἐσθίοντες καὶ πίνοντες ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν«. ἢ παρέκοψε πάλιν ταῦτα, ἵνα [*](e) δῆθεν ποιήσῃ τὰ ἐν τῷ νόμῳ μὴ ἔχοντα τόπον ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐπανῶν. πόθεν οὖν Ἠλίας καὶ Μωυσῆς ὤφθησαν μετ᾿ αὐτοῦ ἐν τῷ ὄρει ἐν δόξῃ; ἀλλ᾿ οὐδὲν δυνήσεταί τις πρὸς τὴν ἀλήθειαν.

Σχόλιον ξݲδݲ. Παρέκοψε τό »ὅτε ἀπέστειλα ὑμᾶς, μή τινος ὑστερήσατε;« καὶ τὰ ἑξῆς διὰ τό »καὶ τοῦτο τὸ γεγραμμένον δεῖ τελεσθῆναι, τό· καὶ μετὰ ἀνόμων συνελογίσθη«.

Ἔλεγχος ξݲδݲ. Κἂν παρακόψῃς τὰ ῥήματα, ἀπὸ τοῦ ἔργου φαίνονται αὐτῶν οἱ τόποι, προάγοντος τοῦ νόμου καὶ προκηρυττόντων τῶν προφητῶν καὶ κυρίου πληροῦντος.

Σχόλιον ξݲεݲ. »Ἀπεσπάσθη ἀπ᾿ αὐτῶν ὡσεὶ λίθου βολὴν καὶ θεὶς τὰ γόνατα προσηύχετο«.

Ἔλεγχος ξݲεݲ. Θεὶς τὰ γόνατα ὁρατῶς ἔθηκε καὶ αἰσθητῶς ἐπετέλεσεν. [*](a) εἰ δὲ αἰσθητῶς, κατὰ τὸ εἶδος * τὸ ἔργον ἐποίησε τῆς γονυκλισίας· οὐκ ἄρα ἄνευ σαρκὸς ἐνεδήμησεν ὁ μονογενής. αὐτῷ γὰρ [*](b) »κάμψει πᾶν γόνυ ἐπουρανίων καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων«, ἐπουρανίων πνευματικῶς, ἐπιγείων αἰσθητῶς, καταχθονίων τῷ ἰδίῳ εἴδει. ὧδε δὲ τὰ πάντα ἐν ἀληθείᾳ ἐπετέλει, ὁρώμενος καὶ ὑπὸ ἁφὴν τοῖς μαθηταῖς εὑρισκόμενος καὶ μὴ φαντάζων. ὧδε δὲ τὰ πάντα ἐν ἀληθείᾳ ἐπετέλει, ὁρώμενος καὶ ὑπὸ ἁφὴν τοῖς μαθηταῖς εὑρισκόμενος καὶ μὴ φαντάζων.

Σχόλιον ξݲζݲ. »Καὶ ἤγγισε καταφιλῆσαι αὐτὸν Ἰούδασ καὶ εἶπεν«.

Ἔλεγχος ξݲζ.ݲ Ἤγγισε σαρκὶ ὄντι δεσπότῃ καὶ θεῷ σῶμα λαβόντι, καταφιλῆσαι ἀληθινὰ χείλη καὶ οὐ δοκήσει ὄντα καὶ φαντάζοντα.

Σχόλιον ξݲζ.ݲ Παρέκοψεν ὃ ἐποίησε Πέτρος, ὅτε ἐπάταξε καὶ ἀφείλετο τὸ οὖς τοῦ δούλου τοῦ ἀρχιερέως. |

Ἔλεγχος ξݲζ.ݲ Δοκῶν εἰς τιμὴν Πέτρου ὁἀπατεὼν κρύπτειν τὸ [*](a) ἐν ἀληθείᾳ γενόμενον τῆς δοξολογίας τοῦ σωτῆρος τὸ ῥητὸν τεμών, ἀπέκρυψεν. ἀλλὰ οὐδὲν ὠφελήσει· κἄν τε γὰρ αὐτὸς ἀποκόψῃ, ἡμεῖς [*](b) οἴδαμεν τὰ θεοσήμεια. μετὰ γὰρ τὸ ἀποκόψαι τὸ ὠτίον ὁ κύριος πάλιν λαβὼν ἰάσατο, ἵνα ἀποδειχθῇ ὅτι θεός ἐστι καὶ θεοῦ ἔργον ἐπετέλεσεν.

Σχόλιον ξݲ.ηݲ »Οἱ συνέχοντες ἐνέπαιζον δέροντες καὶ τύπτοντες καὶ λέγοντες· προφήτευσον, τίς ἐστιν ὁπαίσας σε;«

Ἔλεγχος ξݲη.ݲ ὅτι τὸ συνέχοντες καὶ τὸ ἐνέπαιζον καὶ τὸ δεῖραι καὶ τὸ τύψαι καὶ τὸ προφήτευσον τίς ἐστιν ὁ παίσας σε, τοῦτο οὐ δόκησις ἦν, ἀλλὰ ἁφῆς ἐστι σωματικῆς καὶ ἐνσάρκου ὑποστάσεως δηλωτικόν, καὶ παντί τῳ δῆλόν ἐστι, κἄν τε σὺ τυφλωθείς, Μαρκίων, μὴ θέλοις ὁμολογεῖν τὴν ἐναργῆ θεοῦ ἀλήθειαν.

Σχόλιον ξݲθ.ݲ Προσέθετο μετὰ τό »τοῦτον ηὕραμεν διαστρέφοντα τὸ ἔθνος« »καὶ καταλύοντα τὸν νόμον καὶ τοὺς προφήτας«.

Ἔλεγχος ξݲθ.ݲ Πόθεν οὐ φωραθήσῃ, πόθεν οὐκ ἐλεγχθήσῃ διαστρέφων [*](a) τὴν ὁδὸν κυρίου; ὅταν γὰρ ἐνταῦθα προσθείης τὸ μὴ γεγραμμένον, συκοφαντῶν σεαυτὸν — οὐ γὰρ ἂν εἴποιμι τὸν κύριον—<καὶ> λέγων ὅτι τοῦτον ηὕραμεν καταλύοντα τὸν νόμον καὶ τοὺς προφήτας, τὸ ἀντίζυγον τούτου ἐλέγζει σε, ὦ ματαιόπονε, αὐτοῦ τοῦ σωτῆρος λέγοντος »οὐκ ἦλθον καταλῦσαι τὸν νόμον καὶ τοὺς προφήτας, ἀλλὰ πληρῶσαι«. οὐ δύναται τοίνυν ὁ αὐτὸς <ὁ> λέγων »οὐκ ἦλθον [*](b) καταλῦσαι« διὰ τὸ καταλύειν κατηγορεῖσθαι. οὐ γὰρ εἶχεν οὕτως τὸ ῥητόν, ἀλλά· »ηὕρομεν τοῦτον διαστρέφοντα τὸν λαόν, λέγοντα ἑαυτὸν χριστὸν βασιλέα«.

Σχόλιον ο.ݲ Προσθήκη μετὰ τό »κελεύοντα φόρους μὴ δοῦναι« »καὶ ἀποστρέφοντα τὰς γυναῖκας καὶ τὰ τέκνα«.

Ἔλεγχος ο.ݲ Τίς αὑτῷ κρημνὸν περιποιεῖ, πληρῶν τὸ γεγραμμένον, [*](a) τό· »ὁ ἑαυτῷ πονηρὸς τίνι ἀγαθὸς ἔσται;« πάσης γὰρ τόλυης καὶ πονηρίας ὑπόδειγμά ἐστι καὶ κινδυνώδους ὁδοιπορίας τὸ τὰ μὲν γεγραμμένα παρακόπτειν, ἃ δὲ μὴ γέγραπται προστιθέναι, μάλιστα ἐν εὐαγγελίῳ ἀκαταλύτῳ ὄντι εἰς τοὺς αἰῶνας. καὶ αὐτὰ δὲ τὰ τῆς προσθήκης οὔτε τόπον ἔχει οὔτε αἴνιγμα. οὐ γὰρ ἀπέστρεψε ν Ἰησοῦς γυναῖκας ἢ τέκνα· αὐτὸς γὰρ ἔφη »τίμα τὸν πατέρα καὶ τὴν μητέρα« καί »ἃ ὁ θεὸς συνέζευξεν, ἄνθρωπος μὴ χωριζώτω«. ἀλλὰ κἂν εἴπῃ [*](c) »ἐὰν μή τις καταλείψῃ πατέρα καὶ μητέρα καὶ ἀδελφοὺς καὶ γυναῖκα καὶ τέκνα καὶ τὰ ἑξῆς, οὐκ ἔστι μου μαθητής«, οὐχ ἵνα μισῶμεν πατέρας, ἀλλ᾿ ἵνα μὴ ὑπαγώμεθα πατέρων καὶ μητέρων ἐπιταγῇ * ἑτέρας πίστεως ἢ τρόπῳ παρὰ τὴν τοῦ σωτῆρος διδασκαλίαν.

Σχόλιον οݲα.ݲ »Καὶ ἐλθόντες εἰς τόπον λεγόμενον Κρανίου τόπος ἐσταύρωσαν αὐτὸν καὶ διεμερίσαντο τὰ ἱμάτια αὐτοῦ καὶ ἐσκοτίσθη ὁ ἥλιος«.

Ἔλεγχος οݲαݲ Δόξα τῷ ἐλεήμονι θεῷ, τῷ συνδήσαντί σου τὰ [*](a) ἅρματα, ὦ Φαραὼ Μαρκίων, καὶ βουλομένου σου ἀποδρᾶσαι καταποντώσαντι αὐτὰ ἐν τῇ θαλάσσῃ. προφασιζόμενος γὰρ τὰ πάντα οὐχ ἕξεις ἐνταῦθα οὐδεμίαν πρόφασιν. ὁ γὰρ μὴ σάρακα ἔχων οὔτε σταυρωθῆναι δύναται. πῶς οὐκ ἔφυγες τὸ μέγα τοῦτο ῥητόν; πῶς οὐκ [*](b) ἐπεχείρησας χρύψαι τὴν μεγάλην ταύτην πραγματείαν, τὴν λύσασάν σου πᾶσαν τὴν ἐξ ἀρχῆς μεμηχανημένην κακοτροπίαν; εἰ γὰρ ὅλως [*](c) ἐσταυρώθη, πῶς οὐ βλέπεις τὸν ἐσταυρωμένον ἁφὴν ἔχοντα καὶ ἥλοις τὰς χεῖρας πηγνύμενον καὶ πόδας; οὐκ ἂν δὲ ἠδύνατο δόκησις τοῦτο εἶναι ἢ φάντασμα, ὡς σὺ λέγεις, ἀλλὰ σῶμα ἀληθῶς, ὃ ἐκ Μαρίας εἴληφεν ὁ κύριος (σάρκα φύσει τὴν ἡμετέραν καὶ ὀστέα καὶ τὰ ἄλλα), ἐπειδὴ ὁμολογεῖται καὶ παρὰ σοὶ σταυρῷ προσπαγεὶς ὁ κύριος.

Σχόλιον οβ. Παρέκοψε τό "σήμερον μετ᾽ ἐμοῦ ἔσῃ ἐν τῷ παραδείσῳ".

Ἔλεγχος οβ. Καλῶς τοῦτο καὶ ἁρμοδίως παρέκοψας, ὦ Μαρκίων· ἀπῆρες γὰρ ἀπὸ σεαυτοῦ τὴν εἴσοδον τοῦ παραδείσου. οὔτε γὰρ σὺ εἰσελεύσῃ οὔτε τοὺς σὺν σοὶ ἐάσεις. φύσει γὰρ τῷ ὄντι μισοῦσι τὸ ἀγαθὸν οἱ πλανῶντες καὶ πεπλανημένοι.

Σχόλιον ογ. "Καὶ φωνήσας φωνῇ μεγάλῃ ἐξέπνευσεν".

Ἔλεγχος ογ. Εἰ ἐξέπνευσεν, ὦ Μαρκίων, καὶ φωνὴν μεγάλην ἀπέδωκεν, πόθεν ἐξέπνεεν ἢ τί τὸ ἐκπνέον; δῆλον δέ ἐστι, κἂν σὺ μὴ λέγῃς· ψυχὴ σὺν τῇ θεότητι ἀπὸ σώματος ἐκπορευθεῖσα, τοῦ σώματος ἄπνου μείναντος, ὡς ἔχει ἡ ἀλήθεια.

Σχόλιον οδ. "Καὶ ἰδού, ἀνὴρ ὀνόματι Ἰωσὴφ καθελὼν τὸ σῶμαἐνετύλιξε σινδόνι καὶ ἔθηκεν ἐν μνήματι λαξευτῷ".

Ἔλεγχος οδ. Εἰ τὸ καθελὼν καὶ ἐντυλίξας καὶ τὸ θεῖναι ἐν μνήματι λαξευτῷ οὐ πείθει σέ, ὦ Μαρκίων, τίς σου ἠλιθιώτερος; τί δὲ ἄλλο σαφέστερον ἡ γραφὴ εἶχεν δεῖξαι, ὁπότε καὶ τὸ μνῆμα καὶ τὸν τόπον καὶ τὸ εἶδος ἔδειξε καὶ τοῦ σώματος τὴν θέσιν τὴν τριήμερον καὶ τὸ εἴλημα τῆς σινδόνος, ἵνα δείξῃ τὴν πᾶσαν ἀλήθειαν;

Σχόλιον οε. "Καὶ ὑποστρέψασαι αἱ γυναῖκες ἡσύχασαν τὸ σάββατον κατὰ τὸν νόμον".

Ἔλεγχος οε. Πόθεν ὑπέστρεψαν αἱ γυναῖκες; διὰ τί δὲ καὶ τὸ ἡσύχασαν γέγραπται, ἀλλ᾽ ἵνα δείξῃ ἡ γραφὴ τὴν αὐτῶν μαρτυρίαν, ἐλέγχουσάν σου τὴν ἄνοιαν, ὦ Μαρκίων; ἰδοὺ γὰρ καὶ γυναῖκες μαρτυροῦσι καὶ ἀπόστολοι καὶ Ἰουδαῖοι καὶ ἄγγελοι καὶ Ἰωσήφ, ὁ ψηλαφητὸν ὄντως σῶμα καθελὼν καὶ ἐνειλήσας. τίς δὲ κοσμήσει τὸν αὐτοκατακρίτως ἑαυτὸν διαστρέφοντα ὡς ἔστι γεγραμμένον.

Σχόλιον ος. "Εἶπαν οἱ ἐν ἐσθῆτι λαμπρᾷ· τί ζητεῖτε τὸν ζῶντα μετὰ τῶν νεκρῶν; ἠγέρθη, μνήσθητε ὅσα ἐλάλησεν ἔτι ὢν μεθ᾽ ὑμῶν, ὅτι δεῖ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου παθεῖν καὶ παραδοθῆναι".

Ἔλεγχος οݲϛݲ. Οὐδὲ οὗτοί σε πείθουσιν οἱ ἅγιοι ἄγγελοι, ὦ Μαρκίων, [*](a) ὁμολογοῦντες μὲν αὐτὸν τὸ τριήμερον μεταξὺ νεκρῶν γεγενῆσθαι, ζῶντα δὲ λοιπὸν καὶ οὐκέτι νεκρόν, ἀεὶ μὲν ζωντα ἐν τῇ θεότητι καὶ μηδ᾿ ὅλως νεκρωθέντα, νεκρωθέντα δὲ κατὰ σύρκα τὸ τριήμερον και πάλιν ζῶντα. λέγουσι γὰρ αὐταῖς· »ἀνέστη, οὐκ ἔστιν [*](b) ὧδε«. τὸ δὲ ἀνέστη τί ἐστιν, εἰ μὴ ὅτι καὶ ἐκοιμήθη; σαφέστερον γὰρ αὐτὸ διηγοῦνται· »μνήσθητε γάρ, φηςίν, ὅτι ἔτι περιὼν ταῦτα ἔλεγεν ὑμῖν, ὅτι δεῖ παθεῖν τὸν υἱὸν τοῦν ἀνθρώπου«.

Σχόλιον οݲζݲ. Παρέκοψε τὸ εἰρημένον πρὸς Κλεόπαν καὶ τὸν ἄλλον, ὅτε συνήνητσεν αὐτοῖς, τό »ὦ ἀνόητοι καὶ βραδεῖς τοῦ πιστεύειν πᾶσιν οἷς ἐλάλησαν οἱ προφῆται· οὐχὶ ταῦτα ἔδει αθεῖν;« καὶ ἀντὶ δὲ τοῦ »ἐφ᾿ εἷς ἐλάλησαν οἱ προφῆται« ἐποίησεν »ἐπ᾿ οἷς [*](P349) ἐλάλησα ὑμῖν«. ἐλέγκχεται δὲ ὅτι »ὅτε ἔκλασε τὸ ἄρτον, ἠνοίχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοὶ καὶ ἐπέγνωσαν αὐτόν«.

Ἔλεγχος οݲζݲ. Πόθν ἡ κλάσις τοῦ ἄτρου ἐγένετο; λέγε, ὦ Μαρκίων. [*](a) ἀπὸ φανταςίας ἢ ἀπὸ σώματος ἐνεργοῦντος ὀγκηροῦ κατὰ ἀλήθειαν; ἀναστὰς γὰρ ἐκ τῶν νεκρῶν ἐν αὐτῷ ἁγίῳ σώματι ἀνέστη ἐν ἀληθεία. ἐποίησας δέ. ὦ Μαρκίων, ἀντὶ τοῦ »οὐ ταῦτά [*](b) ἐστιν ἃ ἐλάλησαν οἱ προφῆται;« »οὐ ταῦτά ἐστιν ἃ ἐλάλησα ὑμῖν;« εἰ δὲ εἶπεν αὐτοῖς »ἐλάλησα ὑμῖν«, πάντῃ ἐγίνωσκον αὐτὸν ἂν ἀπὸ τοῦ λόγου τοῦ »ἐλάλησα ὑμῖν«. πῶς οὖν ἐν τῇ κλάσει τοῦ ἄρτου λέγει »ἠνοίχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοὶ καὶ ἐπέγνωσαν αὐτὸν καὶ ἄφαντος ἐγένετο«; ἔπρεπεν γὰρ αὐτῷ θεῷ ὄντι καὶ μεταβάλλοντι αὐτοῦ τὸ [*](d) σῶμα εἰς πνευματικὸν δεικνύναι μὲν αὐτὸ σῶμα κἀληθινόν, ἀφαντοῦσθαι δὲ ὅτε ἐβούλετο, ὅτι πάντα αὐτῷ δυνατά. καὶ γὰρ καὶ Ἐλισσαῖος, [*](e) προφήτης ὢν και ἐκ θεοῦ λαβὼν τὴν χάριν, ᾔτησε παρὰ θεοῦ [*](5 Luk. 24, 6 – 9 Luk. 24, 25. 31–25 vgl. Matth. 19, 26–25 f vgl. II Kön. 6,18) [*](V M 9–14 vgl. S. 117, 4–9 15–17 Anastasius Sinaita Hodegos c. 13; Migne 89, 212 A 15–18 Laterankonzil von 649 Mansi XI 1105 A (= Conc.); Lemma: Τοῦ ἁγίου Ἐπιφανίου ἐπισκόπου Κωνσταντίας τῆς Κύπρου ἐκ τοῦ κατὰ Μαρκίωνος ἐλέγκου κεφαλαίου οݲζ) [*](2 τὸ ///, ν wegradiert V corr 12 δὲ S. 117, 6] VM | ἐποίησεν S. 117, 7 13 ἠνεώχθησαν S. 117, 8 14 αὐτῶν S. 117, 8 | αὐτὸν S. 117, 9 15 vor πάθεν (bez. πῶς) + εἰπὲ Μαρκίων, dafür Z. 15 f λέγε ὦ Μαρκίων Anast. Sin. | πόθεν] quomodo πῶς Conc. Anast. Sin. | perficitur γίνεται Conc. γέγονεν Αnast. Sin. | λέγε Conc. 16 per phantasiam κατὰ φανταςίαν Conc. ἐν φανταςίᾳ Anast. Sin. | ἀπὸ 2 Conc. Anast. Sin. 16 f secundum veritatem ἀληθείᾳ Conc. 20 πάντι Μ)

Σχόλιον οݲηݲ. »Τί τεταραγμένοι ἐστέ; ἴδετε τὰς χεῖράς μου καὶ τοὺς πόδας μου, ὅτι πνεῦμα ὀστᾶ οὐκ ἔχει, καθὼς ἐμὲ θεωρεῖτε ἔχοντα«.

Ἔλεγχος οݲηݲ. Τίς οὐκ ἂν καταγελάσῃ τοῦ λήρου, ἐν ἀφροςύνῃ [*](a) ἑαυτὸν καὶ ἑτέρων ψυχὰς καταστσπάσαντος εἰς Ἅιδην; εἰ μὲν γὰρ οὐχ ὡμολόγητο παρ᾿ αὐτοῦ ταῦτα, πιθανὴν ἦν αὐτοῦ ἡ πλάνη καὶ συγγνώμην εἶχον οἱ ὑπ᾿ αὐτοῦ ἠπατημένοι· νὺν δὲ ἐπειδὴ ἐκεῖνος ὡμολόγησε [*](b) καὶ οὐ περιῆρε τὰ ῥητὰ ταῦτα, ἀναγινώσκουσι δὲ αὐτὰ καὶ οἱ αὐτοῦ, ἡ ἁμαρτία αὐιτοῦ καὶ αὐτῶν μένει, καὶ ἀπαραίτητον τὸ αὐτοῦ καὶ τὸ αὐτῶν πῦρ ἀναπολογήτοις οὖσι, σαφῶς τοῦσ σωτῆρος διδάξαντος ὅτι καὶ μετὰ ἀνάστασιν ὀστᾶ καὶ σάρκα ἔχει, ὡς αὐτὸς ἐμαρτύρησε λέγων »ὡς ἐμὲ ὁρὰτε ἔχοντα«.