Panarion (Adversus Haereses)

18. Ἀναγκαῖον <δὲ> ἡγησάμην προσθεῖναι τούτοις καὶ ὅσα περὶ τοῦ Προπάτορος αὐτῶν, ὃς ἄγνωστος ἦν τοῖς πᾶσι πρὸ τῆς τοῦ Χριστοῦ παρουσίας, ἐκλέγοντες ἐκ τῶν γραφῶν πείθειν ἐπιχειροῦσιν, ἵν᾿ ἐπιδείξωσι τὸν κύριον ἡμῶν ἄλλον καταγγέλλοντα πατέρα παρὰ τὸν ποιητὴν τοῦδε τοῦ παντός, ὃν καθὼς προέφαμεν ἀσεβοῦντες Ὑστερήματος καρπὸν εἶναι λέγουσι.

τὸν γοῦν προφήτην Ἠσαΐαν εἰπόντα »Ἰσραὴλ δέ με οὐκ ἔγνω καὶ ὁ λαός με οὐ συνῆκεν«, τὴν τοῦ ἀοράτου Βυθοῦ ἀγνωσίαν εἰρηκέναι μεθαρμόζουσι.

καὶ διὰ Ὠσηὲ τὸ εἰρημένον »οὐκ ἔστιν ἐν αὐτοῖς ἀλήθεια οὐδὲ ἐπίγνωσις θεοῦ« εἰς τὸ αὐτὸ συντείνειν βιάζονται, καὶ τό »οὐκ ἔστιν ὀ συνιῶν ἢ ἐκζητῶν τὸν θεόν· πάντες ἐξέκλιναν, ἅμα ἠχρειώθησαν« ἐπὶ τῆς τοῦ Βυθοῦ ἀγνωσίας τάττουσι.

καὶ τὸ διὰ Μωυσέως δὲ εἰρημένον »οὐδεὶς ὄψεται τὸν θεὸν καὶ ζήσεται« εἰς ἐκεῖνον ἔχειν πείθουσι τὴν ἀναφοράν. τὸν μὲν γὰρ ηοιητὴν ἐπιψευδόμενοι ὑπὸ τῶν προφητῶν ἑωρᾶσθαι λέγουσι, τὸ δὲ <γεγραμμένον> »οὐδεὶς ὄψεται τὸν θεὸν καὶ ζήσεται« περὶ τοῦ [*](1f vgl. Jos. 3, 12 — 2 vgl. I Kön. 18, 31 — 5f vgl. Gen. 6, 15 — 6f vgl. I Sam. 9, 22 — 7f vgl. I Sam. 20, 5. 24 — 8 vgl. II Sam. 23, 13 — 9 vgl. Exod. 26, 8 — 17 Jes. 1, 3 — 19 Hos. 4, 1 — 20 Psal. 13, 3 Rom. 3, 11 — 22 Exod. 33, 20 V M lat.) [*](1 εἰς τὸ πέραν] qtii ircmsposifi sunt lat. 3 δὲ] quoque lat. 4 δωδέκατον] duodecim lat.; lies wohl <τῶν> δώδεκα * | δωδεκάδα] duodecadem lat. 4f λέγουσι] volunt lat. 5 vor ὀνομαζομένην + <τὴν>? * 7 έν τοῖς — Δαυίδ < lat. ὅτε] qui lat. 7f ἐΠὶ τριάκοντα ἡμέραις] triginta dicbus lat. 9 λ < lat. τοῦ τὸ] τοῦτο τὸ V 10 εὑρίσκουσι] invenimihir lat. 11 ἐπιδεικνύναι φιλεριστοῦσιν] ostendunt asseverationes lat. 12 <δὲ> Dind.] cmtem lat. | προσ- θεῖναι, εῖ aus ῆ Vcorr προσθῆναι M 13 πρωπάτορος M 19 διὰ Ὠσηὲ] in Osee lat. 20 τὸ αὐτὸ] hoc idem lat. | τὸ2 < V 22 δὲ < M 24 μὲν γὰρ] et . . quidem lat. | ἐπιψευδόμενοι < lat. | ἑο///ρᾶσθαι, ο aus ω Vcorr ἑορᾶσθαι M 25 τὸ δὲ 〈γεγραμμένον〉 *] τὸ δ’ V M illud autem quod scriptum est lat.)

καὶ ὅτι μὲν περὶ τοῦ ἀοράτου πατρὸς καὶ ποιητοῦ τῶν ὅλων εἴρηται τό »οὐδεὶς ὄψεται τὸν θεόν« πᾶσιν ἡμῖν φανερόν ἐστιν· ὅτι δὲ οὐ περὶ τοῦ ὑπὸ τούτων παρεπινοουμένου Βυθοῦ, ἀλλὰ περὶ τοῦ Δημιουργοῦ καὶ αὐτός ἐστιν ὁ ἀόρατος θεός, δειχθήσεται τοῦ λόγου προϊόντος.

καὶ τὸν Δανιὴλ δὲ τὸ αὐτὸν τοῦτο σημαίνειν ἐν τῷ ἐπερωτᾶν τὸν ἄγγελον τὰς ἐπιλύσεις τῶν παραβολῶν, ὡς μὴ εἰδότα· ἀλλὰ καὶ τὸν ἄγγελον ἀποκρυπτόμενον ἀέ αὐτοῦ τὸ μέγα μυστήριον τοῦ Βυθοῦ εἰπεῖν αὐτῷ »ἀπότρεχε Δανιήλ· οὗτοι γὰρ οἱ λόγοι ἐμπεφραγμένοι εἰσίν, ἕως οἱ συνιέντες συνιῶσι καὶ οἱ λευκοὶ λευκανθῶσι«· καὶ αὐτοὺς εἶναι τοὺς λευκοὺς καὶ [εὖ] συνιέντας αὐχοῦσιν.

Πρὸς δὲ τούτοις ἀμύθητον πηῆθος ἀποκρύφων καὶ νόθων γραφῶν, ἃς αὐτοὶς ἔπλασαν, παραφέρουσιν εἰς κατάπληξιν τῶν ἀνοήτων καὶ τὰ τῆς ἀληθείας μὴ ἐπισταμένων γράμματα.

προσπαραλαμβάνουσι δὲ εἰς τοῦτο κἀκεῖνο τὸ ῥᾳδιούργημα, ὡς τοῦ κυρίου παιδὸς ὄντος καὶ μανθάνοντος τὰ γράμματα, τοῦ διδασκάλου αὐτῷ φήσαντος, καθὼς ἔθος ἐστίν· εἰπὲ ἄλφα, ἀποκρίνασθαι τὸ ἄλφα.

πάλιν τε τὸ βῆτα τοῦ διδασκάλου κελεύοντος εἰπεῖν, ἀποκρίνασθαι τὸν κύριον· σύ μοι πρότερον ἐπὲ τί ἐστι τὸ ἄλφα, καὶ τότε σοι ἐρῶ τί ἐστι τὸ βῆτα. καὶ τοῦτο ἐξηγοῦνται, ὡς αὐτοῦ μόνου τὸ ἄγνωστον ἐπισταμένου, ὃ ἐφανέρωσεν ἐν τῷ τύπῳ τοῦ αλφα.

Ἔνια Τε καὶ τῶν ἐν τῷ εὐαγγελίῳ κειμένων εἰς τοῦτον τὸν χαρακτῆρα μεθαρμόζουσιν, ὡς τὴν πρὸς τὴν μητέρα αὐτοῦ δωδεκαετοῦς ὄντος ἀπόκρισιν »οὐκ οἴδατε ὅτι ἐν τοῖς τοῦ πατρός μου δεῖ με εἶναι;« ὃν οὐκ ᾔδεισαν, φασί, πατέρα κατήγγελλεν αὐτοῖς· καὶ διὰ τοῦτο ἐκπέμψαι τοὺς μαθητὰς εἰς τὰς δώδεκα φυλάς, κηρύσσοντας τὸν ἄγνωστον αὐτοῖς θεόν.

καὶ τῷ εἰπόντι αὐτῷ »διδάσκαλε ἀγαθέ« τὸν ἀληθῶς ἀγαθὸν θεὸν ὡμολογηκέναι εἰπόντα »τί με λέγεις ἀγαθόν; εἷς ἐστιν ἀγαθός. ὁ πατὴρ ἐν τοῖς οὐρανοῖς«· οὐρανοὺς δὲ νῦν τοὺς Αἰῶνας εἰρῆσθαι λέγουσι.

καὶ διὰ [*](8 Dan. 12, 9f — 22 Luk. 2, 49 — 23f vgl. Matth. 10, 5f — 25 Mark. 10, 17f — 27ff vgl. Matth. 21, 23ffk u. Par.) [*](V Μ lat.) [*](1 θέλουσιν] λέγουσι Μ 2 καὶ < lat. 3 δὲ oben über Vcorr | Dind.] οὐδὲ YM Που lat. | τοῦ aus τῶν Vcorr | ὑπὸ Ausgg.] ἐπὶ V M ab lat. 4 παρεπινοουμένου] adinveiitus lat. | vor αὐτὸς wohl einzusetzen > * 5 vor τοῦ λόγου ein καὶ getilgt Vcorr 10 ευ] Dind. < lat.; τοὺς? ül. 14f — γράμματα < V 15 τοῦ διδασκάλου Dind. Oh.] τὰ διὰ τοῦ διδασκάλου M ebenso doch τὰ oben über Vcorr 16 lat. 18 σοι] ego lat. 19 ἐν τῷ τύπῶ] in typum lat. 20 καὶ < lat. 21 ἀπόκρισιν + dicens lat. 25 nach καὶ von 5 Buchstaben V 25f ὁμογηκέναι V ὁμολογηκέναι M 27f διὰ τοῦ] propter hoc lat.)

ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ εἰρηκέναι »πολλάκις λάκις ἐπεθύμησα ἀκοῦσαι ἕνα τῶν λόγων τούτων, καὶ οὐκ ἔσχον τὸν ἐροῦντα« ἐμφαίνοντός φασιν εἶναι διὰ τοῦ »ἕνα« τὸν ἀληθῶς ἕνα θεόν, ὃν οὐκ ἐγνώκεισαν.

ἔτι ἐν τῷ προσσχόντα αὐτὸν τῇ Ἱερουσαλὴμ δακρῦσαι ἐπ᾿ αὐτὴν καὶ εἰπεῖν »εἰ ἔγνως καὶ σὺ σήμερον τὰ πρὸς εἰρήνην; ἐκρύβη δὲ <ἀπὸ> σοῦ«, διὰ τοῦ »ἐκρύβη« ῥήματος τὸ ἀπόκρυφον τοῦ Βυθοῦ δεδηλωκέναι.

καὶ πάλιν εἰπόντα »δεῦτε πρός με πάντες οἱ κοπιῶντες καὶ πεφορτισμένοι, καὶ μάθετε ἀπ᾿ ἐμοῦ«, τὸν τῆς ἀληθείας πατέρα κατηγγελκέναι. ὅ γὰρ οὐκ ᾔδεισαν, φασί, τοῦτο αὐτοῖς ὑπέσχετο διδάξειν.

<Ἀπόδειξιν> δὲ τῶν ἀνωτάτω καὶ οἱονεὶ κορωνίδα τῆς ὑποθέσεως οὐτῶν φέρουσι ταῦτα »ἐξομολογοῦμαί σοι, πάτερ, κύριε τῶν οὐρανῶν καὶ τῆς γῆς, ὅτι ἀπέκρυψας αὐτὰ ἀπὸ σοφῶν καὶ συνετῶν καὶ ἀπεκάλυψας αὐτὰ νηπίοις. οὐά, ὁ πατήρ μου, ὅτι ἔμπροσθέν σου εὐδοκία [μοι] ἐγένετο. πάντα μοι παρεδόθη ὑπὸ τοῦ πατρός μου, καὶ οὐδεὶς ἔγνω τὸν πατέρα, εἰ μὴ ὁ υἱός, καὶ τὸν υἱόν, εἰ μή ὁ πατὴρ καὶ ᾧ ἂν ὁ υἱὸς ἀποκαλύψῃ«.

ἐν τούτοις <γάρ> διαρρήδην φασὶ δεδειχέναι αὐτόν, ὡς τὸν ὑπ᾿ αὐτῶν παρεξευρημένον πατέρα ἀληθείας πρὸ τῆς παρουσίας αὐτοῦ μηδὲ ἑνὸς πώποτε ἐγνωκότος, καὶ κατασκευάζειν θέλουσιν, ὡς τοῦ ποιητοῦ καὶ κτιστοῦ ἀεὶ ὑπὸ πάντων ἐγνωσμένου, καὶ ταῦτα τὸν κύριον εἰρηκέναι περὶ τοῦ ἀγνώστου τοῖς πᾶσι πατρός, ὃν αὐτοὶ καταγγέλλουσι.